Ka Nupepa Kuokoa, Volume XL, Number 41, 10 October 1902 — HE LEO ALOHA MAI KA AINA MAI O KA EHAEHA. [ARTICLE]

HE LEO ALOHA MAI KA AINA MAI O KA EHAEHA.

j Mr. Lunahooponopono o ke Kuokoa. Aloha oe:— .i | E oluolu oe e hookomo iho ma kekahl ' wahi o kau pepa i keia mau mamala- [ olelo e kau ae la maluna, i ike mai ai ' kr'u, n. o ko makou mau ohana pakahi e • noho mal la i leela ame keia }>e'a o kuu ' aina aloha (mai Hawaii o Keawe a ka •| welona a ka la i Lfehua.) Oiai, ua ike iho kou mea kakau ma- [ loko o "Ke Alakai" o ka la 29 o Sepa- ! temaba malalo o ke poomanao, "Ko 1 Amenka Poe I.epera i Molokai," ?ia ; hor; ma ke kakahiaka o ka Poakoiu, 1 Sepatemaba 24 i hiki aku ai ko kakou ' Eleie R. W. Wilikoki imua o ke Komi- • sina Senate Amerika, me kona manao [ kuio maoli, a hooia aku ia i kona makemake io e hoihoiia mai na ma'i lepera 1 o Amerika, ka malama ana i na ma'i, air,e ka hooponopono hpi i ka noho ana ? o keia Kahua malnlo o Amerika, a oia " ka'u e hoakaka nei i ko'u manao maoli ; ma o keia hana ia a ko kakou Elele. \ Oiai, ua hiki ioa ia makou ke ika j maopopo lsa !oa na ko kakou Elele io , no l;a i haawi aku nei ia makou malalo j o ka Amei'ika malama ana mai, malia j naha. ua ike ua Elele la i ke kunono i 010 paha' o ka malamaia ana e ka Papa Ola, he u!u paha r»a hana hakihaki kanawai i hanaia e makou, a e kue ana hoi i ka noho ana maiuhia o k». lehulehu mai o a o o ka aina, a i ole, hoolaha nui aku paha i ka ma'i ma kela ame keia wahi, oiai makou ka poe i : hookaawaleia mai mai ko makou mau I ohana like ole mai mamuli o ka haaJ wina i ili iho maluna o makou, a aole ■ hoi he manaoiana ana no ka ike hau aku i. ka makou mau mea aloha ma- • j hope, a waa keia wahi makou e noho ai | no ka hopena o ko makou mau la majluna o ,ka ilihonua a ke Akua i haawi imai ai. pela paha ka Elele i manao ai j e haawi aku na Amerika e malama mai ima ka noho paa ana mai a kekahi Lejkimana (Regiment) koa Amerika e i hoomaiu mai ia makou i ole ai e kueia ka noho ana maluhia o ka lehulehu mai ■: o a o o ka aina, a i ole no ka hele laula palia o ka poe i loaa i keia ma'i mai ■ keia kahua aku a hoolaha aku ma kela a ma keia wahi, a i ole no ka uuku ! paha o na mea e pono ai keia ola ana j e loaa nei i na ma'i mai ka Papa Ola j mai, a oia ka'u, a o makou no aaha apau e pane nei, Aole pela! aka ma- ; miili no ia o kona (1) Aloha ole; (2) Loj koino maoli no; (3) Alakaiia e kahi, j aole ma kona manao ponoi, a i o | 'ka poe paha nana oia i koho aku; (4) (Hoowahawaha i ka hanohano i loaa! j aku iaia, a e hoomaopopo pu ia, aole I loa keia he mau kumu kupono i manaoj ia ko kakou Elele e hana aku pela, • oiai, aole loa he mau hana haklhaki ka- . nawai ano nui i hanaia e makou na j ma'i, a i ole, he haalele iho paha i keia , kahua, a he kupono ole paha o ko makou malamaia ana mai e ka Papa Ola, he okl loa ma na ano apau; aka malia ! paha o oleloia mai makou penei, pehea ka oukou e uwe mai nei i ka pilikia, ; a makemake hoi e hoonui ae i ka oukoa |mau paona ai a paona i'a hoi? Ae, ej j pane fUcu no au, aole makou i pilikia iaj 1 ha'i. a • aole no hol i ka Papa Ola, aka, | i ua Elele la arne kopa j>afral (Home|

;Rula) e noho mana ana i ke kau aha[olelo o 1901, oiai, aia ia lakou ka mana e hana mai i na mea apau e pono ai ko makou noho ana, aole i ka Papa Ola, no keaha hoi ko lakou hooholo oie ihe a nui ka puu dala, i hikī pono ai i ka papa Ola ke hooiawa pono i ko makou mau makemake, oiai he mea hooko wale no ka Papa Ola, ma ka mahelehele ana i ka lawa. kupono o na dala| no na hooliio malaio o kona malu, no| na makahiki elua e nee ana; a malia, j o olelo hou mai paha no ka uuku mai; 110 o ke dala ke kumu, eia ka ninau, Na- j :wai i houuku i na loaa aupuni? Pane na iakou; no ke aha? Pane, (1) Ma ka imij ole 1 na hana e waiwai ai ka aina; (2): Hoopau manawa wale i ka ahaoleU,' me ka pau wale o ia mau dala, aohe{ pomaikai loaa i ka lehulehu mav.*aho, I a pela hoi me makou ka ohana o ka poe na lakou na dala e iu nei i ka waihona Aupuni no ko lakou ame ko niakou mau pono; aka, heaha ka mea i| ikeia? He nele, hune, a pilikia maoli j no. I Oiai, ua niaopopo loa keia mau hana a ka Elele e haawi ana ia makou iloko o ka poho lima o Amerika ma na ano apau, malia paha, mamuli o ka hik! ole paha i ko makou mau ohana pakahi, a hoaloha paha e malama mai ia makou, ma ka uku ana ae i na auhau makahiki i ka waihona aupuni no ko lakou pono ponoi, a pela hoi me makou; a i ole ua molowa paha lakou i ka pnalama ana mai ia makou, oiai, aoie makou na makou ponoi maoli e malama nei; aka, na ka waihona o ka lehuiehu i ukuiā ae e lakou; manao au, aole paha kej kahi o ko makou mau ohana a hoaloha pah'a e olelo mai, i ka molowa i ka' malama mai ia makou, oiai no lakou e noho ana me ke aloha no ka mau mea aloha i hookaawaleia mai mai ia lakou, a ina paha pela io, alaila. ua hiki io no keia hana ana a ka Elele; a ina hoi aole pela ko makou maii ohana a hoaioha paha manao; alaila, heaha ka mea pono e hana ai? eia no, kue mau aku iaia ame kona pohal, no ka mea, o kona lanakiia ana, alaila,- o ka ianakila ana no ia o kana mau hana; a o kona lanakila ole, oia no ka lanakila ole no o kana mau hana, pehea e lanakila ole ai? a eia no, ma ka mau no o kela aloha pili paa o ka ohana i ka ohana. a o ka hoaloha i ka hoaloha, pela no e kue a£u ai iaia ma ka pahu balota. Ua maopopo ae la keia manao, a eia hou no keia manao, he mea maopopo loa ka lilo io o makou malalo o ka Amerika hoomalu ana, ke loaa io ka lanakila o ka pahu balota ia R. W. Wilikoki i ka la koho ba!ota, a ina pela io; alaila, e hiki pu io mai ana ka hookoia ana o ka mea a makou i kue Iho nei ma ke kakauinoa ana, no ka mea, aia he mokupuni ma ka nuku o ka mullwai Misisipi i hookaawaleia no ra ma'i lepera o ka Mokuaina o Lusiana, a malaila, ua hookaawaleia ka noho ana o na kane ame na wahine ma kh hookaawale ana a kekahi pa o iwakalua kapual ke kiekie me ke kiai ia e na koa, a oiai makou e noho ana iloko o keia kahua ma ke ano, ua fhwe ae

kekabi i kekahi ma ke ano i kokoolua ao kA noho ana o keia aina, i loaa ai Vg meA nana e kokua kekahi i kekahi Hoko o na wa nawaliwall o ke kino, a ina ia ano, ua paa ke aloha o kekahi; *ka boi ma keia, ke makemakeia mai »el inakou e hanaia mai pela, e like me ka poe o kela mokupuni ae la a'u i koakaka ae nei; nolaila, o ka'u e nlnau nei i ko makou mau ohana pakahi e aoho ana mai Hawaii a Niihau, ua makemake io no anei oukou e hanaia mai inakou pela? Na oukou ia e ike iho, no ka mea, aia ai oukou ko makou <pono, o ko oukou kue ana aku iaia, pela e loaa ai ia makou ka pono, a o ko oukou kakoo iaia, oia ka hoi ko ma-1 kou pilikia papalua ana iho, a he mea: maopop ua iilo ka makou kakauinoal ana iho nei l mea ole, no ka mea, inaj no kona (R. W. W.) ianakiia, a ae io inal paha o Amerika i kona makemake. alaila, o ko Amerika kuleana ia o ka hana ellke me kana i ike ai he pono, a pela e hiki ole ai ia makou ke kue aku ma na ano apau, e like pu hoi makou me na kil ieo oie, no ka mea, i keia wn ua loaa ia makou he s waha e olelo ai ke knpono ole i ko makou makemake; aka, ina uo ke ko io o keia manao o ka Elele; alaila, e papapau ana makou he aa ko' ka hale; nolaila, pehea e ko 61e al? Eia no, ma ka mau no o kela aloha pili paa o ka ohana i ka ohaha, a o ka hoaloha i ka hoaloha, ma ke aha? Ma ke kue mau ana aku no iaia a hikl i ka pahu halota. Oiat na maopopo ae la keia, a eia at> keia, a ina hoi ua haawi aku ko kakwa Elele ia makou iloko o ka poho Hma o Amerika mamuli o ka maluhia ole o ko makou noho ana iloko o keia kahua, ma ka hele laula ana ma kela aune keia wahi o e lu hele al I na anoano a ka imi'i iwaena o ka lehulehu, a pela oia i makemake ai e loaa he Lekimana (Re&iment) koa nana « klal % makou i ole ai makou e hana pela; aialla, ke pane nei no au, a o makou no hoi, aole loa pela; aka, he aloha ®le maoii no, no ka mea, me he mea la, ma ka'u hoomaopopo aia makou na MaT ame na Kokua Ma'i ma kahl o ka aneane I ke tausani, a e noho hoomalu Sa ana hoi e kekahi oihana kiai maluhia « akahi Kapena ame elima makai aupnnl iloko o keia kahua, o ka ninau, ua j»ild io no anei i keia poe uuku o ka oihana kiai maluhia ke hoomalu mai ia makou, ina makou na ma'i e hana aku e 10ce me ka ka Eteie i manao ai? pane, Aole hiki, a pehea ka hiki oie ana? Penei no, aole makemake na ma'i (1) e haklhaki i na Ruia o ke Kahua Ma'i neī; (J) e kuee ka noho ana maluhia o kela ame keia ma'i; a malia paha, o e»leto maī kahi, no keaha ka hoi ka haaJele ana o kela mau ma'i i ke Kahua Ma'l \ ka 1899 ame ka 1900; Eia no, mamuli o ko laua hoolo, i mea ia aku I ke koa, ka wiwo ole a pela aku; ina ua manao ka Elele mamuii paha o keia haalele ana o keia mau ma'l ae la elua i ke Kahua Ma'i nei ka anoano e ulu nuī ka ma'i iloko o ka aina; alaila, ke uinau nei ka mea kakau, ina aia i Harrail ha ma'i i haaieie i keia kahua e aoho nei mai ko laua haalele ana ianei a hikl i keia la, a loaa mai hoi kekahl ma'l i Kauāi mawaena mai nei o ko wa i haalele ai a hikl 1 keia la; ilaila, ka ninau, no keaha ka loaa ana 0 kela mea I ka ma'l mai Kauai mai, a £ ole. ina o ko laua haalele ana anel i ke Kahua Ma'i nei ke kumu o ka ma'i ana o keia mea, a malla paha o olelo iou ia mai, ua lele aku ke ehu o ka ma*f, a peia' I ioāa ai, ke pane nei aii; Aole loa p?Ia; aka, aia i ke Akua ia manil, no ka mea, aole loa keia he ma'l Jele, a Ina he ma'i lele keia; no ke aha Ik>! ka loaa ole o na kokua ma'i e noho »el ka lakou/poe ma'i i ka ma'i? a, no ka mea, o ko ke Akua kuleana ia • ka haawi ame ka haawi ole mai paha, «. Ina ma keia kumu ae la ka Elele e haawl nei ia makou; alaila, aia ia oukou e ko makou mau ohana a hoaloha lsol e noho ana mai Hawaii a Niihau ko makou pono, ma ke' aha? ma ka mat>' no o ke aloha pili paa o ka ohana 1 ka ohana, a o ka hpaloha i ka~hoaloha, ma ke aha? ma ke kue mau aku &la a hiki i ka pahu baiota. Ua maopopo ae la keia mau manao o kou mea kakau, a o makou no hoi ka poe I loaa i ka haawina a ka ma'i !epcra; nolaila, ke nonoi aku nei au i ko*u, a I ko makou mau ohana a hoaloha pakahi 1 loaa ka mana koho balota o Novemaba ae nei, e noho t ana me ke aJoha poina oie no ka lakou mau mee aloha 1 hooleaawale mai mai ia lakou mai, e noho ana mai kela a keia 2>e*a o kuu aina hanau e (Hawaii aloha) iha aia kela aloha poina ole iloko o ko aukou mau puuwai pakahi, alaila, hoike ae ī ka waimaka o ke aloha ma. ka pahxi balot'a, i ole ai e lilo ka oukou mau mea aloha i holoholona, a ina no hoi ua nafohia aku ia mea he aloha mai ia •aukou aku; alaila, ua hiki no. M&llā paha, o ninau mai kahl, ina makou e aioha ia oukou, aiaiia, ia wai makou e koho .ai (i i ole ai eko keia manao o ka Elele? Pane, no ka Elele, i ke 'LIĪ . KALANIANAOLE; ano na moho Senatoa me Lunamakaainana, na e ike ,mea, oia ka poe kupono e Mkl ke hana i ko oukou ame ko makoa mau Rono. Ac»le i komo pu ka poe ma'i kakoo ia Ji. W. W. ma keia. Me ke aloha i ka Lunahooponopono aime na keiki hoonoho hua o kou papa3aL Owau iho no me ka oiaio, C. J. N. KIAAINA. Kalaupapa, Oct. 6, 1902. . i