Ka Nupepa Kuokoa, Volume XL, Number 44, 31 October 1902 — He Manao Kalaiaina. NA MOHO E PALEKANA AI KA LAHUI. [ARTICLE]

He Manao Kalaiaina.

NA MOHO E PALEKANA AI KA LAHUI.

E - na keonimana koho balota o ka TeritorI nei: » Aia ma ka poho o ko oukau lima ke ola hanu o na mea apau Ioa e nee ana maluna o keia mau mokupuni aloha a kakou e hoopoina ole ai i ko lakou mau ea hiiihui, a o ua ola la, oia no ka "mana laula," ka wae ana me ke akahele a koho i ka poe maikai a kupono io maoli i mau koa kupono a hppo oie, i hoomau ia aku ai ka oni paa ana o ka hooponopono aupuni kaulike ma ko kakou mau kaiaulu aloha me ka nana oie ia o na kuee aoao kalaiaina e ku nei i keia manawa, ma ka la 4 o Novemaba e hiki mai ana. He ninau koikoi maoli ka ninau koho balota a e pono kakmi e noonoo pono i na kno kanaka a kakou e hoouna ai, aole i poe na hai mai e kaualako i ko lakou mau noonoo ame ka lakou mau hana iloko o ua hale la. Peneia kakou e koho ai: I poe noonoo kupono, aole na hai e kuhikuhi mai i ka mea e hana ai, i poe kuonoono, oiai no ke kuonoono o ua poe la o kakou e hoouna ai ,e auhee aku ai }cel;i moo nui e weliweli ia nei e kakou ke ' klpe," ka mea hoi a kakou e olelo nei, mea iho no ke kipe, mea ae no ke kipe. O ka noho ulakolako o ke kanaka oia ka mea nana e pale ae i ka hooko ana i na kono a ka mea alakai lalau. Oiai e hoomanaoia, aia he mau mea mana maluna o ka honua, a o kekahi o ia mau mea mana, oia no ke dala, a pela i oieio ai kekahi kanaka naauao, "O ke dala oia ka mea nana e kaualako i ka noonoo o ke kanaka," a he hana paakiki IoX hoi na kakou ke olelo ae, he kupaa kekahi i ka ikaika ume o ke -

Pela iho la kakou e ike nei i ke ala; ana mai o ka poe kuonoono a naaauao' o ka aina e komo kino iloko o na hana ' pili kaiaiaina no ko lakou makau a hopohopo no ka pololei oie o kekahi mau koho ana a kakou i ka poe kupono ole, a mamuli oia lalau ola mau koho ana ike kakou i ke emi hope o na hana kalepa o ka aina nei\]?ullki ka poe mea dala i ke dala, hoemi pu ia ka uku hana (plka poe hana. . O kekahi oia poe kuhikuhi puuone a'u '%%oike ae nei, oia kekahi o na Senatoa ame Lunamakaainana o ka mokupuni o Oahu nei, a ke kamailio nei au no ka mea, ua hana a ua ike pono ia ka hua 0 na hana i hanaia ai e lakou i na wa 1 hala, a noiaila e nana pono kakou i na i hanaia e iakou ia hana a kakou e ike nei ia mau man&wa, aole anei kakou e hoomanao ina no lakou e hele hou ana i nei kau e hana ana no lakou i na hana e hoopomaikai mai ai ia ka< kou oiai ua maa no lakou ia mau hanā. E hoomanao ia SENATOA W. C. ACHI. He nui a lehulehu na kumu e hiki ole ai ke kanaiua ia oia: Oiai he lehuiehu na wa ona i hoao ai e hoio balota a he nui kona kue ia e like no me ia e kue ia nei, a iloko o ia mau wa lehulehu uā hoio mai oia e hooko i ka leo aloha o na makaainana o ka apana o na Kona ame Kohala, a na Kona kai i opua i ka lai i hookiekie ae iaia a ikeia ae oia he kilo, a he kuhikuhi ouuone no na kaiaulu o kakou nei, a iaia i puka mai ai mailaila mai, e kahlkoia anā no ua mau kalana la o ka mokupuni o Keawe e na alanui o ke ano kahiko i kupono no na kekake ame na miula ke hele, a he hiki apuepue na kaalio ma kekahi mau wahi, a oia mau! ala aole ia he mau ala e maaiahi ai ke ' kamaheie ke hele mai Kohala a hiki i Kau. Ua hooikaika oii e noi aku i ka ahaolelo i e hoopauia ai ka uwe , ana 110 na piiikia alanui, a i keia hora : ua hiki ia'u ke hai ae ua haaheo na kini o ua mau wahi la iloko o na palena a J u i hai ae ia me na aianui, a ua pau ka ieo uwe no ia pilikia. Oiai oia i ua hale la ua hooikaika oia me ka makemake nui e hoopau loa ia ka auhau kino, a o ka Mea Hanohano Samuel Damon kekahi,i kakoo nui me .na hoakaka naauāo ana no ka apono loa ia oia kanawai, aka, mamuli o na l ulia o ka makapaā ua ike ole kakou ia pono a W. C. Aehi, aole no ka hooika- | ika ole ia, aka, ua hana oia a hiki i ka hora hope loa o ka noonoo ia ana. j O ke alanui pali ō Nuuanu a kakou no i ike mau ai i ke au o na hooponopono aūpuni Moi he nui na wa a ko Koolau mau kini i uwe mau ai no keia aianui, a ua lilo hoi i alahele weliweli ia, aka ia wa e noho ana o W. C. Aehi a ia wa pu no e noho ana o L. L. McCandless (Linekona Eliwai) e holo Senatoa pu nei me ia, ame J. L. Kaulukou ua hooikaika pu lakoU- i puu dala no ua alanui la, a ke ike nei kakou i ka nani i keia wa. Oiai ke kau o ka ma'i bubonika e pahola ana i ke kulanakauhale o Honolulu e noonoo ia ana ia wa ka pono o ke kaupale ana aku i ke kuai i akea ia ana o ka poi, a e hoihoi ia a kahi hookahi e kual ai ma ke ano ma- , keke maoli, a e noonooia ana ia' mea ' iloko o ka aha kuka o ke aupuni, o W. ' C. Aehi ame D. P. H. Isenberg, kekahi 0 na moho e holo Senetoa pu nei me ia 1 kpia kau ua hooikaika laua e hoopau I ioa ia kela noonoo ia ana pela a e hoi--1 hoi no e like me ka mau, pela i aponoia ai a e mau nei ko kakou kuai ma kela ame keia wahi e llke me ia a kakou e kuai nei i nei wa. Ia mau la no ua pau i ke puhi ia i ke ahi hapa o ke o i Honolulu nei, a olai e noonoo ia ana ke j ano o na koi i ke aupuni a ua ulu ae i na manao iike ole no ka uku hapaia o I na poho i ka poe koi, a o keia W. C. j Aehi no ka hikimua o ke kue i ka uku t hapa, a o kana i hooikaika ai e uku ia , ka uku piha o ua mau koi la e like j me na koi lehulehu i hoea aku i ke aupuni. i I ke kau ahaolelo i hala iho ia i na Ia makamua o ke kau ua waiho ae oia i ka Bila Pauahi a ua umiapuaa ia. Hapai hou no oia i nei bila e ao mau ia nei 1 kanaka, ka Bila Kālana a make hou no. j Hapai mai o Kaniho Lunamakaainana mai ka apana o Kohala mai no ke kanawai O lima e hoopau loa a ua kakoo ia e ka hapanul o ka poe noonoo mai- ! kai, a i ka manawa i waiho ia ai ma ka lima o-ke komite ua waiho mai o W. C. Aehi i ka inoa o Dr. Rukela i hoa no ke komite no ka noonoo ia he kauka : oia, a he Home Rula hol, nolaila manaoia e make ana keia kupuino ma o kana ao ana aku, aka, o kana i aoaku ai aole pono e hoopau i keia kana-j wai he mea pono e hoomau no mahope. 1 hoea mai ka mai ahulau a loaa ka po- | ino a oiai no hoi ka paiahphe e o iaj nei mai na pipi nepunepu mai o na aina Hikina pela i hilinai ia ai kela ao naauao a kela Senatoa Home Rula a ola hou no ua kupuino la I na Home Rula. LINEKONA ELIWAI "L. L.« Mc-* CANDLESS." Oia nei kekahi i kainaaina-loa 1 ko Honolulu nei a i ko ka inokupuni o I Oahu nei he eliwai, kuai aina, ame liaI nai pipi kana hana maa, a oia nei p.u no i ke kau o 1898 me W. C. Aehi ait)e? J. L. Kaulukou, a o lakou nei ka' I hooikaika loa i bila naawina no ke ala-l ' nui pali o Nuuanu a kakou e ike nei! i ka nani a ua holopono , malia paha/j 1 o puka hou oia i nei kau loaa hou ia j mea maikai o ka mokupunl o Oahu nei. 'lkawal lawa ole ai ke dala no ka pali ,' o Nuuanu ua hui pu aku oia me ke- ! kahi poe e aku he 11 a oia no hoi lea 12 ma ka pakahi $1000 a ka mea hookahi a pela i pau ai na hemahema o ua alanui ia o Nuuanu. Nolaila e na kini o I Kailua ame na mano o Kaneohe ame ko na Koolau no apau e hooikaika e i puka o Linekona "L. L. McCandiess" 1 i mau "uwila i Kaneohe" ia moto ui l'o Koolau.. Na ia nei no ka Bila Haawina no ke alanui mai Moanalua a Ka- | pukaki; mikini wawahi pohaku no na i alanui o Ewa ame Waianae; uwapo o Kipapa; alanui no na home hookuono- | ono o Waikele, Ewa; halekula o Waipahu; uwapo o Kaupoo. Mamuli o ka lilo ana o ka uwapo o Waimea ma Koolauloa i ka wai a ma ' ke ano eleu no o Linekona ua noi aku , oia i Bila Haawina no ka uwapo i lilo a nela i ku ai he uwapo hao nana' i pale ae i ka pilikia o ke alahele o na kini oia mau wahi ame na poe kaahele e ae. Na ia nei no ke alanui e pii la i ma, Waikiki o ka pa kula o Kamehai meha; hoakea ana i ke alanui hoakea ana i ke alanui Moi i kāhi o ka uwapo ma Ewa o kahh o Chas. Kulika ma Kalihi; $60,000 no ka pauma wai o Kalihi e ku nei makai o ka pa ► kula o'Kamehameha; no na palpu wai o ke liulanakauhal» o Honolulu

|nei; na lilo i hookaawaleia no kela ame ' keia apana o ka mokupuni o Oahu nei mawaho ae o leeia mau hoolilo ae Ia; no ka apana o Waialua $3,500; Koolauloa, $2,000; Koolaupoko, $8,000; palekai o Walahole, $500. O keia mau bUa apau'loa oia na bila a'u i h6omaopopo nana 1 hana a i kokua ia e W. C. Aehi ame J. L. Kaulukou i kā Hale -Lunamakaalnana. O ka -makahiki mua no keia o nei haole i ; -ka hale kau kanawai holo e no kā ia. nei mau blla a pomaikai kakou. - J. L. KAULUKOU. Oia nei kekahl mea i maa loa 1 ke kau kanawai maMee au mai o ka hooponopono aupuni Moi a i noho luna aupuni no na oihana like ole. A eia kekahi 0 ka'u mau mea i hoomaopopo ai nona: $15,000 no ke kokua ana i ke Kula o St. Louis; $30,000 no ka hoonaauao ana 1 na keiki Hawaii i na aina e a ke hoomanao nei au o R. W. Wilcox, R. N. Boyd, Joseph Oio Kamauoha, John Lovell, J. Harbottie, I. Harbottie, Hugo, Kawelo, Mathew Makalua e noho mai la i Enelani, o lakou nei ka poe i hoonaauaoia ai mamuli o ka keia keonimana hana i ke au o ke aupuni Moi. Na ia nei no i hoomau i ke noi ana e hoomahuahua i ka uku o na makai mai ke $45 a ke $60 o ka malama. Ua hana aku o J. L. Kaulukou me kona mau hoa i na hana pili aununi lehuiehu i mau ai ka pono o ka lehulehu a o ua pono la a lakou i huli ai aole ia he pono i puliki ia no lakou wale iho no ka ohana, ka aoao, ame ka apana nana i hoike i ko lakou kupono i poe kalalalna naauao iloko o ka hale kau kanawai o ko Hawaii Paeaina. Aoie hoi lakou i hoonee ia mau pomaikai r\p ka pono o ko lakou aoao kalāiaina e ku I ana ia mau la, a i nei mau la ka aoao i kalaiaina Repubalika; a aole hoi ma ka ili ama ke koko aka, ma>ko Wikoa āno he poe kalaiaina naauao io i lniiike ai ; me na hooponopono aupuni e ku nei, he aupuni no ka lehulehu, a ; e ike ia no ka oiaio o keia mau*hatfa ma na buke mooleio o ka hale ahaoleio ia $au kau, na buke o ka aha kuka o ke aupuni ame na nupepa lehulehu o ko kakou Teritori nei. A 1 mea e hoomau ia aku ai ia kulana holomua o ka aina e koho lokahi i ka Elele, na Senatoa ame na Lunamakaainaiia o ka aoao Repubalika. Ina ka- | kou-e koho pono po*paikai, a ina e hu, e kau ana i Kapua. . KAKAU. Ewa, Okafobā 28. i902.