Ka Nupepa Kuokoa, Volume XL, Number 42, 17 October 1902 — Ikuwa na Leo Hauoli no ke Alii Kuhio. MALAMAIA KA HALAWAI A KA AOAO REPUBALIKA MA EWA. HOIKE AKU O KUHIO I KANA PAPA HOONOHONOHO AME NA LANAKILA OLE O KONA HOA PAIO. [ARTICLE]

Ikuwa na Leo Hauoli no ke Alii Kuhio.

MALAMAIA KA HALAWAI A KA AOAO REPUBALIKA MA EWA.

HOIKE AKU O KUHIO I KANA PAPA HOONOHONOHO AME NA LANAKILA OLE O KONA HOA PAIO.

Ma ka mana)va i malamaia ae al o ka hala\vai makaainana o na Repubalika nia Ewa i ka Poakahi, la 13 o Okatoba, ua piha ae kahi haiolelo i na kanaka nona Jca huina.i oi aku maluna o ke kaukani'hookahi no ka hoolohe ana i na haiolelo 110 eha hora a malaiia i ikuwa nui ae ai na leo o ka lehulehu i akoakoa e hooho Jiauoli ana i na moho ka poe i hai aku i na manao pill kalaiaina ame ke ohohia nui ia o ke Alii Kuhio. Ua hoolalaia keia hana no ka paio ana aku no ka pono o ka lehulehu 'a ua loaa ae keia manao, o keia kekalii o na halawai makaainana nui loa i ikeia a i hauoli nui ia no kekahi mau nmkahikl i hala ae. Aole i hiki pono ae i ka hora ewalu o ke ahiahi ua hiki mai la ko Waianae kaa-ahi a o ka manawa no hoi ia o ka hiki ana aku o ko Honolulu nel kaa-ahi, a i ka hiki ana aku ua piha mua ae la no i kanaka o kahi o ka hana e kali ana o ka hiki aku o ka poe haiolelo. Aole no i iiuliu loa ka hoomakaukau ana no na mea i koe a o ka pii aku ia no ia o kk mea nana e hoomaka i na hana oiai hoi ka. leo hoene o na pila e hoohauoli ana i ka lehulehu, a o ka ikeia ana aku o ke Keikiaiii Kuhio oia ke kumu i ikuwa nui ae ai o ka leo 0 na kanaka a holo aku la pihe iloko o ka lewa e hai aku ana i ka hauoli nui ma ka aoao o na makaainana nona ame kona mau hoa. O Lunahoomalu Crabbe ka mea nana i hoomaka i ka malama apa i ka halawai, a nana i hoolauna mal 1 ka Lunakanawai Hookano ka lunaka noho ana ae o ka lunahoomalu o ka hoomalu no na hana o ia po. A i la ua hoolauna aku la oia i ke Alii a oia ka haiolelo mua \o ka haiawAi, a mamua o kona hoike ana i kona mau I manao ua ikuwa hou ae la no na leo hooho hauoii nona ame ka haawi ana i ko lakou alohā. nona. Ua hoomaka aku oia i kana olelo ma ka hoike ana i ka iehulehu aohe'he pomaikai e loaa ana i ka lehulehu ma o ka aoao Home Ruia la mamuli o ka mana alunu o na alakai Wilikoki ame Kalauokalani. A hiki no i "kona manawa i haalele ai ia aoao aole no i loaa iaia ka manao e uilani ae no ka lilo ana i alakai, aka, ua hooholo iho ola © hele ma na mokupuni e paipai aku i na kanaka e hooikaika i ka wae ana i poe maikai a kupono no kā lilo ana i mau alakai no ka lehulehu. Aka, i kona helo ana i loaa ai keia manao hauoli i na kanaka e koho mai iaia i alakai a no ia mea ua hooholo iho la oia me keia manao e komo ma ka ao&o Repubalika ka aoao hoi ana i ike al oia kekahl o na aoao kalaiaina o Ameiika.

A oia no hoi ka aoao o ka manaolana no na pomaikai o liawaii nei a wahi ana o kona koho i ka aoao Repubalika 0 kona hana ana no ia i ka pono nui no keia Paeaina. Ma keia wahi ua hoomaka aku la oia e kamailio no na mea i hala. Wahi ana ina aole keia hookahuli aupuili ame ka hoohuiaina alaila he mea maopopo loa kona piii aku i ka nohona mol ame kona hanau ponoi, aka wahi ana o ka mea kupono wale no o ka hooikaika aku no na pomaikai o keia mua aku a no ia mea ua haawl aku oia iaia t hana ma kona aoao no ka hooko ana 1 loaa na pomaikai no ka lehulehu. O ke komo ana ma ka aoao Repubalika ka mea e ioaa mai ai ia mau mea, TJa hoike pu ae oia e pill ana no Wilikoki oia hoi he kanaka hoopaa oia i kana mau olelo me he la e oiaio ana, aka o ka hooko ana aole he mea i hanaia. Ua hoike mai ke Alii i ka loaa ana i na mokuaina ame na teritori o Amerika mai ka Ahaolelo Nui mai na pomaikai aka no ka Elele Wilileoki ua hoi neie mai oia a o ka nele pu no hoi ia o ka aina. Ua kalele pu iho no hoi ke Alii i ka inoino o ka Wilikoki mau hana no ka hoino pilikino. Ua hoike ae oia aohe he pomaikai iki e loaa ana i ka lehulehu ma ke a'o ana aku i kanaka e hoomau aku i ka enemi ana i na haole. Wahi ana he hooikaika na Home Ruia i ka ino iwaena o keia ihau kini aka ke hele nae i o ua hoohoaleha aku iwaepa o na haole ma o i mea e loaa mai ai na pono no keia mau kini. Ua holke pu mai no hoi oia i ka loaa mau mai iaia o na pane mai ka aina mai o ka ehaeha e uwalo mai ana iaia e hooikaika e kapae loa i ke kanawai ma'i lepela a Wilikoki ka mea hoi e haawl aku ana ia lakou iloko o ka malama ana a na malihini. Ua haohao loa oia, wahl ana, i ka lohe ana i kekahi olelo, o 'ka haawi ana i na ma"i no ke Aupuni Federala e malama mai eia ka loaa ana he mau kauka hiki ke lapaau i na ma'i a ola. A ina he hiki ia lakou ke hoola i na ma'i iepera, ua ninau ae ke Alii, no ke aha la i ola ole ai na ma'i lepera o lakou ia Jakou. He nui loa na ma'i lepera o Amerika a ua lawa ia no ka uhi paa ana mai ia Kalaupapa. Ua pane ae oia he hana maikai loa ka hoomau ana i ka malama ana i ko kakou mau ma'i iloko o ke kulana a lakou e noho mai nei a o ka ae "ana i keia bila kanawai o ka wawahi ana no ia i ka noho maluhia ana o lakou a hookaawale ia ae kekahi mai kekahi ae ame na pono apau e loaa nei ia lakou i keia manawa. Ma keia wahi ua hoike ae ke Alii, ma ka nana ana i na hana a ka Home Rula ua ikeia malaila aole he mau iainakila a Wilikoki i loaa ma kona aoao ma ke ano he alakai. Pili ana i ke aloha o ka Amerika i ke kanaka Hawaii, ua oielo ae oia ua ike oia i ke aloha o ke kanaka Amerika, oiai, i kekahi manawa i hala aku iaia i na aina e, ua hooheneheneia mai oia e ka haole i ka nika a no ia mea i pepehi aku ai oia i ka haole ke kumu hoi 4 o kona paa ana i ka lima o ke kanawai aka mamuli o ke aloha o ke kanikela Āmerika ua hemo mai la oia mai ia poino mai. Pili ana i ka Pake Mon War ua hoike ae oia i kona manao he hana hoohaahaa loa ia i ke kanaka Hawaii ma ka olelo ae aohe he kanaka Hawaii i lawa no ka hana ana i na kanawai no ka aina nolaila kii i ka Pake i mea kau kanawai. Ma ka panina o na olelo a ke Keikialii Kalanianaoie ua hoike ae oia aole maopopo iaia ka nui o kana hana, aka ua manao oia he nui na hana o hana ai no na pomaikai o keia. lehulehu, a 0 ka mea e loaa mai ai ia mau mea oia no ka laina like ana o keia lehulehu kupono i ke koho balota me ka aoao mana nui e noho mai la i o. Ua hoike pu ae no hoi oia ma kona aoao o kona home keia a o kon&. mau mea apau ala ianei, 1 al he mea maopopo aole loa oia e hana i na hana e kiola ai i kona mau pono ame kona home no keia rjiua aku. I ka manawa i pau ae ai na oielo a ke Keikialii ua hoolaunaia mai la o Lunamaleaainana Makekau, kekahi o na Home Rula, a he hoa no ka ahaolelo o ke kau i hala a i keia manawa ke holo moho nei oia ma ke ano kuokoa a ke hooikaika nui nei ma ke kakoo ana i ke Alii. Ua hoike ae oia i ka waiwai ole o na hana a na hoa Home Rula o ke kau ahaolelo i hala. Ua hooikaika aku o Makekau ma ka hai ana i kona manao pili i ke kue pilikino a he mea kupono loa e kapae loa ia ano no ka mea wahi ana oia ke kumu e hui ae ai na haole ma ko lakou aoao wale' no he kumu e pomaikai ole ai keia paemoku. I kela ame keia manawa e hooho mau ana na hoa Home Rula "e pepehi iaia a make loa" I ka manawa e hookomo mai ai- kekahi hoa Repubalika 1 kana bila iloko o ka ahaolelo; a ina e hoomau ana na Home Rula 4 keia ano iiana alaila e nele mai ana no ka holopono o na bila kanawai a Wilikokl e hana mal ai i o. (Ma keia mea ua naauao ka lunamakaainana ma ka hoonaauao ana i ka lenulehu.) Ua kakoo pu ae no ka lunamakaainana i ke koho ana i ke Keikialii Kuhio ka mea hoi e hooikaika nei no ka pono o ka lahui. O na haiolelo hope oia no na moho Senatoa Aehi, McCancliess ame Isenberg ame Kiwini o Hilo a hookuu no hoi na hana. Ma ko Kiwini aoao ua leakoo nui oia i ke Keikialii a ua hooho hauoli nui loa ia kana mau olelo. Ma ka Poalua ae i haalele iho ai ke Ali no Maui no ka hana pili kalaiaina.