Ka Nupepa Kuokoa, Volume XL, Number 40, 3 October 1902 — Page 2
This text was transcribed by: | Kelly Murray |
This work is dedicated to: | Awaiaulu |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
NUPEPA KUOKOA OKATOBA 3, 1902.
Maleia no ke Aloha
_____
HE MOOLELO NO KE KAIKAMAHINE ALII IETIWA
_____
Ka Ui nohea i ahai ae i ka puuwai.
anela
_____
MOKUNA IV.
_____
KE KONO I PANAIIA MAI.
_____
Emoole ua nalohia aku ia na manao kaumaha iloko o ke kanaka opio, a manana ae la na noonoo like ole iloko ona e nune nui ana i ka manao i keia mau mamala olelo a ka wahine opio i pane mai ai iaia, "Ke noi aku au ia oe no ka manawa mua loa iloko o ko'u ola ana. Heaha ia ka manao a ka wahine opio ma ia mea ana i kamailio mai ia ia'u?" A iaia e noonoo ana ua pane aku la oia, "Ke hoike aku nei au i kau noi."
"Me ka piha mahalo ia oe no ia mea, e Mr. Lore. Ma keia mea e hoike mai ana ia ua lilo kou kulana i mea ano nui iloko o ko'u hoomanao ana a o kekahi mamuli o na hana i hanaia ma kou aoao iloko o ke ano keonimana, oluolu, akahai a wiwoole. Ma kou kulana ame ko kekahi poe Amerika e ae a'u i kilo ai he poe lakou no lakou na haawina hoomalu ikaika. Ma ko'u aoao, ke haawi aku nei au i ko'u mahalo ia oe no kau kono, a ke nei hou aku nei au ia oe e ae mai oe ia'u e hoihoi mai i ka'u hoole ana i kau kono lokomaikai a ke ae aku nei au e hooko i ua kona la. Ina e lawe ana oe ia'u ma ka hooholoholo kaa ana e lilo ana ia i mea hoohauoli @ mai ia'u."
"Ua hoopuiwa loa mai oe ia'u," wahi a Lore i pane aku ai, me ka oluolu o kona manao.
Ia laua e kukai kamailio nei, aia laua ke hookokoke loa la ia na makua o ka wahine opio, oiai, o laua la na mea i hala e aku mamua i ka manawa a lakou i haalele ai i ka papaaina.
"Na'u no e hoike aku i keia kono ia Mr. Kasepa ma no keia mea a e noi pu aku wau la laua o laua pu kekahi ma keia holoholo ana." wahi hou a Lore.
aka mamua o ko laua hiki ana aku a hui me na makua, a mamua o ka ia nei kamailio ana, ua kahamaha mua ia aku la ola e ka wahine opio, ma kona pane ana aku i na makua: "Ua maopopo loa ia'u e paa ana o papa i ka hooponopono ana i ko kakou mau ukana, aka, o mamua, ua loaa iaia ka manawa e hauoli ai, a e oluolu ana kona manao ma keia mea. Ua noi mai nei o Mr. Lore ia kaua e mama, e holo kaa makaikai iloko o ke kulanakauhale o Wakinekona nei a ua ae aku nei au i kana kono e hele i ka holoholo me la."
Alaila huli ae la oia a ninau aku la ia Lore: "I ka manawa hea kakou e hoomaka ai ma keia huakai a kakou?"
Ma ka aoao o na makua, ua hoopuiwa loa ia laua mamuli o keia hana ano e a ke kaikamahine. Me ka leo pane ole o ka wahine ano ua huli ae la oia a nana aku la i kana kane me na maka o ke ano ikaika me he la e ninau aku ana i ke kane, pili i keia hana ano e a ke kaikamahine, a oia no hoi ka manawa a ke keonimana Casepa i kunou mai ai imua o ke kanaka opio a haawi mai i kona hoomaikai no ke kono ana i haawi aku ai: a no ka mea, ua pane aku la oia: "Ua namama keia mau puuwai i ka apo ana aku i kau kono e Mr. Lore, a e lilo keia mau hana maikai au ia makou i mea poina ole na makau nou. I ka manawa hea la laua nei e makaukau ai no ka oukou huakai, e Mr. Lore."
Ma keia ninau a ka elemakule ua ui koke ae la kona noonoo no ka mea e pane aku ai i mau manao, no lakou na hana ana i manao ai e hookoia ai kena makemake, oia hoi, ka loihi iki aku o ka manawa e ike ai i ka helehelena o ka wahine opio. He elua ana manao i hoolala ai, oia hoi ka holo kaa ame ka hoi ana i kona home no ka paina awakea me kona makuahine. Ma keia noonoo ana ana he elua mau kumu i loaa koke mai iaia e keakea ana i keia hoolala ana ana - o ka mua oia kona maka'u o hoole mai ka makuahine o Miss Gagenesaloka, a o ka lua, oia no ka maopopo ole aia, ina paha aia kona makuahine i ka hale a i ole paha aia i kekahi wahi okoa aku, no ka mea, aole i lohe kona makuahine ua hoi mai oia. A iloko no o keia ano pohihihi ua pane aku la oia i ka ninau a ka elemakule: "Ua manao wau, o ka hora elua o keia auwina la ka manawa kupono. Ua hiki no ia makou ke hoohala i ka auwina la, oiai hoi, i ka hora eiwa e keia po hoi oukou e haalele ai i ke kulanakauhale nei. Aole anei pela?"
"Ae," wahi a ka wahine opio i pane mai ai mamua o ka pane ana o ka elemakule. A eia kekahi, e ai pu hou oe me makou i keia ahiahi e Mr. Lore. Pehea kou manao i keia kono?
O ke kono i haawiia aku i ke kanaka opio, ua lilo loa ia i mea hoopuiwa iaia, a no ko ia nei hookuha'u ana, ua panai hou aku la ua wahine opio la ma ka pane ana: "Mai hoole mai oe e Mr. Lore e like me ka'u hoole ana i kau kono."
Me ka piha hauoli loa o Miss Gagenesaloka i pane aku ai, a no ia mea, ua lele aku la oia a kalele aku la ia ka makuahine me ka pane ana, "I ka hora elua kaua e holo kaa ai me Mr. Lore, a i keia ahiahi ma ka papaaina kakou."
Alaila huli ae la oia a haawi aku la i kona aloha ia Mr. Lore, "Ke haawi aku nei au ia oe i ko'u aloha kakahi aka no ka hookuu ana ia oe no keia manawa."
Ma ka aoao o ke kanaka opio, ua haawi aku la oia i kona aloha ma ka haawi kunou ana, a ku aku la oia a nana i ka lakou la hele ana no ka hale elua o ka hotele, a i ko lakou ia nalo ana aku, ua iho mai la oia ma ke alapii o ka hotele a hele holoholo mai la ina kapa alanui me ka manao i piha i ka hauoli, oiai kona mau lima iloko o kona mau pakeke o kona lole wawae. No ia mea, ua pa aku la ka apana kala malihini, a na ia mea no hoi i hoohikilele hou ae i kona noonoo. Ma ka nana ana aku, ke hele la oia me he wahi keiki uuku la i ka palalewa ia o kona pauku kino ma ka lele ana o ke ano kamalii. Alaila unuhi ae la oia i ua wahi apana kala la mai kona ekeeke ae a nana iho la me ka pane ana lala iho no "Ua hana mai oe i ka maikai loa ia'u i na manawa ae nei i hala a pela no hoi i kela manawa ma ka hookamaaina ana aku iaia i kela wahine opio ame ka loaa pu ana ia'u o kona @. Me ou la i loaa ai ia'u kekahi ano o kela wahine opio, oia hoi o ka hoole mai i kekahi manawa a ae mai i kekahi manawa no ka mea hookahi. Ua pomaikai loa he i kou loaa ana ia'u, no ka mea, aole oe e malele aku ana mai a'u aku ina no e haawiia mai ana ia'u ke kumuwaiwai nui no kou lilo aku. He nui aku na manao like ole e hauwili la iloko o kona noonoo a iloko o ka hora hookahi ua hiki aku la oia i kahi o kona home a hui aku ia me kona makuahine e noho ana no kauhale i ka ianei hoea ana aku.
Ua hui hauoli ae la ka makua me ke keiki a i ka manawa o ka hooluana, ua wehewehe aku la ke kanaka opio i kana mau hana ame na anoai o kana huakai makaikai honua ma na mea apau koe nae kona hui ana me keia poe malhini ana i hui ai maluna o ke kaa-ahi mai Deneva mai. A ma kekahi alanui okoa oia i hoohele ai i kona manao ma kana olelo e hiki ai iaia ke hai aku i kana kono no kela poe malihini. Ma ka hora i o ka auwina la oia i hai aku ai i kona makuahine i ua kono la, a o kona iho mai la no ia i ke kaona e ike ai i na malihini. Iaia e hele ana, ua loaa mai la iaia keia mau manao like ole - o ka mua e ike aku oia i kona makuakane hanauna oiai he kanaka opio ola iloko o ka oihana ma ke kanawai e hui hana ana me ua makuakane la ona a he mea pono nona ka ike aku iaia - a o ka lua o ka manao e haule ana oia i ka hiki ana i kahi o na maunihi ana i ka manawa kupono ke hoohala oia i keia manawa ma ka ike ana i kona makua., nolaila, ua hooholo iho la oia e waiho ka ike makua no kekahi manawa aku a e hoohakalia ole oia i ka hui aku me na malihini ana, nolaila aole oia i ikeia aku iloko o ke keena hana a hiki wale no i ke kakahiaka o kekahi la ae.
Ma ko ianei hiki ana aku, ua hiki ae la no ko lakou kaa e holoholo ai, a o ko lakou kaa e holoholo ai, a o ko lakou kau aku ia no ia no ka hana i hooholoia. Ma na alanui like ole o ke kulanakauhale lakou o ka hoohala ana i ka auwina la e hooho mahalo ana na lole i ka nani o na hale nunui me ka ike pu o na malihini i ka hale kau kanawai, a ma ko lakou ala huli hoi i ka hotele ua ike aku la lakou i ka Peresidena o Amerika Huipuia.
I ka manawa i halia aku ai ia Miss Gagenesaloka no ka Peresidena ua loli ano e koke ae ia ke kulana o ua wahine opio la, oia hoi, ua lawe ae la oia i kona ano hiekie maoli o ka wahine ui oiai he mea hou loa iaia ka ike ana i ke poo aupuni o keia aina nui ana e hele malihini nei me ke ano hookuha'u nae o kona manao mamuli o ka ike ana aku he kulana ko ka Peresidena o ke ano o na makaainana aole o ke ano alii ihi kapu hoi.
Ma ko Lore aoao hoi, ua hauoli loa oia i ke kilo ana aku i keia ano o ka wahine opio me ke ano kuha'u no nae iloko o kona noonoo no ka ohohia ole aku o Miss Gagenesaloka no ke kulana o ko lakou poo aupuni ua pane aku la oia ia Miss Gagenesaloka: "Me he la aohe ou ohohia aku i ko makou poo aupuni?" iaia i pane aku ai, oia no hoi ka manawa a ko lakou kaa i hoohuli ae ai, no ka mea, ua hiki aku la ko lakou kaa ma ke kihi o ka huina alanui, a oia no hoi ka manawa ana i wehe ae ai i kona papale no ka haawi ana i kona hoomaikai i ka Peresidena.
"Aole hiki ia'u ke pane i kela ninau au," wahi a Miss Gagenesaloka. "Aole au i kamaaina iaia. He ano e loaa oukou na Amerika ma ka hoonoho ana aku i poo aupuni no ka manawa a i kekahi manawa ua kapae ae oukou i ua kanaka la a koho hou aku la i kanaka hou. Aohe maikai o ia ano hana mau ana e like me ia i na manawa apau. Ea, e Mr. Lore, aole anei ia he hana naauao ole o ka hoololiloli mau e e like iho la me ia?"
Aole no hoi i kali koke iho o Lore ma ka pane ana no ke pale ana ma ke ano lolo. "Ua manao wau o ka huaolelo kupono ma kahi au i pane mai nei naauao oia ka huaolelo hiki ke hoopiha pono ia ka manao o kau mea i makemake ai aole o ka huaolelo naauao. No ka mea, ua hoikeia mai ia'u aohe mau alakai kalaiaina o ko oukou aina.
"O ma ko makou aina he hookahi no ohana nana e rula i ka lahui a hala he mau kenekulia. Mai ka manawa a makou i hiki mai ai i ko oukou aina, aole au i ike iki i na kanaka e haawi ana i ko lakou hooho mahaio ana i ko oukou poo aupuni. "E ola mau loa ka Peresidena." He nui na kenekulia i hala, ua loaa mau na hoomaikai ana i na poo aupuni mai ko makou lahui mai ma ka hooho ana. "E ola mau loa ka moi. 'E ola mau na keikialii.' 'E ola mau na kaikamahine alii.' He haawina la i ao nui ia i na keiki o ko makou lahui mai ka wa kamalii mai a kanaka makua wale no, a no ia mea, i aloha nui ai ko makou lahui i na alii. Aohe makou he poe lauwili o ka noonoo, a aohe no o makou mau ninau pili kalaiaina."
"Pehea la, he lohe anei ko oukou mau poo aupuni i naleo ikuwa o na hokeo nunui, na leo uwa o na kanaka, na pahupahu mai o na mea hoopahupahu?" wahi a Lore i ninau aku ai i ka wahine opio. "Ua ike anei na poo aupuni o oukou i na kumu o ka lilo ana o kekahi o na kanaka Amerika i mau poo aupuni, oia hoi, mamuli o ka makemake o ka lahui aole ma ke ano ua hanauia mai no ia mea me ka makemake ole o ka lahui? Aole anei i like na hooho mahalo ana o ko oukou lahui i na poo aupuni. "E ola mau loa ka moi," me ka na Amerika e hooho hauoli ai no ko lakou Peresidena maloko o na leo ikuwa o na mea kani ame na leo o kanaka ame ko na pu? Eia ka manao, ua like wale no na kanaka apau o ko makou aina nei. O ke kanaka e loaa ana iaia ke kulana kiekie, he hoike ana la he kanaka oia i piha naauao, a ua hookohuia aku hoi ola e 70 miliona kanaka no kona lilo ana i poo aupuni nana e hooponopono i ka pono lahui aole hoi ma ke kuleana hanauia mai."
"A ma kela manao au i hai mai la ia'u, aole i like ko kaua manao a e kala mai oe ia'u i ka hai aku ia oe i na mea o ke ano kahiko o ko makou aina." wahi a ka wahine opio i pane aku ai. "Ua loaa ia makou ka manaoio, o na poo aupuni apau, a no la mea no hoi makou i aloha mau ai i ko makou mau poo aupuni, oia hoi keia, ua hanauia mai lakou, aole hoi he poe i hanaia e like me na mea a kakou i hana ai. Malia paha i kekahi manawa e hoomalu ia ai makou e na poo aupuni naaupo, alaila he mea maopopo loa, e alakai hewa ia ana makou. aka, no makou iho ua maa makou i ko makou ano noho ana, a e alakai kuhihewa ia ana paha makou eia nae, he mea maopopo loa e loaa ana no ia makou he moi naauao a hana maikai i kona lahui e like me ka loaa ana ia oukou na poo aupuni kupono no ke alakai ana i ko oukou aupuni. Manao au e Mr. Lore e hoopau i ko kaua hoopaapaa ana ma keia mea, a ua hiki aku la ka lilo ana o kekahi kanaka i Peresidena no Amerika e like me ka makemake o ka lahui, aka, no makou iho, ina he mea e ake ana e noho ma ka nohoalii, aole no e loaa ana iaia ia wahi ina no he kulana hanohano kona."
Ma keia hoopau ana o laua i keia hoopaapaa ana, ua haawi aku ia ka wahine opio i ka mino-aka o ka hoohauoli no keia manawa ikaika o na pa-ee leo ana. A emoole, ua loli koke ae ia ka manawa iloko o ke ano mau. O keia mino-aka a ka wahine opio i haawi mai ai mahope iho o keia manawa o ka pa-ee leo mawaena o laua ua lilo loa ia aka i mea poina ole iloko o ko Lore hoomanao ana mahope mai. I ko lakou hiki ana aku i ka hotele ua hoomakaukauia mai ia na mea ai, aole no hoi i iluliu loa, ua loaa hou aku ia iaia nei he manawa e hui kamailio ai me ka wahine ana i kau nui ia ai e kona noonoo. He manawa no hoi ia o ka hauoli piha nona oiai ua pili like loa ae la laua.
Mahope o ka pau ana o ko lakou ainaahiahi, a i ka manawa e hookokoke loa aku ana i ka hora 9 o ua po la he manawa ia no ko Lore haupo i lelele mau ai, no ka mea, ke hiki mai la ka hopena o kona hui hou ana me ka wahine ana i aloha nui ai a hookahi wale no mea i koe, o ka haawi aloha, a o ko ia la nalo aku la no ia a pau loa ka manaolana noka hui hou ana. No kekahi manawa, ua huli aku la oia a pane aku la ia Miss Gagenesaloka me ka leo o ke ano kaumaha: "E ae mai oe ia'u e hele pu me oe i kahi hoolulu kaa-ahi no ka ike hope loa ana ia oe. Ua hauoli loa au ke ike aku i kou helehelena no ka wa hope loa."
Ma ka aoao o ka wahine opio ua haawi mai la oia i kona ae ame ka mahalo no kela noi, he mea hoohauoli loa hoi i ka manao o Lore.
Mamua o ka hiki ana mai o ka hora eiwa, ua kau aku la lakou maluna o ke kaa lio a hiki aku la lakou i kahi hoolulu kaa-ahi. Malaila i loheia aku ai ka leo haawi aloha a na hoaloha i ka poe e kau ana maluna o ke kaa-ahi, oiai hoi, ke kanaka ohi kikiki o ke kaa-ahi e hoolalelale ana i na ohua no ke kau ana iluna o ke kaa-ahi oiai ke kokoke loa la ka manawa e haalele ai a holo aku make ala mau. Ma keia manawa, ua wehe ae la o Lore i kana uwati a nana ihola me ka hoopuka ana aku i ka wahine opio, "O ka hora eiwa keia."
Huli ae la oia a pane aku i ka wahine aoo e kau iluna o ke kaa-ahi me kona lalau pu ana aku, no ke kokua ana iaia no ka pii ana iluna o ke kaa. A huli mai la no hoi ka wahine aoo a haawi mai la i kona lima no ka lulu lima ana me ke kanaka opio me ka pane ana mai, "Aloha oe e ka hoaloha maikai. Ua hana mai oe i ka maikai loa ia makou."
Ma ka aoao o ka elemakule, ke ku kokoke la oia ma kahi o ka wahine opio e ku la no ka makaukau e kokua aku i ke kaikamahine no ke kau ana iluna o ke kaa-ahi. Ma ka aoao o ka wahine opio ua ike aku la oia e kali ana ka elemakule no ke kokua ana iaia e kau iluna o ke kaa-ahi, nolaila, ua pane aku la oia, "E kau e aku no oe, e papa, a mahope aku no hoi au e kau aku ai. Ua hiki no ia'u ke pii aku no'u iho me kekahi kokua ole."
Ua pane koke aku la o Lore me ke kali ole, "Na'u no hoi e kokua aku iaia nei no ke kau ana aku." No ia mea, ua lalau mai la ka elemakule Casepa i ka lima o Lore no ka luluima ana, a me na olelo o ke aloha oia i haawi mai ai no ka manawa hope loa a o kona pii aku la, no ia no ke kaa-ahi. A i ka huli ana mai o Lore i hope e haawi aku ana o Miss Gagenesaloka i kona ilima iaia no ka lululima ana me ka pane ana aku, "Ke haawi aku nei au ia oe i ko'u aloha nui loa no ka manawa hope loa. No'u iho, ke kaumaha loa nei au no keia kaawale ana." Ua lalau mai la no hoi o Lore i ka lima o ka mea ana i kuko nui ai a i aloha maoli ai nolaila he manawa ia o ke kaumaha loa ma ko Lore aoao a ua umii loa iho la oia i kela lima palupalu me kona puuwai i hoopihaia me na manao uluku o ka hoomanao, a ku iho la oia me ka hamau no kekahi mau sekona. Mahope koke iho no ua pane aku la oia, "No'u iho, aole au e poina ana i na la hauoli a kaua i hui pokole ai. Maloko o ia manawa ua hookomo mai oe i kekahi mea iloko o'u he mea waiwai nui e hiki ole ai ke lawe ia ae mai a'u aku. E poina ana paha oe no'u mamua o kou haalele ana iho la Wakinekona nei, aka, no'u iho, aole au e poina ana ia oe ma keia hope aku."
Ua huki ae la ka wahine opio i kona lima me ka malie, aole nae i haalele mai ka hoolei ana o ka ike o kona mau maka maluna o ka helehelena o ke kanaka opio, me ka pane pu ana aku: "Manao wau, ua kuhihewa oe ma kela manao ou. Aole loa au e poina ana ia oe. O kou inoa ka mea a'u i hooikaika ai e loaa a loaa io no ia'u. Aole au e poina ia oe, oi loa aku i kela manawa a'u i ike mua ai ia oe i Deneva."
"Aole no hoi au e poina ia oe no ka mau loa." wahi a Lore i pane aku ai.
"Ua loli anei kou ano mai ka manawa a kaua i hui ai?" i ninau aku ai ka wahine opio iaia.
"Ae, ua loli loa ae ko'u ano i keia manawa, a mai keia manawa no a'u i ike mua ai ia oe. I ka manawa aku mamua ua lana malie ka wai, aka i keia manawa, ua hoolalelale ia ka wai a pela iho la i loaa ai ka like ole iloko o ko'u ola ana. Eia nae, ke hauoli loa nei au i ko'u lilo ole i mea hoowahawaha ole la imua o kou mau maka."
"I ka manawa a'u i ike mua ai ia oe, ua loaa koke ia'u keia manao iloko o'u he kanaka oe hiki ke hilinai ia a ua hauoli no hoi au i ka loaa ana o oo ko'u hoaloha maikai."
"Aole au e olelo ana ua loli e ae ko'u ano owaho aka oloko o'u ua loli ano e loa ae," wahi hou no a Lore.
Ma keia manawa ua haawi hou mai ka wahine opio i kona aloha iaia nei, oiai, aia ke kanaka ohi kikiki ke kahea mai la e holo ana ke kaa i ka manawa popoke loa.
"Aloha nui loa oe e kuu makamaka maikai."
"Aloha nui oe," wahi a Lore i pane aku ai, ia manawa hookahi no ua kau aku @ o Miss Gagenesaloka iluna o ke kaa pela no hoi o Lore i kau aku ai iluna o ke kaa mahope aku no o ka wahine opio.
I hakalia no a kau ka wahine opio iluna o ke kaa o ko la nei kau aku la no ia, no ia mea, ua lilo la i mea hoopuiwa loa ia Miss Gagenesaloka, a huli mai la oia a nana mai la me ka puiwa nui a mamua o ka pane ana mai o ka wahine opio e hoike mai ana i kona manao, ua pane koke aku la o Lore iaia, "Ke hele aku nei oe mai waho aku nei o ko makou aina, aka, aole loa oe e hemo aku mailoko aku o ko'u noonoo a mai kuu puuwai aku. Ina he makemake kou e ike i ka loli ano e o ko'u ano iloko iho o'u, alaila, he mea pono loa ia oe e kilohi aku iloko o ke aniani nana a e ike no oe ia mau haawina. Oia iho ia ke ano ke hoomaopopo oe. Ua lana kuu manao e ike hou ana au ia oe. Aloha nui oe."
Ma keia manao a Lore i hoike aku ai iaia, ua puiwa loa ia oia, a i ke kaaahi e nee malie ana, ua pane mai la ka wahine opio. "Ke noi aku nei au ia oe e Mr. Lore e hui hou kaua ma keia mua aku." Me ka leo oluolu loa no hoi oia i pane mai ai a ua lilo no hoi ia mau hana i mea ano nui loa na ko Lore noonoo e kahukoi ai.
"E oluolu oe e lele aku mai ke kaa aku i keia manawa, mamuli eha oe ke lele aku i ka manawa e holo ikaika ai ke kaa," iaia no i pane hou aku ai i ke kanaka opio a huli ae la oia e komo iloko o ke kaa. Mamua o kona komo ana ua huli hou mai ia oia i hope e nana mai ia Lore ina paha ua lele io aku oia mai ke kaa aku, ua hoopuiwa hou ia no oia, no ka mea, aia no keia kekau la iluna o ke kaa, nolaila, ua pane hou mai ia oia me ka leo o ke aloha a pinapinai no hoi: "E oluolu oe e lele aku. Ke ikaika loa nei ka holo ana o ke kaa." Ma keia manawa ua ike aku la o Lore i na maka o Miss Gagenesaloka ua ano pihoihoi no ia mea, ua haawi hou aku la oia i kona aloha a mamua o ko ianei lele ana, ua pane hou mai la o Miss Gagenesaloka: "E oluolu oe, a e pono no hoi oe e hele ae i Edelewesi e ike ai ia'u e @ Lore. "Ke hoopaa nei au i kuu manao e hele io ae ana oe ilaila e ike ai ia'u."
"Ua maopopo loa ia Lore kela mau olelo hope loa a Miss Gagenesaloka, a iaia e ku ana i ka ili honua e noonoo ana oia i ke ano o kela mau olelo ina paha he oiaio iloko o laila, a i ole he hoomaauea wale no paha. Mamua nae a kona haalele ana i ke kaa-ahi ua haawi aku la oia i kona hooia e hele io aku ana oia no ka ike ana iaia. "Ae e hele io aku ana no wau a ma ke kokua o na lani e hiki io aku ana no wau ilaila e ike ai ia oe."
Ma ko Lore aoao ua ku aku la oia iloko o ka pouli, a nana aku la i ke aho hope loa o kona ike aku i ka mea ana i aloha nui ai, a aole no hoi i liuliu loa ua nalo aku la ke kaa-ahi a emoole uhi iho la ka pouli me ka aaki nui, eia nae, ua piha oloko ona me keia mau olelo waiwai nui a ka wahine opio i hoopuka hope loa ai.
(Aole i pau.)
_____
HELE MALIHINI ANA O KEKAHI KEIKI OPIO AUWANA I KEIA AO A HIKI I KELA AO.
Aole nae ia e hle mai i kekahi manawa mai kona wahi mai, e hoopakele i na kauwa ana mai kuu lima aku. aka, ua ike pono no na kanaka apau, he pinepine kuu hoopakele ana, ma ka ikaika a ma ka maalea, i ka poe malama pono ia'u, mai ona aku la, a mai kona poe aku, ke hopu ia lakou. A pela hoi au e hoopakele ai ia oe, wahi a ka hoowalewale.
O kona hoopakele koke ole ana i kona poe kanaka, wahi a Kristiano, oia no ka hoao ia lakou, i maopopo ko lakou hoopili io ana aku iaia a hiki i ka hopena. A o ka hope poino au i kapa ai i ko lakou make, o ka make nani no ia i ko lakou manao. Aole no lakou e manao nui i ka hoopakeleia o ke kino: no ka mea, ke kakali nei lakou i ko lakou nani mahope; a malaila lakou e loaa'i ia, i ka hele ana mai o ko lakou alii iloko o kona nani, ame ka nani o kona poe anela. Olelo hou aku la no ka hoowalewale ia Kristiano. He pono ole kau malama ana iaia i neia manawa, a pehea la kau e manao nei e loaa mai ana ia oe ka uku?
Ma ke aha la, e ka hoomaloka ka'u malama pono ole ana iaia?
I ka hele kinohi ana mai hoonawaliwali no oe iloko o ka nenelu hoopoho. Ua pono ole kau hana ana e hemo ai i kou haawe, aole i hoomanawanui a hiki i ka wa a kou aiii e lawe aku ai ia mea. Ua hiamoe hewa oe a haule iho kou mea makamae. Ua kokoke oe e hoi hou aku i ka ike i na ilona. A i kau kamailio ana i namea o kou helemalihini ana, me na mea au i ike ai a i lohe ai, ua makemake no kou naau i ka mahaloia mai, i olelo hou aku ai ke Apuhi.
He oiaio no keia mau mea apau, a nui wale aku na mea e ae au i hai ole mai ai. Aka, o keia mau mea hewa, he mau mea kahiko no'u ma kou aina; malaila au i omo iho ai ia mau mea me ko'uwalu, a ua kaniuhu iho au malalo oia mau mea, ua mihi au, a ua kalaia mai e ko'u alii.
Alaila poha mai la ka leo o Apoluona me ka inaina inoino, penei: Owau no ka enemi o kela alii: ke inaina nei au i kona kino, i kona mau kanawai ame kona poe kanaka. Ua hele mai nei au e ku-e la oe.
E malama ia oe iho, e Apoluona, e malama i kau e hana nei; no ka mea, ke ku nei au ma ke alanui o ke alii. Nolaila e makaala ia oe iho.
Alaila kiihelei ae la o Apoluona maluna o ka laula o ke ko-a o ke alanui. I mai la: Aohe o'u maka'u la mea: e hoomakaukau ia oe iho e make: no ka mea, ke hoohiki nei au ma ko'u lua olale, aole oe e hele hou aku: maanei no au e hoonini ai i kou oia. Alaila nou mai la ia i kekahi ihe wela i kona umauma. Aka, he pale ihe ko Kristianoma la mea no i ku ai ka ihe, a pakele oia.
Alaila, unuhi ae la o Kristiano i kana pahikaua, no ka mea, ike iho la ia ua hiki ka wa e hooikaika iaia iho. Wikiwiki mai ia o Apoluona iaia, e nou mai ana i na ihe e like me ka ua pakapaka iaia. No kona hiki ole ke pale aku ia mau mea apau, ua eha oia ma kona poo, ma ka lima ame ka wawae. Oia ka Kristiano i emi iki ai mahope, a hahai koke mai o Apoluona maluna ona. Hoonui iho la o Kristiano i kona aho, a ku e hou aku iaia e like me kona ikaika i hiki iaia. O ka manawa o keia kaua nui ana. he hapalua ia o ka la a keu aku, a ua kokoke pau loa ke aho Kristiano.
No na eha o Kristiano ua hoonuiia kona nawaliwali.
Alaila o Apoluona, e ike ana i kona manawa, lele mai la la, lalau mai la, hakoko iho a hina iaia ilalo; a i kona hina ana, lele ka pahikaua mai kona lima aku. Alaila i mai la o Apoluona. Ua loaa io ia'u ano." A kaomi iho la keia maluna ona, a kokoke lele ke ea. I ka Kristiano manao. Aka, no ko ke Akua kokua ana mai, i ka wa a Apoluona i hapai ai i kona lima e hou iho iaia a make, lalau koke aku la o Kristiano i kana pahikaua; i aku la oia ia Apoluona. "Mai kaena oe maluna o'u, e ko'u enemi ina e hina ihoau e ala hou ae no."
Mika 7:8. Mai hauoli oe maluna o'u e ko'u enemi; no ka mea, a i haule iho au, o aia hou ae no: A i noho au i ka pouli, o Iehova ka malamalama no'u.)
Alaila hou aku la o Kristiano iaia me ka pahikaua, a emi koke aku la ia mai ona aku, e like me ka mea i eha make.
Ike aku la o Kristiano i kela, lele hou aku la iaia me ka hou aku, i aku la: Oiaio ua lanakila loa kakou maluna o ia mau mea apau, ma ka mea nana kakou i aloha mai.
(Eema 8:37. Aka, ua lanakila loa kakou maluna o keia mau mea apau, ma ka mea nana kakou i aloha mai.)
(Aole i pau.)
______
Papaaina Hawaii i Luuluu i na Ono a ka Puukolu.
_____
AHA AINA HOOMANAO LA HANAU O ALEXANDER LIHOLIHO DE FRIES - HEWA KA WAHA O NA KOMISINA AMERIKA I KO HAWAII MAU MEA ONO.
_____
Ma ka po Poaono o ka pule i hala, Sepatemaba 27, ua malama ae o Mr. ame Mrs. Henry H.K. DeFries i kekahi papaaina i piha me na mea ono o Hawaii nei, he paina hoi no ka la hanau o ka laua keikikane Alexander Liholiho De Fries, ma ko laua wahi noho ma Kakaako ae nei.
He nui ka poe i konoia no keia paina a iwaena o lakou na Komisina Amerika kekahi, a maane; lakou i a'oia ai i ke ano o ko Hawaii nei miki ana i ka poi uouo.
Ua hoonaniia ae ko laua home me na wehi o ka waokele ame na hae no hoi, a iwaena o keia mau mea nani i hookipala aku ai ka poe i kono la. Ma ka puka, kahi e komo aku ai na makaikai, malaila i ku iho ai ka opio nona ka la hanau me kona mama no ka hookipa ana, a he ku i ka mahalo na hana a ka opio iaia e lulu-lima ana a e haawi ana i na olelo kono.
Iloko o ka pa e noho ana kekahi mau Hawaii e mele ana i na mele olioli o ke au i hala, a he nani hoi kau ke hoolohe aku. O ka hulahula Hawaii oia ka mea a na Komisina i ake nui ai, a i ka wa e hulala ana aia ko lakou mau maka e makaikai ana i ka miomio o ke kuhi ana.
Ua noho iho na mea apau a hoonuu i na mea i hoomakaukauia, a ua ai iho a hewa ka waha i ka lokomaikai o keia mau makua.
Mahope iho o ka ai ana, ua hoohala ia ae ka manawa ma ka hoolohe ana i na kahului leo lea o ko Hawaii nei mau moku, a ua nanea maoli no na mea apau a na ka mele lahui Hawaii Ponoi i hoopuiwa ae i nam ea apau, a akahi no a maopopo eia ka i ke kulu aumoe. Ua huli hoi aku na mea apau me na hoomanao ana he nui no keia lokomaikai i haawiia mai.
O ka pule a ke Kuokoa no ke kanaka opio e ola oia a kahikoo a palalauhala, ke ola no ia a na Mana Kahikolu.
______
Na hana a na Aha Komikina no na hoike.
______
PONO OLE KA BILA KANAWA MA'I LEPERA A WILIKOKI.
_____
Ua noho ae no ka aha Komikina e like me ka maa mau i hanaia mai ka manawa i hoea mai ai na Komikina Amerika ma ka Poaha i hala, Sepatemaba 25.
Ua hoomaka ka hana ma ka hoolohe ana i ka lunakanawai Lobikana. Ua hoike ae oia i ka hiki ole i ke kaomi ana i ka oihana lunakanawai kiekie i ka elua lunakanawai, no ka mea, wahi ana he nui na hihia e loaa ana, a i hanaia e ka aha a na lunakanawai e pono ole ai ke lawelaweia, ina he elua wale no lunakanawai.
Ua hoike ae oia i ka nui o na hihia i hanaia i ka makahiki 1898 he 465, oiai hoi i ka makahiki 1901 he 870. Ma ka Lobikana hookuku ana ua like koonei hana oihana hookolokolo ana me keia o ko Alameda.
Ma keia kumuhana hookahi ua kokua aku o Henry Smith ma ka hoike @ aku he 342 hihia i koe i hana ole @ makahiki 1900, oiai no eiwa maluna o ka makahiki e hile nei eia ke koe nei he 441 hihia.
Wahi ana e pau hapa ana na hana o keia keena hana ina he elua wale ana no lunakanawai. Ua hoohalahala ae ka manao i waihoia aku ma ka mea i waihoia aku o ka hoohana ole ia o kekahi manawa o ka makahiki 1900, a mamuli o ka noho ana o hookahi lunakanawai wale no ma ka oihana mahope mai he wahi manawa la aole e lawa no ka hoopau ana i na hihia.
Pau keia hana, ua ku mai la ke Kiaaina dole a hoike no ka Puuku Wright no ka ninau ia ana aku e pili ana iaia. Ua hoike mai ke Kiaaina aole i bonaia ka Puuku, no ka mea, ua ikeia aole ona malama i ke dala o ke Aupuni. Oiai o ka Luna Pakau o na Loaa Aupuni ka mea e paa ana i ke dala o ke Aupuni, nolaila oia ka i bonaia. Ua hoike mai ka Puuku Wright i ke Kiaaina ua laweia e la he $18,000 mailoko mai o ka waihona hona o na Pake. He mau manao e ae kekahi a ke Kiaaina i hoike ai a o ka panina o kana hoike puli no ia i kana manao i waiho aku ai no ka haalele ana o ka Puuku i kona keena hana ua manao oia ua like no ia me ka waiho ana mai i ka oihana ke kumu o kona hoonoho ana aku ia Mr. Cooper malaila. Ua hoike pu ae oia imua o ka Lunahoomalu o ka Aha Komikina Senaloa Mikaela aia no he hoohalahala pili i kekahi mau luna aupuni elua o loko o ke Keena Auhau ame B.H. Wright o ke Keena o na Hana Hou.
Ma ka aoao o ka Luna Hoolalo Henry C. Austin e waiho aku ana oia i ka hoike piha pili i ka oihana o ka Papa Ola mai ka manawa o ae puhiahi a ua kokua pu la mai ia e ka Peresidena o ka Papa Ola.
Na E.S. Boyd (Boe) he hoike pili i na Aina Leialii. Mai ka makahiki 1890. Ianuari la 17, a @ Sepatemaba 1, 1902, ua komo mai na loaa he $432,378.06. O ka nui o na aina i ka makahiki 1893 he 1,930,633 eka a mailoko mai olaila i ohiia mai ai no ka makahiki he $33,000 a ua kau aku oia i ka waiwia io o ua mau eka aina la ma kahi o ka $2,000,000.
Ma ka pau ana o na hoike a ka Luna Kakau o na Loaa Aupuni pili i kana mau hoike ame ka Jacob F. Brown pili i ka hooponopono hou o kekahi mau kanawai aina ame hoolimalima aina ame na mea pili ilaila, ua kahea aku ia ka Lunahoomalu Mikaela i ka Elele Wilikoki no kekahi mau @ waiho mai he mea hoolele @ nui ia nei e ka lehulehu a @ make oia iaia e hoolohe i ka @ holo e heluheluia aka ana @ hooholo na ke Komike Ma@ Repubalika i hana a e @ iloko o ka moolelo. I ka mau @ ka pau ana o ka heluheluia ana @ olelohooholo nei ua hoike mai @ koki, he manao wale no keia @ kakaikahi a ua makemake @ mai ka lehulehu ma ko @ no keia ninau a e hoike @ kou i ko lakou manao @ mea. Eia malalo iho ua @ nei:
Oiai, ua kokua nui ka Elele @ Wilikoki iloko o ka ahaolelo @ Amerika Huipuia a iloko hoi @ e waiho aku i ka malama ana @ hua Ma'i Lepera mai ka @ a ke Teritori iloko o na @ Aupuni Huiia a pela @ i na ma'i lepera o Amerika @ a e malamaia ma Molokai a @.
Oiai, ua waiho aku ua @ oleloia imua o ke Komike @ Senate o Amerika Hauip@ nei i kana mau hana iloko @ nei e hoike pinepine ana @ Kemake e hookoia mai @.
Nolaila, ua hooholoia e @ Hooko Kuwaena o ke Teritori @ Hawaii, ke manaoio nei make@ nao pili lauia o ka hapa@ lehulehu o Hawaii nei ua @ ka waiho aku i ke Kahua @ malalo o ka malama ana o @ Huiia ame ka ae ana aku mai o na ma'i lepera owa@ o Hawaii.
Ke hoahewa loa nei makou @ na a Wilikoki e hoolilo ana @ nei i kahua ma'i lepera no @ lookoa he mea ku-e i ka @ ka pono o ka poe ma'i o ke Kahu@ Lepera a he mea hoolilo ia Hawaii @ no na manawa apau loa i ka @ mia ma ke ano he aina ma@
Ma keia o makou o na @ apau loa o Hawaii nei ke @ kou me ka hoololi hou ole @ kou manao ku-e i ka hoolilo aka @ mama hoomalu o ke kahua ma @ i ke Aupuni Huiia ame na ae @ i na ma'i lepera owaho e @ iloko nei. O keia poe ma'i @ la i ke kahua ma'i lepera @ o lakou kekahi hapa o ko @ a he mea kupono ma ko @ e nana a malama aku ia @ hoopaa nei makou ma ko @ ame ko makou aoao kala@ ikaika apau i loaa ia makou @ i ke ko ana o keia hana @ ame ka inoa maikai o Hawaii.
KELA AME KEIA
Mahope o ka pau ana o ke @ hooholo ua waiho mai o Mr. @ kea i kana hoohalahala i @ Aina Leialii mamuli o na @ kahiko a o kona manao ua hiki@ waiwai ia o ua poe aina la ma @ ka $20,000,000.
Mahope o ka pau ana o kana heaia ke Kakauolelo Kupa o @ Teritori a o kana mau hoike pili @ Wright no na opaopa i hanai @ na aoao.
Ma ka aoaoa o ka Luna Au@ ua hoike ae no hoi oia i na hana @ mau keiki hana pili i ka lakou @ ohi auahu kino.
O ka Loio Fitch kekahi i wa @ kana manao pakui kanawai @ ona i heluhelu mai ai o W.D.A@ kelo he palapala loihi pili i na@ puni.
He palapala noi na na kanaka @ o ka oihana kalepa ame ka @ o na halehana ka i waihoia @ aha Kamikina ma o P.M. @ iloko olaila e hoike ana @ holomua ole o ka aina iloko @ hoopomaikai. E noi ana e nae @ keia kulana kupuikii iwaena @ i hanala e laa na koi poho pau @ ka hoolilo ana i na loaa o ka @ keaawa ame na limahana ma ke @
Ua hoike aka o D. Kalauo@ he mau palapala hoi. Ma keka@ palapala e hoike ana i ke @ o ka bila kanawai aupuni @ kulanakauhale a kakauinoaia @ kupono i ke koho balota. O @ noi ana ia Amerika Huipuia @ e kaa aku ka malama ana o @ lepera malalo o Amerika, @ inoaia e 796 poe koho balota @ kahi e hoohalahala ana i ka @ o na aina aupuni o ke Teritori @ hoopomaikai i ka Hui Kaa-uw@ Honolulu. He 815 ka nui o ka @ kauinoa ia hoohalahala. A @ he palapala e noi ana e mahele @ aina aupuni iloko o na apana @ a kanawalu eka o ka apana @ mau home hookuonoono i ka@ e 99 poe kupono i ke koho balota @.
He nui ka poe i waiho aku @ kou mau manao imua o ka @ kina a o kekahi hapa oia keia: @ lalo iho: J.M.Poepoe, C.@ Beckley ame G. Markham.
_____
HOOMAIKAI ME KA MAHA
_____
Mr. Lunahooponopono @ makou o na haumana o ke @ o Ponomau, hapa o ke Kula @ Pukaana, ma o ko makou @ la ke pahoia aku nei makou i @ hoomaikai a nui loa me ka @ oiaio no ke Kula Sabati o @ Kau. Oiai hoi makou i @ aku ai i ka Ua Haao o Kau @ ae la mauka o Auaulele, e lele @ ua lele pu no me ka makani @ pulama a kaomi maile aku ia @ ma ko oukou mau puuwai @ hoomoe iho oukou ia makou ma@ oluolu o ko oukou mau @ maluhia, hanai mai ia makou @ ke aloha. A maluna @ o na @ ua pahoia mai oukou imua @ i na mea e oluolu ai ke kino @ .
Nolaila, ke pelu iho nei mak@ makou mau kuli ilalo, a @ makou mau maka i na @ iho i na hoopomaikai he nui @ oukou pakahi, a e hoo@ oukou mau ia ma ka honua @ mau aku na hookipa ohaoha @
W.P. KAUP@
KANUHA,
E.P. KAUP@
DAVID KAEO
CHARLES @
@
_____
He hookahi haneri me @ a ka mokuahi Niihau i lawe aku@ Lanai mai ka mokupuni mai o @ no ka aina o Chas. Clay ma Lanai @
_____
NALOWALE
_____
He lilo liilii keokeo Farani ka @ wale ma ka inoa o Marco. O ka mea @ e loaa ana e hoihoi mai ma @ o Bishop & Co. a e haawiia aku @ iaia @ ka makana kupono.
2@61 - Oct. 3, 16,17