Ka Nupepa Kuokoa, Volume XL, Number 46, 14 November 1902 — Page 4
| This text was transcribed by: | Richard Tavares |
| This work is dedicated to: | For the Kamaka Family |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
4 NUPEPA KUOKOA, NOVEMABA 14, 1902
-----
@aleia no ke Aloha
-----
HE MOOLELO NO KE
KAIKAMAHINE ALII IETIWA
-----
Ka Ui nohea i ahai ae i ka puuwai.
-----
MOKUNA IX.
-----
KA PAIO HAHANA A LORE ME ANAGUSI MA KE KAHUAKUA.
-----
“Ina o keia poe powa e komo io mai ana i na aahu koa a ke palo kakou, a paa pio kaua ia lakou, a i ka manawa e ikeia ae ai ua paa pio kaua a oiai he mau malihini kaua ma keia wahi ke manao nei au aole e manaoio ia mai ana ka kaua moolelo ke hoike aku.” I hawanawana hou aku ai o Anagusi. “Ma keia mea ke ike nei au e hele loa ana kaua iloko o ka pilikia.”
“E Hale ina e hoala mai ana kaua i na manao like ole i keia manawa ke manao nei au he mea kupono loa ia kaua e haawi pio i keia hana i keia manawa ano.” I pane aku ai o Lore me ke ano huhu.
“Ma keia manawa no a kaua e pee nei ma keia wahi ua hiki ia’u ke hoomaopopo ua piha iloko o ko’u noonoo na ui like ole ame ka nini nui iloko mo ko’u naau no kela poe puuwai aloha ole a ua ike no hoi au o keia kekahi hana keikikane a kaua e lawelawe aku ai a o ka mea hea la ka kaua e hana ai o ka hohewale anei a i ole o ka hooko aku paha.”
“E ii aku i ko kaua mau maka’u apau a e hoolei aku i na manao like ole e wiliau nnei iloko o kaua,” wahi a kekahi me na manaon hoohauoli. “E manao ae kaua i keia manawa no ka holomua wale no o ka kaua hoolala hana a e hopoina i na mea e ae. I ka manawa a kaua e ike ai e poino ana kaua a ke manaoio nei au aole e nele ko lakou kokua mai ia kaua. O kahi a’u e noonoo nui nei oia kela wahi e hui ai me ke kuke i ka manawa e ikeia aku ai o ke kukui hoailona. Aole kaua i kamaaina i kela wahi a he haawina pookela loa kela ina e holo pono ka kaua paio ana ma ia wahi.”
“O ka hana maikai a kaua e hana ai ma ia wahi o ka pohihihi, oia no ko kaua hele like me ka hookaawale ole. Hookahi mea nui a kaua e hoopaanaau ai oia ka holo pololei i ka lumi o ka wahinealii a ke hiki e kaua malaila manao ae ua loaa e ia kaua ka manawa kupono e paio ai e nele ole ai ko kaua lanakila.” Ma keia manawa a Lore e hawanawana ana ua hopu aku la oia i ka lima o Hale a hawanawana hou aku la, “Aia kekahi kino kanaka a’u ne ike la, ke hele mai nei.”
I kela manawa koke no pii ino ae la ka ulupuni o ka holo ana o ke koko ma ko laua kino, kaakaa ae la ko laua mau maka me he mea la ua hiamoe, a wikani ae la ko laua mau io paahana a e hanu nui ana hoi me he la ua naenae. Ua hala ole io no ka ike o ko laua mau maka ua hoopunipuni ole ka lohe o ko laua mau pepeiao i ka nehe hele mai a ua lilo ae la laua he mau mea la ua wikani i ka hele o ke kino a laau pu.
Haka pono aku laua e like me ka haka pono ana o ka popoki i ka iole i ka po pouli ua lohe aku la no laua, a aole no liuliu ua meha pu iho la no. O kekahi a laua i hoomaopopo ai oia no ka pouli pu mai o ka puka-pa, eia nae, ua ike koke aku la laua i ka oaka ana ae o ka malamalama pela i loaa aku ai ia laua ka ike ua weheia ae ka puka pa ua lohe pu aku la no hoi laua i ke kani o ana o ka pani puka a ike aku la no laua i ka okuku ana ae o na poo kanaka, aole i liuliu honi ana laua i ka ea o ka laau hoohiamoe e hawanawana aku ana kekahi i kekahi o lakou a o ka hope loa o ka laua i lohe ai oia ka uuina o ka pani puka.
“Ua hala aku ua poe la,” wahi a Anagusi.
Ua ku koke ae la o Gerenefolo iluna a me ke kali hou ole aku ua holo aku la oia ma kahi aoao o ke alanui oia hoi i kahi o ka puka pa a i ka Anagusi nana aku me he popoki la oia i ka palamimo a ku ana ma kekahi aoao me ke kookoo iloko o kona lima. Me ka eleu no hoi ua hahai aku la no o Hale mahope o Lore. No ka palanehe loa o ka laua nei hele ana aole i lohe mai ke kanaka hoohanu ma ka puka a ike aku la no hoi o Lore i ke kanaka e kulou ana maluna o kekahi kanaka e moe loihi ana i ka honua. Ua hanu maopopo loa aku la oia i ka laau hoohiamoe a emoole ua ike koke iho la oia i ka oiaio o kana mau mea apau i lohe ai. Ua ike pu iho la oia i ka oiaio o ka olelo no ke kiai puka e hoohanuia oia i ka laau hoohiamoe no ka hooko ana i ka makemke o ka mea nana ka hana.
Ua ike oia ua hiamoe loa ke kiai i ka hana a ka laau hoohiamoe a ike pu no hoi oia aole i ike mai ke kanaka hoohanu laau hoohiamoe a i ka manawa pokole me ka makaukau nui ua lele aku la moia imua a he ike ana ka Hale i ka halulu ame ka hu ana o ka makani aole no hoi i liuliu ua meha hou iho la e like me mamua me he mea la aohe i hanaia kekahi hana. Me ka eleu no hoi pili ana o Hale ma ka aoao o Lore.
“Manao wau aole oia i make loa,” wahi a Lore i hawanawana aku ai me ka nui o ka hanu. E wiki oe eia mai ka omole laau hoohanu e hoohanu aku oe i ke kanaka a kau aku i ke koa maluna ona.”
Ua hanaia keia hana i ka manawa pokole loa a i ka manawa a laua i ike ai aohe mea keakea i koe ua komo koke aku la laua iloko o ka pa alii no ka hoopau ana i ka hana i koe.
O ka mea oiaio ua hiliia ke kanaka hoohanu laau hoohiamoe me ke kookoo ke kumu o ka loaa ana o kela halulu ame ka hu o ka makani ke kumu hoi o ka waiho a make ana o ua kanaka la a ia Lore i haalele iho ai ia Hale e hoohanu ana i ke kanaka aole i maopopo iaia ka make loa o ke kanaka a me kona make ole. Ma ko Anagusi aoao ua hana aku la oia ma ka hoohanu ana, pau ia ua hauhoaia na lima ame na wawae o ua kanaka la a ua hoopihaia kona waha me ka welu e hiki ole ai ke uwa a i ka manawa i ike ai o Hale ua pau kana hana maluna o ua kanaka la ua holo koke aku la oia no ka meheu a Lore e hele la.
“E pili kokoke ae ma ka aoao o ka pa i ole kaua e ikeia mai,” i hawanawana mai ai o Lore ia Hale
Me ka hoohakalia ole aku ua kokolo aku la laua me he mau popoki la e hahai ana mahope o na iole. Aole i liuliu ua lohe aku la laua i na leo hamumu a ike iho la laua aia ke hoohanu nhou nia main la kekahi kiai i ka laau hoohiamoe a ike ana laua i ko lakou nee ana aku imua pela i loaa ai ia laua ka manao ua lanakila lakou maluna o ke kiai me ko laua ike pu nana i ko lakou nee ana aku no mua pela no hoi laua ne ii nee aku ai imua nahope o lakou. Ike io aku la no laua ne ii ka uwiuwiki uuku o ka malamalama mai kekahi pukaaniani o ka hale olalo loa o ka halealii. Ua ike pu aku la no hoi laua i kekahi malamalama e o mai kekahi pukaaniani mai o ka hale oluna loa o ka halealii, a koho wale aku lano laua he malamalama paha ia mai ka lumi mai o ke aliiwahine a i ole mai ka lumi paha o kona ukali.
Mahope iho ua ike aku la laua i kekahi poe he eha ko lakou nui e hele nihi ana ma kahi o ka malamalama e uwiuwiki ana, hookah ua ku iho malalo o kekahi pukaaniani a he ekolu i hele loa aku a nalo aku la iloko o ka pouli. Aole nae i liuliu ua hoi hou mai la kekahi o kela poe ekolu i nalo ai iloko o ka pouli a hui mai la me ke kanaka e ku ana malalo o ka pukaaniani.
Ma ka aoao na hoopakele o ke aliiwahine aohe o laua hoomaopopo i ka manawa, o ka hora hea la ia o ka po, aka hookah mea mi maopopo loa ia laua aia laua ke kokoke loa la ia Gedoso ame Ostroma ma kahi paha o ka iwakaua-kumamalina kapuai ka mamao, pela i loaa ai ia laua ka manao ke kokoke loa mai la ka hana a o ka hoohana wale aku no mea i koe.
Ike aku la laua i ka maalo ana ae o ke kukui e paa ia ana e ka lima kanaka no ekolu manawa a ekolu no manawa o ka nalo ana, a i ka ha ua pouli loa iho la a he pouli pu wale no ka mea i ikeia. Ua lohe aku la laua i ka nakeke me ka maopopo ole ia laua ka mea e hoonakeke ana, ua lohe pu aku la laua i ka nehe ana ke kanaka alaila hoomaopopo aku laua aia ke pii ana iluna iloko o ka halealii. Ua pakii iho ko laua alo i ka honua me ka hakilo loa ana i ka mea e hanaia aku ana, aka, ua ike aku nlaua i ke kukui e hele ana iloko o ka hale mai kahi aku i o mua mai ai o kona malamalama nolaila ua umii aku la o Anagusi ia Lore e hoike aku ana e hele laua no mua a i ko laua hele io ana aku ua hoea aku la laua i kekahi alapii e iho nana i lalo ame ka @uka e hamama pono mai ana alaila hoomaka aku nla laua e iho ilalo me ka puiwa nui ua ike aku la laua i kekahi poe he ekolu ko lakou nui e paa ana i ke kukui ma ka lima a he elua e uhai ana mahope aku.
Loaa aku la ia laua nei ka hoomaopopo loa o ke kanaka e paa la i ke kukui aole no ia he mea okoa aka eia no ka puuku a luna kiai hoi o ka pa alii ke kanaka i ae mai ai ia laua e makaikai i ka pa alii.
Ua manao wale ae no o Lore ma, ua wehe hamama ia ka puka me like me ka loaa ana aku ia laua, no ka manao, e huli hoi mai ana no lakou malaila, alaila ua maalahi loa ke ala no ka mea, ua hamama e no ka puka. Ike iho la laua o kahi a laua i ike aku ai i kela laua o kahi a laua i ike aku ai i kela poe ekolu aia lakou ma ke alapii e pii ana iloko o ke kino o ka halealii a na lakou hoi nka pii uapii aku la no hoi laua nei ma ka uhai ana mahope o ka poe kolohe. Alaila umii aku la o Anagusi e hoomakaukau no ka hoohana ana. “Ea, ua lawe pu mai nei au i nap u a ke kiai puka pa ame ka ke kanaka nana ka laau hoohanu. Eia laua. Ua manao wale au malia o hoowaiwai laua nei ma ka hoohana ana aku i keia po nolailoa, e paa aku oe i kekahi nau a na’u hoi kakahi,” wahi a Anagusi i pane aku ai.
Ua lalau aku la o Lore i ka pu me ka pane leo ole a hookomo iho la iloko o ka pakeke o kona kuka. Alaila lalau aku la oia i ka lima o kona hoaloha a hoomaka aku la e pii ma kahi ana i hoomanao ai kahi hope a laua i ike ai i ua poe la mamua o ko lakou nalo ana aku. Ua pii nehe aku la laua me ka nakeke ole a o kekahi kumu paha o ka nakeke ole he alapii pohaku ia a laua e pii ana. O ka laua i hoomaopopo ai ua kau aku laua i ka papahele a hoomaopopo iho laua aia he holo nui imua pono o laua me ke kololio malie mai o ka makani a laua nei e hoomaopopo ne aia i ka hale elua o ka halealii. Ike moakaka loa aku laua i ua poe la, he elua ua aahu ni ka lole koa a o ke kolu o ke kanaka e paa ana oia i ke kukui a oia no ka puuku ma ka laua hoomaopopo aku.
Ua ike aku la no laua ne ii ko lakou pii ana aku he alapii hou me ke kali hou ole aku ua hanu aku la na ilio mahope o na enemi. Ma kahi o ka puka ua ku iho la lakou no ka mea ua hiki aku la lakou ilaila a ma kahi a lakou e ku ana ua hiki ia laua nei ke ike aku i kekahi malamalama e o mai ana ma kekahi wahi mai a laua nei e hoomaopopo aku ai he alapii no kekahi e iho aku ana malaila aku, kahi e ku ana ua poe kanaka nei. Ua hoomaopopo hou aku la no laua nei e kuhikuhi ana ke kanaka i na koa emoole ua pii aku la ua mau koa nei, ua ku aku la ke kiai a nana i na koa e pii ana, a iaia no e ku ana ua nihi malie aku la laua nei o Lore no mamua, a mamua o ka hiki ia Hale ke hoomaopopo i ka mea e hanaia aku ana ua ike aku la oia ua paa aku la ke kania-i o ke kiai ia Lore a huli ana kea lo o ua kanaka nui nei iluna, alaila me ka leo o ka ikaika i poha aku mai ko Lore waha aku e kauoha aku ana i ke kanaka he manawa make wale no ia nona ke walaau leo nui ae oia hui ia me kona ike ana mai ke kau la ka pu imua o kona mau maka, a me ka hakalia ole no hoi ua pili aku la o Hale ma ka aoao o Lore a hanu ana ua kiai la i ka laau hoohiamoe.
“E makaala loa i ka hoohanu ana i keia kanaka a i ka manawa e maopopo ai ia oe ua pau kau hana m ia, alaila, e pii ae oe me ka hakalia ole. E haalele au ia oe a e pii ae au mamua no kela mau kanaka.” Wahi a Lore i pane aku ai me kona ike iho aia laua i kahi o ka hana, a e hana ana laua ma ke ano kanakamakua aole o na manao hoi hope.
Ua hoomaka aku la o Gerenefolo e pii a hoomaka iho la no hoi o Hale e hana i kana hana. Ma keia manawa a Hale e hana nei maluna o ke kanaka ua maopopo loa iho la iaia ua kuhihewa loa ia laua nma ka manao ana o ke kiai ia, eia nae, he kanaka okoa loa alaila ua hoomanao koke ae la o Hale i ka laua lohe na ke kuke e haawi mai i ka laua lohe na ke kuke e haawi mai i ka hoailona ma ka hoike ana i ka malamalama o ke kukui.
Ma ko Lore aoao o kela manawa ana e pii hookahi ia oia kekahi manawa ano nui iloko o kona ola honua ana a he manawa ikiiki maoli no i kana hoomaopopo iho a me he mea la oia paha ka manawa i malele aku ai kona noonoo no ka wahine ana i aloha nui ai ke kumu hoi o kona hiki ana i keia aina malihini a o ke mea wale no i koa o kona hui kino aku me na koa, a o kahi e hui aku ai aole i maopopo iaia. Ua pouli loa iho la oloko o ka holo. Mamua o kona kau loa ana aku i ka papahele ua hoomaopopo iho la oia aia oia ke aneane aku la ilaila mamuli o ka malie ana mai o ka makani a i kona kau io ana no ilaila ua ike maopopo loa iho la oia aia he holo e moe ana i ka aoao akau a e o mai ana he wahi uwiuwiki malamalama mai ke kukulu makau mai o ua holo nei. Aole ana wehi leo hookahi i lohe he meha pu wale no. Aole ona ike aku i na koa mamuli o ka pouli i aaki paa iho iloko o ka holo. Nona ino ua hele mai la oia a kaumaha pu. Ina no ua hiki aku la na kanaka iloko o ka lumi o ka moiwahine aohe no he hiki iaia nei ke noonoo, a me he mea la, ua nalo ae ka mea e iini ia nei e hoopakele. O kekahi o ko Lore pilikia o ka maopopo ole iaia kahi o ka lumi o ke alii, i pololei aku no hoi a laila a o ka pau no ia o ka hana. I ka mao ana ae o keia mau uluku ana o kona noonoo ua hoomaka aku la no oia e pii, hoi hou mai la ka ikaika a kau mai ka haawina pookela imua ona o ka hoopakele i ke poo aupuni o ka aina malihini ana e noho nei. Ua hele aku no oia imua ma ua holo la a lohe aku la oia i kekahi nakeke a hoomaopopo iho la oia eia kekahi mea ke hele mai nei ma kona wahi e hele aku nei.
Ma kela manawa no ua kaa iho la oia malalo ponoi o kekahi huihui kukui kahi o ka malamalama i pa mai ai alaila, ike aku la oia i kekahi puka mamua pono ona a i ka pa ana i ko ia nei kino ua hemo koke aku la a owaka hapa ae la ka ipuka. Ma ia wahi aole aole, maopopo iaia o ka hana ana e hana aku ai, eia nae, aia ka pu ma kona lima ua makaukau no ka hoohana aku. Iaia e ku lohaloha ana malaila ua ike aku oia i na kanaka i aahu me ka lole koa aohe no hoi mhe wa a hui lakou he alo a he alo. I ka ia nei hoomaopopo aku ke kokoke loa aku nla laua i ka lumi moe o ke alii a e hele ana nae laua ma ka aoao komohana hema o ka holo. Ua hoomaopopo hou iho la oia, oia ka mea o lakou i hiki mua iluna a o laua la ka hiki hope a o ke kumu o nka loaa ana o kela ano aole hiki iaia ke wehewehe. Ua hoopa hou aku la oia i ka pani puka ua oni hou ae la no nua puka nei a hamama hapa ae la no, a hoi hou mai la no nae a paa hou ae ia. Mamuli o keia ano o ka puka ua loaa mai la iaia kekahi manao e komo iloko ma ia puka malia paha o loaa aku ka mea i makemakia e hoopakele a mamua o kona hoomaopopo loa ana i ka mea e hana aku ai ua komo aku la oia iloko o ka lumi, me ka nui no nae o kona hanu me he la ua hele oia i ka heihei.
Ua komo aku oia a ku mai mahope o ka pani puka a paa mai la i ka poheoheo o ka pani puka ma ke ano he wahi no ka pani puka ma ke ano he wahi no ka hoomaha alaila ua ku ae la oia a pololei; aohe wahi malamalama oloko o ka lumi koe wale no kahi malamalama uuku i o ia mai ma ke kowa o ke pani puka am eke kikina puka e hoomalamalama iki ae ana i kekahi aoao o ka lumi. Ua hoomaopopo koke iho la oia aole keia o ka lumi moe o ke alii no ka mea, mamua o ko laua komo ana iloko o ka halealii e a ana kekahi kukui ma kekahi pukaaniani a me he mea la o ia nka lumi o ka wahinealii a o kona komo ana ma keia lumi kukui ole e hoike mai ana ia e huli aku oia ni ka lumi nona ke kukui a laua i ike ai, e o ana i kona malamalama iwaho ma mka pukaaniani.
Iaia no hoi e hooikaika ana e loaa ka lumi o ke poo aupuni pela no hoi o Gedoso ame Ostroma e hooikaika ana e loaa ia laua. O ka manao mua i loaa iaia oia ke komo aku iloko o ka lumi nona ke kukui e a ana a laua i ike ai ia laua iloko o ka pa alii. Aka ua hoomanao ae la oia e noho oia mawaho o ka holo a hiki i ka manawa e hiki mai ai o Anagusi, no ka mea, wahi ana i manao ae ai ia kona hoaloha ke pii mai nei. Ua noonoo pu iho no hoi oia i ka holomua o ka laua hoolaha ana no ka wawahi ana i keia hana kumakaia nolaila ua hooholo iho la oia e haalele iho i ka lumi ana e noho nei a kali ia Anagusi mawaho o ka holo.
A iaia i hoomaka aku ai e eu e hele iwaho ua lohe aku la oia i kekahi leo wahine i ka pane ana mai a loaa aku la iaia ka like he leo ia no kekahi mea akahi no a ala mai ka hiamoe mai.
“Owai kela?”
Ku malie iho la oia a ua hele ae kona kino a la-au mamuli o ka hikilele o kona noonoo i keia leo kamahao. Aole ni liuliu ua pa-e hou mai la ka leo e ninau mai ana,
“O oe no ia ne Denoka?”
Ma ka lua o ka manawa i pa-e mai ai o ka leo ua kamailoia mai la ma ka olelo Geremania a ua loaa iho la keia ike ia Lore aia ka mea nona ka leo mamua pono iho nona ma ka aoao akau no nae. Ua noho malie loa iho la o Lore me ka pane leo ole me he mea la ua noho ia ola e ke akua lapu no ka ike ole i kana mea e hana ai.
“Heaha ke kumu o ka hemo ana mai nei o kela puka o waho loa?” mi pa-e hou mai ai ka leoi ke kolu o ka manawa.
-----
MOKUNA X.
-----
IETIWA.
-----
Ma keia manawa ua ike iho la o Lore aole he manawa e kali hou aku ai no ka pane ana i na ninau a ka leo i pa-e mai ai iloko o ka pouli, oiai, oia e ku ana iloko o ka lumi i malihini iaia, nolaila, ua hooholo iho la oia e hana aku i ka hana ma ke kukai kamailio no ka mea ina oia e hana nole ana i kekahi hana ma mkona aoao, alaila, e puiwa mai ana kela a o ka haunaele no ia.
Me kona kali hou ole aku ua pani mai oia i ka puka, a nehe aku la oia imua a me he la ua hiki aku oia iwaena o ka lumi a pane aku la ma ka olelo haole: “Ina e walaau hou oe e ka wahine e ki koke no wau ia oe a make. Mai puiwa o, aka e oluolu e hoolohe mai i ke kumu o ko’u hoea ana ianei i keia manawa o ka po.”
Alaila kau lono aku la oia o ka pa-e mai o ka leo puiwa oiai, ua manao koke iho la oia e uwa io mai ana ka mea nona ka leo mamuli o na olelo i haiia aku ai iaia aka, o ka mea i maopopo loa aole i hoohoia mai kekahi leo. Ua loa hou iho la iaia nei ka manao ua loaa aku paha ka mea nona ka leo i ka ma’i kuhewa e hiki ole ai iaia ke kamailio. No ia mea ua ano e io ae la no ko ia nei noonoo aka, ua pa-e mai la ka leo me ka nahenahe a ma ka olelo haole i paneia mai ai: “E huli aku oe a e loaa no ia oe ko’u mau waiwai makamae a e hele oe mai nei aku me ia mau mea. Aole oe e hoopoino mai ia’u.”
“Aole au i hele mai nei ianei e hoopoino ai ia oe, aka, i hiki mai nei au ianei no ka hoopakele ana i ke aliiwahine,” wahi a ke kanaka. “E oluolu oe e hoolohe mai ia’u a mai puiwa iki oe. O kou puiwa mai oia ko kaua pilikia. E oluolu oe e ae mai ia’u e hoakaka aku ia oe.”
“E hele, e hele oe mai nei aku. E lawe oe i na mea apau au i makemake ai a e hele koke aku oe mai keia wahi aku i keia nmanawa. Aole e loaa ia’u ka maha mai a oe mai. Pehea ia e hiki ai ia’u ke manaoio aku e loaa ana ia’u ka hilinai ana e loaa ia’u kekahi kokua mai ia oe mai.” Ma keia manawa a ka leo e pinapinai ana, ke hele loa ae la kona leo i ka nui loa ke kumu hoi o ko Lore makau loa no ko laua lohe ian mai e na kanaka powa.
“Makemake anei noe e make?” wahi ana i pane aku ai; ia manawa hookahiua hiki aku la oia ma kahi o ka moe o ka mea nona ka leo. “E ki koke no wau ia oe i ka pu ke hoao oe e walaau hou. E pono oe e kokua mai ia’u ma ka hoolohe ana mai ia’u.”
“Ua lilo loa keia mau hana a Lore i mea hookaumaha loa ia ka mea nona ka leo e pa-e nei.
“Ua hiki mai nei au ianei e hoopakele i ke aliiwahine.” wahi a Lore i hoomau aku ai i ke kamailio ana. “Eia kekahi hana powa ke hana ia nei nona. Ke manaoia nei ne lawe aihue aku iaia mailoko aku o kona halealii aku. Eia he maum kanaka iloko o ka halealii i keia manawa a’u e kamailio nei ia oe. E pono oe e hoike mai i ka lumi moe o ka wahinealii. Mai hoohala oe i ka manawa no ka mea aohe manawa e hoohala wale ai no ka pakele o ke aliiwahine. E hoike aku wau ia oe naole au he aihue. Ke hoike nei au ia oe i ka mea oiaio. E hilinai mai oe i ka’u, a ke ole oe e hilinai mai i ka’u alaila e loaa ana ia oe ka manao mihi mahope o ka maopopo ana ia oe o na mea apau. Auhea kahi i moe ai o ke aliiwahine?” Ia Lore e wehewehe ne ii keia mea apau, me na huaolelo hookikina wale no kana e haawi aku ai.
“Pehea la e hiki ai ia’u ke haawi aku i ko’u hilinai ia oe?” i pa-e mai ai ka leo mai kahi moe mai.
Ua pane koke aku la o Lore, “eia ka pu e lalau mai oe a e ki mai ia’u. Aole loa wau e hoohalahala i kela hana ke hana mai oe. Auhea oe i haawi aku ai au i ka pu ia oe?” Ma ia manawa hookah no aia oia ke haha la i ka moe mo ka mea nona ka leo.
“O, e hookaawale e hookaawale!! e hookaawale!!” wahi a ka whine i uwe ae ai oiai ua maopopo loa aku la iaia o ka mea nona ka leo he wahine oia. Ua manao wale no oia he wahine oia ma ka hoomaopopo ana i ka leo aka i keia manawa ua maopopo loa iaia.
“E hamau,” wahi a Lore. “E lalau mai i ka pu a e ki mai oe ia’u ke makemake oe e hana mai. Ma ko’u aoao ke noi aku nei au ia oe e kokua mai ia’u. Ina e loaa mai ana ke aliiwahine i kela poe powa e make mai ana oia ia lakou.” Makeia manawa e hoomau ne ii ke kamailio ua haule iho la ka pu maluna o ka lole o ka wahine. Ua hopu aku o Lore i ka paku o ka wahine a kulou aku imua me ka pane hou ana aku: “Aia kuu hoaloha ke kali mai la ia’u mawaho o ka holo oiai oia kekahi i hele mai nei e hoopakele i ka wahinealii. Ua uhai mai nei maua i ka poe powa a komo wale mai nei no iloko o ka hale, nei. Mai kali oe. E hoike koke mai oe. Ua makemake anei oe e lawe aihue ia ke aliiwahine mai kou alo aku?”
“Eia oe iloko o ka lumi o ke aliiwahine.” I pane mai ai ka wahine a ma ka Lore hoomaopopo aku ua akakuu ka hopohopo o ka wahine.
“He oiaio anei kela au e hai mai nei ia’u?” wahi hou a ka ninau.
“He Oiaio loa ka’u i hai aku nei ia oe. Alaila o oe io no ka wahinealii?” i ninau aku ai o Lore me ke ano puiwa.
“Owau ia. Auhea o Danoka?” wahi a ka wahine i pane mai ai a oia no hoi ka manawa i noho pololei ae ai oia iluna o kona moe a o ka pu e paaia ana iloko o kona lima.
(Aole i pau).
-----
Mokukaua Nu Ioka.
-----
KU MAI OIA I KELA POAONO AKU NEI ME KA HAE O HOPE ADIMARALA RODGERS---E NOHO ANA PAHA MAANEI NO ELUA PULE.
I ke kakahiaka Poaono nei, Novemaba 8, ua ku mai la ma ke aw alai o Kou nei ka mokukaua Nu Ioka mai na kai mai o Kina no ka huli hoi aku no America. Mahope o kona ku ana ma ka nuku o Mamala no kekahi manawa, ua kiiia aku oia e Pailata Camerona a hookeleia mai me ka maalahi a hiki i kona hoopiliia ana ae ma kekahi o na uwapo o America ma Ainahou.
Ua haalele aku oia ia Iokohama he elua hora mamua o ka holo ana mai o ka mokuahi Hongkong Maru, a ua holoia mai e ia mai Iokohama mai he 10 la, 20 hora. Ua hiki mua mai ka mokuahi Hongkong Maru ianei, a ma kekahi olelo ana ae, ua eo ia Hongkong Maru, eia nae aole oia eo ana he mea e hoohilahila ai i ko America mokukaua, oiai aole i kuupauia mai ka holo o ka mokukaua Nu Ioka. He ekolu no ipuhao i hoohanaia mai nei ma kana huakai, a ina i pau pono kona mau ipuhao ina paha ua ku mai elua la mamua o ke ku ana mai o ka mokuahi Hongkong Maru.
He mokukaua keia o ka papa ekahi a i keia manawa aia oia malalo o ka lawelawe ana a Hope Adimarala Rodgers. Ua manaoia o keia kana huakai hope maluna o na ale hanupanupa o ka moana, a e hoi aku ana oia e noho poo ma ka pa kapili moku o Brooklyn.
O kekahi o nap u nui o keia mokukaua he mau pu o ke ano kahiko, eia nae aia lakou ke malamaia nei me ka maemae, a uan ikeia ke ano o ka lakou hana ma kela kaua mawaena o America ame Sepania. He 385 kapuai kona loihi, a he 8,200 tona kona kaumaha, he 18 pu nui e kau nei ma kona oneki.
I ka la pule nei ua, malamaia ae he anaina haipule maluna o kona oneki malalo o ka lawelawe ana a kona kahunapule ka Makua Chidwick, he Katolika. Mahope o ka pau ana o ka halawai, ua ae ia na makaikai e pili aku iluna, a malaila i hoohala ae ai kekahi poe o ka Ua Kukalahele nei. Ma ka Poakahi mai i hoomaka ai ka hooili ana i 350 ntona lanahu no ka hoomakaukau ana o kona holo aku no kona huakai huli hoi no America.
-----
O KA HANAPILO E LOAA ANA I KE KEIKI LILI MAMULI NMAI IA O KA NAEOA’IKU, ka hoailona maopopo maoli o ka ma’i. Ina e haawi koke ia ka laau kunu a Chamberlain i ka manawa no e hanapilo mai ai ka leo o ke keiki a i ole mahope iho o ka manawa e ikeia aku ai na hoailona o ka ma’i oiai he ma’i hekau mau keia i na kiki liilii, alaila e pau koke ana me ka hakalia ole no hoi kana hana ana. E loaa no keia ano laau kunu ma ka halekuai o Benson, Smith & Co.
-----
Na Ole no ka hoohalahala.
-----
Na ole no ka hoohalahala -- . h.
EIA IHO KA HOOHALAHALA A NA MA’I LEPERA NO NA HANA APUHI I HOOLAHAIA MA KA NUPEPA NAMU
BULETANA.
----
O makou o ka poe no lakou na inoa malalo iho, ka poe ma’i lepera o Kalaupapa ke kue aku nei makou i na mea i hoikeia maloko o ka nupepa namu Buletana o ka la 28 o Okatoba e like me ia malalo iho:
- Ua mihi makou ia R. W, Wilikoki no ka palapala hoopii a makou kue i kela bila kanawai ma’i lepera a makou i kakauinoa ai. “O makou o na lepera ke kue ikaika naku nei makou ia mau olelo oiaio ole.
- “O ka olelo o oleloia e A. K. Hutchinson e pili ana i kela palapala a Wilikoki i laweia e A. K. Hutchinson a i kakauinoaia e A. K. Hutchinson ame kekahi poe e ae no lakou ka heluna o 312, e olelo ana he poe ma’i wale no lakou apau, ke kue aku nei makou na ma’i lepera i kela olelo e hoike ana he poe ma’i wale no apau. O ka mea oiaio he huina ia o na wahine kekahi, kamalii ame na kokua. Ke kue aku nei makou ia mau olelo oiaio; a he mea pono e huli pono ia kela mau kokua i mea e hooiaioia ai ka makou kue.
- “O ka olelo i waihoa mai ia makou a mai a A. K. Hutchinson e rulaia makou me na pauku hao aole ia he olelo maikai, aka he hoinoinoia ia makou.
Nolaila o makou o ka poe 750 i kakauinoa ka i kue i keia mau olelo oiaio ole. No ka oiaio o keia manao kue a makou ke kakau nei makou i ko makou inoa na iaia he 5 o ke komite o ka hui kalaiaina kuokoa e hoike ana i ka oiaio o keia kope.
C. J. N. Kiaaina, Sol. Malupo, J. Kiaipa, D. Kaialomi, A. M. Holopinai, H. K. Akamu. William K. Kalua, J. D. Kahale, Achong Holuk, Joel Mahoe, J. Naipo, L. M. Painanuu, J. Alenuihaha, J. K. Kahilina Mose Koahou.
Kalaupapa, Oct. 31, 1902.
-----
Na Hoomaikai no Akimarala Bekele.
-----
Ma ka lima mo ka Adimirala Bekele i loaa mai ai kekahi maul eta hoomaikai, no laua nha manao waiwai no ka lehulehu i ka nmanawa e like me keia:
Ulupalakua, Maui, Okatoba 31, 1902.
Adimarala G. C. Bekele. I kuu hoaloha maikai: Ke haawi aku nai au i ko’u mahalo ia oe no kou lokomaikai o ka hoomanao ana mai ia’u, ua heluhelu iho wau i kau mau pepa me ka hauoli nui, ka mea i loaa mai ai ia’u ka manao e like no me ka loaa ana i na kanaka e ae o keia aina, oia hoi, ina e lanakila ana kakou ma keia paio ana, mamuli mai no ia o kau mau haiolelo hooikaika a kakoo i ke Keikialii ame ka aoao Repubalika.
Ua maopopo loa ia’u ua kupono loa oe e lilo i mea hana ma kekahi o na keena kiekie, a o kau hooikaika iho nei me ka pauaho ole ame kou i mau mea e ikeia mai ai e Wakinekona a peia no hoi iloko o keia aina, a o ka uku e panaiia aku ai aole no ia he mea e ae, aka noka hookohu ana aku ia oe ma kekahi hana e ikeia ae ai ka inoa o ka Adimarala Bekele imua o ka lahui holokoa.
Owau no me ka oiaio,
J. H. RAYMOND.
-----
Puunene, Maui, Okatoba 30, 1902.
Adimarala G. C. Bekele, Honolulu, Oahu. Me ka Mahalo: Ua loaa mai kau leta me na kope e kakoo ana i ke Keikialii Kuhio. Ua hauoli nui au i kou haawi ana i kou kokua no ke kakoo ana i ke Kekialii, a ke manao nei au o kau mau kokua e hele pu ana ia no ke koho pono ia mai ona.
No’u iho ua manaio wau o ke Keikialii ke kanaka kupono e kohoia ai i Elele e hele ai i Wakinekona, no ka mea, he kanaka hoopaa oia i kana olelo aole hoi e hoopunipuni i ka lahui e like me Robert Wilikoki i hana iho nei i ka wa i hala, i na mea e pili ana i kana mau mea e hana ai i Wakinekona. Ua hauoli no hoi nau i ka waiho ana aku no ke Kekialii Daid Kawananakoa i kona kuleana o ka aoao Demokarata a ke manao nei ua o kona waihon ana aku ia aoaoa oia kekahi kumu e huli mai ai kekahi poe e kakoo i ke Keikiali Kuhio. O na nanaia o ka lanakila o wa aoao Repubalika i keia kau ua oi ae ia i ko ke kau i hala aku nei, a ke hauoli nnui au i kou komo ana mai ma ko makou aoao.
Owau no, kou oiaio,
H. P. BALAUWINA.
-----
Ka Hoikeike nui ma Sana Lui.
-----
UA HOOKAAWALEIA I WAHI NO HAWAII NEI A PELA NO HOI ME PILIPINE.
-----
Ma ka Poaha o ka pule i hala i hui ae ai na lala o ka Ahahui Hoikike ma keia kulanakauhale, a imua oia halawai i waihoia ai he hoike mai Sana Lui mai, a malako oia hoike ua oleloia ua hookaawaleia he wahi no keia Teritori malaila no ke kukulu ana i hale no kona mau mea hoikeike oiai e malama ia ana kekahi hoikeike nnui malaila ma keia mua aku. O ka nui o na lilo ma ka hoonohonohoia ana ma ka Traphagen kii no ia hale e hiki ana i ka $19,000.
Ma kekahi aoao e pili koke ana ma kahi i hookaawaleia ai no Hawaii nei, malaila ana ko Pilipine mau hale hoikeike e hana ia ai, a ua manaoia o keia ana kekahi o na hoikeike nui e ike ia ana ma keia wahi. I keia manawa, aia no ke kahakii Traphagen ma America a e kauoha ia ana oia no ka holo loa ae no Sana Lui no ka nana ana i keia kahua i haawiia mai la no Hawaii nei. O Mr. W. G. Irwin, iaia e haalele iho ai ia Hawaii ne ii keia mau la koke iho, e holo loa aku ana oia no Sana Lui no ka nhuli pono ana no i na mea e pili ana n keia wahi.
Ke manaoia nei e noi aku i ka Ahaolelo i haawina no keia hana ma kahi paha o $50,000. O ka hoikie a W. G. Irwin, ke komosina o ka hoikeike nui ma Osaka, ua hoike ae oia aole i lawa ka nui o na dala no ka hooholo ana i keia hana. O na hoomakaukau ana no na mea hoikeike o Hawaii nei eia ia i keia manawa ke nee nei imua.
-----
HOOLAHA KUMAU
-----
Ka Hui Banako Hoohu Malama Dala o Hawaii
(KAUPALENAIA.)
-----
Huina i hoahuia…………………………………………………………………………….$250,000.00.
Peresidena……………………………………………………………………………………K@ Barauna
Hope Peresidena…………………………………………………………………………..W. P. Robikana
Puuku……………………………………………………………………………………………W. G. Cooper
Keena Hana Hui:
Alanui Papu, kokoke i Alanui Kalepa.
Keena Lala ma Hilo, Hawaii.
E lawelawe ana i ka
Oihana Banako Hoahu Dala ma Hono ulu a me hilo
E laweia mai no na kuina hoahu me ka haawiia o na ukupane no na hoahu makahiki ma ka huina o 4 ½ pa-keneta no ka makahiki. E loaa no na Rula a me na hooponopono ana ke ninau ae ma ke Keena Hoahu.
2828-1yr.
-----
KAUKA T. MITAMURA
. . .
Alanui nNuuanu, Honolulu, T. H. Na Hora Hana:
Hora 8a 10 kakahiaka; hora 1 a 3 ame hora 6 a 7:30 P. M. Sabati: Hora 6 a 8 p. m.
Telephone White 152. P. O. Box 842.
-----
LEWERS & COOKE
LUI A ME KUKE, Kaupalenaia
-----
Na Mea Hookomo mai a Kuai aku i na
LAKO HANA HALE
O Kela ame Kena Ano,
Malaila e loaa ai na mea malalo iho:
-----
NA PAPA N. W., NA PAPA HOLE, PILI HALE, NA PUKA, NA OLEPELEPE AME NA PONO PUKA ANIANI, NA KUI, AME NA MEA PILI I KA OIHANA KAMANA, NA PONO PENA.
NA PENA LIKE OLE AME NA HULU PENA, NA ANIANI, NA P@PA HALE, PALE PULA ANIANI, MOENA, ETC.
-----
O na kauoha pono hale apau loa e hiki mai ana ia makou e hooko koke ia no me ka eleu ame na KUMUKUAI HAAHAA LOA.
LEWERS & COOKE
-----
. . O KE . .
Koko Ino Ka Mea e loaa aina Pilikia ma ke Kino
-----
E Heluhelu i nkeia mau Manao.
O KA LAAU
AYER’S SARSAPARILLA
-KA-
Laau nana e hookaawale na ma’i ino mai kou koko aku. He laau hoonoono ai, a he laau e hooikaika ana i kou maul ala apau. O ka laau Ayer’s Sarsaparilla ka laau kaulana loa a punike ao holookoa. Ina e hoomau ia ka lawelawe ana i keia laau e loaa ana ka ke oia kino maikai a me ke koko maemae, hoi hou mai ka ula o kou @ lehelehe, pu’ipu’i maikai kou mau papalina, a loaa ke kulana ola kino maikai.
He loaa na pu’u paa o ke kino i ki laau Ayer’s Sarsaparilla, e hoopa@ ana maim ka ma’i puu paa.m (Bright’s Disease) ame na ma’i oia ano. Ke @ ikaika aku nei mako e lawe ia k@ ano laau ma kahi i ike ia na ma’i p@ paa apau.
Hoomakaukau ia e Kauka J. C. Ayers & Co., Lowell, Mass. U.S.A.
Eloaa no kela mau mHuaale ma no halekuai laau a pau.
-----
I ka Poakolu nei i uiele iho ai @ keiki loea hookani mea kani o ka @ o luna o ka mokukaua Nu Ioka e ku nei ma kela awa ma ke kuea o ka H@ tele Hawaii. He nani okoa no hoi ka lakou nei aole no nae i loaa aku na keiki o ka aina nei.