Ka Nupepa Kuokoa, Volume XL, Number 44, 31 October 1902 — Page 2

Page PDF (1.66 MB)

This text was transcribed by:  Kamalanai Cummings
This work is dedicated to:  Dr. Michael Chun

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

Malela no ke Aloha

 

He moolelo no ke

Kaikamahine alii Ietiwa

 

Ka ui nohea i ahai ae i ka puuwai.

 

Mokuna VII.

 

Ka wahine iloko o ke kaapio.

 

            Ua haalele aku laua i ka makai a hele mai la no me ka haupu ole ae no ka hui aku me kekahi mea hoolele hauli hauoli, ua ike like aku la laua i kekahi kaahale e hukiia ana e hookahi paa lio keokeo a o ke kulana hiehie e hoike mai ana ko laua hiohiona a i ole no ka poe waiwai ia mau holoholona a i ole no ka poe hanohano paha; a o ke kaa no hoi he kaa maikai a nani maoli i pena eleele ia me na kinohinohi like ole o ka wai gula ame ka wai dala, e kalaiwaia ana no hoi e ke kalaiwa kaa i hoaahu ia me ka aahu nani o ke ano kalaiwa kaa a ma kona aoao he kokua paha i ka laua koho aku a i ke kokoke loa ana mai ua hoomaopopo loa aku la laua aole ka, he kaa alii ma ka ike aku he mau koa kekahi e holo ana maluna o ko laua mau lio mahope pono o ke kaa i aahuia me na lole koa, he lole wawae ulaula a he kuka eleele ko laua a elua i kinihonohiia me na molina, a he ui maoli i ka nana aku me ka papale kapu ulaua ma ko laua mau poo a e lewalewa ana no hoi ka laua mau pahi kaua ma ko laua aoao ame ka haaheo nui laua e kau ana  maluna o ko laua mau lio.

            Ua ire pu aku no hoi laua i kanaka e haawi ana i ko lakou aloha ma ke kulou ana ilalo, a no kela hiohiona malihini i loaa ia laua ua huki pu ia aku no hoi ko laua noonoo ilaila a i ke kokoke loa ana mai o ke kaa oiai e holo mai ana ua kaa la ma ko laua nei wahi e ku nei, a i ka maalo ana ae, ua lele aku la o Lore ma ka aoao o kona hoaloha Anagusi a hopu aku la i ka lima me ka ikaika he mea hoi e puiwa ai kela a mamua o ko iaia hoomaopopo loa ana i ko @ nei ano, ua hoopuka la o Lore me ka leo hawanawana e lohe mai ai no o Anagusi, "E, e Hale, oia kela. O ka wahine ma keia aoao o ke kaa."

            "Owai? O Miss Gagenesaloka anei kela iloko o kela kaahale?" I ninau aku ai o Anagusi me he la ua paupauahoia oia no ka piha loa i ka hauoli.

            "Ae, oia kela, ua hoomaopopo loa aku nei au oia kela, ua ike maopopo loa aku nei au," wahi a Lore me ke ano paupauaho, a oia no hoi ka manawa i ku iho ai o ke kaa a puka mai la no hoi na ohua o ke kaa. He elua mau wahine opio i lele mai ke kaa mai a he mau wahine ui maoli e lilo ai no ka puuwai o ke kanaka. Ua kuhikuhi pono aku la o Lore i kona hoaloha no ka wahine a laua e huli nei a loaa aku la no hoi ka hoomaopopo iaia nei.

            Ma ka manawa i lele mai ai ua wahine nei ua huli papu mai ke alo o ka wahine ui a Lore i hele huli aneane e puni ka honua i ke kaahele ia e ia, a e huli papa aku ana no hoi keia me ke kalele ana o kekahi lima o Lore i ka pa alii no ke kakoo ana iaia no ka mea ua loaa mai ia oia i kekahi haawina uluhia nui ia me he la ua noho ia e kekahi uhane ano e, a oia no hoi ka manawa i hui pu ae ai na ike o ko laua mau maka kekahi i kekahi no ka manawa mua loa mahope iho o keia kaawale ana, a ma ka aoao o Lore ua haawi ae la oia i ka piha pono o kona kino ma ke ku ana ae a pololei, a he kanaka ui maoli no oia e makahehi ai kekahi wahine ui a ua piha no hoi oloko on a me na hakukoi like ole i hoikeia mai ai hoi ia mau haawina oloko ma ka ulapuni o kona helehelena, a he ui hoi kau ke nana aku.

            Ma ka aoao o ka wahine ui ua hoohikilele ia kona noonoo emoole ua holo puni ae la ke koko o kona mau aa ma kona mau papalina lahilahi a puai mai la ka ula nohea, a aohe mea e hiki ke hooho ole he ui maoli io no kela wahine opio. Ua haohao loa oia i ka ike ana mai i kona hoaloha Amerika a ua ano kulou mai oia imua no ka hele mai e halawai me ha malihini, aka, ua hookuhaʻu hou ia kona noonoo i ka ia nei koho aku mamuli paha o kona kokoolua nolaila ua ku hou aku la oia i hope, eia nae, ua haawi mai la oia he kunou a e like me ka mea i paanaau ia Lore, oia haawina ka i haawiia mai e ka wahine ui, ka haawi ana mai i kela minoaka poina ole iaia nei. Ma ka manawa i halawai like ae ai na ike o ko laua mau maka ua haule like iho la no, a i ka manawa i ea ae ai ko Lore mau maka oia no hoi ka manawa i huli aku ai ua ui la a hele aku no kahi i manao ia. Ua uhai pu aku no hoi kona kokoolua iaia he wahine ui no hoi.

            "O, ua waiwai loa keia hele huli ana mai nei a kaua, e laa ka loaa ia kaua ka pomaikai nui. Ua waiwai maoli keia huakai au hele mai nei i Europa nei," wahi a Anagusi i pane mai ai i ka manawa i hala aku ai na wahine a oia no hoi ka manawa i huli ae ai o ke kaa a holo aku la.

            "O, aole au e hoi ana i Amerika me kona loaa ole iaʻu. Ke lohe la anei oe e Hale i keia mau olelo aʻu a mai poina iki oe i kela," wahi a Lore i pane aku ai ia Anagusi.

            "He mea oiaio no ia, a aole no hoi au e hoohewahewa ia mea," wahi a kona kokoolua i pane aku ai. "Ua ike au i kau mea e noono nei oia ka inoa o ka wahine opio. O koʻu manao, aole kela o ka inoa oiaio o kela poe. He poe hanohano loa kela ke nana aku i ke kulana o kela wahine opio. A o kela inoa i haiia mai ai ia oe he inoa hunahuna wale no kela i mea e nalo ai lakou ma ka lakou huakai kaahele i hele iho nei, O koʻu manao maoli he poe hanohano maoli kela me ka hoopaapaa ole. "O ka mea wale no i koe o ka imi pono aku a loaa ka inoa pololei. E, eia ae keia wahi koa. E ninau ae kaua iaia nei mali o loaa mai ka inoa pololei o ka wahhine, a o ka pau no ia o ka hana."

            E hele mai ana he koa me kona aahu piha, aole nae ma ka oihana oiai aole kana mau mea kaua, o ka pahikaua a pu hoi, aka, he kookoo kana e paa ana ma kona lima e hele ana me ka wiliwili hoomau ana i ke kookoo. Me ke kali ole ua haawi aku la o Anagusi i kona aloha hoolauna ma ka olelo Farani mua a i ka maopopo ana iaia nei aohe lohe o ke koa ia olelo ua olelo hou aku la oia ma ka olelo Geremania a oia no hoi ka manawa i haawi ma ai ke koa i kona aloha ia laua nei me ka hoike pu ana mai i kona ano keonimana a oluolu no hoi.

            "Ea, ua ike anei oe i kela mau wahine opio i hala aku nei a owai ia ko laua inoa? i ninau aku ai o Lore.

            I kela manawa pokole loa ua ike aku la laua nei i ka pii ino ana ae o ka ena o na papalina o ke koa i ulupuni ia e ke koko e hoike mai ana i kona huhu no ia mea, ua pane koke aku la o Anagusi, "Alia oe e huhu. E kala mai oe ia maua, aole maua i maopopo i ko oukou ano, no ka mea, he mau malihini maua i ko oukou wahi nei,"i pane aku ai o Anagusi me ka kali ole na Lore e pane.

            "Alaila, e pono olua e ike i ko makou ano ame ko makou rula. Aole o makou wehewehe a olelo paha pili i ko makou poe wahine. Ina he hana oukou ma ko oukou aina ia ano hana, alaila ke kaumaha loa nei au no ka loaa o kela ano haawina i ko oukou poe wahine. Ke hoole nui au i ka ae aku i ko olua manao. E hookaawale ae olua i ke alanui," wahi a ke koa me ke kikoola o na olelo.

            Ma keia mea ua haule pu ko laua manao ui no ia mea, ua pane aku la o Anagusi ia Lore aole laua e ninau hou. "Aole pono kaua e ninau hou no ka mea ke homanao nei au i ka olelo a ka makai Sitika he ano e loa na kane o keia wahi ke ninauia aku lakou pili i na wahine a he mea ia e alakai aku ai ia kaua iloko o ka huikau, kahi e ulu mai ai na manao hakaka ma ke ku papakahi ana me ka pahikaua a i ole me ka pu. He mea hoi e hoololoiahili ai i ka kaua hana. Nolaila e hele no kaua me ka akahele."

            "Pololei kela," wahi a Lore i pana aku ai. "Nolaila e pono kaua e hoi no ka hotele a e kuka no na hana a kaua e hana aku ai no keia mua aku."

            Ma ko laua ala huli hoi no ka hotele ua pana ku la o Anagusi, "Ea, ma koʻu hoomaopopo ana he wahine ui maoli no ko keia wahi. Ua manao wau la o ko Farani ka poe wahine ui, ma koʻu ike i keia manawa ke ike nei au me ka hoopaapaa ole a o koʻu manao e hooia mai ana oe i koʻu manao."

            "Pela no koʻu manao," wahi a Gerenefolo i pane aku ai.

            Mahope o ko laua hiki ana aku i ka hotlele ua hoomaha ae la laua ma ka lanai nui o ka hotele e huli pono ana i ke alanui a ia laua e kukai olelo ana no na mea a laua e hana ai no ka la apopo ua ike aku la laua i kekahi koa nona hoi ka aahu a laua i hoomaopopo ai o kekahi o na koa a laua i ike ai mahope pono o ke kaa nani i maalo ae ai ia laua e ku kokoke ana i ka pa alii.

            Emoole ua hoea mai la ua koa la a ninau ma ka inoa o Lore pela i hoea loa mai ai ua koa la ma ke kuhikuhi ia ana mai, a haawiimai la iaia nei he leta, aole no hoi keia i hookaulua iho i ka wehe ana a maopopo loa iho la oia na ka mea ana i upu nui ai ka mea nona keia leta a eia ka manao o ua leta la:

"E Kuu Mr. Lore.

            "Aloha nui kaua:

            "Ua puiwa loa au i kuu ike ana ia oe ianei i keia la-A ke hoike aku nei no hoi au ia oe i koʻu piha hauoli loa i koʻu ike ana ia oe-Ina e hele mai oe ma ka ukali ana i ke koa e kii aku ai ia oe ke hiki aku ia i ou la i ka la apopo ma ka hora ekolu loa au i ka ike aku ia oe. E lawe pu mai oe i kou hoaloha.

                                                                                                                                                            "Sofia Gagenesaloka…

            No ka piha hauoli loa o Gerenefolo ua hiki koke ole iaia ke pane aku ia Anagusi aka i ke akakuu ana iho o kona mau manao uluku ua pane aku la, "he kono mai nei keia."

            "Ua manao mua no wau e hiki io mai ana kekahi o kena ano."

            "Ua kono pu mai nei ia oe."

            "Aole anei e lilo wau i mea akeakea i ko olua hui ana?"

            "O, aole. Mai makau oe no ia mea. Aia a hala aku ke koa alaila e haawi aku wau ia oe i ka leta e heluhelu oe."

            Ua haawi aku la o Gerenefolo he hoailona i ke koa e kali iki iaia, alaila noho iho la ke koa a o kona holo koke aku la no ia iloko o kona lumi a ma ke pakaukau i kakau iho ai oia i leta na ka mea ana aloha nui ai. Eia ka manao o ka leta:

"I Kuu Miss Gagenesaloka.

            "Aloha nui kaua:

            "Me ka hauoli au e hoike aku nei ia oe e hiki io aku ana wau i ka manawa i makemakeia ke hiki mai ka la apopo me kuu hoaloha Mr. Hale Anagusi. Ua hele mai au mai kekahi aoao mai o ka honua no ka ike ana ia oe e like me ke kono i haawiia mai iaʻu mai a oe mai; a aole no hoi au e hoohala i kau kono i haawi mai ai. E oluolu oe e kala mai iaʻu no ka hoike aku ia oe i ka haohao nui ia o kou inoa e aʻu maanei mamuli o ninaninau ana a ua maopopo ole i ka poe o onei a ua aneane e pau loa koʻu manaolana no ka hui aku me oe. E manaoio iho oe e hiki io aku ana wau ilaila i ka manawa i makamakeia, a he hauoli hoi ia noʻu.

"Owau no me ka aloha.

                                                                                                                                                                        "Gerenefolo Lore."

            Emoole ua haawi aku la oia i ke koa a hala aku la no hoi kela a hoomaka iho la no hoi o Anagusi e heluhelu.

            "Ma koʻu hoomaopopo ana aole i kali hou aku kela wahine no ke kakau leta ana mai ia oe. Aia he haawina ma keia mau mea. I koʻu manao iaia no ianei aia no kona manao ame kona iini ma kela aoao o ka moana Atelanika. Ea, e noonoo mai kaua no keia mea, eia ka leta ke i mai nei ua puiwa loa oia i ka ike ana ia oe i keia kakahiaka. He mea hou loa keia iaʻu," wahi a Anagusi i pane aku ai ia Lore mahope iho o kona heluhelu ana i ka leta. "Noʻu iho ke haawi aku nei au ia oe i koʻu mahalo no keia mea," wahi no ana i panai aku ai me ka haawi ana aku i kona lima akau no ka lulu lima ana.

                       

Mokuna VIII.

 

Na hoolala e ahai malu i ke kaikamahinealii.

 

            I kela auwina la ua hele aku la laua e ike i ke kiai nui o ka pa alii no ke noi ana iaia e ae mai ia laua e komo makaikai ia loko o ka pa alii. I ko laua hiki ana i kahi o ka hana ua halawai aku la laua me kekahi kanaka nui ano poupou he kino laula kona o ke ano ikaika, he mau maka oluolu nae kona o ke ano heahea a puuwai hamama, a i ka ike ana mai o ka puuku ua hookipa maikai aku oia i na malihini me ke ohaoha nui ka makamua loa hoi o ko lakou hui ana.

            He kanaka Geremania oia ma kona hanauia ana, nolaila, ua maalahi loa ko lakou hui kamailio ana oiai ua lawa like lakou ia haawina hookahi a ma ke kamailio ana ke hele wale la no lakou iloko o na kukai kamailio oluolu ana a hiki i ka manawa a laua i hoohaili aku ai i ko laua makemake no ke komo makaikai ana iloko o ka pa alii ma ka mahaoi ana aku no a Anagusi aole no hoi kela i hoohakalia loa iho o kona hana mai la no ia i kekahi hana ku i ka hauoli ma ko laua nei aoao ma ka haawi ana i kona ae me ke kakau pu ana i palapala hoapono no laua nei e haawi ana i kela kuleana me ka loaa ole o kekahi keakea ke hana aku laua i ua hana la. Iloko iho o ko laua naau ua hoopiha loa ia laua me na haawina o ka hauoli.

            No keia piha hauoli ua manao ae la o Anagusi e noi aku i ua hoaloha maikai nei o laua, me ka hakalia ole, ua pa-e aku la kona leo e hookuu aku ana i kona manao iloko o ko ia la noonoo e hoike aku ana e aeia mai laua e pai kii aku laua. Me ka hakalia ole a hookaulua ole iho no hoi ka pane ma ka aoao o ka puuku a kiai hoi o ka pa alii e hoike mai ana e nele no laua i ke kuleana makaikai ke hoohana laua i ua mea paʻi kii la.

            Ma ka aoao o na malihini ua hookuihe loa ia ko laua manao oiai o ko laua makemake o ka aeia mai o ko laua manao a o ke ko no hoi ia o ko laua manao o ka paa o ke kii o ua wahine ui nei ke loaa aku ia laua ka manawa e hookoia ai ka iini. Aka ma keia ua haule pahu ko laua iini, o ka mea kupono wale no no laua e hana aku ai  oia ko laua hoolohe i ka mea @ mai i hiki ai laua ke ike ia loko o ka pa ali… Mahope o na haawi aloha ana ua haalele aku la laua i ke kiai, a ua hele mai la laua no ka makaikai ana, a i ka manawa aole laua i kaawale loa aku, aole paha i kaa aku mawaho o umi kapuai, ku ana kekahi koa mamua ponoi iho o laua, a hookipa mai la ia laua, a nana i lawe hoomakaikai aku ma na wahi i hiki iaia ke hoomaikai i ka poe malihini.

            O ka halealii he hale nui ia me kona mau nani apau o ke ano mau o na halealii apau, a e ku ana oia he hapalua mile paha mai ke kakai pali mai, a e huli ana kona alo i ka mauna e nele ole ai ka hanu aku o kona mau ohua i na ea huihui e pa kolonahe mai ai, e kuu mai i na kehau o ka mauna ka mea hoi a ka wahine opio i hoike mua aku ai i Lore, ia lakou i Amerika no ka maikai ame ka oluolu o ka nohona. Me he la, ua hiki aku ka loa o ka pa alii ame kona akea ma kahi o ka hapalua mile anapuni kuea a e ku ana ua halealii nei ma ka aoao komohana-akau o ka pa alii a e moe ana na alanui nunui no ka halealii ame na wahi e ae, ma ka nana ana i na wahi apau o ka pa ua piha wale no i na mea e hukiia ai ka noonoo no ka hooho mahalo ana.

            Ua hoomakaikai aku ke koa ia laua a hiki i kekahi alanui ma ka lihi pa e pili aku aia hiki iluna pono o ka pa a i ka hiki ana aku o lakou ilaila ua ike iho la laua he akea kupono o luna o ua pa la, a hoomaopopo koke iho la o Anagusi he alanui keia e moe ana e hiki aku ai i ka puka nui o ka pa alii, pela i loaa ai iaia keia manao e hiki aku ana laua i ka panina o ka laua makaikai. Ia lakou e hele ana maluna o ua wahi la ua alawa ae o Anagusi i o ua wahi la ua alawa ae o Anagusi i hope a ike aku ia oia i kekahi poe wahine opio e nonoho ana malalo o kekahi mau kumulaau oiai he wahi ia i paa i na kumulaau like ole ame na laau pua o na ano like ole.

            "He nani maoli no ka pa alii a ua makepono maoli no ko kaua hele makaikai ana aku nei ilaila," wahi a Anagusi i pane aku ai ia Lore i ka manawa o laua i hala loa aku ai mawaho o ka pa.

            "He mea oiaio o ko kakou lohe ole i ka inoa o keia aina me kona nani a me he moeuhane la keia aʻu e ike nei no kona nani." Wahi a Lore i nanai aku ai ma kona aoao.

            "He pololei ia manao ou i hai mai la a ke hai aku nei au ia oe me he la, he hiki no ke olelo ia aohe no he ike a hoomaopopo o kekahi aoao o ka honua nei pela no hoi kekahi aoao i kekahi. Ke manao nei wau aole paha e hiki aku ka nui o ka poe o Amerika i ka iwakalua-kumamalima i ike a hoomaopopo i keia aina nani."

            Ke manao nei au aole no he hookahi kanaka o Amerika i lohe a hoomaopopo i keia aina nani," wahi a Lore i pan hou ae ai.

            "Owau kekahi me kela manao ou," wahi a Anagasi i pane aku ai.

            Ua haalele aku la laua ia wahi a hoohele loa mai la laua ia auwina la a hiki loa mai i ka hotele, ua ano ahiahi a mahope o ko laua paina ahiahi ua hoonanea iki iho la laua ma ka lanai nui o ua hotele la. ma ke kukakuka ana ua loaa keia manao ia laua e hele laua i kela ahiahi i ka holoholo e hoohala manawa ai i kekahi manawa o ka po a i moe aku ia aole e emo a oili mai ke alaula no ka manaolana e halawai aku me ka wahine nana ka leta i hoounaia mai ai,  e kono mai ana iaia ame kona hoaloa e hooko aku ia kono no ka mea aia ka piha hauoli ke noho mai la no ka ike mai i keia mau maka i hele mai kekahi aoao mai o ka honua.

            Ua liuliu ae la laua a o na mea i hoomakaukau ma ko laua aoao oia ka Lore i akaaka iho ai no ka lawe ana i kekahi mea make i hoopakele ma ko laua aoao ke loaa aku kekahi kuia o ka poino.

            "Kupanaha maoli ko kaua lawe i kela mau pu oiai he wahi maluhi keia, a kaua e ike nei ma keia aina, e loaa ole ai kekahi manao e hanaia mai ana kekahi hana wawahi i ka maluhia e like me keia," wahi a Lore i pane aku ai i kona kokoolua."

            "Ke manzo nei au he mea pono la kaua e hoomakaukau wale no ia kaua ma keia huakai, no ka mea, ua lohe pinepine au he maa keia aina i na ano hakaka o ke ano ku i ka hoomainoino o ke oki puu ame ka pepehi wale ana me ka manao powa."

            "E hoopau kaua i keia kamailio wale ana, no ka mea, aohe hiki ia ano walaau ke hoopakele ia kaua ke hiki aku i kahi o ka poino oiai o kaua no na mea e pale ana no kaua iho nolaila he mea pono e liuliu no ka huakai."

            Ua lokahi ae la laua ma ia mea a aole no i liuliu loa, hanu hou ana laua i na ea huihui o ua aina la, a malaila aku ka laua hoohele ana e makaikai hou ana i na hale o ka poe huonoono o ua aina nani nei a ma kela hoomau ana ua hala loa aku la laua mawaho o na palena o ke kulanakauhale. Ua ike iho la laua ke hooaumoe loa iho la e hiki aku ai i ka manawa kupono no na mea apau e mo-ku ai ma ko lakou mau home iho, oiai, aia kela manawa mawaena o ka hora umi ame umikumamakahi. O ka hapanui o ka poe a laua i ike ai i kela ahiahi ua nalo aku lakou no ko lakou mau home a he poe kakaikahi loa ka poe a laua e ike ana i kela manawa o ka po a i ka auwi loa ana aku ma o ka hora umikumamakahi ua uhi loa. Iho la ka aaki o ka po me ka maaloalo kanaka ole, he mau koa kakaikahi loa ka laua i ike ai e hoi ana i ka pa koa.

            Ma ko laua ala huli hoi ua hiki mai la laua mawaho ponoi o ka puka-pa o ka pa alii kokoke i ke alanui Kakela a malaila ua hookuu iki iho la laua no ka hoomaha ana maluna o ka mauu manienie, a aole no hoi i liuliu loa, ua lohe aku la laua i kekahi leo kanaka, aole no hoi i pane koke aku o Lore, oia no hoi ka manawa a Anagusi i hawanawana aku ai: "Eia ae kekahi kanaka ke kele mai nei i o kaua nei."

            "Manao wau he poe koa paha e hoi ana i ko lakou wahi iho." I pane aku ai o Lore. "Aole lakou e hoopilikia mai ia kaua."

            "Aole no lakou e ike mai ana ia kaua," wahi a Anagusi i pane aku ai. "Ua lawa keia pouli ke huna ia kaua a nalo e ike ole ia mai ai."

            Aole i liuliu loa ua ike aku la laua i kekahi mau kanaka, ma ko laua hoomaopopo aku ma ka okuu ana mai o kekahi mau mea kino iloko o ka pouli. Nolaila ua makaala loa ae la laua, no ko laua la maalo ae malia paha o hoopoino ia mai paha laua nei pela no hoi laua i nihi hele ae ai a hiki i ka manawa a laua nei i hoomaopopo ai aia laua ma kahi o 15 kapuai wale no ka mamao mai ua mau kanaka la. Iloko no hoi o ia kokoke e loaa ai ke hoomaopopo aku i na kino kanaka in a paha laua he mau koa, a i ole, he mau mea e ae paha, aka, aole he hiki ia laua ke hoomaopopo aku. Mamuli o ka pouli aaki loa ke kumu o ka hiki ole ia laua ke ike pono aku; eia nae, me ka hoopaapaa ole, he mau kanaka laua.

            Ua hoopuiwa loa ia no hoi laua nei ma ka ike aku aole he hele hou aku o keia mau kino kanaka imua, aka, ua niho iho la laua ma kahi hookahi, ke kumu hoi i hooiaioia mai ai kela manao a laua i kamailio ai mamua o ko laua hele ana ma keia holoholo ahiahi, oia hoi, ke hoohalua ia nei laua. Nolaila ma ko laua aoao ua makaala loa laua no ke ano o ka mea e hanaia mai ana.

            "E hiki mai ana oia i ka hora 12 o keia po me ke kanalua ole," wahi a kekahi mea i hoea hou mai ai no ka hui ana me na kanaka e noho ana. Ua hoopukaia ae keia manao ma ka olelo haole a oia ke kumu o ka maopopo loa ana ia laua nei, a ma ka aoao o na kanaka e noho hamumu ana he wahi uhu wale no ka mea o ka haawi ana aku.

            "Ina e loaa ole ka lanakila, a haule pahu, a lilo i mea ole, a ke ike ia, a loaa mai i ka hopu ia, alaila o ka hope o ia, he haawina ikaika o ka hoopai ke loaa ana ia kakou," wahi a kekahi o lakou mahope o ka noho mumule ana.

            "Aka, ina no e loaa ana kakou ma keia hana ke haule pahu e lanakila ole ai kakou a paa kakou iloko o ka halepaahao, e loaa ana no ia kakou he uku mahuahua hoomau." wahi a kekahi, aole no nae he puka pololei o kana olelo ana ma ka olelo haole."

            No keia mea a Lore ma e hoolohe nei ua hoalaia ae ko laua noonoo me he la ua moe uhanele laua a oia no hoi ka manawa i hopu aku ai o Anagusi i ka wawae o Lore a @ ikaika iho la, he umii hoi e hoike ana e hoolohe mai i kana mea e kamailio aku ai. "Ke manao nei au he hana powa keia e manaoia nei e hana," me ka lele nui o kona hauli no keia mea e kamailio ia nei.

            "E pono kakou e akahele loa ma ka olelo ana, a e pono kakou e olelo ma ka olelo haole wale no, oiai he kakaikahi loa ka poe o keia aina i hiki ke olelo i keia olelo, a oia wale no ka mea o kakou e pakele ai," wahi a Gedoso. O Gedoso ola ke kanaka i hoopuka mua i ka olelo i ka manawa a lakou i hui ae ai.

            Aole no hoi i liuliu loa iho ua ike aku la laua i ka hoea ana mai o kekahi a lohe aku la laua i ka hoopuka leo nui ana o ke kanaka i hoea hope mai ai, "O oe ia e Gedoso, ua eleu mai nei hoi oe. Ua maopopo loa iaʻu e loaa ana ia kakou ka lanakila," wahi hou a ua kanaka la.

            "A pehea, ua loaa anei kou poe kokua no keia hana?"

            "Pela koʻu manao. O oe o----"

            "Ina i ku i kou makemake e kapa mai oe iaʻu ma ka inoa o Mikaela."

            "Ua ae anei lakou e komo mai Poko o keia hana."

            "Ae, ua ae mai nei lakou, hookahi a lakou mea i makemake loa ai oia ka maopopo ia lakou ke kumu o ka hana. Nolaila ua hoike aku nei au e komo powa ana lakou iloko o ka Halealii i keia po a lawe aihue mai i ka waiwai oloko o ia wahi a e lawe i Geneluka."

(Aole i pau.)

 

Pahu e lele loa iloko o ka lewa.

 

Pahu ka pauda eleele ma kahi wawahi pohaku ma puunui-make o J.M. Garratta i ka manawa pokole loa.

 

            Ma ke pahu ana o ka pauda eleele iloko o ka lua pao o kahi wawahi pohaku ma Puunui, he hapalua mile mai kahi aku o ke alahao o ka Hui Kaawuwila, i loaa aku ai ka make hikiwawe loaa ia J. M. Garratta he Pukiki hana i hana malaila. I ka Poalima i hala, Okatoba 24, i loaa ai kela pilikia i ke kanaka. E like me na mea i loaa aku i ka oihana makai pili i ke kumu o ka ulu ana mai o ka pahu ana, in a he mau kumu kekahi, ua loaa aku keia ia lakou, ua kau aku keia poino maluna o ke kanaka mamuli o kona hemahema.

            He wahi wawahi pohaku nui keia o Puunui. Ma kahi o ka hana e ku ana he enekini mahu kahi e loaa aku ai ka ikaika i ka mikini wawahi pohaku, a o ke keiki a ke kanaka i make ai oia no ke paoahi, a oia no ka mea i ike i ka pahu ana o ka pauda.

            Ma ka auwina la o ua la la ma ka hora 3:30 e hana ana o Garratta maluna aku o kahi hana pohaku: o kana hana malaila oia no ka pao ana i na pohaku nunui kahi hoi e hookomo aku ai i ka pauda no ka hoopahu ana, a i ka manawa e pahu ai aole e nele ke kakaa mai o na pohaku ma kahi o ka hana, kahi i makemakeia ai e kakaa mai.

            I ka hohonu kupono ana o ka lua ua hookomo aku la oia i ka pauda eleele iloko o ka lua pao a o ka mea i hoomaopopo ia he 4 1/2 kini pauda oia ka lawa kupono. He pauda no ka i nininiia iloko o ka lua alaila hoohana aku la me ka hao loihi nona ka loa o 35 kapuai a he elua paha kini me ha hapa o ka hoopiha ana me ka hoomau no i ka pahupahu i ka pauda me ua hao loihi nei mea e pili iho ai ka pauda, oia no ka wa i hoopuiwala ae ai ka poe noho o Puunui a lele ana iloko o ka lewa na pohaku ame ka lepo.

            O John Piko, ka mea e ku ana ma kahi o ka pauma, oia ka i alawa ae i ka lewa i ka manawa no hoi i kupono loa i loaa ai iaia no ka ike pono ana i ke kino o Garratta Iluna @ ka lewa e iho mai ana me na pohaku i hooleleia e ka ikaika o ka pauda. I ka manawa i mao ae ai ka lea i ka pouli o ka uwahi lepo a ka pauda i hoopuehu liilii ai ua hele koke aku la o John Piko ame ke keiki a ke kanaka i poino i kahi o ua kanaka nei e waiho ana ua loaa aku la ia laua ka ike ua kioiaia a haule aku o Garratta he kanawalu kapuai mai kahi on a i waiho ai a hiki i kahi on a i hana ai. Ua hai koke ia ae ka lono i na makai a o ka pii koke mai la no ia o ka Hope Ilamuku Chillingworth ame kona hoa hana i kahi o ka hana.

            Ma ka hoomaopopo ana ua ikeia he pahu ikaika kela mamuli o ka loaa ana aku o kekahi pohaku nui i kiolaia he haneli kapuai mai kahi mai i pahi ai a kahi ona i loaa aku ai e waiho ana. Ua hoao ae ka hope ilamuku e olokaa i ua pohaku la ua hiki inoino iaia ke olokaa aku. Aia he mau palapu maluna o ke kanaka aole nae i ka inoino loa a ua lawela kona kino i kahi o ka Papa ola.

            O ka mea wale no i loaa aku no ke kumu o ke pahu ana oia paha ka huna ahi mamuli o ka pahupahu ana o ke kanaka i ka hao a pa paha i ka paia pohaku alaila loaa aku i ka pauda ke kumu hoi o ka pahu ana a puehu liilii ana na pohaku ame ka lepo iloko o ka lewa.

            He kanaka o Garratta i hiki aku na makahiki i ke 46 a aia hoi kona home i Kalihi. Ua haalele iho oia ma keia ola ana he wahine, he mau kaikamahine ame hookahi keikikane.

 

Hoao e lawe i kona Ola

 

            O George C. Bonbright, he kupakako no ka Hotele Hawaii i noho hana ai i ka po, a he kanaka i hana iho nei iloko o ka Hui Kaa-uwila, oia ka i hoao ae e lawe i kona ola ma ke ki ana no iaia iho me ka pu panapana i ka hora 8 o ke ahiahi Poalima nei, Okatoba 24, mahope iho o Haleinu Rama Mint e ku la ma ke alanui Nuuanu. ma keia hoao ana ua komo io aku la no ka poka iloko on a ma ka aoao hema o kona umauma eia nae, aole oia i lilo ke ola, a eia oia iloko o ka Halemaʻi Moiwahine ke waiho maʻi nei.

            Mamua aku o elua mahina ua ikeia o Mr. Bonbright he kupakako no ka Hotele Hawaii e noho ana i ka po, aka mahope mai ua hookuuia mai oia mai ia hana mai. Ua loaa pu ae keia ike e noho aku ana oia he kupakako o no ka Hotele Young aka he manawa loihi ia mamua o ka hiki iaia ke hana, nolaila ua komo hana aku la oia iloko o ka Hui Kaa-uwila no ka hoomaamaa ana i maamaalea iki i ka hana i haawiia aku, oia ke kia ana i ke kaa-uwila a he ekolu no la mamua o kona lawelawe ana i ka hana lawe ola ua hele hou ole aku oia i ka hana kona kumu i ike ole ia ai e na limahana o ka Hui Kaa-uwila.

            I ka Poalima aku nei i hala ua hele aku la oia iloko o Haleinu Rama Mint e ku la ma ke alanui Nuuanu e hoohala manawa ai. He mau hora kona noho ana iloko olaila pela no hoi i loaa aku ai ia B. Lemon ka mea malama haleinu rama ka noonoo ulu wale he noonoo no ke kanaka aka no ka ikeia he wahi maa mau kela i ka hoomaha, nolaila, aole i kalele loa ia ka noonoo ana nona.

            Aneane i ka hora 6 o ke ahiahi ua loha aku la o B. Lemon i ke kani o ka pu, alaila ua holo aku la oia mahope o ka hale kahi i kani mai ai o ka pu, a oia ame kekahi poe e iho, loaa aku la o Bonbright me ka nanaina o ka ehaeha maluna o kona helehelena. E waiho kokoke ana ma kona wahi he pu panapana, a e paa ana kekahi lima ono i kona umauma. I ka loaa ana aku aole i pau kona ike a maule paha e ike ole ai oia i ka eha.

            Ua kahea koke ia na makai a emoole no hoi noho ana na lima o ke Aupuni a o kona lawe ia no ia no ka Halemaʻi Moiwahine a malaila i nanaia ai kona eha, a loaa aku la ua ku oia ma ka aoao hema o kona umauma, a aole no hoi i komo loa aku ka poka ma kahi kokoke i ka puuwai. Ua loaa keia manao aole no i kukonukonu loa ka eha. Aohe he mau olelo e ae a ke kanaka i loaa i keia pilikia koe wale no kona kahea: "O, e ke Akua, @ la kaʻu i hana ai,"

            I ka manawa e hana ana o Bonbright i ka Hotele Hawaii ua lilo oia i kanaka makemake ia a he ano ohaoha no hoi ma kana mau hana.

            Hookahi wale no mea i loaa i ka noonoo o ka oihana makai ke kumu hoi o kona hoao ana e lawe i kona ola oia kona hoopilia ana e kekahi wahi keiki Pake kuai nupepa o ke kulanakauhale mamuli o kona paʻi ana i ua wahi keiki nei. Ua hele aku ua wahi keiki nei e kuai nupepa e like no me ka hana mau a na keiki o keia kulanakauhale o ke kuai nupepa, pela no hoi keia whai keiki i hana ai a i kona ui ana ku ia Mr. Bonbright no ke kuai ana i kana nupepa, o ka mea i haawiia no ke keiki ma ka aoao o Mr. Bonbright oia ka haawiia ana mai he mana paʻi ke kumu hoi o ke kanaka i hoopilia ai. Aka i ka manawa i noho ai o ka aha hookolokolo no ka hoolohe ana i ka hihia aole i hele ae ka mea nana ka hoopii a pela i haule wale ai ua hihia nei a pakele nohi ua kanaka la. A wahi a ka noonoo o ka oihana makai oia pha ke kumu o kona hoao ana e lawe i kona ola mamuli o ka hilahila i kela hana ana pela. I ka la no ona i lawe ai i kona ola, ola no ka la i noho ai o ua hihia nei, he manawa mamua iho o ka manawa lawe ola.

            Kike ka ala, uwe ka manene oia ka hana e hanaia nei mawaena Kiaaina Dole ame James H. Boyd. O ka wai la hau puali ana.

 

            Aole e pono e houlolohi i ka lapaau ana i ke kunu e loaa ana i ka bepe.-He mea hooi aku i ka ehaeha i ka ike aku i ke kuau nui mai o ka bepe a hooi loa ia aku ka ehaeha ke haawi ia aku ka laau lapaau i manaoia e loaa ana ka maha eia ka aole. O ka poe na lakou i hana i ka laau kunu a Chamberlain aole o lakou kanalua i ka haawi ana i ka hooiaio ana aku ma ke akea i ke kawili ole o ka opiuma iloko o keia laau kunu a i ole, kawili ia me kekahi ano e ae e hoopilikia ai i ke kanaka. He pono no i na makuahine e hanai aku i keia laau kunu i ka lakou mau bepe me ka manao hilinai iho. He hikiwawe ka loaa o ka oluolu a aohe no hoi he pilikia o ka inu ana. Aole e haule kona mana hoola a he hikiwawe kana mana hoola me ka hakalia ole. O ka hui kuai laau lapaau a Benson, Smith, na agena no keia laau kunu a o lakou no ka poe e kuai nei. Mai poina i ka hele ilaila.

 

E Koho ia Kalanianaole

 

Hawaii no Kuhio.

 

Hoonaueueia ko hilo mau kini na loea haiolelo repubalika-palakai wale na hoao ana e wawahi i ke kahua paa o ka moho eleele Repubalika.

 

            Hilo, Okatoba 24.-Mahope o ka pau ana o ka paina ahiahi o ke @ Kuhio mahope o kona pae ana mai i ka aina nei ma ke ahiahi Poakolu nei (@), ua laweia aku oia ame kona mau hoa no ka hale halawai ma Waiakea kahi a na Hawaii e kali mai ana i ka lakou milimili. Malaila i haiolelo aku ai ke Keikialii imua o ke anaina a i kela ame keia manawa ana e hai aku ai i kona mau manao ua hoike mai @ anaina i ko lakou ohohia ma na leo @ ka paipai-lima.

            He hookahi mea nana i hoouluku i ke anaina oia no o Kaniho, ke ala @ o ko Palmer P. Wood aoao, kuhea @ aku i ke Keikialii he kumakaia. @ haawi koke ia aku na pola nui ame @ poka iki a na ia mau mea i @ pu-aa ia kaniho a hiki i kona pili @ ana i ka paia. Mahope mai ua @ koke aku e huikalaia mai oia, a oiai @ ili hookahi no ua pakele aku ua Kaniho nei mai wiliwiliia ke kani a-i on a.

            Na keia halawai ma Waiakea i hooikaika aku i na hoa paahana o ka aoao Repubalika a ua loaa mai hoi na hooia kupono ana no ka holopono o ka aoao a ke Keikialii e noho alakai ana. Mawaho ae o ke Keikialii ua haiolelo aku o Lunakanawai Kepoikai, Archie Mahaulu, Akimarala Moeheau Beckley ame ka Anela S. L. Desha

Kai Kukui Nui.