Ka Nupepa Kuokoa, Volume XL, Number 37, 12 September 1902 — Ka Poka Nui ame ka Poka Iki He Moolelo no kekahi mau Opio Elua iloko o ke Kaua Kuloko wawahi Mana Kauwakuapaa o Amerika Huipuia. [ARTICLE]

Ka Poka Nui ame ka Poka Iki

He Moolelo no kekahi mau Opio Elua iloko o ke Kaua Kuloko wawahi Mana Kauwakuapaa o Amerika Huipuia.

(Unhiia rio ko Kuokoa e Slmeon K. Nawaa.) Olelo Hoakaka. oini he p)i Amr ! e i kakon n;i ī'lawaii i keia manawa, a e hiki mai ana no ka wa e komo poo aku ai kakou iloko o ka hohono uwahi pauda f ela', kakou he lala no ke Aupuni America, nolaiia, he mea pono no e ike kakou i kekahi mau moolelo o keia ano. Aole no ko kakou nele i ka ike ana i.na moolelo kaua e like me na kaua a kakou i ike koke iho nel, a aole no hoi no ko kakou ike ole i ke kumu o ke ala ana mai o kela kaua kuioko o ka Akau ame ka Hema ke kumu e hoopuka ia aku nei keia mooleio, aka, he mea maikai no e ike ia na moolelo oiaio i ala mai iioko o ka wa e hana ia ana kekahi mau hana ano nui. Aole kela he m'oolelo hakuepa a kaao hoi, aka, he moolelo oiaio i kakauia a i haiia e kekahi opio e piii ana no kana mea i Ike ai ma ke kahua kaua, na la kupilikii ame ka inea, na alakai kamahao ana a ka Makua Lani ame na la hauoli mahope o ke kaua ana. Aole he hana i huna ia e ka mea nana i hai ae i keia moolelo nona ih-i, kona mau hoaloha ame kana mau launa ana ma ka oihana kaua. Ma ka pau ana o kana hai ana i leona moolelo ,ua hoike ae no oia i kona koho ana 1 kokoolua nona ma keia ola ana, mai waena o ka poe ana i ku aku ai a paio kue aku, mamuli o ka hana pono ole o neia mea he aloha. No na mea aku i koe na oukou ia e ike mai olai ka kakou moolelo e nee aku ana imua. Me ka manaoiana e apo mai ana oukou i keia nioolelo, ke \yaiho aku nei au me ka haahaa. MEA UNUHI. MOKUNA I. KA HIKIMUA O KE KUEE. "Mawaena o na kula uliuli ame na puu omao, Ka muliwal me kona wai e kahe malie ana." O ka manawa, oia no ke kau makalii o k;i makahiki 1860. O ke kahua oia no ke awawa o Senadoa Yekinia Hema. Ma kekahi wahi kikee o ua awawa nei, aia hoi, e lana ana maluna o ka muliwai nona ka inoa e o ana iio ma :a inoa hookahi, he wahi waapa no kekahi mau opio e nanea ana i ke kmilkoni o ka laua mau makau, oiai na ia e ake ana e hoopiha iho i ko lakou mau houpo iewalewa me na mea ai e hoowalewaloia aku ana imua o ko lakou mau alo.

Ma ke kukulu hikina, e nee mai ana ka Ia me kona nani nui e hoiuhee ae la i na aka pouliuli o ua awawa la. Na liko lau o ka waokele, aia lakou ke hoolei ae la i ka lakou mau waihooluu like ole, a e kono mai ana i na opio lawaia e haawi aku i mau kilohi ana i ko lakou nani, a ma na aoao hoi o ko laua h.ile lana e ko malie ana ka wai.

Ma kahi mamao aku, he kula uliuli i piha me na mea ulu ai, he mahinaai na kekahi kanaka o keia mokuaina o ka Hema, a o ka hoime hoi a ka mea kakau o keia moolelo e noho ana ma ke ano hoomaha, oial o ke kau hdoīnaha no ia o na kula, Mai loko mai o ia mahinaai, e ko ana na leo nieie o na Paele oiai lakou e paa ana, a e huki ana hoi i na palau, a o na wahine .hoi e ohi ae ana i na hua ai iloko o ko lakou mau ie, a o na luna, e ku aku ana mahope o lakou me na iaau hahau o ka maewaewa hoa kanaka ole. Mahope o na kamailio ana a ua mau! opio nei ma na kumuhana e ae, ua hapai ae la ka lua o na opio i kana makoi iluna no ka hoopaa ana i maunu hou maluna o kana makau īne ka pano ara aku i kona hoa: "E Palanike, ke paa nei 110 ko'u man.v< ua lolei maoli no na iiana a lio ka Hema nei ma ke kumuhanu hoe:kauwa kuapaa." "Ke hai aku nei au ia oe he hana hewa loa ia a oukou e hana nei." "Pehea oe i manao ai pela? Ua l:>aa ia makou ke kuleana e koi aku ai e hoomau ia aku ka hookauwa' kuapaa ana." "Nawai no i hoole aku i ko oukou kuleana?" "Na ka poe e manao nei e hoopau— na Garisona, Pilipo ame kekahi poe okoa iho." "Mai manao oe ua pau loa na kanaka 0 ka Akau he poe kue mal ia oukou. No ke aha la kou hoohuikau ana i na kanaka apau o ka Akau me keia poe kakaikahi, oiai aia no iwaena o lakou he heluna nul o na kanaka noonoo maikai, e manao ana e hana me ka pololei no ko lakou mau pono iho?" "Ke hoole nei au i ka oiaio o kau. Aole e hiki ia oe ke hoole mai aia ke nee ikaika la na manao kue mai i ko ka Hema nei iwaena o na kanaka o ka Akau. O oe no hoi kekahi o lakou." j "Pela paha, aole au I maopopo ia mea." ' I "Ina e hoopau ia ana ka hookauwa kuapaa ana, alaila, ua like no ia me ko oukou hoala kipi ame ka hookaumaha 1 ana mai ia makou." I "Hoala kipi ame ka hookaumaha?, He mau olelo koikoi kena au e Tome i. pane mai la." J "Oia wale iho la no na wahi olelo 1 hiki ia'u ke hoopuka aku no keia kumuhana ano nui a kaua e kamaino nei. u j "Pehea iho la e mahpopo ai kau mau olelo i hoopuka mai nei?" "I ka wa a na kanaka o ka Akau e kue mai ai ia,makou ua like no ia me ka hooala kipi ame ka hookaumaha ana mai ia makou." "Aole makou e koi mai ana e hoopau ae oukou i na kauwa a oukou. O ka inakou e koi nei aole oukou e lawe aku i na kauwa ma na Teritori hou a hoolilo aku ia mau Teritori i mau mokuaina hookauwa kuapaa. Ke makemake nei oukou e hoolaha aku i na hana hookauwa kuapaa. Ke makemake nei makou e ka-ua ia mai. A6le ia he hoala kipi.' , , Oia anei? No ke aha ka hiki ole ia makou ke lawe aku i na kauwa maluna o na Teritori?" "No ka mea he hana hoohaahaa loa ia i keia aina." - •

"He oielo awahia ia au i hoopuka n:ai la." "Aole he awahia o keia e like me kau i olelo mai nei no ka hoala kipi ame ka hookaumaha o makou ia oukou." "Aka, he kuleana like no kakou maluna o na T2ritori a no ke aha ka hiki ole ia makou ke lawe aku i na kauwa malaila e like me ko makou makemake?" : "Ke ae aku nēi au i ko oukou kuieana maluna o na Teritori, aka, no ke aha ko oukou makemake ana e lawe aku i na kauwa ma ia mau Teritori?" "No ka paeli ana i ka honua a loaa mai na pomaikai no ka lahui." ; "Ala.ila, e olelo mai ana oe e Tome, 0 na Paele wale no na kanaka i hiki ke paeli iho i ka honua no ka hoopuka ana mai i ka waiwai lahui?" | "Manao ka paha oe pehea. Heaha ko lakou ano? 4ia he miiiona o na miliona dala i hoolilo ia no keia mau kauwa, noiaila, he mau waiwai ia i heluia e Ilke me ka helu ana o na kanaka o ka Akau i na lio ame ntf bipi ma ka j helu waiwai." "Ma ka inoa o ka Haku Hemolele. Ke manao nei anei oe e Tome e hoo- ; halike aku i na Paele e like me na holoholona?" 1 "Ae, aole he hoopaapaa ana no ia i mea." "A e komo aku ana oe i ke kaua no ' ka hoopaa ana ' na negero iloko o ke apo o ka hookauwa kuapaa?" "Ae. Manao anei oe aole e noonoo mua ana na «anaka o ka Akau mamua 0 ko lakou ae ana aku e -hookuu i ko lakou mau holoholona?" "Aole i kulike ia me keia." "O, he oiaio no hoi naha ia. No ka mea aole no oukou e ae mai ana e hoolohe mai i ka makou." "Aole no e hiki ia makou ke ae aku 1 ka oukou no ka mea, ua oi aku ka nui o lea lilo ma ka malama ana i na I kauwa." I "Pehea iho la e maopopo ai?" I "He mea palai-e loa. He poe molowa na kauwa. Me ka hoomau ana aku i ke kiai i ka lakou uana e hololea ai, hoi iho» no, aole he hiki ia oukou ke hoopau aku ia lakou e like me kou hoopan ana aku i ke kanaka e hana pono ole ana i kau hana." i "Ua hiki ia makou ke kuai hooiilo aku i na kauwa oia ano." "Pololei: oia ke kumu i lilo ai ka hana hookauwa kuapaa i mea hoohilahila loa i ka lahui. O keia kuai mau ia ana o ke kanaka he hana menemene ia maiuna o ke klno kanaka a ke Akua i hookomo ai i Kona Uhane iloko." "Ua hookumu ia mai.no nae.ka hana hookauwa kuapaa mai ka hookumu ana: o ka honua." "Peia no me na hana pegana. Oia anei ke kumu no kakou e hoi hou aku ai i ka hoomana kii?" "o,»ina oe e makemake ana e hookomo mal i ka hoomana iioko o keia kumuhana a kaua e kamailio nei, alaila, ua pau ae la ka'u." 1 "Aole au i makemake e hoohuikau aku i ka hoomana ma keia kumuhana. E nana aku i ke aupuni o Roma: o ka hookauwa kuapap, oia kekahi kumu o kona haulehia i keia la." "No ka mea no paha ua ala kue aku na kauwa i ko lakou mau haku." "A ke manao nei oe aole e ala mai ana keia mau kauwa a oukou ia oukou ma keia mua aku?" | "Ano e Palanike, ua lawa ko'u lohe ana i kau mau olelo. He mea oiaio © hauoli ana oukou ke ala kue mai keia: mau paeie ia makou." | "Ua hewa oe malaila. Oiaio e hiki io piai ana no ka wa e ala kue mai ai: keia poe Paele ia oukou." "Ke kamailio mai nei oe e like me kela poe e ku kiai nei i na palena o Kaneaa. No ke aha la oe i hele ole aku ai e hui me lakou, e Komo i na kamaa buti, ke palaka ulaula ame ka pu panapana ma kou mau lima?" "No'u iho, aia ko'u mau manao me lakou a ke hoapono nei au i ko lakou kue mai i ka hookomo ana aku i na kauwa kuapaa malaila." "O, ua oki!" wahi a Tome me ka pii ana ae o kona huhu. "He mea waiwal ole na kamailio ana. I ka wa e hui ai ; kekahi kanaka o ka Akau ame ka Hema a kamailio ma na mea kalai aupuni he mea maopopo e ala .mai ana na manao inaina." "E kamailio nou iho e Tome," wahi a'u me ka ieo malie. "No'u iho, aole o'u inaina, he oiaio no aole o kaua like ma keia kumuhana." "Aka, o oukou na lanaki, aole no oukou e haawi pio ana ina no he tnaikai na kumu pale ma kekahi aoao." "No ke aha la oe i kapa mai ai ia'u he lanaki me ke ano henehene? Ina pela iho ia, k;e hai aku nei no au he lanaki no oe e like m& a'u nei." "Ha! Ha! Aole pela e Paianike. Aole loa i hiki ia oe ke kapa mai ia'u ma ia inoa, oiaio, ua hoonaauao ia kaua malalo o na eheu' nani o ka hale kula o lali. Ma na ano apau he kanaka au no ka Hema nei, i hanau ia a i pulama ia ma ka lepo oka Hema nei. O oe hoi ke noho malie e iike me ke puanuanu' 0 na kuahiwi hau o na mokualna o ka Akau." "O, ua hiki no ke ho-a ia ka inaina iloko o'u ina no ka inaina. O kau wale no e makemake nei, mai henehene mai oe ia'u he lanaki. "Ina pela, ua pau ae la keia. Halo! j Ua pill mai la ka'u wahi manu," w r 'ahi a Tome me kona hapai ana ae i kana makoi a nana iho la » kana wa... makai# ua pepee ia. $ / Oiai na opio a kaua e nanea ana i ka' lawaia a e hoao ana hoi e pahonohono 1 ko laua kulana iike oie ma keia ninau i kalai aupuni nana i hoala ae i keia! mau kukai kamailio a kaua i ike aei nei e pono ia kaua e ike i ko lafia wahi i hoea mai fti ame ko laua mauj kuiana pakahi. i

E like me ke kulana o na kane opio ka haanui ame ka pai ana i kona one hanau, pela no o Tome Makala ka lua o na opio a kaua i ike ae nei. Ma kana mau olelo uā maopopo ia kaua he opio oia i hanau ia ma kekhi o na mokualna o ka no Vekinia Hema, a o kahi hoi a laiia e hoopaapaa nei no keīa kumuhaiia ano nui Ja mau la. Ua hanau ia mai no ia no loko mai o kekahi o na ohana kahiko loa nana i noho mua ae i na kaiaulu o America a hoopuehu aku i na Ilikini no loko o na ululaau ame na mauna hihipea o America. E like me ke kulana o na opio apau o ka Hema, pela no i komo poo aku ai o Tome iloko o ka ninau koho balota peresidena e hoea mai ana, me kona hoomaopopo ole i ka mea pono ame ka hewa, a no ia mea ua hui aku oia me kona mau hoa a hoapono 1 ka hoomauia o, ka malama ana i na kauwa kuapaa. He kanaka opio kine kilakila o Tome, a he oplo nanaina maikai a kulana keonimana. Ua hemb mai oia mai ke kula nui mai o lali, ka makuahine nana i hoonaauao aku he mau

tausani o na kanaka naauao o Ameriea. iloko no nae oia hoonaauao ia ana ma keia kula o ka Akau, aole no ia he mea nana e huhuki ae i na manao paa iloko ona ua pono ho ka hana a kona mau mokuaina e hana nei ame kona aloha i kona mau kaiaulu, ka aina hoi o ka maewaewa. O Palanike Wilimona, oia ka lua o na opio, a o ka mea hoi nana i hai ae i keia moolelo. He opio oia malalo iho o ka iwakalua maKahiki, nanaina ui a kinō pilalāhi ioihi. He haumana no ia no ke kula nui o lali,- aoie nae i pau kona wa iloko o ke kula. Ua hanau ia oia ma kekahi Wahi kulanakauhale uuku o Nu Hamesie. Ua ulu mai ka hoaloha mawaena o kela mau opio oiai laua ma ke kula a ua lilo laua i mau, hoaloha pilipaa e me ke ano mau 0 na hoakula. I keia manawa aia oia ke hbohala la i kona wa hoomaha ma ka home o kana aikane, Tome Makala; oia no ka mahinaai a kaua i ike mua ae nei. Maanei e ka mea heluhelu e hookuu aku ka mea unuhi o keia moolelo na ka opio nana i hai i keia moolelo imua o kona mau hoaloha, nana no e hai aku ia oukou i kona moolelo. | [ O ke kanaka i hanau ia ma na mokuaina o ka Akau, ua hoonaauao ia aku j no ia ma ke ano okoa ae ma na ninau pili laula, a pela no au i kulike ole ai me kuu hoaloha Tome Makala; nolaila, , aole no au i hoopuiwa ia i ko'u \Va I 1 l'ohe ai i kana mau olelo. He mea oiaio, aole no a maua mea \ maopopo i ke kolkoi o ke kumuhana a maua e kama-' ilio ana, aka nae ma ka maua mau kamailio ana me he mea la aia ka ike maopopo ana iloko o maua, o ka.oiaio nae ua like maua me na kanaka hehena ka ike ole ame ka hupo maoli no. j Iloko o ia manawa aia na aoao elua o ka aina ke uluaoa la ma na olelo ame ha manao, a ke kau aku la na maka o na aoao a i elua maluna o ke kau koho peresidena e hoea mai ana, oiai aia ilaila ke ala mai o ka paio mawaena o na aoao a i elua. No na ,makahiki ke ku ana o keia kumuhana a i keia wa akahi no a komo poo aku iloko o ka ninau pili lahui e hiki ai ke hoala ia mai he hopena o ka hookahe koko. Ma keia ano iho la i komo' aku ai maua ma na I kamailio ana e li}ce me ke ano mau o I na opio oiai nae ia maua e manao ana i he mau kanaka makua maua e like me ke ano mau o na hupo. j I Ua hoike mai o Tome i kona hoaloha i oiaio no'u ia mauā ma ke kula, a he : mea makehewa ole ia'u ke olelo ae maj muli o leana mau alakai ana ia'u i loaa mai ai hf mau kuhikuhi M-a no ka'u ! inau haawina. O ko maua lilo ana i | hoaloha, ua ulu n>ai no ia mahope o ko I n*iaua hoopaapaā ana ma kekahi ninau , iloko o ke kula, i haawi ia ai ka hoapono aim m ko'u aoao. Mai ia manawa a hiki iho la i ko maua hele ana aku i ' ka lawaia he mau aikane pili paa maua i a eia hoi au ke hooliala nei i ko'u wa hoomaha malalo o ka malumalu o ka home o kuu aikane e hoohialaai ana hoi | i ka nani o kona aina aloha ana e haai heo mau nei. O ke kolu keia o ko'u pule o ka noho ana me ia a ala mai ( al Jceia mau hoopaapaa ana. } '■ I Ua hooponopono hou iho la o Tome i I kana maunu a noho iho la no maua lawaia. Ua «hoomau aku maua i ka laj waia a hiki i ka wa i nalo aku ai ka malamalama o ka la ma ka hema; ke 1 kolo mai la ke anu maeele a ke kehau a ke akakuu iho Ia na leo mele o na Paele. e hana ana maloko o ka mahinaai. He hoike ana keia aia lea la ke hoi la e hiamoe, a ke kono mai nei ia maua e hoi aku, aka, ua oi aku ke kono a na ia liilii ia maua a ua noho iho no maua e lawaia. Mahop'e o ko maua noho mumule ana rio kekahi wa ioihi, ua pane mai la o Tome: ] "Ua oki keia ano o kaua e Palan}ke. 1 Aole i hiki ia'u ke hoomaopopo i ka'u mea e hana ai. No ke aha la ko kaua hoopaapaa ana? Ke kaumaha nei au i ke ala ana mai o keia kumuhana iwa-j ena o kaua." J "Ke kaumaha nei au e like me od e Tome. Ua like kaua me he mau io ponoi la mai ko kaua wa i hui mua loa ai, a he kupono ole no kaua e mokuahana mawaena iho o kaua i keia maui la, olai, e aku ana kaua me ka maopopo ole ia kaua ko kaua wa e hui hou ai." | "Ke manao nei au he mea h»ki ole' keia ke pale ia aku i keia wa ano, aka, j e Palanike, e hoomanao iho oe i ka wa a ko ka Hema nei e paio aku ai no ko lakou Kuokoa, owau pu leekahi e paio. aku ana ina nō ia no ka make." i "Kuokoa! Ke manao nei oe aole i loaaj mua ke kuokoa i na mokuaina o ka Hema nei." "Manp.o! Ua ike no au. Aole anei o oukou manao e kaili ae i na kauwa a makou?" "Me na noonoo akahele ana aole ia he kaili ana." "A ina e hookuu ia ana na paele e haawi aku ana oukou i ka mstna koho balota ia lakou?" "No keia manawa ina ia he mea hiki." Ma ka lani iluna ke hele ioa la oe i ; ka apiki e Palanike. O makou ka ke-i kahi e haawi aku i keia mau paele i ka n?ana koho. Ina pela iho la, pono no ia kakou ke hookaawaie." j "E hookawale ana anei oukou mai ka noho ana iloko o ke apo hookahi?" j "Ae, e hookaawale no ka wa mau; loa." ( "Eia ka mea apiki aole loa e hiki ana ( ia oukou ke hookaawale." ) "Aole e hiki? Aole anei na kela ame' keia mokuaina e rula nona iho? Ina kulike ole ko makou mau manao me oukou ua hiki no ia makou ke hookaa-. wale a hana ho makou iho." ' "Ke hoole aku nei au. He mea oiaio ke rula nei kela ame keia mokuaina nona iho ma na ninau kuloko. No ka mawehe ana ae i ke kauia nana e hoo-. paa nei ia kakou aole loa he hiki." | "E hoomanao iho oe ke kamailio nei kaua no na mokuaina o ka Hema nei aole no ka mokuaina hookahi. Ina makou e hookaawale ana, alaila, o na i mokuaina no apau o ka Hem nei." | "A ke manaoio nei oe he hiki no ke hookaawale?" "Pela iho la. Aole he hana okoa ae e hiki ke hana ia oia wale iho la no." "Aka, aole e ae mai ana na mokuaina e ae." "Pehea e hiki ai ia oukou ke paa' mai? He nui ioa na hoaloha o makou ma na mokuaina o ka Akau. O ko ou-J kou mau kanaka kalai aupuni ua mahae lakou." "Aole na na kanaka kalai aupuni e rula nei i na mokuaina." "E hoomanao iho oe aia ia lakou na manao kalai aupuni ma na ano apau." "Aole o ke kalai manao ana oia ka mea nluia e hoohuli ae i ka manao o ka lahui no ka pono. Ina e hoomaopopo ia aku na ka lahui i ke kahua o keia kum(ihana e ala mai ana no ka lahui a ike i ke kulana kupilikii o ke aUpuni holookoa a e puhi ia aku no (

na kanaka kalai aupuni a hookaawale ia e llke me ke puhi ana o ka makani i na opala." , . "Ke hele loa mai la 'oe ma ke ano hookaau." "Pela io paha, aka nae, ina makou e hookuu aku ana ia oukou me ke akahai, aole no e hiki ana ia oukou ke lawe aku i na Teritori e hoopaapaa ia nei." "Oiaio e ala io. mai ana no ka hakaka: O ka mua, o ka hookaawale, a 0 ka lua hoala ae i ke kaua. Ua oi aku ka pono i ka Akau e kaua mamua a ej paa iho ia oukou iloko o ka Huina." "Pela io paha. A hoolilo mai i Perestdena e kue ana i ka hookauwa kua- 1 paa. Aole o makou makemake ia Fe-j mona a i ole ia Linekona e rula mai ia makou." "Aole na ka Peresidena e ruia." "O ka mea hiki ia'u ke nai aku ia oe e Palanike, aole loa e ike aku na momokuaina o ka Hema nei i kekahi peresidena e kue mai ana i ko lakou mau pono." "Aka, aole e hiki i ko ka Hema nei ke kue aku i ka Peresidena a ka lahui 1 koho ai." / /'Pela anei? E kali malie oe a e ike no oe. Ina e koho ia ana kela Huaia hana alanui hao e ala mai ana he kaua nui me ka hoopaapaa ole, ina nae e aa io mai ana ko ka Akau e kaua," wahi a Tome me kona akaaka henehene ana mai a na ia mea i hoopii ae i ka inaina iloko o'u. / "Manao anei oe he poe hoohewale makou?" "O, aole au i manao pela. Ke manao nel au aole e makaukau ana na keiki lima palupalu o ka Akau no ka' paio ana." "No ke aha hoi, e huli aku a nana ia Mekiko. Aole anei o ko makou regimana (he huina o na puali e alakai ia ana e ke Konela) ka mea nana i oaio aku me ka wiwoole ma Cero Godo, Capulutepec ame Buena Visita? lloko o ke kaua no ke kue ana aku ia Pelekane, ua heluia anei na puali koa o Nu Enelani malalo iho o na puali koa o Vekinia ame ko Carolina? "E hoomanao ilio oe, oia kaua ana, ua kaua aku no ke kipi ia mai; pela no e kaua aku ai makou i ko ka Akau iloko o keia uiuaoa e nee mai nei." "O ka hapai ana ae 1 na mea kaua he kaua kuloko ia." j "Pela no ka nloi Keoki ame kona ahaolelo i kapa mai ai i na kupuna o kakou ia lakou i kaikai ae ai I ka pahi kaua. I ka wa nae i lanakila ai lakou, ua kapa ia mai lakou he poe aloha aina." "Pela anei oe e haawi aku ai 1 kou aloha aina i loaa mai na hoala aija ae i ke kaua kuloko? "Ae. Ina e lawe ia aku ana ko makou mau pono. aole he alanui okoa ae e hoomau ia ai o ke kaua wale no." "Ua pau ka kaua kaniailio ana," wahi a'u. "He mea oiaio aole loa e like ana ku kauu īnau inanao lnaluna o keia kumuhaha kalai aupuni." "He mea kaumaha no ia?" wahi a Tome. x , "He mea kaumaha io no e hoomanao iho oe, ua like ole ko kaua ao ia ana ma na ninau kalai aupuni, a he hiki ole ko kaua ao ia ana ma na ninau kalai aupuni, a he hiki ole ke pale ia ae ka ulu ana mai o na manao like ole. Ke.manao nei au, oiai kaua e kaawaie ana ma na manao kaiai aupuni, aole kaua e lilo ana i mau enemi ma ke kino." "Pela no. Ina e ala io mai ana ke leaua e koe kakaikahi ana na manao inaina iwaena o kaua. Oke kaua e ala mai ana he kaua ia no ka mea i pono." "E pono ia kaua ke waiho iho i keia kumuhana. Eia ko'u puuwai ke pana kapalili nei i na wa apau e hoopukaia ai no ke kaua. Ke olelo ia nei he kaua hahana ,ana keia, aka, ke nianao nei au aole e oi akji ana ka hahana mamua o ka mea kupono." •• "Ke manao mai la paha oe e nana aku ana makou i keia kaua ma ke ano paani?" wahi a Tome me ke kuoo. "Aole- loa he paani ana malalla ina e kaua ana, alaila, e kaua aku ana no ka make ame ke ola." "E hoopau kaua i keia mau kamailio ana. Ke hele mai la au a ma'i i keia hoopaapaa a kaua," wahi a'u me ko'u ku ana' ae iluna a hoomaka iho la e huki i ko maua heleuma iluna. "Ua pono kau e Palanike," wahi a Tome me kona hopu ana iho i ka hoe a hoe aku ia maua no kula. "He mea waiwai ole ke kamailio ana i keia wa. E manaolana no hoi kaua ma na ano apau e ala ole mai keia kua." "Amene, me ko'u naau apau," wahi a'u me ko'u lele and aku i ka aina. (Aole i pau.)