Ka Nupepa Kuokoa, Volume XL, Number 40, 3 October 1902 — Page 6

Page PDF (1.67 MB)

This text was transcribed by:  Uilani Paalua Campana
This work is dedicated to:  William H. and Ruth L. Paalua

 

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

KA POKA NUI

AME KA

POKA IKI

 

He Moolelo no kekahi mau Opio Elua

iloko o ke Kaua Kuloko wawahi

Mana Kauwakuapaa o

Amerika Huipuia.

(Unuhiia e S. K. Nawaa.)

MOKUNA V.

Paa Na Lima I Na Mea Kaua.

“Pioloke a uluku ka aina,

A o na kula ka home o na tausani kanaka.”

 

Aia la hoi i hea o Boba.  O kona puali hoi kela,” wahi a kekahi.  “A-u! aia la.  Na ke Akua e kiai mai ia oe e Boba!  Na’u e malama ae ia mama,” a haawi aku ia keia opio i kona aloha i kona kaikuaana.  I panai ia mai me ka hauoli, a huli ae ia ua opio nei a uwe iho la me ke aloha.

 

“Ua oi aku ka maikai o ka lakou maki ana,” wahi a kekahi, a hui pu aku ia oia iloko o ka hooho hauoli ana me kona mau hoaloha.  Oiai na kane e hooho hauoli ana, aia na wahine ke kulou la me na waimaka e hoopulu ana i ko lakou mau papalina:  he uwe aloha kekahi no ka lakou mau kane ame na ipo lei manu, a o kekahi hoi no na kaikunane; aka, ua hoomamala ae keia mau waimaka mamuli o ka loaa ana mai o na manao ke hele nei kela poe kanaka apau no ka paio ana aku no ka pono o ka aina ame ka lahui holookoa. 

 

Ua pu-a ae he lono, ua pau kekahi hapa o ka pualikoa o Makekukeka i ka lukuia ma na alanui o ke kulanakauhale o Balatimoa, aka, ua maki aku no keia pualikoa o Nu loka me ka nana ole ae ia lono kaumaha.

 

I ka wa i loheia ai no ke kahe ana o ke koko, ua huli aku a huli mai na mea apau e ku ana ma na alanui, me na manao kaumaha, oiai o keia ka lono mua loa nana i hoike mai, ua nahae ka paku o ka maluhia, a o na haawina weliweli o ke kaua, oia na mea i hookipa mai.

 

Hala ae ana ua la, aia no au iloko o ke kulanakauhale, a iloko no oia mau ia ke ike la no au i na pualikoa e hele aku ana no ke kahua kaua.  Aia na opio kane ke hele la me ka lakou mau mea kaua me ka nana ole ai i ke ano o na lole e komo ai.  O kekahi poe, aia ke hele la ma ka aoao o na puali koa e lawe ana i na wahi puolo o ko lakou mau hoaloha no kahi e ku ana na moku me ka makaukau no ka lawe ana aku i na koa no kahi o ke kaua.  Ke komo mai la na i uali koa o na mokuaina e ae me ko lakou mau hae e welo like ana me ka haaheo nui.

 

He mea kupaianaha ka ae oluolu ana o na kanaka e hoopaa iho i ko lakou mau inoa no ka hele ana aku i ke kaua.  Ua hookahahaia na kanaka alakai i manao ua hiki la lakou ke hoouluulu ae a loaa he mahele koa iloko o na hora he iwakalua-kumamaha, i ka ike ana ua hiki ke hoouluuluia a loaa he regimana iloko o la manawa.  Ua hoala ae he poe Mekiko i pualikoa no lakou a ua loaa ae he bataliona, a iloko o hookahi pule mahope mai ua nee aku la keia puali no ke kahua kaua.  Ina i maopopo mua i ke aupuni kela kulana iwaena o na kanaka, he mea maopopo loa, ua loaa no he miliona koa no ke aupuni ma ka hoouka kaua mua loa ana.

 

Ua komo mai ia iloko o’u ka manao hauoli, a i ka wa a’u i maopopo ole ai, aia au ke paa la i ka lole koa o ke aupuni.  Aole au i nana ae mahea ia au e komo aku ai a hoopaa i ko’u inoa – ma Nu Ioka anei a i ole ma kuu Nu Hamesia aloha paha, - Ua hui ae na mokuaina apau, a aia ko lakou mau puali koa ke nee la, a ua komo aku a komo mai na keiki o kela ame keia mokuaina no ka paio ana – aole no ka hae o ka mokuaina, aka, no ka pulama ana aku ame ka hoomau ana aku i ka welo haaheo ana o ka Hae o ka Lahui.

 

MOKUNA VI.

HUKI ANA I KA PAHI KAUA.


“Iloko o ka inoa o ke Akua ame ka Pono,

K nee aku imua, a hapai ae i kau pahikaua.”

 

Hala ae la eono pule, a ke maamaalea loa aku ia makou i ka makou hana:  o ka hono ana iloko o na wahi hoomoana ame na aoia mai.  Ma ka Akau, ua mawehe ae na noonoo kalai aupuni a hookahi no mea nui, oia no ka hoomau ana i ka huina.  Ua kukulu ae na mokuaina i ku kaawale i mau Aupuni Kuikawa no lakou, a o ko lakou mau pualikoa ala lakou ma ke kahua kaua me ka makaukau mau.  Aia ka Beauregada mau pualikoa e hoomoana ana ma ke kula o Manasasa, a ke nee aku la na pualikoa o ke aupuni no ka halawai ana aku me ia ma ke alahele a’u i hoi wawae mai ai.  Aia o Keonitona ke paa la i ke awawa o Senadoa, a ke mau iho la ka nani ola wahi a’u i holoholo ai.  Ua paala ka Muliwia o Mikikipa mai Kaino a hiki i Nu Olina a e ku ana na moku kaua o ka Hema ma ke kai kuono o Mobila.  Ma ke kukulu k@p@hana-hema, ala na pualikoa o na aoao a i ehia e huli aku ana a huli mai.  O ka loaa wale no o ka mea nana e hoea ae i ke kukaepele a o ka haawi iho la no ia i na ai a ka ui.

 

Ke pii mahuahua mai nei na pualikoa o ke Aupuni i na wa apau.  Ala ke piha ku’i la na pa kapili moku me na limahana e hoololi ae ana i na moku kalepa a lilo i mau moku kaua:  ke hana nei na hale hana hao i na pukuniahi nunui ame na poka nui:  o na mekanika, ua haalele iho la i ka lakou mau hana maa mau a lilo aku la i ka hana mea kaua:  o na wahine ua haiho ae i ka lakou mau hana no ka humuhumu ana i na lole koa o ke holu ame ke ahinahina.  a o kekahi hapa no hoi i ka hana ana i na poka iki.  O na huka hana pulu ua kulia ae a lilo i mau pahikaua. a o ka makaainana ua lilo ae ia i alii koa.  Mai o a o o ka aina he hiohiona wale no o ke kaua:  ua malama ole la ae ka maluhia a ua liko aku i ke kaua.  Ua kaha ia iho he iaina hou iloko o kela aina nui.  a ke ku aku la kekahi hoahanau a paio aku i kona hoahanau. no ka mea. ua nohoalii iho la o N@oino. a ke holo ia hoi o Noonoo pono mai kona noho kalaunu aku.

 

Oiai keia mau mea apau e nee nei, i kekahi kakahiaka molaelae iloko o ka mahina o Mei, hiki aku la ko makou nekiinana ma ka Papu o Monoro, e kokoke ana i ka waha o ke Kaikuono o Cesapeke, kahi hoi a makou e hehi aku ai i ka lepo o Vekiola.

 

Ke nana aku ma na alanui Hameiona mai ko makou moku aku, e ikeie no ka hi-o hele o na kanaka i o a ianei e hana ana me ka ikaika.  Ke kakelekele ae ia hoi na moku kolo me ko lakou mau mahu e puhi ana i ka lewa.  O na moku piliaina aia lakou ma na wahi kokoke i na waha o ka makou mau pukuniahi e kali ana no ka wa e huela ae ai ko lakou mau ukana, a ma kahi mamao aku e ku ana kekahi wahi moku kupaianaha me kona mau pu e hulali ana i ka maka o ka la.  Ma na aoao o na uwapo e ku ana na moku, a iluna o ko lakou mau oneki e ikeia aku ana na negero e hoolei ae ana i na ukana oiai lakou e mele ana i ka lakou mau mele hoolealea pepeiao.  O na pahu ame na barela mea ai. aia ke olokaa ia la iluna o ka uwapo; o na pahu lako kaua, aia ke hapalia la me ke akaheie; o na hale lole, na papa ame na lako halemai aia lakou ke puehu liilii la i kau a mea he hana maoli o kela lahui.  Mahope aku o na uwapo, ua ku ae la na hale a he hiki no ke loheia aku ka hele like ana o na hauna hamare ame na leo mele o keia mau negero.  Mahope aku e kuana ka papu me kona mau pu nunui e anapa ana i ka maka o ka la ola na pualikoa e hoomoana ana ma ka aoao akau, a i ka nana ana aku o ka hikimua loa keia o ko makou ike ana ia mea he kahua kaua.

 

He manawa hi-o keia o na mea apau o luna o ko makou moku, a i ka wa i loaa mai ai o ke kauoha no ka hoopili ana aku o ka moku i ka uwapo, ua akakuu iho la keia haawina, oiai, eia makou i kahi o ka hana.  He hookahi hora mahope iho, aia makou ke maki la ma kahaone no ko makou wahi e hoomoana ai, a malaila makou i ku kiai ae ai i na palena o ka Lokowai Hametona, a i kekahi manawa hookokoke loa aku i kahi kulanakauhale uuku i hoopuehuia ai kona mau kamaaina e ka hana a ke kaua.

 

He mau pule keia ku kiai ana o makou me ka loaa ole o na paio ana, a ua kuauluhia maoli no na mea apau no ka loaa ole he wahi hana mawaho ae o ke ku kiaia ana i ko makou wahi hoomoana.  Ia makou e noho ana me keia mau manao, ua loaa mai la ia makou ke kauoha e kii aku e wawahi i kekahi mau papu a ka aoao Konofedereta (ka inoa i ikeia no na Mokuaina o ka Hema ma keia kaua ana) i ikeia ma kekahi auwaha wai ma Betela Nui, ma ke alahele no Iokataona.  O ko makou regimana ame kekahi mau pualikoa e iho na mea i kauohaia mai e hele aku no keia hana ma na hora o ke aumoe:  I ka loaa ana mai o na poka iki ia makou, ua haawiia mai la ke kauoha ia makou e hooluolu no ka hana e hiki mai ana.  Ia makou i hoao ai e hiamoe, aole loa he hiki, no ka mea, ua oi aku na noonoo ana iloko o makou no na mea e hiki mai ana.  Ina e manao ia e ala makou a ao, aole loa e loaa kekahi mea nana e kono mai ia makou e hooko aku ia mau kauoha koe wale iho la keia.

 

Ia’u e hoololo ana iloko o ko’u wahi hale pea a e lohe ana hoi i na olelo a ko’u mau hoa, ua ahaila aku la ko’u mau noonoo ana no kuu aikane Tome Makala.  O ka hope loa o ko maua launa leta ana oia no ke Karisimaka o ka makahiki 1860, a ma kana leta ua hai mai oia i kona komo ana aku iloko o ka pualikoa o kona mokuaina.  I keia wa eia oia ke ku mai nei ma kekahi aoao e like me ka Kate i hai mua mai ai ia’u; aole au i kaumaha i ka wa i ala mai ai o kela mau noonoo iloko o’u, oiai, ua loaa mai ia’u ka leta a ko’u mama e apono ana i ka’u mea e hana nei.  He mea oiaio, aole i hiki i kekahi mea ke manaolana ae e halawai hou ana oia me kana mau mea aloha ame na hoaloha, ma keia kulana a’u e hele nei, ua hooholo iho au, e aho e hui ole maua ma ke kahua kaua me na haawina weliweli maluna o ko maua mau kino.

 

I ka hiki ana mai o ka wa e nee aku ai, aole he mau leo i pu-a ae, koe wale no na kauoha no ke komo ana aku iloko o ka laina koa a hoomaka aku e nee no ke kahua o ka hana.  Ia makou e maki ana aole he ike ia aku o mua, oiai, aia ka pouli ke aaki la; o na hoku o ka lani, ua hunaia aku lakou mahope o na ao pouiluli e kalewa ana maluna iho o makou.  Na keia mau ouli a makou e ike nei i hookomo mai i na noonoo ano e iloko o makou, hui pu iho hoi me ke makou akahiakahi ma ka hana hele loa ko makou mau noonoo i ka lalau.

 

Ia makou e hou hele ana iloko o ka pouli a hala elua hora o ko makou maki ana, ua alakaila aku la makou ma ka aoao akau o ke alanui a komo aku la makou iloko o ka ulu laau, a maanei i kauohaia ai makou e moe iho ilalo.  Ke noonoo ia au ina mea e hiki mai ana.  Eia au ke moe nei me ka’u pu mawaena o ka poe a’u i noho launa ai no ka wa pokole me ka maopopo ole ia’u ko lakou kulana hoaloha oiaio, a la’u e hooma-lo ana i ko’u kino maluna o ka mauu nenelu, ke ike la au i ke koikoi o ua mea e hana ia aku ana.  Iloko paha o na hora helu wale no owau paha kekahi e moe ana iwaena o na kino make, a i ole iwaena paha o ka poe e auwe ana iloko o ka ehaeha a e manele ia aku no ke kahua o na halemaile eia nae, ua kumu koke mai iloko o’u na neenoo kupaianaha a hoonaloia aku ka’u mau mea i noonoo mua ai.  O na hamumu leo wale no na mea i hiki ke ioheia ia makou e moe ana, oiai, ua haawila mai ke kauoha e hoomalu na mea apau:  o kela meha pu oia no ka mea nana i kono aku i na mea apau e noho me ka makaukau.

 

Ia makou e hamau ana, ua loheia aku ka nakeke ana mai o na mea kaua mahope mai o makou, a iloko o ka wa pokole, ua lohe ia aku ke kani ana mai, o na pu ame ke pahupahu mai o na kapuai wawae lio.  Mahope mai, ua loaa mai la ia makou ka lono o ka hui ana o elu o ko makou mau pualikoa, a ma ke kuhihewa ana o na alakai i kani ae ai na pu a make ekolu o lakou a he hapanui hoi o lakou i loaa i na haawina ehaeha.  Ma ke aia ana mai o keia mea, ua kailila ae na manaolana no ka ma-lu o ka makou papa hana, a he hana hupo maoli no keia a na alakai o keia mau pualikoa i hana’i.

 

“Eia ko’u manao ia oukou e o’u mau hoa.”  wahi a Denisa Malone, ke kanaka Aliiki hookahi iloko o ko makou puali, “ua honi mai nei kela poe enemi i ko kakou meheu.  Ua hele aku nei au e makaikai i ko kakou kulana a aia no na mea apau ke moe la no ilalo, aka, o kela poe enemi, aia lakou ke holoholo ia me kukui ma kahi o na pu nui a lakou i kau ai ma ko lakou mau papu.  E ike ana kakou i ka hahana o ke kaua ke hoea mai ka la apopo.”

 

“O keia ka makamua o ko’u ike ana he makau wale na Ailiki wahi a’u me ko makou aka hoohenehene ana i kahi Ailiki.

 

Ua ike au i ka’u mea e olelo nei e Mr. Kopaia (ola ko’u kulana ia wa) aole o’u makou poie loa pela, aka, ina aole e ala mai na ki poka ana iloko o ka manawa pokole, alaila, ua hiki ia oukou he hoolilo aku i kuu poo i kinopopo peku wawae na oukou”.

 

“Alaila, ua ike io aku nei oe i ka malamalama kukui e Denisa?  He oiaio anei keia, a i ole, he moruhane anei nau no na kukui kiai awa o kou ainahanau.” wahi a’u me ka hoohenehene ana aku ia Denisa.

 

“Ke hai aku nei au ia oe e Mr. Kopala:  o oe ko’u haku, a aole no hoi au i ike i ka like ole mawaenao na olelo Helene ame ka Latina e like me oe, aka, ina ua manao oe aole au i ike i ka like ole mawaena o ke kukui helepo ame ke kukui kiai awa, alaila, ua pau ae la ka’u mea e kamailio aku ai ia oe, oiai, ua oi aku kou ike mamua o’u.”

 

I ka wa a Denisa e hoopuka ana i kana mau olelo hope me ka hunu, ua kani mai na pu ma kekahi hapa o ko makou laina koa.

 

“Huro!  Ke hoomaka mai nei na hana lealea.  E make ana kakou mamua o ka po ana, a i ole, e loaa ana ka lanakila,” wahi a Denisa i hooho ae ai me kona lele ana ae maluna o kona mau kuli me ka hauoli.

 

“Kapu na walaau ana,” wahi a Kapena Hadina, ke kapena hoi o ko makou pualikoa.

 

“E lilo ana makou i mau olepe, wahi a Denisa i puana ae ai.  “Heaha hoi kou mea papa ole aku i kela mau leo pu e kani mai la?  Ke nana aku, aole i oi aku ko makou walaau mamua o kela mau pu e kani mai la.”

 

Ia wa koke no, ua kani ae la kekahi @ na pukuniahi nui e kau ana mahope i pono o makou, a ia wa i loheia aku ai ka hu o ka makani o ka poka nui e lele ae ana maluna o makou.

 

“Ka makuahine hemolele o Moke!  Heaha keia?”  wahi a Denisa me kona moe ana iho ilalo.

 

“E kahi hupo, aole ka ou ike o ka poka nui ia?” wahi a ke kapena i pane aku ai i ka Denisa ninau.

 

“Oia iho la ka poka nui?  Ke hoomaikai aku nei au ia oe e Mr. Kakiana no kau hoomaikeike.  He oiaio aole au i lohe pela iho la ke ano o ka poka nui, aole no hoi makou i hahaila mai ma ia ano hua e ike ai makou i kona ano.”

 

Na keia mau olelo a Denisa i hoololi ae i ka helehelena huhu o ke kakiana, a he hookahi ko makou aka like ana, aka, ia makou e akaaka ana, ua kani mai la na pukuniahi a na enemi a lele mai la hookahi poka ma kekahi hapa o ko makou laina, a ia wa i loheia ai na leo auwe mawaena o ko makou mau hoa, e hoike ana ua loaa mai la kekahi poe o makou i na ai a ka u’i.

 

Aole iho la he hauoli iloko o keia manawa, a ua hoomaka iho la makou e noho malie, aole he mea i hiki ke koho aku i kahi e pae hou ai kekahi o na huaale a ka enemi, hoi iho no, ke oi loa mai nei ka hahana, oiai, eia ko makou puali pukuniahi ke hooikaika loa aku nei i ko lakou ki poka ana i na enemi.  I keia wa ke halamalama loa ae nei a ua hiki hoi ia makou ke ike aku ia mua.  Ua haawi ia mai ke kauoha ia makou no ka nee ana aku imua, a ke ike la au i ko makou lainakoa aia no ia ke paa la i ke alanui nui.

 

“E Wilimona,” wahi a kekahi hoa o’u, “he ku maoli no i ka weliweli keia hana.  Ke hele nei kakou iloko o ka laau me ka maopopo ole heaha ana la ka mea e loaa ana ia kakou, e komo mua mai ana paha ka poka iloko o kou opu mamua o ka ike ia ana o kona wahi i hiki mai ai.”

 

“Pela ko’u manao, e Kamuela.  Aka, ina e komo mai ana ka poka iloko o kou opu e ike ia ana ua piha mua kou opu, oiai, he oi aku kou hoonuu i ka berena paakiki i ka po nei.”

 

“Ua oi aku ka pono e make me ka opu i piha mamua o ka opu---“

 

Maanei pau ko’u lohe ana i ka Kamuela mau olelo, oiai, ia manawa koke no i kani mai ai na pu a ka enemi a haluku ana na poka iki iloko o ko makou laina.  Ua ku mai la elua o ko makou mau hoa o ka puali hookahi i na poka iki.  He minute mahope mai, ua ki hou ia mai la makou a loaa hou mai la ia poe o makou i na ai a ka u’i.  Ia manawa i ike aku ai makou i kekahi hapa o na Konofedereta iloko o kekahi o ko lakou mau papu lepo.  Ua hoomaka aku na mea apau e ki aku i ka lakou mau pu me ka loaa ole mai o ke kauoha, a he huhu hoi kau o ko makou konela.

 

“Ua oki ka oukou ki ana e na konofauna hupo,” wahi a ko makou konela me ka huhu, “e kali no hoi paha a haawi ia aku ke kauoha.”

 

Aole i loaa mai ia makou ke kauoha; iloko o na minute pokole, ua kauoha ia mai makou no ka emi ana aku i hope, oiai, ke hele paapu mai la na poka iki.  Aole o makou makau iho la no kela mau poka iki no ka mea, ua maopopo iho la ia makou, aole he make o na mea apau iloko o keia lele paapu mai o na poka iki.  Ua hoihoi ole makou i ka haawiia ana mai o keia kauoha; aka, e pono no e hoolohe aku i ke kauoha, me na manao ua hoololiia la ka papa hana.  Ua emi aku ko makou regimana, a ia wa i hookui aku ai ko’u wawae i kekahi kumu laau i hina a walawala pahu ana au ilalo.  Ua hoao ae la au e ku iluna, aka, aole he hiki no ka mea, ua oupe ae la ko’u kikaia.  O kela ka hoi ko’u ulia pakalaki mua loa. 

 

“Heaha keia ou e ke kopala?  No ke aha kou mea e ala ole nei iluna?  He oiaio, eia ko kakou regimana ke emi nei i hope.”  wahi a Denisa me kona kulou ana iho ilalo a nana iho la i ko’u auwe ana.

 

“Mai nana mai oe la’u e Denisa:  E pono ia oe ke emi pu aku me ko kakou regimana.  Ua oupe ae nei ko’u kikala, nolaila, e waiho malie iho ia’u pela.”

 

“Kahuhu, e haalele iho ia oe imua o na enemi?  Aole loa pela, e noho ana au a hiki i kou hiki ana ke hele.  He kumu pale kupono kela a’u e hai aku ai no ko’u noho ana mahope nei e kokua ia oe.”

 

“Ina paha oe e oluolu ana e hapai ae la’u iluna.  maila paha o hiki no hoi la’u ke kunoni aku a kaa mahope o ko kakou kahua hoomoana.”

 

“O ka mea i pono no ka mea hookahi, he pono no ia no na mea elua.  Eia ko’u manao:  e kolo ae au ma-o la a e nana aku, heaha la na mea e hanaia ia.  a hoi mai au a hai aku ia oe.”

 

“Heaha la ko’u pono ma ia hana ana au.  a heaha la-kou makemake.  o ka hele ana aku ma kahi o ka make e hele mai ana?  Makemake anei oe e lele liilii kou poo i ka poka nui?  Ua oki kau hana hupo ana pela.”

 

I ka pau ana ae o ka’u mau olelo ua hoea koke mai ia ka lainakoa nana i paa aku i na enemi i hope oiai makou e emi ana i hope; e hoomau ana no keia mau puali i ke ki ana aku i na enemi me ka emi pu ana mai.

 

“H@” heaha keia a olua e hana nei wahi a ke aliikoa iaia ka mana o keia mau pualikoa.  “Aia i hea ko oh@ regimana”

 

“Ua emi aku lakou i hope e ka lukanela.” wahi a’u i pane aku ai me ka awiwi. “Ua oupe ae nei ko’u kikala a ua hiki ole ia’u ke hele aku:  a kela wahi ailiki naaupo hoi, ke hoopaakiki nei i ka noho pu mai me a’u.”

 

“Poino maoli no oe; aka, e hoao e ku ae iluna a e kokua aku makou ia oe.  Eia ke hoololi nei ke kahua o ke kaua, a ma ia ano e kau ana oe mawaena o na aoao a i elua.”  wahi a ka @uianeia me kona leo oluolu.

 

Ua hooikaika ae la au a ku iluna me ke kalele ana iho maluna o ko Denisa mau poohiwi, a me ia ano maua i nee aku ai a mamao aku mai kahi a na poka nui ame na poka iki e lele mai ana.

 

“E Wilimona, eia ko kaua mau hoa ke paio mai nei, a o ka kaua ke ku aku a nana.  E hoomaha oe ma keia kumu laau, a owau hoi o kaua ke hele ae me ka kaua mau piha pu a haawi aku i na ai mahanahana i kela poe diabolo o ka Hema nei.”

 

“Ua pono, a eia mau ka’u pu, a i kii ia oe kekahi mea me ka’u pu no’u la helu.”

 

“Ua hiki no.”  wahi a Denisa me ka nee ana aku imua.  Nana aku la au iaia a hiki i kona ki ana aku i ka maua mau pu, a huli mai la oia hoi no ka’u wahi e ku ana.

 

“Ehia aku nei au wahi manu i make?” wahi a’u me ko’u hopu ana aku i ka’u pu.

 

“Aole paha i hapa kakini.  O ka mea oiail, aole a’u mea i ike aku nei:  malia paha ua lele kapakahi aku nei ka’u mau poka.  E pono ia kaua ke emi koke aku i hope o i malaelae ke aia.”

 

Iloko o ka ehaeha nui i loaa ia’u, ua nee malie aku maua i hope a hiki i ko maua halawai ana me ko maua regimana e ku ana me ka makaukau no ka haawi ia mai o ke kauoha.

 

Ua holo mai la ko’u mau hoa o ka hale @ole hookahi me ka manao ua loaa la au i ka poka iki, a ua hai aku au ia lakou he wahi poino okoa ko’u.

 

Aole i nee hou aku ko makou regimana i ke kaua, oiai ua loaa mai ka lono aole he kaua i koe no ia la.  Ia makou e noho ana, ua maneleia ae he kanakolu poe e auwe ana iloko o ka ehaeha, a ua lono pu ia mai, he umikumamalua poe i make, a iloko oia heluna ke kino make o ke aliikoa iaia ka mana o kekahi o na puali ki pukuniahi malalo o na alakai ana a Kenerala Butala.  Pela iho la ke kulana o ka makou hooili kaua mua loa.

 

Ua laweia mai la ka lono o ka lanakila ana o Makalelana ma Vekinia Komohana; a ke nee ia ke kaua no ke kukulu Komohana-hema me na lanakila like ma na aoao a i elua.  O keia mau mea apau he hapa uuku lakou i ka lanakila kamahao o na Konofedereta maluna o na puali o ka Federala (ka inoa no na pualikoa o ka Akau) malalo o na alakai ana o Madowela ma Bulu Holo, a o keia ka mea nana i hookaakaa ae i na maka o na kanaka o ka Akau a ike iho la, he hiki loa i na Konofedereta ke paio mai me ka wiwoole.  Ua maopopo loa ae la, aole e pau ana ke kaua iloko o ka ka pokole.

(Aole i pau.)

 

HALA IA MAKUA O KA PONO

MOE I KA MOE HOOILO KA MAKUA

LEONORE.

Ma ka hora 3:30 p.m. o ka auwina la Poakahi nei, Sepatemaba 29, ua kii mai la ka anela o ka make a lawe aku la i ka hanu ola o ka Makua Leonore o ka hoomana Kakolika Roma o Honolulu nei.  I ke kakahiaka Sabati nei, ua komo aku oaia iloko o ka hale halepule o Malieokamalu no ka wa hope loa a ma kona aoao e paa ana kekahi mau hoahana ona iaia.  Ma ia kakahiaka i haawi hope ai oia i kana mau olelo kanaenae hope loa iloko o ia betela ana i noho ai a kaukau aku i ko ke Akua aloha maluna o Kana mau hipa ma Honolulu nei.  Iaia malaila, ua oi loa ae kona ma’i a ua aneane e maule; ua hoihoi koke ia aku oia no loko o kona rumi a malaila oia i waiho ai a hiki i kona hookuu ana aku i kona hanu hope loa.

 

Iaia e waiho ana ma kona wahi moe, ua hele ae na kahuna Kakolika a kukuli ma ka aoao o kona moe, a e hoopii ana i na leo pule i ka Nohoalii o Iehova enoi ana i Kona Uhane aloha e hoomama ae a e waele ae i ke alahele o Kana kauwa.  Ua puhila ae na mea ala no ka hoomaemae a i ka wa i pa-e mai ai ka leo kahea o kona haku ua hahai aku oia iloko o ka maikai me he mea la e hiamoe ana no.

 

Ua hanauia ka Makua Leonaore Fouesnel ma Allaire, Bresny, Palani, ma ka la 13 o Augate, 1823.  Ua poniia oia i kahuna ma Parisa i ka makahiki 1848 a hiki mai la i Hawaii nei me Bihopa o Alba i ka makahiki 1854 a noho ma Wailuku, Maui, kona kahua hana mua loa ma Hawaii nei.  Malaila ola i noho ai a hiki i ka makahiki 1883 ua nee mai la oia no Honolulu nei a lawelawe iho la i ka hana a hiki wale i kona waiho ana aku la.  I ka makahiki 1891 ua hookohuia mai ola i Makua Mahele (Provincial) no Hawaii nei, a ua paaiho oia ia kulana a hiki i ka makahiki 1899 ua waiho aku oia la hana ia kona hope, ka Makua Matthias, mamuli o ka nawaliwali.  I ka makahiki 1884, ua hoounaia oia no Amerika a ma kana hana ana i loaa mai ai na Kaikuahine Vilikina e noho nei ma Kalaupapa a ma ka pa hoomalu ma’i ma Kalihi.  Ma keia hana ana ua hookau aku ka Moiwahine Liliuokalani i ka Hoku o ka Hui Oceania, oiai ola e noho hoomalu ana i ka lahui i ka wa a ka Moi Kalakaua e hele ana ma kana huakai ma na aina e.  He kanaka naauao oia ma na hana hoohiwahiwa a ma kana mau @ Isla ana e ike ia nei keia kulana nani ma Malieokamalu.

 

Ua malamala ae kona anaina hoolewa ma ke kakahiaka o ka Poalua.  a waiho aku la kona kino lepo ma ka pa ilina o na Kakolika.  Pomaikai ka poe make, ke make iloko o ka Haku.

 

OLELO HOOLAHA.

Ma keia ke hoolahaia aku nei aole e kau ke koikoi maluna o ke Komike Kuwaena o ka Aoao Repubalika o ke Teritori o Hawaii no na bila ale e hanaia e kekahi ke ole e loaa kekahi mana hoapono i kakauia e ke Kakauolelo.

Ma ke kauoha a ke KOMIKE MANA HOOKO. 

  1. L. C. ATKINSON, Kakauolelo, Sept. 19, 26, Oct. 3.  2923.

 

HE HUAALE MAIKAI

Aole he like o na

“Huaale a Ayers”

me na huaale e ae no ka mea he mau huaale kokua keia i ka hana a na naau, a he laau hoomaha maikai loa hoi.  Ina he paa kou hanalepo o na

“Huaale a Ayers”

ka laau e hemo maikai ai a e hemo maikai mau ana hoi mahope aku oia manawa.

 

Aole loa he hiki i kekahi kanaka ke olelo ae he maikai kona ola kino ina aole he hemo o kona hanalepo he hookahi manawa o ka la, a oi aku paha.  Ina i maopopo keia kanawai o ke ola i na kanaka apau.  aole loa e like ka nui o ka poe ma’i me ka mea e ike ia nei i kela mau la.

 

Ua hana ia owaho me ke kopaa he maikai loa ka lawe ana.

 

Aohe mau Huaale i oi ae ka maikai mamua o na

“Huaale a Ayers”

Hoomakaukau ia e Kauka J. C. Ayer & Company, Lowell, Mass., U. S. A.  E loaa no keia mau Huaale ma ka Hale Kuai Laau o Hollister, alanui Papu.

 

O

Keia ka wa

no ka

Hoahu ana…

HU’I HAWAIIAN REALTY AME

MATURITY, KAUPALENAIA,

HONOLULU.

 

He pepa keia e hoolauna aku ana i ka Hui Hawaiian Realty ame Maturity, e hoikeike aku ana i na hoa i ka pomaikai e ala mai ana mahope o ko lakou komo ana i keia hui.  He hui keia ua kaupalenaia no ka poe ilihune me ka poe waiwai e makemake ana e hoouluulu i ka lakou kenikeni no ka noho ana o keia mua aku.  Ua like pu loa keia hui me ka Banako e hookomo ana kela mae keia $2.50 no ka mahina mua a $2.00 mahope aku i na mahina apau a hiki i ka piha ana o na mahina he 75, alaila, hoihoiia mai ia mau dala i houluuluia ai a kela ame keia me $50.00 mawaho ae, ka puka o ke dala o ka mahele hookahi, huina pau loa $200.00.  He nui no na mea maikai o keia hui, a pomaikai no hoi.  I ka wa o ka lawe ana o ke kanaka i hookahi mahele, e uku ana oia he $2.50, ka waiwai io he elua dala, a ua hookauia kela hapalua no ke pooleta o ka palapala hookuleana, e haawiia ana i keia ame kela e lawe ana i mahele i mea hookaa no ka lakou dala a e paa lakou i keia palapala a hiki i ka piha ana o kela mau mahina i kauohala ai.  Ina paha e ma’i ana kekahi kanaka i komo i ka hui a nawaliwali a hiki ole iaia ke imi i ola nona, i ka wa ona e hai ai i ka hui, e hoihoiia ana na dala ana i hookomo mai ai i ka hui me 1-4 hou aku.

 

E like pu me keia, ina he umi dala i ukula, e loaa aku ana he umi-kuma-malua me hapalua, a pela wale aku.  Ina e make ana, e hoihoiia aku ana iaia na dala apau ana i hookomo ai me ka nui pu oia mau dala hou e like me keia:  Ina he $100.00 ana, e haawiia ana iaia he $200.00.  Ina paha e makemake ana kekahi kanaka o ka hui e ale, ua hiki no iaia ke ale i ka piha ana o ka makahiki, ma ka hapa nae o kana mau kenikeni i hookomo ai i ka hui, aka, e hoao ole e hoihoi hou mai ia mau dala ana i ale ai iloko o eono mahina a hookahi makahiki paha.  He hui keia e hoopomaikai ana i na kanaka:  o ka poe nae e makemake ana e hookuonoono ia lakou iho no keia mua aku.  He nui na dala a na kanaka e loaa nei.  aka, aole nae lakou e noonoo ana no ko lakou pono o kela mua aku.  Loaa mai no kahi kenikeni, i o no ianei, pau ana a hala ae la keia pule, mahina, a hiki i ka hoea hou ana mai o ka makahiki hou, aole wahi dala i houluuluia.  Ina no hoi e lawe ana oia i hookahi mahele, e uku ana ia he elua dala o ka mahina hookahi:  a ina e piha ka makahiki ua loaa iaia he $24.00, me ka puka pu oia mau dala.  Ina la e hele mai ana i ka hale o ka hui, e loaa ana iaia ka hapa o kela uala me ka puka pu, a he mea no hoi la e hookalala ai kahi pilikia.  E na kanaka, e pono kakou e noonoo pono a malama i na wahi kenikeni, oiai he aupuni Amerika kela, a ke hele mai nei ka poe o ka aina e a ke hao mai nei i na aina o kakou:  nolaila, e pono kakou e hookuonono i hiki ia kakou pu ke pale aku la lakou, a aohe hoi e hiki ia lakou ke hoonaikola mai, e like me ka maa mau.  Houluulu kahi kenikeni no ka pono o na wahine me na keiki.  Ina aole e hiki i ka mea hookahi e uku liilii i na mahina apau, e uku mua mai he $10.00 paha, elima paha, iwakalua-kumamalima paha, aia no i ka mea e loaa ana i ke kanaka:  kali aku ia a piha na mahina oia mau dala. ma ka elua dala o na mahina apau, alaila, uku hou.  Ina kakou e hana ana me keia, aole kakou e mihi ana i kela hana maikai a kuonoono pu,  He poe kuonoono na alakai o keia Hui, nolaila, mai minamina i na kenikeni, a ina aole oukou i komo mua i ka hui, e komo mai i kela wa.  Kakau mai i ka Hale hana o ka Hui, oia hoi ka Rumi 3 ame 4.  McIntyre Building.  Ina oukou e hopohopo ma kahi mea, e kakau mai a ua hiki ia makou ke hoakaka aku i na mea apau.  Ua hiki ke kanaka ke lawe e like me ka nui o kana mau kea (shares) e makemake ai.  Ina ia e makemake ana e uku mua i $@ a $100.00 paha. ua hiki no e haawiia aku i likiki nana no ia mau dala.  Ina ia no Hawaii a Hilo paha, a i ole, no kekahi aina e ae, e hoouna ana ia i kana dala ma ka Bila Hale Poo Leta. a e loaa aku ana kana likiki.  Nolaila, mai hopohopo i ke komo ana i keia hui maikai.

 

HUI HAWAIIAN REALTY AME MATURITY, KAUPALENAIA, Rumi 3 ame 4 McIntyre Building, Honolulu.  L.K. KENTWELL, General Manager.

 

HOOLAHA KUMAU

KA HUI BANAKO HOAHU

MALAMA D LA O HAW I

(KAUPALENAIA)

Huina i hoahuia … @

Peresidena… K@

Hope Peresidena… W P @

Puuku … W G @

Keena Hana Nui

Alanui Papu, kokoke i Alan @

Keena Laia ma Hilo, H@

 

Oihana Banako Hoahu Da’a

ma Honolulu a me Hilo

E laweia mai no na huina @ ka haawiia o na ukupaa @ ahu makahiki ma ka n@ keneta no ka makahiki @ Rula a me na hooponopono @ nau ae ma ke Keena Hoahu.  2825 – 1 yr,

 

Dr. T. Mitamura

Keena Oihana 1465.  Alan @ Telepona 153.  Pahu Leta@ noho, kokoke i ke Keena @ nui Nuuanu.

 

Na hora keena:  1-4 @ m., Aohe kakahiaka, koe@

KAUKA J UCHIDA

HE LOEA MA KA OIHANA LAPAAU Keena:  Alanui Beretania, mawaena @ Papu ame Nuuanu.  Manawa hana, 8 a 12 A.M. @ P.M. Telepona Helu 1811 White.

 

DR. L. F. ALVAREZ

Keena Oihana a Wahi Nohe:  1240 Emma Street.  Na Hora Hana:  8 a 10 a.m., 3 a 5 p.m., 7 a 8 p.m.  Telepona White 211.

 

LEWERS & COOKE

LUI A ME KUKE, Kaupalenaia

Na Mea Hookomo mai a Kua @

i na

LAKO HANA HALE

O Kela ame Kena @

Malaila e loaa ai na mea ma@

NA PAPA N. W., NA PAPA @ PILI HALE, NA PUKA, NA @ LEPE AME NA PONO PUKA @ ANI, NA KUI, AME NA MEA @ KA OIHANA KAMANA.  NA @ PENA.

 

NA PENA LIKE OLE AME NA HULU PENA, NA ANIANI, NA PEPA HALE, PALE PUKA ANIANI MOENA, ETC.

 

O na kauoha pono hale @ hiki mai ana ia makou @ la no me ka eleu ame na KUM@ HAAHAA LOA.

 

LEWERS & COOKE

 

HOOLAHA HOOHUI H@

            Ke hoolahala aku nei ma @ ka poe no lakou na inoa ma @ ua hoohui ae lakou la lakou @ la ma ke ano nui @ ikela@ keia inoa ame kona ano.  KA @ KWONG SING (Sun Kwong@ Company) he hui laweiawe oihana @ iki, ma Hanamaulu, Mokupu@ Teritori o Hawaii.

 

Fong Tai Kum, Fong Ah @, Yuen Dung, Chang @, Siu Chan, Look L@, Lum Tuck Chong, Chang @, Wong Ngee, Ching@, Lern Wai, Yong Cho@

 

SUN KWONG SING @ 2930 – Sept. 26 – Oct. 3, 10.