Ka Nupepa Kuokoa, Volume XL, Number 46, 14 November 1902 — Page 3

Page PDF (1.51 MB)

This text was transcribed by:  Francene H Aarona
This work is dedicated to:  To my Aarona-Warren ohana, i Kurtistown, who shared with us on our visit to the Big Island.

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

                                                               

                                                                NUPEPA  KUOKOA,  NOVEMABA 14,  1902                                                                    3

 

HOOLAHA  KUMAU

 

Ka  Hui  Alahao  âme  Aina  o  Oahu

           

MANAWA  HOLO

 

Mahope  aku  o  Ianuari 1, 1902

 

MAI  HONOLULU  AKU

---

 

            HALE                         Na la apau koe                        Na la apau                   Na la apau koe                        Na la apau             Na la apau

            HOOLULU                    ke Sabati                                                       ke Sabati  

                                               

                                                a.m.                             a.m.                             a.m.                             p.m.                             p.m.

            Honolulu. . . . . . .        7:10                             9:15                             11:05                           3:15                             5:10

            Manana. . . . . . . .        8:02                             9:48                             11:40                           3:45                             5:30

            Ewa Mill. . . . . . .        8:32                             10:08                           12:00                           4:05                             6:10

            Waianae. . . . . . . .       ----                               10:50                           ----                               4:45                             6:10

            Waialua. . . . . . . .        ----                               11:55                           ----                               5:40                             ----

            Kahuku. . . . . . . .        ----                               12:32                           ----                               6:15                             ----

MAI  WAHO  MAI

---

 

            HALE                         Na la apau koe                        Na la apau                   Na la apau                   Na la apau

            HOOLULU                   ke  Sabati               ke  Sabati

 

            Kahuku. . . . . . . .        ----                               5:35                             ----                               2:08

            Waialua. . . . . . . .        ----                               6:10                             ----                               2:50

            Waianae. . . . . . . .       ----                               7:10                             ----                               3:55

            Ewa Mill. . . . . . .        5:50                             7:45                             1:05                             4:32

            Manana. . . . . . . .        6:15                             8:03                             1:30                             4:52

            Honolulu. . . . . . .        6:50                             8:35                             2:05                             5:26

---

                        G.  P.  Dennison,   Luna  Nui                                             F.  C.  Smith, Luna  Kuai  Kikiki

 

Kakela  me  Kuke

 

[ KAUPALENAIA ]

 

---

Poe  Kalepa  ma  ke  Komisina

 

- - A  HE - -

 

POE  LAWELAWE  KOPAA

 

---

 

POE  AGENA  NO  NA  MAHIKO  LEHULEHU.

 

S.  OZAKI

 

---

---WAIHO  I  KA---

OIHANA  KUAI  PAPALE.

---

Kuai  Hoemi  Loa

I  NA

PAPALE

-   -

35c                  NO  KA  PAPALE               $ 1.00

---

HALEKUAI  178      -           ALANUI  HOTELE

 

He  Huaale  Maikai

 

Aole  he  like  o  na

" Huaale  a  Ayers  "

me na huaale e ae no ka mea he mau huaale kokua keia i ka hana a na naau,  a he laau hoomaha maikai loa hoi.  Ina he paa kou hanalepo o na

"  Huaale  a  Ayers  "

ka laau e hemo maikai ai, a e hemo maikai mau ana hoi mahope aku oia manawa.

            Aole loa he hiki i kekahi kanaka ke Olelo ae he maikai kona oia kino ina aole he hemo o kona hanalepo he hookahi manawa o ka la, a oi aku paha.  Ina i maopopo keia kanawai o ke @ola  i na kanaka apau, aole loa e like ka nui o ka poe ma ʻ i me ka mea e ike ia nei i keia mau la.

            Ua hana ia owaho me ke kopaa he maikai loa ka lawe ana.

            Aohe mau Huaale i oi ae ka maikai mamua o na

"  Huaale  a  Ayers  "

            Hoomakaukau ia e Kauka J. c. Ayer & Company, Lowell, Mass., U. S. A.

            E loaa no keia mau Huaale ma ka Hale Kuai Laau o Hollister, alanui Papu.

 

            O  KA  LAAU  KUNU  A  CHAMBERLAIN  ua hana wale ia no no ke kunu, ke anu, ka nae, kunu kalea ame ka nalulu.  Ua lilo mai ia i mea kaulana no kona hooia e hoike ana i kana hana maikai :  o ke ano kunu inoino loa, ua hoolaia e ia : ua hoolaia hoi ke anu e kona mana lua ole ; a o ka nae i hiki mai me kona ikaika nui ua hoopauia ae, a he hoopakele mau no hoi i ke ola o na kamalii.  O kona lawe nui ia ana no ka hoola ana i ke kunu kalea he hoike ana ia i kona ike i ka aihue ana i ka ikaika oia ano ma ʻ i.  Ua lilo oia i milimili na na makuahine no ka mea, aole he mau mea hoopoino i ke oia iloko ona he ole loa no hoi ka pilikia ma ka haawi ana aku i na keiki, ina no ia he bebe.  He hoola kana, a he hoola hikiwawe no hoi.  Hui o Benson, Smith, ka agena kuai laau

 

Ka  Poka  Nui

ame  ka

Poka  Iki

---

He  Moolelo  no  kekahi  mau  Opio  Elua

iloko  o  ke  Kana  Kuloko  wawahi

Mana  Kauwakuapaa  o

Amerika  Huipuia.

---

( Unuhiia  e  S.  K.  Nawaa. )

---

---

MOKUNA  XII.

---

HONEE  KAUA  ULULAAU.

---

            " E hoao no ka hopena, mai ku nana :  Aole he mea huna nalo ke huliia. "

---

            Whiz !  whiz !  whiz ! ke lele ni na poka pahu, a ia manawa aia ke kunewa la ke poo o kekahi poe o makou i loaa mai i na apana hao liilii.  Bang !  bang !  whiz !  whiz !  ke lele awiwi mai la na poka, aka, aole he nui o ka poino a aia no makou ke nee la no imua me ka awiwi.  Mahope mai ua loaa aku la i ka poe ki pukuniahi ko makou kahua a ia wa i haawi hoomaumau ia mai ai ka poka nui ame ka poka iki maluna iho o makou.  I ka hiki ana o ko makou regimana maluna o kekahi wahi kiekiena o ke alanui, ua ike aku la au i ka hana weliweli a na enemi, oiai, aia he mau kino make ke waiho la mamua aku o makou, a ia makou i hiki aku ai ma ke kahua i make ai keia poe aia hoi e waiho hou ana he poe kino kanaka lehulehu iloko o kekahi auwana.  Aka, aole keia he manawa e ku iho @  a nana aku ia lakou, nolaila, ua hoomau aku no ko makou mahele i ka nee ana.

            I ka hala ana ae o na kino make i hope, ua haalele aku la ko makou hapa i ke alanui, a hoomaka iho la e hoonohonoho no ke kaua aku ma kekahi kahua oneanea, oiai, ua paa mua ae la ka ululaau i kekahi mau pualikoa e ae.  I keia manawa, me he mea la e hakoko aku ana makou me ke kino : oiai, aia ko makou mau koa owaho o ka laina ke hakoko mai la me ka ikaika, a o ko makou mau puali pukuniahi hoi aia ke wawahi i ka ululaau mamua aku o makou me ka lakou mau poka nui.

            " E ku iho !  E moe ilalo ! "  wahi a Koneia Laila, i ka wa ana i lohe ai i ka leo kahea o-le i waihoia mai ai.  a hooko koke aku makou i ke kauoha, oiai, o keia holo ana mai a makou ua loihi no a ua paupauaho maoli no.  He wa pokole wale no keia hoomaha ana, oiai, ua nee koke ae la na koa e paa ana i ka ululaau ma ka aoao akau ; a o ka mahele alakai o ko makou mau puali aia ke nee la imua a e uhai kokoke loa ana i ko makou mau laina e hakoko ana me ka hoemi ana aku i na Conofederata.  Ua kahea koke ia mai makou e aia ae, a nee hou aku la no ke kokua ana i na pualikoa mamua ; o ka Mahele Ekolu hoi ua nee mai la mahope o makou a paa ae la i ko makou kahua mua.

            " E Lutanela Wilimona, "  wahi a Mekia Hardina, iaia i hoi mai ai mahope o ko makou regimana, "ua makemake ke konela ia oe e lawe aku i kekahi mau kanaka a e puhi aku i kela hale e ku la ma kae o ke alanui.  Ke manao nei o Generala Filita oiai ka mea nana e kokua nei i na pualikoa pukuniahi o na enemi.  E hana aku me ka awiwi, oiai ala kela mau pu ke hana pono ole mai nei."

            Ua pono, ke hoomaopopo la ia ia ʻ u,"  wahi a ʻ u me ko ʻ u huli ana ae a kauoha aku la i ekolu laina e puka mailoko mai o ka laina koa.  Oiai no nae aole au i kahea aku ia Denisa, ua pahaohao wau i ka ike ana iaia e holo ana mamua o ko ʻ u wahi pualikoa uuku ia makou e holo nei no kahi halema kapa alanui.

            " Aole au i kauoha ia oe e ke kopala.  Heaha kou mea i hele mai nei ?  wahi a ʻ u.

            " He oiaio no, aole oe i kahea mai nei ia ʻ u.  Aole anei oe i ike, ua hele mai no au me ke kahea ole ia ?"  wahi a Denisa me kona ano makemake ole e olelo ia aku oia pela.

            " E pono ia oe ke kali a loaa aku ke kauoha.  Eia oe ke hana mau nei i ka mea ono ole. "

            " Ua lawa, e ka lukanela, mai huhu mai oe i kau wahi kauwa nei.  Aole anei ou noonoo iho ua komo aku wau iloko o ke ahi ame ka wai no ka hana ana aku nou, : wahi a Denisa me kona ano mau ke hoahewaia aku kana mea i hana ai.

            Aole au i pane hou aku, oiai ua ike iho la au he mea waiwai ole ia, oiai no nae ke hopohopo la wau, oiai, ua ikeia ae iloko o ko makou pualikoa, ma kahi a Lutanela Wilimona e hele ai aia pu o Kopola Denisa Malone me ia.

            Aole he loihi o kahi i koe, a hoea aku makou i kahi i makemakeia ai, a ia makou i hiki aku ai, aole loa he wahi kino kanaka o loko.  Me he mea la he hale keia no kekahi poe negero, he hookahi wale no wahi lumi o loko a e kau ana hoi he wahi punene ma ka paia.  O na pauku laau e paa ana i kona, mau paia, ua kahiko a maloo no hoi, a ua kii aku ko ʻ u mau kanaka i na apana laau o kela ame keia ano a hoopuluulu ae la ma kahi e kokoke ana i ka puka uwahi.  Ia ʻ u e ku ana ma ka puka a nana aku i ka hana ana o ko ʻ u poe kanaka ua hoopuiwaia wau i ka nakeke ana maluna iho o ke kaupoku-ua haule iho la kekahi o kona mau o ʻ a me na apana liilii maluna iho o makou.

            "Heaha hoi kea ?"  wahi a ke kopala me kona kuwai ana iho i kona papalina me kona lima, oiai ua pa iho la kekahi apana laau maluna oia wahi.

            " O kekahi no ia o na poka a na enemi.  Ua pololei ke generala ma kana olelo o keia kekahi o na kokua nui ma ka aoao o na enemi.  E wiki, a e ho-a koke aku i ke ahi."

            " O, ina paha i komo mai nei keia poka ma ka pukaaniani, me nei eia la kakou ke hiamoe nei,"  wahi a Denisa.

            " Ano, e puka koke mai iwaho, ua a mai la hoi ke ahi, e awiwi a e hookaawale koke ae,"  wahi a ʻ u i ko ʻ u poe kanaka.

            Ia makou no a kaa aku iwaho, ua kani koke mai la kekahi pu a na Konofedereta a lele pololei mai la ka poka a ku ana ma ka aoao o ua hale nei, a ia wa koke no i uina ae ai na paia o ua hale la a lele liilii ana me na momoku ahi.  He pakele mahunehune keia o makou.  Ua haalele aku makou i ka manawa kupono no ka ahai ana i ko makou mau ola.

            " Ua hoopakele mai na Mana Lani ia kakou ! " wahi a Denisa ia makou i ku iho ai a nana aku i kahi hale a makou i ho-a ai i ke ahi.  "He wahi maikai maoli no keia no na poka a kela poe diabolo."

            "Heaha keia ou e Denisa ?" wahi a ʻ u me ka akaaka ana ae.  "He mea oiaio ua palekana kakou, aka, aole o kela ko kakaou wahi e ku iho ai :  Hemea ono ia kakou ke hoi koke aku iloko o ko kakou rekimana ; oiai, eia ae ka mahele ekolu mahope mai o kakou. "

            Aka nae, aole he wahi mea e awiwi aku ai oiai ua ku iho la ko makou mahele a aole hoi i nee hou aku imua, no ka mea, o k manao i keia manawa e houluulu ae me ka manao e hana aku i kekahi hoonee apuhi i na enemi, a ma ia ano e nee ai no kahi i makemakeia.  Ke hoomau la no na puali pukuniahi i ka paio ana a no kekahi hapalua hora ka hakoko ana o na aoao a i elua, me kanui ole no nae o ka poino, a mahope mai ua emi iho a koe elua a i ole ekolu pu wale no e hoohanaia ana.  Ia makou e hoi ana no ko makou rekimana, ua hiki aku la makou i ke kahua o na kaa pukuniahi malalo o ka Generala Girifine alakai ana, a o kahi hoi ana i ku aku ai a paio aku me na enemi.  O na moali huiia e waiho ana me he mau auwaha la oia ka mea nana i hoike mai ia makou i ka ikaika maoli o kana paio ana.  E waiho kekahi kaa ua nahaha a he kino make no kekahi koa e waiho ana ma kekahi aoao oia na hoike no na hana a na Konofedereta.  O keia mea a makou e ike nei he ku maoli no i ka weliweli, aka, aole o makou manawa e ku iho ai a nana aku i keia mau mea.

            Ia makou i hiki aku ai iloko o ko makou regimana, aia hoi ua hoomaka iho la ka nee ana e hele ana hoi mai kekahi aoao a i kekahi aoao, a ma ka makou noonoo iho he wahi hana hoopau manawa wale iho no keia.  I ka poeleele ana iho, akahi no makou a hoopau ae i keia ano hana a makou a hoopau ae i keia ano hana a makou a loaa iho la he manawa no makou e hoomaha ai ma kahi e ulu nui ana na laau paina opiopio ma ka aoaoa hema o ke kahua kaua.  Aole i ae ia e ho-a ahi ia po, nolaila, ua noho iho na mea apau e ai i ka lakou mau berena paakiki.  Mahope o ka hoomaha ana no hookahi hora ua kauohaia mai la makou e hoi hou aku i hope i kahi no a makou e hoi hou aku i hope i kahi no a makou i pae ai ma ka po mamua iho ; a ia makou i hiki ai ilaila, ua hoomaka ae kela ame keia mahele e hoomoana ma kae o ke kahawai, o kekahi ua nee loa aku ihope, a nee papa aku la ko lakou hoomoana ana a hiki iluna o ka puu kiekie a malaila lakou i eli iho ai i mau papu no lakou.

            " Aole ana o kaua kope i keia po e Palannike," wahi a Denisa iaia i noho iho ai ma ko ʻ u aoao i ka pau ana ae o ka hoonohonoho ana o ko makou laina.

            Oiaio kela, aole loa e hiki ke ho-a i ke ahi o ike ia mai kakou," wahi a ʻ u.

            "Ina aole e loaa ana ko kaua kope, alaila, ua pono ia kaua ke inu wahi cocleta huihui," wahi a Denisa me ke ano kolohe.

            "Heaha ka manao o kau olelo e Denisa ? O kekahi no anei o kau mau hana hookalakupua ?"

            "Sua, o kahi apana berena no hoi me kahi popo mea ono cocoleta ua ahona ia mamua o ka ole.  Eia kekahi oia me iloko o ka ʻ u wahi eke ili a i mal" a haawi mai la o Denisa i kekahi hapa o ua mea ono la.

            "Ke hai aku nei au ia oe e Denisa, o oe kekahi kanaka naauao loa.  Aole loa e hiki ke hoole ia keia.  Ke hoomaopopo ole nei au i ko ʻ u kulana ina aole oe e hoomaopopo mai ia ʻ u."

            "O, nolaila he naauao au i keia manawa, oia anei ?"  wahi a Denisa me kona leo ano kaumaha.  "Ina oia iho la, heaha la hoi kou mea e huhu mau ai ia ʻ u ke hookokoke aku ia oe, i keia auwina la iho nei ia kakou i hele aku ai e puhi i kela hala i ke ahi ua huhu mai no oe ia ʻ u, no ke aha la keia ?"

            "Ua pau ae la keia.  Aole au e hoohuhu hou ana ia oe e Denisa.  Aka he kopala oe i keia manawa, ke manao nei au aole i pono ko ʻ u lilo ana mai i kuke na ʻ u.  Ua maopopo no hoi ia oe aole e hiki ia ʻ u ke haawi aku i wahi uku e hiki ai ke kono ia kou noonoo e lilo mai i kuke na ʻ u."

            "O ke kala anei kau e manao nei e uku mai ia ʻ u?  Aole anei o ko ʻ u nele ua kokua mai oe ia ʻ u a pela no au nou, a ua kuea ae la no hoi kaua ?  O ka mahele like ana oia kau olelo mau a oia no hoi kau e hana nei.  Ina aole no hoi oe alaila, ua pololi no hoi au i kekahi  manawa e like me kekahi mau hoa o kaua."

            "O, ina ua manao pela iho la, alaila ua pau ae la no kau.  Heaha keia ?  Elua ka ou eke ili ?  He hookahi no hoi i keia kakahiaka.  Mahea keia i loaa ai ia oe ?"

            "O, ua loaa aku ia ʻ u ma ke alanui, a ua piha no hoi i ke kopaa."

            "A e malama ana anei oe ?"

            "Pehea e loaa ai ia ʻ u ka mea nona keia eke ?  Ke manao nei au no kekahi aliikoa keia, no ka mea he nui loa ke kopaa iloko.  A no ka malama ana iho, ala o Boba Wilikona, ua haule kana eke iloko o ke kahawai a ua lilo aku kana ko ame kana kope.  Ua haawi wau he hapa iaia, a o ke koena iho ua mahele like iho wau me ko kaua mau hoa.  Aka, ke malama nei au i ke puna."

            "A, alaila, he puna kekahi ?"

            "Ae, he puna kala nani, a aia maluna o ke kuau kekahi mea a makou i ike mau ai ma na kaalio o ko ʻ u aina."

            "Oia hoi he kii hulu manu."

            "Ae, oia.  A aia pu no hoi he kalaunu ame ka palekaua malalo iho."

            "Kalaunu !  Alaila he mea kahiko loa kena.  Me he mea la ua laweia mai paha mai Federikabuga ia kakou ai malaila iloko o Decemaba i hala aku nei."

            "Pela io paha, aka, ua loaa ia ʻ u ma ke alanui nolaila e malama ana wau."

            Ia manawa i hele holoholo ae ai o Konela Laila ma ko makou kahua, e hai aku ana i na aliikoa e hoomalu i ko lakou poe koa a e hoohiamoe ole iho no hoi.  Ua kauoha pu mai oia e paa mau kela ame keia i ko lakou mau lako maluna iho o lakou.  Ua komo koke mai la iloko o makou ka noonoo e lele kaua ia mai ana paha makou, a i ole, eia paha ke manaoia nei no ka nee aku.

            Ia ʻ u e moe ana maluna iho o na lau laau maloo, ua hiki no ia ʻ u ke lohe aku i ka hamumu walaau o na kanaka mawaena iho no o lakou, a o ka lakou mau huaolelo maopopo ole o ke ano oia ka mea nana i hooi ae i ka meha me ka uluhua pu.  Elua hora mahope iho ua ano poina mai la wau i ke kauoha no ke ala mau aku, a ua hoopuiwa ia wau i ka hopu ana mai o Denisa i kuu lima.

            "E, e ka lutanela, lutanela ! Aole anei ou lohe i ka nakeke ?"

            "Aole.  Ua lohe anei oe ?"

            "Ke manao nei au ua lohe aku nei au i ka ha ʻ i ana o kekahi lala laau ma o la, ma kahi kuono."

            "Me he mea la ua moeuhane oe, e Denisa, a i ole, ua hapa hiamoe paha oe e like me a ʻ u nei.  O ka lala hai aole ana hoike nui."

            Ia ʻ u e kamailio ana, ua lohe aku la au i ka nakeke e like me ko ke kanaka e hoohohoio iho ana a mahope iho ke pohapoha ana o ka wai.

            "Aia hoi paha la !" wahi a Denisa.  "Ua ike no wau he nakeke kela no kekahi kanaka ."

            "Ano ka manawa !  No Carolaina Akau !  Mai ka eha laina a i ka elua laina me ka pololei.  G-i-t-t, " wahi a kekahi leo maliini ma kekahi aoao mai o ke kahawai.  Aole keia he me okoa, aka, o na Conofedereta no e nee mai ana maluna o makou !

            E like me ka uwila i anapu ae pela na koao ko makou puali i ala like ae ai a me ka eleu nui ua kani papa aku la na pu i kuhi like ana ma kahi i loheia ai o ka leo.  I ka meha ana iho, ua hiki ia makou ke lohe aku i ka holo o na pualikoa hele wawae e emi ana i hope.  I ka hala ana aku o lakou, ua lohe aku la makou i na leo uwe o ka poe i eha.

            O keia hana a makou ka mea nana i hoala mai i ke koena o na puali, a hoomaka ae la lakou e ki aku iloko o ka ululaau, a i ka hala ana ae o kekahi mau minute ua kuu iho la keia kikipu ana.  A oiai aole i panai mai na Konofedereta ua manao iho la makou ua alakai hewa ia na Konofedereta e na ahi nui e a ana iluna o ka puu, a ua hele mai lakou me ka ike ia makou a e hoonohonoho iho i ko lakou kahua ma kahi a makou e paa ana.  Oiai ua ahuwale ae la ko makou wahi, ua haawiia mai la ke kauoha ia makou e kua aku i ka laau e ulu ana a e hoolilo ae i mau newa na makou, a i ka hina ana o kekahi mau laau ua like makou me na nalo meli e minoinoi ana i ka wai o na pua, oiai, aia na mea apau ke puululu la i kahi hookahi.

            Iwaena konu o ka po, aole he wahi mea nana i hoopuoho hou ia makou, a ua haawiia mai la ke kauoha ia makou no ka nee malie ana aku ihope.

            "Heaha keia e ka Mekia ?" wahi a ʻ u i ka wa i kaa ae ai o ua hoaloha la o ʻ u ma ko ʻ u aoao, oiai na kanaka e hoomakaukau ana.

            "E emi aku ana kakou a lawe ae i kulana hou no kakou.  O ko kakou huina nui aia lakou iluna o ka puu.  Ua hoohana wale ia no kakou i mea hoopuhili aku, "  wahi a Mekia Hadina.

            "Ke manao nei au ua nui hewhewa wale keia mau hana apuhi ana ame na alakai makao ana."

            "Auwe no hoi oe e Planaike !  o oe anei kekahi e hoohalike aku ana me Buka ?"

            "O ! aole au e hoohalahala ana ; aka, aole e hiki ke alakai hewa ia na kanaka, a eia lakou ke uluhua mai nei i keia ano hoonee kaua iloko o ka ululaau."

            "Well, e hoomanawanui iho kaua.  Hoolohe pono i ke kauoha, a e hamau no hoi."

            He oiaio ua hanaia ae ka nee ana me ka maluhia.  Ua naauao na koa i ka wa i nee ai, oiai ua paa ia ae na kiaha kini ma ko lakou mau lima i ole e ukeuke me na mea kaua a ikeia ko lakou nee ana.  Me ka malie ie nee aku ai he umikumamalima tausani koa, ke hui pu ia me na Mahele Elima, e pii ana iluna o ka puu kiekie me ka lohe ole ia o kekahi leo mahope.  He like ka hele ana o keia heluna kanaka nui me he mea la aole he wahi pueo lele o ke kula a ua like me ka anoano o ka pa ilina.  Aole he mahina nana e hoomalamalama iho, a o na hoku o ka lani ua hunaia aku e ke ao e lele ana maluna o makou :  aia nae he wahi malamalama kupono e hiki ai no ke ike iho i kahi e hehi aku ai, a o keia wahi malamalama mai ke ahi mai no ia e a ana iluna o ka puu, oiai e kiei iho ana lakou maluna iho a e owaowaka mai ana ko lakou malamalama mawaena mai o na lau laau, a ia ʻ u e nana aku ana, me he mea la ke hooponiuniu mai la lakou i kou mau maka, oiai, ua hele maoli no a makahiamoe.

            Ia makou i hiki aku ai iwaena o ka puu ua halawai mai la makou me ka laina kiai o ka Mahele Umikumamakahi.  Ma kahi palahalaha,  mahope aku o ka laina kiai e moe ana na koa o keia mahele iloko o na mahele loihi elua.  Ia makou i nee hoomau aku ai i ka nee ana ua loaa hou aku la ia makou he mau mahele hou e moe ana me ka makaukau, a e ku ana kekahi mau papu me ko lakou mau mea apau i makaukau.  Mawaho ae o na kiai kakakahi e ala ana, aia ka hapanui ke hiamoe la no ka hooluolu ana no kahana nui a hoea mai.---  I ka hala ana ae o keia mau koa e nono ana no na ihu a e moeuhane ana no ko lakou mau kulana no kekahi la ae, ua nee loa aku la makou no kekahi la ae, ua nee loa aku la makou no kekahi ululaau paina mahope aku o ke kahua hoomoana, a hiki aku i ke alanui a nee loa aku la no hookahi mile malalo aku, ua nee ae la makou a lawe ae la i ko makou kahua e paio aku ai.  Ua kukuluia ae na koa kiai a o ke koena iho, ua haule iho la iluna o ka lepo ame na wahi kihei pelekunu o makou i owili ae ai i kahi pauku kino a no ka aina o Kanehunamoku ka pahuhopu.

---

MOKUNA  XIII.

---

HE  PO  O  KA  PIHOIHOI.

            "O e ka po !  e hoomaha ʻ i ke kanaka,  A e hiamoe ai ke keiki,  No ʻ u nei la aole, aole ia. "

           

            Ia ʻ u i ala mai i kekahi la ae aia ka la iluna.  Aole he mea nana i hoonioni ae i ko makou kahua hoomoana i ka o mamua iho koe wale no kekahi mau kani pu mai kekahi mau laina kiai ma kahi mamao aku.  Aole ke kauoha i loaa koke mai ; a oiai ua hunaia iho makou iwaena o na laau paina, aole he mea i maopopo i ko makou kulana ma ke kahua kaua, a ia manawa ke ala mai la na noonoo ana ua poina ia paha makou.  No ʻ u iho o keia hamau pu he hoopihoihoi maoli no, oia ke ike la no wau aia iloko o keia ululaau nui he hapaha miliona kanaka i makaukau e lele aku maluna o kekahi a okioli ae i ka pu-a-na-a-i.  I kekahi manawa ua lohe koliuliu aku la wau i ke kani mai o na pukuniahi a oiai aole he poe mawaho ae o ʻ u i lohe ia mau mea ua hoopoina iho la au i ka noonoo ana no ia mea.

            " Heaha ka mea hou e Mekia Hadina ?" wahi a Kapena Buka i ka wa e aneane aku ana ka la e napoo, a i ka wa hoi a ka mekia i hookokoke mai ai ma kahi a makou e noho ana mawaena o na lau laau maloo. 

            " He nuhou hauoli.  Ua haiia mai nei ka lohe ua ae aku a pualikoa o ka Mahele ekahi ame Eono i ke kahawai o Rapahanoka malalo aku o Federikabuga me ka lanakila kamahao, "  wahi a ka mekia.

            " Alaila, oia kau mea i lohe ai e Lutanela Wilimona," wahi a Kapena Buka.

            "Ua manaoio no au pela," wahi a ʻ u.  "Aka, e ka Mekia, pehea ka nui o kahi i lilo mai ai ia lakou ?"

            "Ua lilo mai nei ia lakou ke kulanakauhale ame kekahi hapa o na kiekiena ma o aku o ke kulanakauhale, a aia no---@

 

           

            He laau lapaau hiki keia ke hoola i na ma ʻ i apau, hu ʻ i o na aalolo, eha o na lima ame na wawae o ke ano papalahu kekahi mamuli o ka nui o ke anu i hui me ka wa wela, na maeele o na aalolo o na u-ha, na umii ame ke nahu o ka opu ame na eha o waho o ke kino ame ko loko.  He hikiwawe loa ka oluolu ame ke ola.  Oia ke ano o ka laau kupono e malama ai ma na kauhale no na ma ʻ i e hiki koke mai i ka manawa pokole.  O ka malama ana i omole laau i kauhale ua oi aku ia mamua o ke kii ana i ke kauka o hookahi mile ka mamao.

AILA  KIKAPU

Ka  mea  Kulai  i  na  Hu ʻ i  o  na  Aalolo

            "Mahope iho o ka noho ana iloko o na ehaeha a ka ma ʻ i o na aalolo ame ka nalulu ikaika o ke poo he mau pule lehulehu i hala me ka loaa ole o kekahi oluolu, ua hopu koke aku wau i ka aila kikapu ma ke ano oia ka ʻ u no ka manawa hope.  Ua hamo koke iho la wau, a o ka loaa koke no ia ia ʻ u ka maha ame ka oluolu, ka mea hoi a ʻ u e hooiaio aku nei i ka poe i loaa a e loaa aku ana i na eha o na aalolo ame ka nalulu ikaika, e hoao i keia laau me ka hoohakalia ole e like me ko ʻ u hookaulua ana a hala kekahi manawa, aka e hoao i ike ai a lawa ka makemake."---Na Mrs. F. F. Kelleher keia pane maluna ae e noho la ma ke alanui Richmond, Helu 290, St. Paul, Minn.

            "Ua hamo koke aku i ka aila Kikapu no ka eha nalulu o ke poo a o ka loaa koke no ia o ka oluolu i ka manawa pokole.  No ka nalulu o ke poo ame ke anu aole au i ike i kekahi laau maikai e like me keia."  A o keia pane na Mrs. Kate Bowers o Nokomis, Ill.

            25  KENETA  KO  KA  OMOLE  HOOKAHI  A  E  LOAA  MA  NA  HALEKUAI  LAAU  APAU.

 

 

@---hoi lakou ke opa la i ka enemi me ka ikaika."

            "Alaila, heaha hoi ko kakou me e nee ole aku nei ?"  wahi a Kapena buka me kona ano mau o ka hoohalahala.  "Aole a kakou wahi poka i ki iho nei i keia la, ole loa hoi he wahi kani pu a kakou i lohe ai."

            "Aia he mea koikoi ma kau olelo e Buka,"  wahi a Mekia Hadina.  "Aka, ua lawe ae wau i rula no ʻ u aole e hoohalahala.  Malia paha he mau kumu kuono no hoi kekahi o ko kakou waihoia ana e like me keia.  Aole i maopopo ia kakou ke au o ka manawa ame na mea e hoea mai ana."

            "Aole o ʻ u nana i kela.  Ke manao nei au o---"

            Aole i lohe o Mekia Hadina ame a ʻ u no hoi i ka hopena o ka Kapena Buka mau olelo hoohuhu ; oiai, ia manawa no i kani pinai mai ai na pu raifela ma ko makou aoao akau.  Ma ka hoomaopopo ana i ke ano o ke kani ana o na pu aia he hana koikoi loa ke hanaia la ia manawa.

            "Heaha hoi kela?"  wahi a Kapena buka me kona hoopoina ana ae i kana mau mea i kamailio mua ai.

            "He hana hoohikilele na na enemi,:  wahi a ka mekia.  "Ano, e Buka, aia kou manawa e hoohalahala ai no ka loaa ole o kau hana.  Me he mea la e ike ana kakou i ka nui maoli o na mea e hana aku ai.  Auwe !  He kohu diabolo maoli no ka hana a keia mau poka e hana mai nei,---aia kekahi hana koikoi ma kekahi wahi !  Aia la hoi mahea mai keia mau mea ?"

            O ka pinapinai mai o ke kani ana o na pu raifela e wawalo ana iloko o ka ululaau a hiki i ka hui ana o na leo apau ua like me ke oi ana o ka nalu i ka wa ino, a me he mea la e nee mai ana i kela ame keia minute me ka awiwi, a o na leo o na pukaniahi hoi aia ke loheia la e hoonakolokolo ana i na kualono.  Ke nana maoli aku a hoomaopopo iho i ke kulana, ke ike la na aliikoa ame na koa i ke koikoi maoli no, a aia na mea apau ke komo la iloko o ka laina koa me ke kauoha ole ia aku e hana pela.  Aole he mea i ike i ko makou wa e kauohaia mai ae e hana aku makou i ko makou haa o ka hana.  Ia makou alaki mai waena mai o ka hihipea laau.

            "E Konela Laila, e nee ana kakou no ka akau.  E awiwi ! Eia kakou apau ke nee nei i keia manawa."

            "Ma ka Akau ! Huli---nee aku !  wahi a ko makou konela, "holo a mama !"

            Ua hoolohe aku makou i ke kauoha, a i ka wa a ke kokua aliikoa i nalo aku ai no ka hai ana aku i ke kauoha i haawiia mai iaia,  a e holo ana hoi makou e like me ke kauoha, aia na lala laau liilii ke hoopapa mai la i ko makou mau papalina a ke aneane la makou e makapo i kaua mea he wai nui o ka maka.  Mahope mai ua hoea aku la makou ma kekahi wahi alanui o loko o keia ululaau o Vekinia, a ia makou i huli aku ai a nana ma ke ala, aia hoi e moe ana kaoo o na pualikoa e nee awiwi ana ma kahi o ka hapalua mile mamua aku o makou.  Maanei i hooi loa aku ai makou i ka holo ana ; a me he mea la ua ano huhu maoli no ko makou konela ame ka pihoihoi no hoi, oiai, aia oia ke hoonee la ia makou me ka awiwi maoli.  O keia ka mea nana i hoike mai ia makou aia he hana nui maoli i hoea mai.                                 ( Aole i pau. )

---

Koho  Balota  ma  Maui

---

MAKAALA  KA  POE  KOHO  BALOTA.

MALUHIA  NA  HANA  O  KA  LA

KOHO.

---

            MAUI, Nov. 8.---O ka malama ana o ke koho balota o ka Apana Koho Ekolu iwaena o na mokupuni o Maui, Molokai ame Lanai ua hana wale ia no iloko o ka maluhia.  He malie wale no mai o a o o ka aina koe wale no ke kulukulu pa-ka ua ana iho ma Maui Hikina, aia nae malaila ka holomua o ke koho balota.  O ka oe wale no i loaa i nawaliwali kino o lakou wale no ka poe i noho aku i kauhale a hele ole mai i na wahi koho balota.

            O kekahi mea maikai loa i ikeia i kela la mai o a o o na Mahele Koho oia no ka eleu ana ae o ka poe koho i ke kakahiaka okoano.  Ona inoa i paa ma ka papa hoopaa inoa o Wailuku he 468 poe koho balota a i kela la ua ku laina ae ua poe koho nei i aneane aku ka loihi o ka laina i ka hookahi mile, a hiki i ka ainaawakea ua pau he ekolu haneri poe koho i ka ho-o i ka lakou poe balota iloko o na pahu balota.

            Ma Hamakuapoko he 189 poe koho balota i hoopaa i ko lakou poe inoa ma ka papa hoopaa i ko lakou poe inoa ma ka papa hoopaa inoa a ua hoomaka aku no ke koho ana i ka manawa a ke kanawai i kauoha ai i ka poe koho e hana, mailaila aku ka pii aa a hiki i ka hora ekahi auwina la ua pau aku ka hapanui a koe he 2 wale no poe koho i koe no ka hookomo ana.  O keia haawina hookahi no ka i loaa aku ia Makawao, a i kekahi mau wahi e ae.  Ma kekahi mau mahele koho e ae, no lakou na heluna uuku o ka oe koho balota ua hiki loa ke hoopau pono loa ia ka lakou mau hana, he mau hora mamua o ka hora elima ina aole i loaa kekahi mau mea i ka ma ʻ i ke kumu i pau pono ole ai ka heluna holookoa o ka papa hoopaa inoa iloko o na pahu balota.

            O ka Mahele Koho wale no i heluia ai kona mau balota oia no ka Mahele 11 ma Huelo a ma ka hora 3:15 p. m. ua halia ae ka lono mai o a o o ka aina ma ke telepone he lono o ka hauoli piha ma ka aoao Repubalika no ka puka o ka Elele Repubalika ma na huahelu " Kalanianaole 23, Wilikoki 12. "

            Aohe he mea hou i loheia mai kekahi mau wahi koho e ae a hiki wale no i ka o ana, aka, ua manaoia ae no o na Repubalika no ke kiekie a hiki wale i ka hora eiwa, oia ka manawa i wawa ae ai i ka puka ana o ka Elele Republika maluna o kona hoa hoopapa o ke kahua hookahi o umi balota oi mai na Apana Home Rula i ikeia, oia hoi o Wailuku ame Lahaina.  Ua ikeia he puka ino keia no ka Elele Kalanianaole oiai i ka hookuku ana i ke kau koho o 1900  i hala ama ka ikeia he home o Maui no Wilikoki,  oiai oia kona wahi i hanau ai, a aia no ilaila kahi i noho ai he elua ona mau pokii o Ulupalakua ke one hanau o ka Elala Wilikoki.  Hookahi no mea i maopopo loa oia ka lanakila o ka poe o ka aoao Repubalika ma ka puka ana o na moho Repubalika koe nae o Louis von Tempsky.

            Ua minamina nui ia kona haule ana, oiai. oia kekahi kanaka i kau nui ia.

            Ua lono nui ia ae ka make o ka Elele Wilikoki a puni ka mokupuni aole nae ia he mea nana i hoololi ae i ka ikaika o ka hana a ua hele aku no ke koho ana imua me ka nana ole ae ia lono maikai ole.

            O ka lunahoomalu o ke Komike Repubalika Mr. Pogue, e haawiia na hoomaikai no ka ikaika pauaho ole iloko o keia paio hahana mailoko mai hoi oiaila i loaa ai ka lanakila nui.

---

Kuahaua  La  Kulaia.

---

HOOMANAO  LA  HOOMAIKAI  I  NA

MANA  LANI---KA  LEO  O  KA  PE-

RESIDENA,  RUSEVELA.

---

            WAKINETONA,  Oct. 29.---I keia la i hoopuka ae ai ka Peresidena Rusevela i kana kuahaua o ka La Kulaia Hoomaikai i na Mana Lani.  Penei ua kuahaua la :

            E like me ka mea i maa mau mau i ko kakou lahui i na makahiki apau, ua kaa mai maluna o ka Peresidena o keia kau ke koho ana i ka la hoomanao hoomaikai i ke Akua.

            He hookahi keneturia me ka hapaha i hala ae nei i ikeia ai keia lahui ma kona wahi iwaena o na lahui o ka honua nei a iloko oia manawa ua loaa mai na mea nui ia kakou i oi aku mamua o na lahui e a i kupono hoi ia kakou ke hoomaikai.  Ua ulu mai he mau hanauna a ua hala aku.  Na lakou pakahi no hoi i auamo iho i ko lakou mau kulana like ole;  pela no hoi me na mea kaumaha, a ua ike pakahi kela ame keia i na makahiki o ka hoaoia, oiai ka aina e lulumiia ana e na manao pono ole, kuloko a kuwaho, a oia no hoi na lima o ka Haku e kau ana me ke kaumaha iloko o ka ino, ka waikahe a i ole o na kuee ana, a iloko no hoi o ka pilihua pilikino ame ko ka uhane i ukuia ai ka hoopai o na hana hewa ame na naau lauwili.  Eia nae, ua paio aku kakou i kela kau ame keia kau e nee ana o imua, a ma ia ano ua loaa ka hauoli lahui ana ame ke kiaiia e ka lokomaikai o ka Mea Kiekie Loa a ke hooikaika pauaho ole nei kakou e loaa ka noho maikai ana ma ke kino ame ka uhane.

            O ka makahiki i kaa hope aku nei, oia kekahi o na makahiki o ka pomaikai nui ame ka maluhia.  Me he mea la aole paha he lahui i loaa nui na pomaikai e like me kakou a kakou hoi e hauoli nei.  No keia e haawi aku kakou i ko kakou mau hoomaikai pumehana a ihiihi imua o ka Mea Haawi o ka Maikai, a e huli aku  hoi kakou ma ka hoomaikai ana aole wale no ma na olelo, aka, ma na hana pu, e like no hoi me ko kakou mau hoalauna.

            Nolaila, Owau, Theodore Rusevela, Peresidena o na Mokuaina Huiia, ke koho nei au i ka Poalua la 27 o Novemaba, i la kulaia holookoa no ka hoomaikai a e kuahaua aku nei wau mai o a o o ka aina e waiho iho na kanaka i ka lakou mau hana mau a iloko hoi o ko lakou mau home pakahi ame na wahi hoomana like ole e haawi aku i na hoomaikai ana i ke Akua Mana Loa no na pomaikai i ili mai i ka makahiki i hala.

            No ka oiaio o keia, ke hoopaa nei au i ko ʻ u inoa a hoopaa iho hoi ka sila o na Mokuaina Huiia.

            Hanaia ma ke kulanakauhale o Wakinetona i keia la 27 o Okatoba, i ka makahiki o ko lakou Haku hookahi tausani eiwa haneri ame elua, a o ke Kuokoa o na Mokuaina Huiia, hookahi haneri ame iwakaluakumamahiku.

            THEODORE  RUSEVELA.

            Ma o ka Peresidena : John Hay, Kakauolelo o ka Mokuaina.