Ka Nupepa Kuokoa, Volume XL, Number 45, 7 November 1902 — Ka La Koho Balota ma Honolulu-Hele okoa na Moho Senatoa Repubalika. He Repubalika a he Elima Home Rula [ARTICLE]

Ka La Koho Balota ma Honolulu-Hele okoa na Moho Senatoa Repubalika.

He Repubalika a he Elima Home Rula

O ka la 4 o keia mahina i naue aku la oia ka la a Oahu nei i hoike mai ai i ka puana a ka moe i hoonipoia iho nei no aneane eha mahina i kaahope ae nei. Ua hoike mai o Oahu nel ua pau ka wa mo ka hoi hou ana no Aikupika, a no Kanaana ke ake a kp. hapanui o na kanaka. >■ ' Mahope o ke kai kukul nui i inalamaia ai i ka po mamua iho o ka la koho balota, ua hoi aku na kanaka apau e hooluoiu no ka hana nui o k'ahi la ae. j Iwaena o nā Home Rula ua nana mai lakiiu me na'maka hauoli, oiai, aia no nui ko lakou aoao ka ikaika, a he lealea hoi kau a kana mai.. No na Repuba!ika hoi ua hoi aku no me ke ano kanalua. Kjikahiaka nui wale o,ka la koho balf»ta, aia na kanaka ma kahi koho bal >ta e kali hooipknawanui o ka hiki mai o ka wa e hemo ai o ka pahu balota. Ke nana aku i ko lakou mau maka aia na hiohiona e hoike mai ana i na kahoaka o ka ikaika o ka manao ma na aoao kalaiaina a lakou pakahi i koho ai oia ka aoao e ola. ai .Q. Hawaii nei. APANA EHA. (.) keia ka apana lanakila mau. o na Kfpuhulika. Aole he kau i ikeia ua lanakila na Home Rula ame na Demtfkarata. Ma keia Apana ka manaolana o ka Moho Elele Kalanianaole ame na Senatoa o ka aoao Repubalika; aole hoi 0 na Lunamakaainana, no ka mea, ua inaopopo mua no, aoie he kau e haule ai. Ma na. wahi apau e koho al, ua ikeia na laina loihi o na kanaka e komo ana f kahi kolio. Ma ka MAHELE ELUA. O ka hiohiona o ka lanakila o ka aoao liepubalika ke hekau ana. He 347 ka nui o ka poe koho ma keia mahele, i ka paa ana no nae o ka pahu balota, he 327- wale no poe i koho. Ua hoike mua ae o J. H. Fisher i ka lanakila o ka aoao Aepuhalika malaila, a no ke Keikialii, aole e emi iho malalo o 275 balota, a he 40 wale no o Wilikoki. *l ka pau ana o ka heluia ana o na balota ua ikeia ka aneane ana e oiaio loa. He 41 wale no balota o Wilikoki oiai ke Keikialii he 282. No na moho Senatoa ame Lunamakaainana, aia wale no ma ka helu kiekie. Ma ka MAHELE EKOLU. He nui ka p'oe koho i hiki ae i kahi o na f>ahu balota. Iloko o ka hapalua hora mahope o ka paa ana o ka pahu balota ua pau ae na baiota o ka Moho Elele i ka heluia. He nui na balota 1 kiolaia a iwaena o keia mau balota, ua loaa aku kekahi baldtd me keia mau huaolelo—"Wilikoki—E hoi oe a ka noho hope loa, nojio iho.'' Ma keia mahele no, ua hoohanohano hou ia no na' Repubalika. Ma ka MAHELE EHA. Ua loaa ae he mau hoopaapaa ana mamuli o kekahi mau Pukiki i kii hewa ai i ko hai inoa a kom'o ana na balota iloko o ka pahu balota. Ua paa no na inoa o keia poe Pukiki malaila, koe nae ua lawe hewa i ka. inoa o hai. Ma keia mahele ua loaa hou ka hanohano i ka aoao Repubalika. O ka .. / MAHELE ELIMA. O keia kahi ikaika o na Home Rula a ma ka apua ka puka ana o ke Keiki--1 alii ame Paulo Waialae (Isenberg.) I Aneane no e pau loa ka poe koho o kela j wahi i ke koho. Maanei ua ikeia ka ikaika o ka wai hooulu kino iwaena o ! na kanaka Hawalii. E nalo no la hoi ka ikaika o keia kupueu he< heana no ka "suipa." Ua nūi ko na kanaka hookeke ana ma kahi koho, nolaila, ua kukuluia ae na makai ma ia wahi e hookaawale ai i na kanaka hookeke. Ma ka MAHELE EWALU. Malaila o E. Kepalakika (Caypless) ame W. C. Ashford (Akepoka) kahi i kiai ai i ke koho ana. O Makai-kiu Kaapa ke kanaka hope loa i hookomo ai i kona balota. I ka wa i pau ai ia helu ana o na balota, ua ikeia ka lanakila o ka aoao Repubalika malaila. Ua r<au ka manaolana. iloko o Caypless no kona holo hou i Wakinekona e poalo ai i ku Wilikoki eke <lala a pela no hoi me ko na kanaka Hawaii. O kahi hopo ;.vale no i koe iloko ona oia ka lilo ana i Senatoa a ua kau aku ia manaolana maluna o ka j APANA ELIMA. 0 keia ka Apana ikaika loa o na Home Rula i kela kau koho balota o 1900. Maanei ua pau loa. na moho lunamakaainana i ke komo i ka Ahaoleio, a maanei no hoi i lanakiia loa ai o Kalauokalani ame Kanuha. Na keia apana no i hoohaahaa i ko Bamuel Paka lanakila kamahao ma ka Apana Eha, a koe iho he 282 balota oi no Samuel Paka. 1 keia kau koho hoi ua oi iki ae ke Keikialii he 2 wahii balota, a o na moho Senatoa he elua Repubalika a he hookahi Home Rula. Oia ikaika nae oia Senatoa Home Rula ua haulehia i ka ikaika o ka Apana • Eha. Nolaila, ua pulelo aku jia moho Benatoa Repubalika

me ka haaheo nui. Ma ka Papa Hoike Helu e puka aku nei i ike iho ai oukou i ka nui o na pua 1 kuiia ai a paa na lei o ka lanakila oia mau moho. No na lunamakaainana hoi, mahea ia hoi ka ianakiia ana o ke keiki o Halemaumau, Henry Vida a hoopoinaia iho hoi o Kimo Ko ame kona mau hoa. He eha no mahele koho o keia apana ma Honolulu nei a he eono ma na huli Koolau ame kekahi hapa o na Kona nei. o ka MAHELE EHIKII. 0 keia ka mahele Home Rula. I kakahiaka nui wale, e molehulehu ana *o, ua paa mua ae kahi koho i na Home Ilula. O ka nui iwaena o na Home Rula e"hookeke i na wahi Repubalika kakaikahi a nui ko lakou mau balota e komo aku iloko o ka pahu balota. Ma keia wahi no he nui ka hauwalaau o na Home Rula, a oiai eia iho 110 kahi o Kaulia mauka iho, aole i kanamai ka pii o na "moo." He moo wale no kau e lohe aku ai i na kanaka. 1 ka hiki ana ae o Wilikoki malaila, ua hooho hauoli ae na kanaka, a i ka wa i hiki ae al na keiki himeni o Kawaihau maluna. o ke kaa a mele ae i ke mele hoonaue puuwai—"Mai poina iu Kalanianaole," aole i kana mai na leo keu. Iwaena o keia poe e keu nei, ai* he poe e kau ana na pihi o'Kalanianaole ma na kuka, a maloko iho o ke pelu 0 na kuka ke kii o Wilikoki. Ua ninau ia aku lakou ina paha he oiaio ke kau ana oia mau pihi mawaho, o ka haina 1 loaa mai: i kauia ( keia mau pihi mawaho i loaa ka hana ame kahi painu oia ia. 0 kekahi o na olelo awahia loa i puka ae mai ka waha niai o kekahi kanaka. Hawaii ma keia wahi, oia keia: "O keia pihi o (Wilikiko) oia ke pihi oiaio iloko o kuu puuwai; a o keia nei la (ko Kaianianaole) he pihi.ia 110 kuu loie wawae.' ' (Heaha la ke ano o keia kanaka H*waii? Ina oe i ke au o na Kamehameha a lohe ia keia inau olelo au, me nei, aia kou kino ke waiho nei aoie he uhane. O ka inoa o na 'lii he mea kapukapu loa aoie na oleio lapuwale o keia an». Ua laki oe i kou lilo ana he kanaka Amerika i keia wa; aole no nae o kou lilo ana i kanaka America oia kou mea e pakele ai mai na leo hoahewa i kau mau oielo mai na kanaka Hawaii oiai», oiai ke paa nei no i ka sila ia ke aloka 0 ka lahui i na 'lii Aanau o ka aina. O ka olelo ao ia oe ame na Hawaii *• apau; mai lawe i keia hana a hana hou aku. E hoomanao o kou hoohaahaa ana j i ke Keikialii ma kau mau oleio he alaheie no ia o ke ino. He la no e ike ai; "He hale kipa no ka hoi o Kolekani, hakiaia iho na iwi." Heaha la ka halt a ke 'lli i hana ai nou? O na makaainana no ka i ike i na hana maikai a ke Keikialii i ke kau bubonika; a ina i hana ia mai hoi e ke Keikialii i kekaki hana lokoino i na Hawaii ia wa, nawai e hanai, hoaahu, a hoopunana iii» ia mau Hawaii i komo ai Hoko O'ka p»ino? Noiaila, e na oiwi Hawai., e olel* 1 ka olelo me ka noonoo mua. Mai pulale i ka ike a ka maka a kapae ae i ka noonoo kanaka Hawaii. Ua kaulana • Hawaii i ka noonoo kaullke, a mai no a hoihoi ia kaulana o ka lahui Hawaii malalo o kou kapuai wawae.) 1 ka heluia ana o na balota ma keia mahele, ua ikaika io no na Home Rula, aole no nae oia ikaika ka mea nana « hoohaule iho i ke Keikialii. Aole i k» ka manao hoohaahaa a keia Hawaii i olelo ai, oiai, ua ala mai na mahele e ae a kinai i keia mau alelo makona. MAHELE EWALU. Ma keia mahele ua ikaika no na II«me Rula, a ma ka papa helu e puka aku nei e ike mai ai oukou i ka Ikaika maoli o ko Wilikoki uumi ana i ka naau o na kanaka Hawaii. O ka pono. iluna 0 ka aina ma ka noho lokahi ana na haole ame ka hoomauia o ka holomuf pomaikai maluna nei o ka aina, aole i nana ia iho, MAHELE EIWA. Ma keia m'ahele ua kaa ka hanohan* 1 na Repubalika, a ua naauao maoii n« na kanaka Hawaii e noho nei ma ia mahele i ke koho ana i ka mea pon«. Ua hookiekie ae keia mahele i ke Keikialii ma o na balota he 235 a he 164 wale no o Wilikoki. Ma ka MAHELE UMI. Ua nawaliwali iki ka aoao Ilepuhalika. Ma keia mahele ikaika no na Home Rula. O kahi Repuballka hookaki wale no i komo aku iloko o ka aoao • na Home Rula oia no ke keiki o Halemaumau, Henry Vida. Ma na mahele e ae o ka Apana Elima ua ike ia no ka ikaika o ka aoao Home Rula, a ua nui ka hauoli o na Hom« Rula i ka wa e pau ai o ka helu ana i na balota. O ka mea no nae i ikeia ma ia koho ana, ua lilo pio mai ka aoa» Home Rula i ka aoao Hepuhaiika a komo laelae aku la ke Generala Reoubaiika, kona mau kapena ame hookahi lutanela Hoko o ka papu o na enemi