Ka Nupepa Kuokoa, Volume XL, Number 41, 10 October 1902 — HOME RULA MA MAEMAE. O KA UA KO LUNA O MAKOU KO LALO-KALAI AUPUNI NA HOME RULA, HOUHEWA NAE I MANU'A. [ARTICLE]

HOME RULA MA MAEMAE.

O KA UA KO LUNA O MAKOU KO LALO-KALAI AUPUNI NA HOME RULA, HOUHEWA NAE I MANU'A.

lfa ka po Poakolu nel luka o Maemae ka halawai kalai aupuni a na Home Rula. Ma ke alanui NUuanu, ma kahl halekuai o kekahl Pake e kokoke ana i ka mile elua, malaila kahi i kufculuia ai he mau ipukukui lamalama e hoike ana maalila e lu ia mai ai na maonu no ke noi ana i wahi balota mai ka poe koho e noho nei malaila. Ua hikl ae mklaila he poe koho no lakou kn heluna ma kahi o 30 ame 40, he poe Home Rula a he poe Repubalika; maw&ho ae o keia he heluna nui o na wa--1Id« ame n& keiki e paani ana.

O Kahahawai, oia ka iunahoomalu o ka halawai, aole no nae i hiki ae oia i ka.manawa, nolaila, ua kaa na Palau ka wehewehe ana i ka halawai. Mahope o kona kamaiiio pokole ana ua pule iho o Palau, a i kona pule ana ua pani oia i kona maka a kalokalo aku i na Mana Lani, aole hoi ia Lono ame Kane. He mea pahaohao keia, oiai 'na Binamu ma i lawe mai i na Mana Lani ianei, a oia poe la oia ka na Home Rula e olelo nei "mikanele aihue aina," eia nae, he oi aku ka mikomiko o ka waha i ke noi i ke Akua a na mikanele i lawe mai ai ianei. O ka lua, ua ao ae o I Nauha ke pule na kanaka aole e panl i na maka, aka, e kaakaa no pela o pau na aina i ka hao ia, eia nae, po'i o Palau i kona maka 1 ka wa i pule ai.

O Samuel Kamakaia oia ka mea mua i hoolaunaia mai ai e Palau. Aole no ana mau mea nui i kamailio ai o na mea kahiko no. Mea ae no o Wilikoki, mea iho no ka mana koho balota, na lakou no ka 1 hana.

Ua hoolaunaia mai o I Nauha, ka mea nona ka inoa hanohano e kapaia nei: "Ka mea nana e rula na i'a o ke kai." laia e kamailio mai ana he kohu anela oia e hohola ana 1 kona mau eheu maluna Iho o ka ili honua. Piha Baibaia o I Nauha, a he akamai no i ka hoopiiipili ana. Ma kekahi piii pono na nihoniho, kekahi no ( jioi kapeke ka pilina. Ua ao mai oia ih'āi ae aku i ke ao ia mai ke pule e pani na maka. E pono no e pule me ke kaakaa no o na maka o pau ka ia Dole ma ka aina.

Mahope aku ona o Keliiheenalu. Ua like no kana me ka Kamakaia. O Kole no ka lakou e hailuku ai a.o na epaepa a ka Home Rula i hana ai ma ke kau i hala na Repubalika ma no ia maii epaepa a he hemolele loa na Home Rula.

Ua hoolaunaia mai o Kale Makake (Chas. McCarthy) ua kalele ae kana kamailio ana maluna o ke ano o ka aoao Repubalika ame Democarata. He aoao ka ke Democarata no na kanaka a o ke aupuni a na Democarata no ka lehulehu, na ka lehulehu a ma o ka lehulehu. (O kaimea apiki loa aole i aa ae o Makake e' typ.i ae i ka mea oiaio e pili ana no ka aoaoi Democarata. Aole i hoike ae o Makake i ke kulana o na mokuaina ewalu a eiwa o America e ku nel, he mau mokualna hoi. 0 na mokuaina o ka Hema e like me Vekinia Hema, Cārolina Akau ame kekahi mau mokuaina e iho, aole he loaa o ka mana koho no na Paele ame na haole ilihune, o keia nae kana i olelo Iho ai he "aupuni no ka iehul'ehu, na ka lehulehu a ma o ka lehulehu." He makau paha o Makake i ka hal ae 1 keia mau mea oiaio o loaa ole he mau balota nona ma Maemae. O ka makou no nae la e hoakaka nei i ole Oukou e Ike ole e na Hawaii 1 ke ano o na Democarata ame ke kulana o ko lakou lawelawe aupuni ana ma ko lakou mau mokuaina iho.)

Ua hailuku ae o Makake i na Repubalika no ka anunu mana me kona ike no nae ke anunu la na mokuaina Democarata i ka mana koho balota o na Paele ame ka poe haole ilihune. Ina e holo ana ke kanawai kalana ame kulanakauhale hōi ka mana iloko o ka lima o na makaainana. He mea oiaio no ia ina nae iioko o ke au noho mana o na Repubalika, aka, ina na ka Democarata, e hoomanao i na mokuaina o America e noho mana ia mai la e na Democarata.

O J. M. Poepoe mahope aku o Makake, a e like no me kona mau mua iho pela no hoi kana. laia e haiolelo ana, ua loaa ae la kekahi hapa o ke poo e kau ae la maluna: "O ka ua ko luna o makou ko ialo." Ike ae la oia ia makou mawaho e hoopuluia iho ana i ka ua o Nuuanu, ua puka mai la oid mailoko mai o ka lanai haiekuai a hookahi ko makou peno iike ana.

Iloko o ka ua i hai<*lelo mai ai o Chas. j Notley, a loaa hou ia hoa peno o makou.. Ia Kulanlhakoi e iho ana, e kahe' ana' ka wai a ua moho holo balota nei. j Wahi ana na Wilikoki no ka i hana i i ka olelo hooholo a hiki na Komisinaj America ianei, a mahope o ke kahe ana| 6 ka wai keokeo, kahe iho la he wai| ulaula, mailoko mai no o ua punawai hookahi la (Notley) e olelo ana, na Se-i hatoa Mikaela i hana i ua olelo fiooholo la. (Heaha la ke kumu i huki ai ke kaa i ka lio aoie hoi o ka lio i ke kaa*? He piholhoi paha? Wahi hou no ana, ua ikeia o Wilikoki ma Wakinetona a na Samuel Paka i hai aku iaia pela, o ka makou .nae e ike nei elua kau a Wilikoki he hookahi no wahi mea i loaa mai oia no kela kanawai mahelehele i na Senatoa. No la i loaa koke ai ia kanawai? No ka mea ua hawawa ke-kau Ahaolelo Home Rula aole i hooponopono e iike %me ke kuhikuhi ana o ke KANAWAI KUMU, nolaila, hoi aku na ka Ahaolelo Ameriea e hana i ole e loaa na poino ma keia kau ae, a oiai, ua kuhikuhi no ke kanawai oia no ka mea i loaa mai ai ka hoapono ana i ua kanawai mahelehele nei i na Senatoa, aole hoi he kūmu e ae. Ke kaupaona ae, he mama maoli no ka elele lahui.

O Kaona aku mahope o Notley. Wahi ana ina holo ke kanawai lttilana loaa ka mana koho i na wahine. Nohea la keia lio ana e kalaiwa nei? E aho no ia loaa ia mau balota ou. O kau pai aku i na wahine he honehone wale no ka lakou la I na kane loaa ia wahl helu, ola ua kanaka. Ina ka he Home jßula na lunamakaainana holo ke kanawai ewalu hora hana o lia la. (O Lunamakaainana Hihio, he Home Rula no, ka

mea nana i lawe ai i kanawai o ia ano i kela kau aku nei, eia nae iloko o ka lilo ana o elua-hapakolu o ka hale o na lunamakaainana i na Home Rula, ua haule pa-hu a moe a kau hooilo aku la ua kanawai nei. Pehea keia, pololei paha?) O Makainai ka hope loa o na haiolelo a ua like no a like me ka ua o Nuuanu. Ua hookuuia ae ka halawai me ka Mele Lahui Hawaii, na huro ekolu, ame ka pule. Ua hoolohe aku ka poe i akoakoa ae a hoi aku me na manao ua lawa ka lohe ana i ka haiolelo a na Home Rula. Owau iho no, MEA KAKAU. Honolulu, Oct. 9, 1902.