Ka Nupepa Kuokoa, Volume XL, Number 42, 17 October 1902 — Page 3

Page PDF (1.58 MB)

This text was transcribed by:  Zata Awanis
This work is dedicated to:  my mom indira sri rejeki

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

Maleianoke aloha

He moolelo no ke

Kaikamahine alii ietiwa

 

Ka ui nohea I ahai ae I I ka

Puuwai

MOKUNA VI

 

@ I KA AINA MALIHINI A IWAENA O KA LAHUI MALIHINI

 

Ma ekia hooholo like ana ua liuliu koke ibu la no oia no ka hooomaka i kan ahuakai i ka aina malinihi a iwa @ hoi o ka lahui malihini a mahope @ ike ana i kona makuahine ua kau aku la  oia ma ke kaa-ahi emoole hiki aku la oia ma ka moku a no europa ka @. He elua pule mahope iho o ka la @ i haalele iho ai ia amerika ua he –hi aku la oia no ka manawa mua loa ke one o farani kekahi mahele aina @ o europa.

            Ma ka elua o ka la ana i hiki aku al. Farani ua halawai aku la oia me ke kaki kanaka amerika he haumana oia @ ke ku kula o have, o ka noha kula like ana me Gerenefolo Lore i kona mana wae hele ana i ke kula. O hale anarusi ka inoa o ke kanaka a Lori i hui aku ai ma kekahi o na alanui o ke kulanakauhake o parisa, a i ko laua manawa ma ke kula he maa hoaloha pili paa lana kekahi kekahi, oiai nae aole lauai like ma ka manao ma kekahi mau mea aja mana hana apau iloko o ha jana paani owaho ua alo like ai e laua a hiki ika manawa i hemo ai mai ke kula mai oia ka mea i pau ai ka ike ana i kekahi a pau no hoy ka ike ana o kekahi a pau ai ka ike ana o kekahi i kekahi a pau no hoy ka lohe o kekahi no kekahi, a o keia halawai ana o laia m aja aina malihini aoie e  nele kaloaa o na manao aloha pumeneha no laua iho. He eloa wale ni makahiki  o ka noho ana o Anagusi ma ke kula o have, he kanaka ano maauao no oua, aka, o kja haoanui o kona makemake ke nana ia aku aia ma na paanoi hooiakaika Kino owaho.

              Me keia hui ana ua loaa ia Lore he @aloha maikai ni ka hui pu ana, oi @ aku iaia iloko o ka aina malinihi @ like iho la me keia, a iloko mai o na la mahope mai, ua hoohalaia e laua no ka boohala manawa ana ma ka hele ana i ka nana keaka ame na hana lea@ @ ae o ke ano maikai. Ua hoohala ia ni hoy kekahi manawa ma ka makaikai ana i ke kulanakauhale a lore @ lobe wale ai no, a o keia manawa ke halawai nei me kona mai maka ponoi, a iloko o ia mau mea e hauoli ai ka paan aole no i mao ae ka iini mau ana paeo ka wahine opio ke kumu hoy o kona hiki ana i ja aina ,malihini.

            Boko no hoi o keia manawa a laua e hui lika nei o jeia manawa a laua e hui like nei a holoholo pu ai, a kuka pub o na mea like ole aole i hoike iki Lore i ka kumu o ka hana ana i ka aina malihini, a o ke kumu o ka hana an pela, ua manao oua he mea ia e lilo ai i mea akaaka na Mr. Anagusi, ana hoi i manao au he nea ia nona e @ loa ke ika ia he kanaka alualu wahine oia. Aole ona makamake e ka maia mai oia he kanaka aliali wahine oia.

            Ma na wahi a laua e hele ai e hakilo lau ana o lore malia o ike aku i ka @ ana e lia mai nei, a malia no hoi @ aku , aka, ua hookuiheia kona manao mamuli o ka lohe ole i kekahi o ia ani a no ka hiki ole iaia ka kali hou aku ua hooholo iho la oia e hana aku i kekahi alanui e hiki aiaia ke hai aku i kona manai me ka loaa ole o la manao hoohuoi oa anagusi no kona alualu wahine, nolaila, ua hoopuka aku la oia ma ka pane ana aku: “ pahea la kou manao no ka’u hoolala no ke kaahele ana ma kekahi mau wahi aku mawaho aku nei o ke kulanakauhale ma ke kau ana maluan i ke kaa-ahí?”

            Ua hoopiha loa ia o lore me ka hauoli nui mamuli o ka loaa ana mai o ka ia a pane no ka hoapono ana mai o ka ia a pane no ka hoapono ana ame ka hoke pi ana mai i koma manao, ana hoi kuko nui ai i kekahi manawa i hala @ nae i ko iki a ua manao oia e hooko aku i kekahi manawa o keia mua aku a no ia mea oia i pane aku ai ia @ “ ua pono loa kena manao au a ma ko’u aoao ke haawi aku nei au ia kolu @ e hele like ai kaua ke make @ oe i ko’u hele pu me oe”

            Me keia kukai kamilio ana a laua @ hoopiha loa ia oia me ka hauoli no ka @ o kona manao i hoolaia ai mamuli o keia ike ana o lore i ka lokahi o ko laia manao ma kela kumuhana o ko laia manao ma kela kumu hana ua hoohlo iho la oai e hu’e pau aku i ka mea ana i makemake ai e huli me ke ano hilahila no iloko ona no ka aka ia mai e kona aka i ka @ ana i ka panina o ka moolelo ua ike aki la keia i ka iho ana mai o ko  @ a mano i ke ano like me kona, a aiai ua maopopo mua i alore he ka naka hoohenehene wale oia i na mea a ia ano aka ma keia hoy ua haka pono mai ia kona mau maka me ka @ pono ana o kona pepiao i ka @ a lore e hoike aku ia iaia ai pau ana ua ninau aku la o Anagusi. E hai mai oe ia’u i konaano. Akahi @ maikai o kena moolelo”

            Me kela noi a koma kookolua ua hooko aku ia oia ma ka ha’i ana aku i na mea ana i hoomaopopo ai no ke hapai @ ana ae i ka ui nohea o ua wahine a.

            @ hr waiwai nui maoli ka keia hua kau au’ wahi a Anagusi i puana ae ai me ka leo nui ni ka haawi ana i kona mahalo no ka manao paa o lore ma@ ona “ ma ka’u aoao aole au e ana hewa aku ana la ia oe no ka huli hele @ @ keia wahine ui, he nani lo maoli @ @ he ku maoli no kou moolelo i @ walohia a ke manao nei au ua hiki @ ke kokua aku ia oe ma ka hele huli @i ua wahine la me pu aku me oe @ ua hana la. Aka o kela wahi o @ aole i maopopo iao a pehea aku la r hana ai i loaa ai ia kaua. Ina @ @ io no lakou no ua wahi ia ke @ nei  au aole e nele la loaa ia @ ke huli. No ka huli ole ia keku @ o ka loaa ole o lakou a ina e hoo@ ae kaua. Mai haawi pio kaua aka e hulu aku kaua a loaa na kuhikuhi ma na palapala e jele kaua e ninau i ka poe o na @ kaa-ahí no ka mea o lakau kekahi @ @ maopopo ian wahi like ole o ka hana ua ike au ma ka lakaou ia @ hai mai a ola pau ar ;a no ia o ka hana. Ua ike au nma ka lakou buke kahikuhi palapala kili aina na lii aina @ @ farani a ke ole e loaa ia kaua ua wahi ia iloko o ua ano buke la ina he inoa ia no kekaqhi mahele aina o farani nri alaila ua hoolalauia oea”

            “ E hooholo ae kaua i ka la apopo kaua e hana ai i keia han ama ka hele ana e ninau  iaka luna nui o na hui kaa-ahí a ina no e maopopo ana ua wahi la alaila e kau koke aku no kaua ma ke kaa a o ko laia holo pololei no ia i ua wahi la no ka ako ana aku ia ua pua la a malia he nui loa no hoy na pua Olalla o kja loaa no hoy oi o ka’u pua a o ko kaua pomaikai like no hoi ia”

                  Ma ko lore aoao he hoolohe wale no kana I ka maikai e hoikeia nei a o ka hoapono wale aku no me ka hoopiha ia oloko o kona puuwai me na haawina o ka hauoli a I ka pau anagusi wehewehe manao ana ua haawi koke aku la oai I kona hoapono no ia papa kuhikuhi me ka hooiaio ana aku o na lilo apau ma kona aoao ia a o ka mea wale no I koe oia ka hooko aku.

            Mahope o kela kukai kamailio ana o laua ua hoomahua aku la o Anagusi ma ka ppane ana aku “alaila ua haawi maiua wahine la ia oe ike aloha honi la ia oe I ke aloha honi iaia e kalele ana I ke kaola o ka oneki moku?

            “pela, ua haawi io mai no oia la’u ia mea a ua manao wai ia hanamai oia la’u no ke kunu e haalele iho ana oia Ia Amerika.” Wahi a lore I pane aku ai.

            “alaila, no ia kumu hookah kou haawi ana I kou aloha honi e lije me la?wahi hou a ka ninau.

            “o ko’u manao, aole ona manao nui oa mea malalia iho la no ‘ pau . a ke manao nei ai aole kela haawina iaia I kela Manawa “ wahi a lore.

            “ o ina e like me kai I hoike mai nei ia’u alaila he mea maopopo loa ua hana no oia ia kela mau mea mamuli no o kona manaoio e hana pela, aka I mea e maopopo loa ua hana no oia I keia mau mea mamulini I hina manaoio ai na mea apau, e huli kaua ,” wahi hou a ka pane.

            Ua aka leo nui ae la o lore, me ka hauoli piha iloko o kona puuwai, ua oluolu loa oi I ka hui pu ana me kona hoaloha ma keia mea, a no ka mea, wahi ana I pane iho ai aiai iho ua oi aku ka holomua ame ka maalahi o ka hoolala ana a hoohana aku paha. Ma kona aoao ua hauoli loa oia I ka hui kokua ia ana mai, a ua hoolo iho la oia e hoike aku ia ia Anagusi I na mea apai ana I mao ai e hoohana ma keia mea.

            Ua oi aki ka mama o ka hana ma ka hele huli ana I kela aina malihini ke hui me kekahi ana. Ma ke ahiahi iho I ka hora 7 ua kuka luke iho la laua I ja mea e hana ai no na makaukau I na hana o ka la apopo. A mahope o ka holopono ana o na mea apau ua hele aku la laua no la hotele  a ma kaie hele like ana o laua  ua hoopuiwa ia a Lore mamuli o na hoohuahualau a Anagusi ma ka pane ana mai : “ina e loaa oia ia oe heaha kao hana nona e Mr. Lore?”

            Ua munmule loa iho la o Lore I keia Manawa, oiai e noonoo ana oia o kana mee e pane ai no ua ninau la. Oia I kana mea e pane ai no ua ninau la. Aole no hoi I liuliu loa u aloaa iho la kana pane a ia Manawa oia I haawi aku ai, “ o, no ia mea, mahope aku no e noonoo aku ai. Aia no a hiki maiia mana alai la hoomaopopo I ka mea e hana ai”

            “male paha oe iaia, aole anei pela,” wahi a ka ninau.

            “ aohe I maopopo ia’u,” wahi a ka mea huli wahine me ka pili ana ae o k aula o kona papalina e hoike ana I kona ano huhu.

            “ aole e maopopo ia oe I keia manawa,” wahi a ka mea hoohuoi, me ke ano mihi ana no kana hana mahaoi. “malia paha aole ona makemake e malekoke a ia ole ua hoopalau aku paha oia me kekahi mea okoa aku paha oia me kekahi mea okoa aku he nui na kumu e hiki oke ai e like la me kou mapao hoike mai la. Aka e kala mai oe I ko’u manao no keia hele huli ana ou a aneane e puni lo aka honua oia no ke ake ana e ikae aku I na maka o ua ui nohea la au e olelo mai nei ia’u.”

            “ua hoike maioe ia’u I ko’u manap maluna” ma keia wahi ua mumule loa iho loa iho la oia me ka pane leo ole hou aku no kekahi mau minute pokole. Wahi hou a ka mea hoohuoi me kona hoomau ana aku :

            “ oia hoi, ua lilo oia I mea hiaai loa iloko o kou puuwai. No’u iho ua hauoli loa au I ka loaa ana ia’u ke kumu nui o  ka kaua huakai I hiki ai ke hoolala aku I na mea kupona no ka hana ana aku I ko ai ko kaua manao. Nolaila o ke kumuhana nui o ke kaua huakai oia ka huli ana a loaa alaila holoi ae I ka inoa ‘ gagenesaloka’ a pakui aku ma kona wahi ka inoa ‘lore’ no kekahi ohana. Aole me ka manao aihue aka e hana aku a loaa iloko o ke aloha.”

            “aloha ahiahi oe e Mr. Lore a hui hou aku kaua I kakahiaka.”

            Ma ke kakahiaka ana ae  o kekahi la ua hoomaka aku la laua e huli ma ke  kau ana maluna o ke kaapio e holo ana mana wahi hoolulu o na kaa-ahi a he ekolo no eahi hoolulu a laua I hele ai he ole ne ka loaa.

            “ poho maoli ka kaua huakai o keia ia mamuli o ka loaa oleo kea kaua mea I iini loa ai a ua lilo maoli keia I mea hookaumaha ia kaua.” Wahi a Anagusi I pane aku ai ia lore mahope iho o ko laua hoi ana mai mai ka huli hele ana.

            “ aka, e hoomanawanui no kaua,” wahi a lore I pane aku ai me ka hooiaio ana aku ma ka laer ana mai I na mea a Miss gagenesaloka I hooloio mai ai iaia. “Ae, ua hooiaio mai no kela ia’u o Grostaka io no kona wahi noho a he inoa io no ia no kekahi aina. No’u iho aole au e haaewi pio a hiki I ka Manawa e ike ai keia mau maka I kona helehelena.”

            “a pehea ua hoike maopopo loa io mai no oia, oia hoi, ua hai mai oia aia kona wahi I europe nei, oia hoi kela o Grostaka.” Wahi a hale Anagusi oiai oia ka inoa piha o ke kokoolua o Lore.

            Ma keia ninau a hale aia no me ia ka manao hoopohala I ka oiaio o ka olelo a ka wahine opio ia lore, aka mahope o ka hala ana elua la o ko laia hoomau ana I ka huli hele ana heole no hoi ka loaa, a ma ko lore aoao kokoke loa oia e haawi pio mamuli o keia nele a ua ike mai la no hoi kona kokoolua I ke ano kaunaha o ko lore a I ka Manawa o hoike aku ai o lore I kona manao e kapae loa I ka manao huli hou aku ia lele oi loa mai la o hale meka pane ikaika ana aole laua e haawi pio koke oiai aia no he manaolana, no laila ua pne aku la oia, “e hele kaua I ka hale  Aupuni e huli ai I kela inoa, malia o loaa ia kaia maloko o na palapala aina o le aupuni. Ina aole kela, alaila e hele kaua I ka hale leka. O, wahi hou ana I pane leo nui ae ai no ke aha la I loaa mua ole ai kela mano ia kaua, aia no ka hoi kahi e maopopo loa e loaa ai na inoa o na aina like ole o keia mahele aina nui o Farani nei”

            Me ke kali hou ole aku ua hoomaka aku la laia e hooko I ka mea a laua I kuka iho ai a aole no hoi I liuliu ua hiki aku la laua I kahi o ka hana a ua huii aku ia laua me ke kokua ana @ luna @ @ ua loaa aku ia ia laua ka mea I @oohala Manawa aia me ka @@ nui ana,a me he a mea la ua lele aku la lloko o ka hiku o na o lani no ka piha hauoli loa; a o hale a anagusi hoi ua komo aku la ka uhane a hoonanauki loa a ka hiki koke mai o ka o Manawa alaua e hele al a hui kino aku me ka whine ana I ike maka ole ai, Ua loaa aku la ma ka palapala aina o ka hale leka e hau an aka huaolelo”Grostaka” ma kea no he wahi mahele aina uuku l noho hoomaluia o ke ano aupuni moi mawaho aku o ka aoao hikina a Faraini,a oEdelewesi hoi he kulanakauhale nno ua mahele aina la non aka huina kanka I hiki aku I ke 75,000. No keia loaa kamahao ia laua ua haohao loa ko lorre noonoo no keia wahi I mamao loa aku mai ka huina akuo na aina naauao I ikeia pela oia I ninau aku ai I kona haloha me ka puuwai no nae I piha I ka hauoli.  “Ea, he keu ke kupanaha, a kaua e ike nei heaina keia ua mamao loa aku main a aina naauao ano keonmana a ano leke no hoi I keia wahi, he mea hiki ole keia ia’u ke pane ae. Koe wale no ina he kupa maoli lakou no ka aina alaila ua noho lakou llalla mamuli o la kumu o ke aloha I ka aina.”Malila ua hoomanao koke ae ola I na olelo a ka wahine opio, la laua e kuai olelo ikaika ana pili I ka Peresdena o Amerika oiai lokou maluna o ke kaa holoholo makaikai ma ke kulananauhale o Wakinekona.

            “Ke makemake loa nei au e ike pono I kela wahi I ike ai I ke kumu o ka makemake o kela poe I noho I kela wahi.” Wahi hou ana I pane ae ai.

            “Owau kekahi e makemake la e ike I ua wahi la,” I panai aku ai o Hale I kona manao. “no’u iho ua makaukau loa au no ka hooko aku a ina ua make make oe e hele kaua alaila owai kekahi e hele pu me oe a malia o loaa ia kaua ka ulia o ka laki e loaa no ia laua la pomaikai oiai o ko’u mano aole oia wale no ka wahine ui o ia aina.”

            Ua hoomakaukau iho la laua no ka huakai I hooholo like ia e laua e hooko aku. Ma ka hele ana I na halekuai ua loaa aku la na lako kaahele he mau pu panapana np k aka hoomakaukau ana no laua malia o halaewai aku laua me na kuia o ka hoopilikia wale ia mai, aola oia wale, aka , he mau aahu no ka wa huihui mai o ke ahiahi, na aahu lahi lahi no ka wa wela, ame na pono kaahele no apau a I ka makaukau ana ua kau aku la laua maluna o ke kaa ahi ua kau aku la ko laia manao o ka hiki koka aku I kahi a laua I iini nui ai.

            Aole I ku iki ke kaa ahi ma kekahi wahi a wahi hoolulu paha a hala elua la o ka hala ana no hoi ia o ehiku haneri mile a ku aku ia lakou I kekahi wahi hoolulu. A mai keia wahi aku a hiki Grostaka, he 200 haneri mile pela ka haiia mai, nolaila ua lana mai la ko laua manao oia aia laua ke kokoke la I kahi a laua I iini nui e ike.

            Aole no hoi I liuliu loa ua hoomaka hou aku la ke kaa ahi e holo ma kona ala mau a oia no hoi ka Helena e hiki aku ai I ua kulanakauhale la I “ edele wesi.”

            “ea, ina aole e loaa kekahi kuia I ke kaa ahi alaila e hiki koke ana kakou I edelewasi iloko o ka mana kupono,” wahi a Anagusi I pane aku ai I kona kokolua, ke ike mai la wai I ko’u ano maluhiluhi no ka loihi maoli no o keia alahele a e hauoli no kaua ke hiki aku kaua a loaa ia ia kau ahe wahi auau kupono,e pau ai keia luhi ame keia lepo nui o hoi hou mai ko kaua ikaika no ka hoohana hou ana aku I ke koena hana I koe.”

            ‘hookahi wale no mea I maopopo loa kau koho ana he ano e loa kea no o keia mau aina e like me ka mamao mao Farani mai pala kea no e o ka aina a pela pu no hoi me kenaka,” wahi a Lore I panai aku ai ma kona aoao alaila huli ae la oia a nana aku la maka puka aniani o ke kaa ahi a kuhikuhi aku la I ke  ano e o ka aina I mea e hooiaio ai kana mea I olelo aku ia ia hale.

            Ma ke ia holo ana o ke kaa ahi aia ke kaa ke holo la iiloko o ka waoakua e pii ana I ka palio kekahi Manawa e komo ana iloko o ka waoakua e pii ana I ka pali I kekahi Manawa e komo anan iloko o na awawa mw ka ike pu aku no nae o na ohoua I na kanaka e kau ana maluna o ko lakou mau holoholona I lako me na pu.

            Ma keia ano e o kanaka ua loaa iho la keia manao aole no laia e ano hoka I ka olelo Geremania pela no hoi mea ua hiki no ia laua ke hookamaaina koke e aku I na kamaaina ke hiki aku laia ilaila.

            I ke ku io ana aku o ke kaaahi ua ike io aku la laua I ka nani o ua aina la a ma ka Manawa I pane mai ai ua kanaka al ua hoopuiwa loa la laua I ka lohe ana aku e kamailio ana ke kanaka maka olelo haole no ia mea I hoopukaa leo nui ae ai o hale,” ke, he hauoli maoli ka loha ana I kela leo, alai la o ka hoomaka koke aku la no ia o ka hookamailio ana o laia me u aka maka la ma ka hele ana aku e haawi aku I ko laua lima no ka lulu lima aloha ana.

            “ pehea oe I hiki mai ai ianei a loaa ia keia hna ma keia wahi o kea la nui? Malia paha na kekahi kanaka pelekane mai paha?” wahi a lore I ninau aku la oi lore me he la he poe Akamai wale no ko laila I ka olelo haole.

            “ o, he kanaka amerika anei oe?” I pane aku ai lore me ke ano puiwa.

            “pololei, he kela moku wau no luna o kekahi moku manuwa o amerika huipuia. A he mau makahiki elua I hala aku nei ua loaa iho la ia’u kekahi
 

Pilika ma ko’u ala I ke kulanakauhale I conostenetinopela a ma ia kumu he mea pono no’u e waiho aku I ka hana mailaila ka nee ana mai a loaa keia hana ianei,” wahi a ua makai la.

             “pahea ka loihi o kou noho hana ana ma keia alanui/ ininau aku ai o lore.

            “ manao wau aneane e piha ka maka hiki,” wahi aka pane

            “ ua ike no oe ia wahi o edelawesi ¿” i nanau hou aku a ka pane.

            “ o, ua kamaaina wau ia wahi. O ko’u wahi ia e holoholo mau ai.  He wahi kauhale he nani maoli i ke ku lalani. Mai ma na kuala pa, oia kahi o ma mo neka e noho ai a I ka wa e uhi paa ia ae ai e na auoli o ka lani ua hiki ke ike ia ku me he la ai aua kauhale la iloko o ka lani.”

            “a pahea , ua ike no anei oe a ia ole ua lohe paha I kekahi poe oleila ma ka inoa Gagenesaloka ?”  I ninau aku ai o Anagusi o lka makai a luna kiai hoi o ke alanui. Ama keia manawa a Anagusi i ninau aku ai ua ano e loa ae la o Lore me ka manao e peku aku i kona hoa loja mamuli o ka manao e peku aku i kona hoaloha mamuli o ka mahaoi wale . aka ua pane mai no nae ka makai.” Aole au i lohe iki ikela inoa ma ke kulanakauhale io Edelewasi. He poe hoaloha anei lakou no olua?”

            Ua kamaaina wale no,” i pane koke aku ai  o lore me ka helehelena ano aku ai o lore me ka hekehelena ano huhu ma ka nana aku a kona hoaloha.

            “ manao wau aole e nele ka loaa ia olua ia poe ina aia lakou ilaila kahi i noho ai. Ina aia lakou ilaila, a ke hiki aku olua ilaila e nianu olua i ka poe o na hotele, aole e nele ko lakou hoike mai i kahi i noho ai. He hane maalahi loa ia.”

            “ea, e ka maikai olaila a pekea e loaa ai ia maua kekahi o lakou?” i nianau aku ai o Anagusi.

            “ aia kekahi hotele maikai, he hiikahi kuea mai kahi hoolili kaaahi aku maka inoa o bunewena,” wahi a ka makai.

            Ma keia manawa a ka makai i hoopuka mai ai i kela manao ia laua nei ua puiwa loa laua me ka hauoli nui mamuli o ka moakaka loa o kahi e hoomaha iho ai, e hookunoono iho ai ke loaa ko laua lumi kupono i pau ae ka luhi a hiki hoi ke hoonanea no ka hoomaaha ana i hoi hou mai ka ikaika no ka hoohana hou ana aku no ke koena hana a laua i ake nui ai e ko.

            Wahi a ke kanaka kukai olelo, “ he nui na lako o kela hotele, ma na lako o ka lumi moe na lako hoohiwahiwa a he nui na mea ai o ke ano maikai loa a no ka poe hanohano wale no ia ma ka hoomaopopo ana aku a he nui no hoi na mea inu e lawa ai lai makemake ole ai. “aka aole a’u kanalua no olua na kanaka Amerika ma kela mau mea, no ka mea ua ike wau he makukau na amerika ma ia ano hana.”

            Ma ka hui ana me kekahi mau kanaka e kau ma ko laua alahele, ia laua i haalele iho ai i ka makai, ua loaa hou mai la ia laua nei kekahi mau mea hou aku e o pili ana i ka aina maikai a nani ma ka hiohiona.

( aole i pau.)

 

NA HANA A NA REPUBALIKA MA MAUI.

MA HAMAKUAPOKO.

 

            Ma ka poakoli la 24 o sepetemaba, ma paihiihi ua malamaia ka halawai a na moho Repubalika Sam. Keliinoi Philip Pali me Lui Von Tempsky ame na haiolelo kokua i na moho, oia o Jas. H. S kaleo, David Haili Kahaeulelio me G.W. keawehaku malamo hoi o ke alakai ana a hana Repubalika o ka aoao Repubilaka o la mahele ekahi o na mokupuni o maui.

            Ua hoomakai ana ha nama ha hora 7.30 p.m. ma ka noho hoomalu ia ana e Lindsey Lunaunui o ka wilijo o paia, a nana i hoomalu mai i ke anaina nui hewahewa, ua piha ka halepule o pahiihi a kuku mai na kanaka mawaho a ma na puka aniani, a ua hoike mai ke anaina i ka hauoli mamua o ka loha ana i na leo o na moho lunamakaainana ame na haiolelo a e hooluoluia ana hoi ke anaina e na leo uhene o ka pila a a na keiki o ka aoao Repubalika.

            I ka hooolai ana iho o ke anaina, ua kahe mai la hoi o ke anaina i ka moho kunamakaainana Philip Pali o ka Malu ulu o lele, a nana i hoonaueue ae i na paia o Paihii me ma paipai ilma ame na hehihehi ana a hiki wale no i ka pau ana o kana haiolelo ana, a ua olelo ae ua keiki la o ka malu ulu o lele ina e e kohoia lakou a puka (na moho o la aoao repubalika apau ) alaila, e hana ana lakou i ka makemake o ka lehulehu i mea e hooomoau ia ia lakou ma ia noho no kanaha makahiki ke hoolohiia mai na la ma keia oia ana. (paipai nui ia)

            I ka pau ana o kana, ua hoolaunaia mai o lui von tempsky ( un kilani ) ka olali o ke kipuka ili o ke kuahiwi o haleakala a i hoolilo hoi i ke kua o ka lio i home nona he nui na alu kipuka ili a ua keiki la i hoolei aku ai imua o ke anaina, aua nui ka paipai ia mahope o ka pau ana o kana.

            Ua hoolauna mai ka lunahhoomalu imua o ke anaina ia sam keliinoi kekahi opio naauao iloko o hawaii nei, a nana i wehewehe pono mai i ke ano o na aoao kalaiaina e ku nei i keia wa, ame ka hauoki je anaiana i panau aku ai me na paipai llina a e haluku ana hoika papahele.

            Mai na kokua haiolelo mai Jas. H. S. Kaleo, David H. kahaulelio G, W. keawehaku ame Rev S. kapu ka luna nui ka mahele ekahi ua hoohui puia ke anaina nui hewahewa me na leo huro  no ka Repubalika a e nape malie ana hoy ka houoli ilok o ko lakou puuwai a e hoile mai ana me ke ohohia he repubalika lakou. O ka hoene o ka lao himeni o na keiki repubalika he mea nani okoa aku no hoi ia e hooleleia ai ka iini o ka puuwai a ua hookuuia na hana me ka hauoli me ke mele hawaii ponoi

 

PAUWELA

            Ma k apola 25 ae ua malamaia ka halawei ma pauwela ka aina i kau lana ina kupuna “ naaupo wale ke kula o pauwela “ aka ua hoopau ia a ke o nei “naauao wale ke kula o pauwela”

            O keia kahi i haawi ae ika lanakila @ na home rula i kela kau aku nei, aka, ikeia kau mamuli hoi o ke olokaa ia ana aku o na ulu maika i ua kahua la o pauwela ua palahala ua keula la a momoe ana hoi ka manao me ka lokahi i ka repubalika.

            He kaulana o pauwela i ka home rula aka i keia wa ke kaulana nei oai he repubalika a no ka mea ua kukulu ae lakou i hui repubalika a ua koho i na luna nui a ke nee nei ka lakou mau hanauna aku o pauwela no ka oi wela ka hao i ka repubalika.

            O ke anauna nui i hoopiha ae i ka halepule naauao a pau ole iloko ua hoy aku lakou mena hua repubalika e hoomoe ana me lakou a kiko mai he keiki repubalika. Huro pauwela.

 

HUELO

            Ma ka la 26 ae ua haalele ia haiku, a hele aku no huelo ka aina nona kela mele e kaulana nei “ e hoi i ka uka i ka uka iuiu o huelo.”

            Ua malamala ka halawai ma peahi i ka hora 2 p.m. imua o ko laila poe koho balota i akoakoa ae a ua hoike ia aku ka oiaio la lakou ia mau mea maikai. Me ka hauoli au e hoike akunei ua kawowo ka anoano repubalika ma peahi a ke kipulu ia nei no ka pii ae a mahuahua me ka mahalo ia oe e peahi.

            Haalele ia peahi no ka halapule o huelo a i ka hora 7 p.m. ua hoopihaia ka hale e ka poe kupono ike koho blaota no ka hoolehe ana i na pono ame na pomaikai ke koho i ka aoao repubalika. Ua waheia na hana e ke pukuniahi o ke komohona pilipo pali e hoolei ana hoy i na poka pahu no ka waawahi ana ae i na puuwai i hooneleia i na pono i ke kau o hala, a na keiki o ke kuahiwi o haleakala o hooni ae i na noonoo no ka hauooli ana a na ke keiki o ka wai hoyhoi la io eleile , sam keliinoi ka pohakuhauoli hoi o hawaii ne i o kela mai la e nee nei i lulu aku i na hua ohaha o ka manao repubalika, a ua ikeia aku kona kawowoana ae auwa ja nani e e ku e na keiki o ua ainna kaulana nei e siua hoi no ka la e hiki mai ana a e lilo auanei oukou i poo. Hauoli wale.

            O na hana apau i hanaia ma ia po mai na moho ame na kokua haiolelo ua lawelawaia me ka milioi wale no a ua hoy aku kw anaina nui me ka hauoli mahope iho o ke mele ana ia hawaliponoi, no kahi o W. E. K. Maikai kahi hoy i hoomakaukau ia no ka hookipa ana aku i na lamahele repubalika a i hoopohaia hoi me na ono e haupa iho ai alawa ka houpo lawa ka houpo lawe lawe. Mahalo a nui o huelo no kaiuiu.

 

NAHIKU

 

Ma nahiku ma ka poakahi la 29 ae, a ma ka hora 2 p.m. i halawai ai na moho repubalika me na lahulehu o na hiku mahope iho hoi o ka hoopiha ia ana o ka lua o ka inaina e Henry Reuter, ke pukonakona a o ka welinetona hoi hana e hoonee neu u na hana imua ma ka aoao repubalika.

Aohe a’u olelo ana ia oe e nahiku oiai ala ilok ou ka repubalika oiaio a hana ana no oukou i ke ohohia o na hana a ka aoao repubalika a o na keiki a oukou mamua o ka hemo ana mai eni me ka hauoli ia oukou me na leo huro ekolu.

 

HANA

 

E hana ualanihaahaa nona na kulu paka ua noenoe ua kea ka aina e alaia ia ana mamu e ka puu “oni o lele kauiki i ka malie” ua hapai ae oukou i ke aloha aina oiaoi a ua hoike mai hoi i ka makee i na pono o kela noho ana ma keia mua aku ma ko oukou i ke makee i na pono o keia noho ana ma keia mua  aku ma ko oukou hoike ana mai ia oukou iho e hiki kinoae e ike na hana a ka aoao reoubalika a i ko oukou hoopiha ana ae hoi i ka luakini me na manao ohohia mai ka repubalika mai.

Ua malamala na hana maloko o ka luakini o wananalua, hana ma ka hora 6:30 p.m. poalua sepatamaba 30, 1920 me ke anaina nui o ekolu haneri a oi a i noho hoomalu ia hoy e jas H.S kaleo ka hope peresidena o ka mahele koho repubalika o hana.

Ua hoomakaia na hana me ka himena a ka papa himeni a ka papa himani kaahele a ka aoao repubalika a mhope iho olaila i hoolaunaia aku ai ka luna nui sam kapu. A nana i hoolauana ae i na moho o ka aoao repubalika imua o ke anaina nui hewahewa i akoakoa mai.

Mahope iho o ka pau ana o kana i hoolauana ia nai ai o PIlipo Pali a na ua ulu ala o lele i kaa iho ka kahua no ka wehe ana i na hana ma ka aoao repubalika e lika no me ka nui o ua ulu la pela no ka nui o ka meheu o kona kaa ana a ua lilo i mea e hauoli ai ke anaina a ua loheia aku na leo e hooho mai ana ua pololei ka repubalika. ( nui ka paipalia)

Nake keiki o haleakala ke kipuka ili alu kahi i kakele iho i ke kahua no ka lua o ka manawa a wahi ana “ o ka poe apau e makemake ana e loaa ke kuni helu ekahi he mea pono lakou e kuni ia me ka U.S. a no ka repubalika ke kuni, a o na makamua helu ekahi loa o ka aoao repubalika oia o sam keliinoi me sam kalama a o na pukolo oia o pilipo pali me W. P. haia, nui ka paipaiia.

Mahope o keia ua hoolaunaina aku o sam keliinoi ka mea i oleloia ka pohakuhauoli o hawaii nei i keia mau la nana i wehewehe mai i na mea apau mai ka wilikoki mea i hana ai ame ka na hale ahaolelo o kakou i keia kau iho nei a mamuli o kana wahewahe ana ua maopopo i ka lehulahu na hana uhaai a ke kau ahaolelo i hala oiai nae ua kaa ka hapanui o ka hale i na home rula a mamuli o ka lakou mau hana hooloiahili ua lilo aku he kanaiwa tausani dala o ka lehulehu a o na pomaikai i ka lehulehu a o na pomakai i ka lehulehu he neo ia. O ka hoopaapaa ana o ka hale i ka hua olelo forty no ekolu la a hooholoia kona pololei ua lilo ka lehulehu no ia mea ano ole he ekolu tausani dala a o ke kipaku ana ia cooper o lepo ka papahele o ka hale ahaolelo a he elima la lele oia ua lele pu he elima tausani dala o ka lehulehu i ka makani aole nae he ponaikai o ka lehulehu no ia mau mea i hanaia a ina pela i ho la ke ano o ka poe a kakou i hoouna aku ai e hana mai i pono no kakou alila e koho no anei kakou?( nui ka paipalia) he nui aku na mea i wehaweheia e hikii ai i ka poe koho ke ike iho a e haawi ai i ko lakou mau koho ana i na moho a ka aoao repubalika.

O na kokua noho ame ka poe a ae i haiolelo no ke kahua o ka aoao repubalika ua hoike aku lakou i na mea apau e hiki ai i ka lehulehu ke koho me ka lokahi i ka repubalika a mai lokko mai o ka poe i haiolelo  ua ku ae o J.K. Kaleo he democrata i ke kau i hala a hoolilo ae la iaia i repubalika a ke haawi nei la repubalika ika mahalo i ka poe i hele aku a ike i ka nopena a hoi hou mai ka poli o ka makua.

Ua hookuuia na hana me ka hauoli o ke anaina a ua hoonee aku no kahi i malamala ai he anaina hooluana no kekahi mau hora me na kamaaina o ka ualanihaahaa imua e na keiki o ua aina nei no ka pono o ka aoao o u aaina nei no ka pono o ka lehulehu.

MEA KAKAU. Waikulu, oct 7, 1902.

 

 

HOOLAHA KUMAU

KA HUI ALAHAO AME AINA o OAHU

MANAWA HOLO

 

Mahope aku o ianuari 1, 1902\

 

Mai honolulu aku

Hale honolulu

Na la apou koe ke sabalii

Na la apau

Na la apau koe ke sabali

Na la apau

Na la apau

 

a.m

a.m

a.m

p.m

p.m

Honolulu

7:10

9:15

11:05

3:15

5:10

Manana

8:03

9:48

11:40

3:45

5:30

Ewa Mili

8:32

10:08

12:00

4:05

6:10

Waianae

10:50

4:45

Waialua

11:55

5:40

Kahuku

12:32

6:15

 

WAI WAHO MAI

Hale hoolulu

Na la apau koe ke sabali

Na la apau koe ke sabali

Na la apau

Na la apau

Kahuku

5:35

2:06

Waialua

….

6:10

2:50

Waianae

7:10

3:55

Ewa Mill

5:50

7:45

1:05

4:32

Manana

6:15

8:03

1:90

4:52

Honolulu

6:50

8:35

2:05

5:26

 

 

G. P. Dennison,                                               F. C Smith

   Luna nui                                                luna kuai kihiki

 

KAKELA me KUKE

(KAUPALENAIA)

 

POE KALEPA MA

KE KOMISINA

A HE

POE LAWELAWE KOPAA

POE AGENA NO NA MAHIKO LEHULEHU

 

S. OZAKI

-WAIHO I KA-

OIHANA KUAI PAPALE

 

KUAI HOEMI LOA

I NA

PAPALE

35C NO KA PAPALE $1.00

HALEKUAI 178- ALANUI HOTALE

 

 

O na mikini humuhumu loie a”wheeler& Wilson,” ka maikai loa ame ke emi no hoi I ikeia. No 90 wale no la e kuaiia aku ai no ke kumukai kupono ma ka hoolaa liihi ana o $1.25 I kela ame keia pule a hiki I ka manawa o pau loa ai ka waiwai I’o I ka hookaaia.

            E eleu mai e ka makamaka ma ka hele mai I ko makou keema kuai mikini humuhumu loe I loaa kau mikini iloko o keia wa maalahi o ke kuai ana oia hoi me kahi auhau mama e hookaa I’liiliai I keia kela ame keia pule.

            He kuai pu aku makou I na kui maikai loa W&W. e lawe I keia mau kui oiai na kui e ae ua hana hoomeamea wale ia no e nele ole ai ka inoino o kau nuikini ke hoohanaia me lakou.

            Mai hoohala I ke kuai ana I nakui W&W.

 

-HALEKUAI O-

WATSON AME WEST

Helu 162 – alanui hotele

Kokoke I kahi o harts

 

 

AOLE E PONO E HULOLOHA I KA LAPAAU ANA I KE KUNU E LOAA ANA I’KA BEPE.- He mea hooi aku I ka ehaeha I ka ike aku I ke kunu nui mai o ke bepe a hooi loa ia aku ka ehaeha ke haawi ia aku ka laau lapaau I manaoia e loaa ana ka maha eia ka laau kunu a Chamberlain aole o lakou kanalua I ka haawi ana I ka hoolaio ana aku ma ka akea I ke kawili ole ia o ka opiuma iloko o keia laau kunu a I ole, kawili la me kekahi ano e ae e hoopilikia ai I ke kanaka. He pono no I na makuahine e hanai aku I keia laau kunu I kalakou mau bepema ka manao hilinai iho he hikiwawe ka loaa o ka olioli a aohe no hoi he pilikia o ka inu ana, aole e haule kona mana hoola a he hikiwawe kana mana hoola me ka hakalia ole. O ka kui ku ai laau lapaau a Benson ,Smiith na agen no keia laau kunu a o lakou ne ka poe e kuai nei. Mai poine I ka hele ilaila.