Ka Nupepa Kuokoa, Volume XL, Number 48, 28 November 1902 — Page 4

This text was transcribed by:	Kate Motoyama
This work is dedicated to:	sister loretta hoffman

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

4 NUPEPA KUOKOA, NOVEMABA 28, 1902.

kana iaia a hele mai ana e aloha iaia.

"Malihini maoli kou ano, e Sir Kilinetona," wahi a ka duke i olelo aku ai; "he manawa loihi loa keia ou i kaahele aku nei a puni ka honua. He nui na mea hou au e ike mai la i o kakou nei. E ae mai ia'u e hoolauna aku ia oe i ka kudewahine."

A, mamua o ka hiki ana ia Sir Kilinetona ke pane aku ua ike mai la oia i kekahi lede ui me na papalina ohelohelo e ku aku ana imua on a, a o kona wa ia i kunou mai ai iaia. He ano e maoli no kona ano i ko Lede May! Aole loa oia i hoomanao heaha la kana mau huaolelo i olelo mai ai iaia, a malia paha ua manao mai la ka dukewahine he kanaka ano e loa oia, no ka mea i kekahi mau minute mai mahope, ua ninau aku la oia iaia in a paha ua loaa ia oia i ka onawaliwali.

Aole loa i hiki iaia ke hoomaopopo i na hana i hanaia ia po. He nui na poe i kamailio mai iaia, a ua pane aku no oia ia lakou; ua haawi mai lakou i ko lakou aloha, a ua panai aku no oia ia lakou; aka, he hookahi manao e kukuni paa ana iloko ona--oia hoi aole i mare o Lede May i kona hoa paio!

I kekahi kakahiaka ua noho iho la oia i kana papaaina i hoonani ia a nani. A mahope o kana ai ana ua lalau mai la oia i kana poe nupepa a nana pakahi iho la ia lakou, a iloko pakahi o lakou a pau ua loaa iho la iaia na hoolaha e pili ana i kona hiki ana mai.

"Ua hoea mai nei o Sir Kilinetona Adea mai na Mahele aina nui mai i ka la 23."

Nolaila, o kona hoi ana mai nei aohe @ e lilo ana i mea huna.

Ua komo iho la iloko on a na manao ano e. Ua ike no oia he ao luhi keia, he ao i piha ia na ano hana o kela ano a me keia ano; a i ka hoomaopopo aku aia ka manao o na kane maluna o lakou mau oihana, a i ole ia ma na hana hoohauoli paha--he ano e maoli no ka noho ana o kahi hana ole e like me ia ana i noho mai nei i Farani. A iaia i hoomanao ae ai ia mau la ua haalulu iho la kona kino.

A mahope mai ua olelo wale ae la no eia aiai iho," ua hanau ia mai no na kane i poe kane aole i poe noho mehameha wale iho no."

E lilo ana kona hoi ana mai nei i mea e kamailio nui ia ai i keia la, a i ka la apopo e hoopoina ia ana no ia; aka, hookahi manao i komo mai iloko ona, he mea pono iaia ka hoike ana ae i kona mare ana; aole hookahi mea o Enelani nei i ike i kekahi mea e pili ana no ia mea, a iloko o na wa a pau e hoololoiahili ia i mea hoopilikia. Aole hiki iaia ke hai ae, heaha la ke kumu. He kaikamahine wahine ui nohoi o Diasy, i hoopili paa i kona aloha iaia; he kaikamahine lokomaikai a he naauao nohoi, nolaila aohe ana mea e hilahila iho ai nona; aohe nohoi he mea hookahi i ike i ke ano o kona kulana, a hoi iho nohoi, aohe no ke kuleana o kekahi poe e makemake mai ai e ike ia mea. E ninau mau ana oia iaia iho i na wa a pau, ma ke ano hea la oia i makemake ole ai i kela manao e pili ana no ka hoolaha ana? Malia paha ua maka'u oia o hooheneheneia mai oia i kona haalele ana i kana wahine opio i kahi e; a malia paha aohe no on a make make e hoolilo ia mai oia i mea na na poe a pau e kamailio ai. Ua makemake ole loa iho la no o Sir Kilinetona i ka hana ana ia hana.

"I ka la apopo au e hana aku ai ia hana," wahi ana i olelo mai ai; "i mau wahi hora kakaikahi iloko o ka maluhia a me ke kuikahi, oia wale no ka'u e nonoi ae nei."

Ua nana iho la oia iloko o kekahi nupepa, aohe oia i ike i kekahi mau mea hou e pili ana ia Lede May. Ua iini nui oia e ninau akau i kekahi poe e pili ana nona. Ua manao iho ia olia e hele i kahi o ka ahahui a lakou ia kakahiaka; a malia paha ilaila oia kekahi iwaena o keia poai a na kane e molowa ole ai i ke kamailio. Ma kona alahele ilaila ua halawai pu iho la oia me kekahi mau hoaloha kahiko on a. Ua makemake loa oia e ninau aku ia laua:

"Pehea o Lede May Perevelina? Ua mare anei oia i keia manawa?"

Aole, aole loa e hiki ia'u ke ninau i keia ninau; ua hoopau wale iho la oia ia manao ona--aole hiki iaia ke ninau i keia ninau i kekahi kanaka, a i ole la i kekahi wahine paha e ola noi, aole nohoi he hiki iaia ke kamailio aku i kekahi kanaka a i ole la, i kekahi wahine paha e oia nei no kana ipo aloha. E hilinai ana no oia a kahi ana i manao ai; me ka maopopo lea, o kahi o ka ahahui a lakou kahi e kamailio ia ai a e noonoo ia ai o na mea a pau, a maila o hoopukapuka ae lakou no Lede May.

Ua nui palena ole mai ia na poe i hele mai e haawi i ko lakou aloha iaia, me ka manaolana mau iloko on a e kamailio a ai ana la hoi kekahi o lakou no Lede May. O na mea wale no e kamailio nui ia ana ia la--oia hoi ke anaina huiahula a ka Dukewahine o Rosekana, ka ahaaina a Lede Lesona, ame ka hulahula i kahi o ka Haku Rosekona--aka, o ke kumu manao hoi a kona naau a me kona uhane i iini nui ai e lohe aohe wahi leo i pu-a ae nona.

Ua hoolohe pono loa aku ia oia me ke akahele loa i na mea e kamailio ia ana ma kona mau aoao a i elua; ua kokoke loa oia e huli ae a olelo aku ia lakou:

"E hai mai oukou ia'u e pili ana no Lede May."

Ua hooninaninau wale aku la no oia i kekahi maa ninau me ka manao oia ke kumu e ala mai ai o kana mea i makemake ai, aka, ua poho wale ia manao. Aohe hiki iaia ke alo ae mai na hookipa aloha ana i haawi ia aku iaia mai na wahi like ole mai a pau--a ua ku a pilikia maoli oia i ka hooko ana uku i ua poe leo kono ia.

Ihea la oia kahi i hele ai? Heaha la k@ana i hana mai nei? Ihea la ola kahi i huna ai iaia iho i keia mau makahiki loihi i hala ae nei?

E paa mau mai ana kona mau lima i ka lulu lima ia e na hoaloha i na minute like ole a pau; ua koi ikaika mai la kekahi iaia e hoi i ka ainaawakea me ia, a o kahi hoi i ka ainaahiahi. Iloko o ka manawa pokole ua ike ole iho la o Sir Kilinetona i kana hana e kana ai mamuli o ka nui palena ole o na leo kono e kono mai ana iaia.

"A o keia iho la kahi a'u i haalele iho ai," wahi a Sir Kilinetona i hoomanao ae ai iloko iho ona," a o lakou nei no na hoaloha a'u i haalele iho ai me na manao hoowahawaha, no ka mea ua hoopupuleia mai ko'u noonoo e na hana lapuwale a kekahi wahine."

Nolaila ua hoi aku la oia i ka ainaawakea me Kenela Demeseta, a i laua i noho iho ai i ke pakaukau ua hoao ikaika aku la oia e hookomo i ka inoa o Lede May. Ua kamailio mai la ke kenela iaia e pili ana no na wahine ui a pela nohoi me na lede helu ekahi iloko o ia kulana, aka, aole loa oia i hoopuka mai i kekahi mea e pili ana nona.

"Malia paha ua mare oia a ua hala i na aina e," wahi a Sir Kilinetona i manao iho ai.

"Aohe hiki ia'u ke hoike lea ae no ia mea ma kekahi ala hele e ae."

Mahope o ka ai ana ua hele aku la oia i ka holo lio no ka hooka ana i kekahi leo kono no ka ama ahiahi me ka Haku Meleka.

"He wahi paina ano malu no keia no na kane i mare ole ia," wahi a kona hanohano i olelo mai ai. "He makemake no au i ke ano paina e like me keia. Ua hiki no ia oe ke olelo mai i kau mea e makemake ai, a aole oe i kau mea e makemake ai, a aole oe i papa ia no ka hoopau wale ana no i ka manawa maikai i loaa ia oe no ke kono ana aku i poe lede.

I kela paina ua lana mai la ka manao e loaa ana kekahi wahi manaolana o ka hauoli, o ka rula maa mau ma ia mau ano anaina o na lede no ka mea kamailio nui ia. Me ka maopopo lea malia o hoopukaia ae nohoi ko Lede May inoa iwaena o ia poe lede.

Ua malamaia ke anaina paina me ka piha hauoli; ua kamailio iho la lakou i kekahi mau olelo hoomakeaka i ko lakou wa e inu ae ai i na kiaha waina me ke kike kiaha pakahi ana o keia a me kela! ua kamailio iho la nohoi laou no kekahi mau hihia ano nui e pili ana i ka oki mare o ia la, a pela no me kekahi hihia like no o ia ano i waiho mai i ke noi, a pela nohoi me na hoopalau i ukali wale ia; ua kamailio ia keia mau kamailio a pau me ka manao hauoli wale no, a ua loaa nohoi i kela keonimana a me keia keonimana pakahi na hoonaauao hou ana mai mamuli o na kukai kamailio ana e pili ana no ia mea.

Eia nae aole loa no i lohe o Sir Kilinetona i ka inoa o Lede May. Nolaila, i ka pau ana ae o ka paina ana, a pau pu nohoi me ka luana ana a hiki i ka wa o na poe a pau i hoi ai, ua olelo iho la o Sir Kilinetona iaia iho, e hele wale aku ana no oia e holoholo mawaho iho o Kilife Hale e nana ai in a paha oia e ike aku ana a i ole ia, lohe wale aku no paha i kekahi mea e pili ana no Lede May.

Ua ho-a iho ia oia i kona siga a hele aku la. Iaia i maalo iho ai mawaho o Kilife Hale he pouli pu wale no kani e ike aku ana. I kona ike ana aku i na paia o ua hale la, i na ipuka aniani, i na pani puka, a mena lanai nunui e waiho hamama mai ana, ana hoi i kamaaina mamua ua lilo mai la ia i mea na loko o kona puuwai e hakui ai. Ala no anei oia ilaila kana ipo aloha i nalowale mai iaia aku?

Ua ku malie iho la oia ma kekahi aoao aku o ka hale no kekahi manawa loihi, alaila holoholo iho la oia i uka a i ka o ke alanui kipapa pohaku, alaila kiola aku la oia i kona siga me ka hooho ana ae me kekahi leo uuku.

"Auwe nohoi kuu pupule e!" wahi a Sir Kilinetona i olelo ae ai. "Ua poina anei au ia'u iho he kanaka au ua mare ia--a he wahine alohe ka'u e kali mai ia ia'u i kekahi wahi mamao loa mawaena o na laau hiki a me ka oliva? Ua nawaliwali maoli anei au, a i ole ia ua pupule loa no paha, a me he mea la e hoopupule hou mai ana ka ea o keia wahi ia'u? E hoi ana au a kakau aku i kuu Daisy aloha."

Iaia e hele la ma ke alanui, ua halawai pu aku la oia me kekahi poe kaa lio i piha i kekahi poe wahine me na aahu nani a me ko lakou mau mea gula e hulali ana; he po ano huihui ia, a ua hele ka mauu a kuakea i ke kehau, e moani mai ana ke ala o na pua a pela nohoi me ko lakou mau lau uliuli; he mau tausani hoku ke hulali mai ana iluna o ka lani--he poe maka maemae ko lakou e nana iho ana ilalo maluna on a, a me he mea ia e hoopau ae ana lakou i ka manao pihoihoi iloko on a.

E hoi ana oia a kakau leta aku ia Daisy--ka wahine i aloha iaia. Aohe waiwai a hoopau manawa wale aku ai no i ka noonoo ana ia Lede May wahahehe. Ina no oia e halawai pu aku ana me ia he alo no he alo, aohe no he waiwai o ke ku ana iho a kamailio pu me ia; ua lilo oia i mea ole iaia i keia manawa. Eia nae, ua piha hauoli loa o loko on a no ka mea aole oia i mare i ka Duke o Rosekana.

"Ua huoli au i ko'u hiki ana mai nei i Enelani nei," wahi a Sir Kilinetona i olelo iho ia, "in a o kahi kumu wale iho la no ia o ka ike ana i ka mea a'u i manao ai ua lilo mai a'u aku: aka, ua hauoli au i ka ike ana ia mea; in a ohoi ua lilo mai ia'u aku, aole nohoi i oaa aku la iaia."

Nolaila e hoi ana oia a kakau aku a Daisy. Ua ano haohao iki iho la oia no kekahi manawa pokole, in a paha ua hala oia i kekeaka--o Lede May no keia ana e manao nei pela--aohe nohoi ke hewa o ka hele wale aku no e nana. Nolaila ua komo aku la oia iloko o ka hale keaka; ua nana ae la oia ma o a maanei ma kahi ana i ike aku ai i kekahi poe helehelena ui e nonoho mai ana, aka, aole oia i ike aku ia Lede May.

"Ua makemake loa nohoi au e ike aku iaia no ka manawa hookahi wale no," wahi ana i manao iho ai. "O ka iini nui e ike iaia ua like ia me kekahi mea i ono loa i ka wai; o ka mea e nana aku ana iaia ua ana ka makewai. Ua makemake loa au e ike hou aku iaia i hookahi wale no manawa."

Ina oia e halawai pu ana me ia, wahi ana i olelo iho ai iaia iho, e nanan aku ana oia iaia me ke ano hoomaopopo ole a hele loa aku no me ka pane ole aku i hookahi huaolelo; a i ole ia, o ka hana maikai loa nohoi, o ke ku iho, haawi aku ka lima no ka lulu lima aloha pu ana me ia, kamailio pokole me ia, a mahope iho o kekahi mau minute pokole, hoolauna aku oia i ka inoa o kana wahine. E lilo ana keia i mea hoinoinio loa i kona manao; aole loa he makemake o na wahine e ike lakou ua lilo ka mana mai ia lakou mai: aole loa nohoi o lakou makemake e ike ia lanakila kekahi pio maluna o lakou. A olelo iho la oia iaia iho, me kona akaaka ana iho i kekahi aka ano hoohenehene:

(Aole i pau.)

O KA HANAPILO E LOAA ANA I KE KEIKI LIILIII MAMULI MAI IA O KA NAEOA'IKU, ka hoailona maopopo maoli o ka ma'i. Ina e haawi koke ia ka laau kunu a Chamberlain i ka manawa no e hanapilo mai ai ka leo o ke keiki a i ole mahope mai ai ka leo o kekeiki a i ole mahope iho o ka manawa e ikeia aku ai na hoailona o ka ma'i oiai he ma'i hekau mau keia i na keiki liilii, alaila e pau koke ana me ka hakalia ole. He mana hoola kana ame ka hakalia ole no hoi kana hana ana. E loaa no keia ano laau kunu ma ka halekuai o Benson, Smith & Co.

Ka Poka Nui

âme ka

Poka Iki

He Moolelo no kekahi mau Opio Elua

iloko o ke Kaua Kuloko wawahi

Mana Kauwakuapaa o

Amerika Huipuia.

(Unuhila e S. K. Nawaa.)

MOKUNA XIV.

HOOHAAHAAIA.

"O kahaulehia o ke kanaka koa;

Aole ia e hopo iho;

E like me kana pahikaua,

Oiai ia e kulia ana."

Pehea la ka loihi o ko'u moe ana, aole wau i maopopo ia mea; aka, ia'u i ala ae ai me ka puiwa nui i kekani nakolokolo o na leo o na pu raifela, aia ka la i ka piko poo kahi i kau ai. Ua oi aku ka hikilele o keia lele kaua ana a me he mea ia he hoonaue oiai nui ke hoonaue ana ia manawa. Ua hoala koke ia ae na koa apau e keia hana hoohikilele; a ia makou e ku ana e hoolohe i ke uina o na leo pu me ka nakeke o na mea kaua, ua hiki ia makou ke ike aku aia na enemi ke nee mai la me ka ikaika nui no ka wawahi ana i ko makou kahua paa. No kekahi mau minute ko makou ku ana me ko makou mau hanu e nape wale ana no i ko makou mau puu, eia nae aole i nalowale aku na manao koa oiaio iloko o ko makou mau puuwai; ua hoomaka mai la ka ikaika loa o ke kani ana o na mea kaua, a iloko o na minute pokole, aia he kanalima tausani mau pu raifela e wawalo ana ko lakou mau leo a e hoolele ana hoi i na poka iki ma kahi i makemakeia. Ua hoomauia keia no kekahi hora a hoomaka mai la e huikau pu me na leo pukuniahi, a o keia no hoi ka oi maoli o ka pilihua. No ko makou paa loa iloko o ka laau, ua hiki ole ia makou ke ike ike aku i kahi o ke kaua, a ua ku a uluhua maoli na koa no keia ku wale o makou me ka nee ole aku e hakoko pu me ko makou mau hoa.

E ike me keia loihi o ka manawa pela no ka pii ikaika ana mai o na kani pu, a ke nee mai la hoi io makou. No keia loihi o ka manawa i pau me ka loaa ole mai o na kauoha ia makou, ua hoopoina iho na mea apau i ka noonoo ana no ke kaua, a hoomaka iho la na koa e moe hou ilalo; o kekahi poe ua hiamoe iho la me ka nana ole ae i ka make e nee mai nei he hapalua mile wale no mai ia makou aku.

"E Wilimona," wahi a Mekia Kadina, e haele a'e hoi kaua e nana i keia paio a ko kaua mau hoa e paio mai nei!"

Ua ae aku wau a hoomaka aku la maua e hele ma kekahi alanui ma ka aoao hema o ko makou mahie; he mau minute pokole mahope mai aia maua ma kekahi kula laula kahi e ku ana kekahi mau aliikoa e nana ana i ke kaua. Ia maua i puka mai ai mai loko a'e o ka ululaau ua holo mai la elua o ko makou mau puali pukaa me ka puahiohio nui a hala aku la mamua o maua no ke kahua kaua. He minute mahope mai, aia ko laua mau leo kehuikau pu la me ke aluku o na leo pu e hoohana ana ia manawa. Ma ka nana ana aku, aia na koa apau iloko o ka ulualoa nui, a ke huikau la o kela a o keia. Ua nee a'e na koa lawe poka a ku ana iwaena o ke kahua kaua, a o na pahu poka aia ke kaikalia la e na kanaka no kahi o ke kaua; a iloko pu oia aluka na kanaka o ke Kea Ulaula e kaikai ana i ka poe i eha no ko makou kahua e ku ana. Aole maua i maopopo i na mahele koa e paio ana ia manawa; oiai ua paa ae la ke kahua kaua i ka uwahi, a o kahi e hakoko ana ua hiki ke ike lihi ia aku i ka wa e olapa a'e ai na pukuniahi. No ka hoomaumauia o na ki poka ana, ua ike mau ia na anapu ahi ana. Ia maua e hoomau ana i ka nana ana, ua puoho ae la kekahi ahi nui iwaena o ko makou kahua, a hoomaopopo iho la maua ua loaa mai la kekahi o na kaa lawe lako kaua i kekahi poka pahu a na Konofederata. Mahope mai ua piha ae la ka lewa lani i na poka e lele ana i o a ia nei, a iloko o ko lakou aluka i ike aku ai maua i ka hapaiia ana ae o ke Kalaiwa kaa iluna o ka lewa a kiolaia aku la ma kekahi wahi mamao. Ua puiwa ae na lio e paa ana i kekahi kaa ukana, a hoomaka aku la e holo no loko o ka ululaau, a i paa wale no i ka hookui ana i kekahi kumulaau; ua kiolaia a'e ke kalaiwa mai luna aku o ka nohona a make loa.

Iloko nae o keia ululaoa nui, aole i emi iho ka paio ana, aka, ua pii mahuahua aku a hiki i ka hoomaka ana e a ia ae ka ululaau; kahi hoi o ke kaua e paioia ana. Iloko o ka manawa pokole, aia ka ululaau iloko o ka mana o ke ahi e nee ana me ka hikiwawe ma na kihi eha o ke kahua kaua. Iloko o ka ululaau ma kekahi aoao o ke kahua kaua; aia na kauka ke hana la i ka lakou hana. E ku ana he mau pakaukau a iluna oia mau pakaukau e kau ana na kino kanaka me na haawina o ka maewaewa e kau ana maluna o ko lakou mau kikno, a mai waena mai o lakou e loheia ana na leo auwe o ka ehaeha. Ma ka nana ana aku i keia mau mea apau, me he mea la ua hiki mai o Gehena ia wa iwaena o makou.

"Ea, he oi aku ka ikaika ame ke koa maoli o ko kakou poe koa e paio mai la; aole anei pela e Wilimona? "wahi a Mekia Hadina ia'u.

"Ae, he oiaio ia. Ma ka nana aku ua oi aku ka nui o na enemi. Heaha la hoi ko kakou mea e hoouna ole ia nei?"

"He manawa ko na mea apau: Me he mea la aole no hoi e loihi loa a hoea mai ua manawa la; akahi no hoi a hoomaka mai ke kaua."

"Pela io no; aka, aole ko kakou mau hoa e hoopono ana i keia nana maka aku o kakou, a e hoomau aku i ka paio ana a po keia la."

"Ua pololei oe e Wilimona," wahi a ka mekia; "pela ana no na Konofedereta. Ina paha e noha mai ana ko kakou laina koa, alaila oia paha ka wa a Li e hoopau ai i ke kaua. Ua lawa a'e la keia ike a kaua, e pono ia kaua ke hoi aku malia paha aia ko kaua puali ke hoomakaukau mai la e nee aku."

Aole loa i loaa mai he kauoha ia makou, a ma kahi no a makou i ku ai malaila no ko makou ku ana a hiki i ka pau ana o ke kaua. No elua hora ko makou noho ana e hoolohe i ke kani mai o na pu, aole no nae i emi mai ko lakou hoouna ana i na elele o ka make. Ua nui loa a'e la kahi i a ia e ke ahi, a aia ka uahi ke hoopouli la i ke kahua kaua holookoa a ke ikaika loa mai la kona hoopoino ana ia makou; nolaila, ua moe iho na mea apau me ka hanu ana iho i ka lepo. Me he mea la o ka hora umikumamakahi paha ka wa i hoomaka ai o ke kaua, eia nae o ka hora ekolu ia o ka auwina la aia no ke kaua ke hahana la. Mahope o ka hora eha ua hoomaka mai la e akakuu iho ke kaua ana, a manao ae la ua hiki mai i ka hopena; aka, aole i maopopo ia makou: No makou paha ka lanakila a i ole na ka enemi paha.

Ua emi mai ke kani ana o na pu raifela i kela ame keia manawa, a ua hooki koke ia iho ke kani ana o na pukuniahi; mahope loa mai ua meha pu aole he leo pu i lohe hou ia. I keia manawa i hoea mai ai ka Mahele Ekolu mamua mai o makou, a mai ia lakou mai i lohe mai ai makou ua haaleleia kekahi o ko makou mau pau lepo a aia na Konofedereta ke paa la ia wahi. Ua hele maoli no lakou a luhi, a ua lohe pu mai maou i ka nui o na oia i make iwaena o lakou. O ko lakou mau helehelena ua hele a he eleele pauda wale no, a maluna o ko lakou mau lole e kau ana na hoailona o ka hana a ka poka iki. Ua hoike mai kekahi kakiana opio i ke kii o kona makuahine a aia mawaena konu a ua kii la kahi a ka poka i moelolii ai. Ua lawe mau keia opio i ka moelolii ai.. Ua lawe mau keia opio i ua kii la maloko o ke eke o kona palaka e kokoke ana hoi i kahi o kona puuwai, a o keia paha ka mea nana i hoopakele ae iaia. Ua wehe ae ua opio la i ke alo o kona palaka, a ua ike aku wau i kahi a ka poka i ku ai ma kona umauma, a aia malaila he wahi pohole uuku.

"Ina e haawiia mai ia'u kekahi kula mahiai nani loa ma Amerika holookoa nei no keia waihona kii o kuu mama aloha, aole loa wau e lawe ana ia mea," wahi a ka opio. "Ua hai mau mai o mama ia'u ke pule mau nei oia no'u a o keia ka haina o kana pule. E hoomaikaiia ke Akua! Ua kokoke loa wau e uwe iho no keia kii o mama i ka wa a'u i ike ai ua puka oia i ka poka."

"He mea ehaeha i'o no hoi kena, a o kou aloha no kou makuahine he mea ia i maa mau," wahi a'u.

"Pololei. Well, ua hakaka aku nei makou me ka ikaika. E aloha kaua; e pono ia'u e hele koke aku oi hala loa ole aku ko'u mau hoa," wahi a kahi koa opio me kona holo ana aku no kona puali. I ka wa a keia mau pualikoa e hele a e ana aia lakou ke pahohao la i ka halia ana aku, oiai lakou e paio ana aia no makou ke ku wale ia no ma kahi kokoke i ke kahua kaua. Ma hope aku o ka Mahele Elua, a mai ia lakou mai i lohe mai ai makou aia ke hoihoiia nei ke kaua ma ka aoao akau.

"O ko oukou manawa aku koe," wahi a kekahi aliikoa ia'u i haawi aku ai i ko'u huawai iaia e inu, "nolaila e malama pono i ka oukou mau pauda."

Mahope o ka hala ana aku o keia mau Mahele koa, ua hoea mai la kekahi puulu o na aliikoa. O keia ko Generala Huka mau kokua a iwaena o lakou e hele ana ua kenerala la. Ua hoomaka koke a'e ko makou mau @ualikoa e haawi i na leo huro, aka, ua pau koke ia i ka wa a ke kenerala i hapai a'e ai i kona lima.

"Ua ehaia oia," wahi a kekahi poe o makou i ka wa o ke Kenerala i hoihoi a'e ai i kona lima ma kona poo me ka nawe malie ana a'e o kona kino.

"Aole pela, e a'u keiki, aole wau i eha, he wahi poniuniu wale no: Aole e loihi loa a o ka pau no ia."

Ua hoomaka hou a'e na koa e haawi hou i mau leo huro, a oia no ka wa i holo aku ai ke kenerala me ka mama nui no ka hookaawale ana iaia mai ke alo aku o na koa.

I ka wa i kaawale ae ai o ke alanui, ua kani koke mai la ka makou ole e kahea ana no ka hee aku imua; a ua nee aku makou a noho iho la ma kekahi mau papu lepo i paaia ai e ko makou mau koa kiai. Ua meha pu mai o a o a me he mea la o ka pau ana keia o ka hakoko ana oia la. Aole no nae makou i loihi loa iho ma ia wahi, ua lohe aku la makou i ke pahupahu mai o na leo o na poka iki, aole no nae he wahi mea a lele mai o ka poka ma ko makou wahi e noho ana. Ua noho iho wau me ke pahaohao no keia mau mea kaua e kakani nei me ka lele wahi poka ole mai ma ko makou wahi e noho nei.

"E Wilimona, he ano e maoli no keia mau poka iki," wahi a Kapena Buka. "Ke hoolohe aku aole i like me ke kani ana o na pu raifela; hoi iho no aole i kulike me ke ano o na ki poka ana a kakou i maa ai e paio ana mahope o na papu lepo. Heaha la hoi ke ano o keia?"

"Ua like no kaua a like. Aole no wau i lohe i kekahi mea like me key."

"Ke ice nei wau aloe he nui loa o ka uwahi, aka, o ka wela nae eia ia ke mahanahana mai nei. Ke manaolana nei wau aole ia e hookokoke mai io kakou nei."

"Ua like ko kaua mau manao, a he mea maikai ole no hoi kona nee ana mai io kakou nei, oiai aole pono ia kakou ke haalele iho i ko kakou wahi e ku nei."

"Auwe! Aole nei ou lohe aku i ka paapaaina ma@ o ka laau? Ke lohe nei au me ka moakaka lea. E like me kou ola ana e Wilimona, pela ka oiaio o ka nee ana mai o keia ahi. Me he mea la e pau ana kakou i ke ahi."

Iaia e kamilio ana, ua hoea mai la kekahi kakiana o na koa kiai.

"Heaha keia, e ke kakiana; ua eha anei oe?" wahi a'u i ninau aku ai.

"Aole peia: he oia mau no wau. Ke manao nei hoi wau o keia ka Mahele Hookahi haneri me kanaha; aia la lakou mahea?"

"Aia lakou ma ka aoao akau. Heaha hoi kou mea i hoi mai nei?"

"Aole ka o oukou ike iho eia ka ululaau iloko o ka mana o ke ahi? Ke makemake nei makou e eli iho i nuwaha, a i hele mai nei wau e kii i mau kanaka hou ame on a mea hana hou. Aole anei o oukou ike ua piha ka ululaau i na koa i eha?"

"Auwe! Pela anei?" wahi a'u me ka hoholo ana a'e o ka lia i ko'u kino. Pehea, ua hiki anei ke hoopakele a'e ia lakou?"

"Ke kanalua nei wau no ka hiki ke hoopakele a'e la lakou: Ua hoaoia mai nei a aole i hiki. Ma ka hoomaopopo iho, me he mea la aia mawaena o elua a i ole ekolu tausani poe i make a i eha e waiho mai la i kahi e a ia la e ke ahi, he poe Federala kekahi a he poe Konofederata kekahi," wahi a ke kakiana, a nalo aku la oia no kahi ana i makemake ai e hele.

"Akahi no wau a ike o keia ke kumu o keia mau leo kupaianaha e kani mai la. Ua a e ke ahi a loaa na poka e waiho wale ana a oia keia mau pahupahu poka a kakou e lohe nei," wahi a Kapena Buka.

"He oiaio kau i pane mai la, aka, ke noonoo nei wau no ka poe i eha e waiho mai ia iloko o ka poino. He mea ehahea loa ke noonoo a'e i ka pau o keia poe i ke ahi me ke ola no iloko o ko lakou mau kino. E ehele a'e wau e ike i ka mekia.

Ia'u i hai aku ai i ka mekia i keia lono kaumaha, ua hooholo iho la oia e hoopakele koke ia kekahi o keia poe iloko o ka poino. Ua hele aku oia imua o ko makou Berigadia a loaa mai la iaia na hoapono ana: nolaila, ua haele aku la maua me kekahi heluna, aneane hookahi haneri, no kahi a ke ahi e a ana. Ia makou i hiki ai i kahi a maua i ka a@ ana aku i @ kaua, he mau hora mamua aku ua ike iho ia wau aole loa kekahi mau pualikoa o na aoao a i elua mala@ ma nae kela ame keia lako kaua e waiho huikau ana ma o a maanei. Ma kahi mamao aku mai ka Home Lunakanawai, ua hiki ia'u ke ike aku i kekahi pualikoa kaulio o na Konofederata. A oiai aole makou e nee aku ana ma ko lakou wahi, ua nee aku makou me ka makau ole. La makou i hiki ai ma ka aoao hema o kahi a ka Mahele Ekolu e paa ana, aia hoi ke hoomau la no ke pahupahu o keia mau mea kaua, a ke nee mai ia ke ahi me kona ikaika nui e hoopau ana i na mea apau e loaa ana iaia. Ia makou e hoomau ana i ka nee ana imua, ua lohe aku la makou i na leo auwe ame na leo kahea e kokua e puka mai ana mai loko mai o ka ululaau.

"Ano, e o'u mau hoa, e komo koke aku iloko o ka ululaau a e hoopakele a'e i ka poe ola e halawai mai ana me oukou. E waiho iho i ka oukou mau mea kaua maanei--Lutanela Wilimona, e noho oe maanei, anau e hooponopono a'e i kahi e waiho ai i ka poe e laweia mai ana."

Ua hooko koke aku na koa i ke kauoha, a iloko o ka manawa pokole aia lakou iloko o ka ululaau malalo o ke alakai ana a Mekia Hadina. He mau minute mahope mai ua hoea mai la kekahi poe o lakou e kaikai ana i ka poe e auwe ana iloko o ka ehaeha, a hoomaka iho la wau e hoonohonoho i ko lakou mau wahi e waiho ai ma kahi kaawale aku mai kahi o ke ahi e a ana. Ia'u e hana nei i ka'u hana, ua ike iho la wau aia ko'u mau hoa ke hana nei i keia hana aloha me ka nana ole ae i ke kulana o na aoao, oiai aia ke moe pu la ke bolu ame ka ahinahina, o ka Federala ame ka Konofederata. I keia manawa, aia kekahi pualikoa helewawae ke ku la me kekahi aoao mai o ke kahua kaua, a i ko lakou ike ana ia makou, ua hoomaka mai la lakou e ki mai ia makou me ka lakou mau pu, a mahope o ka hala ana a'e o kekahi manawa, ua hoomaopopo mai la lakou i ke ano o ka makou hana a hoopau iho la i ko lakou ki ana mai ia makou, a hoomaka mai la lakou e hooho olioli me ka hooikaikak ana mai ia makou e hoomau aku i keia hana aloha a makou no keia poe iloko o ka poino. He mau minute pokole, aia he kanaha o keia poe i hoopakeleia, a ke noi mai nei lakou e haawi aku i wai ainu no lakou. Ua haawi aku makou i ka mea i loaa ia makou, a hoounaia kekahi poe e kii aku i wai ame na manele. Ia'u i haawi ana i keia kauoha, ua hoea koke mai i hele a eleele a pela no hoi me kona mau lima.

"Aohe he manaolana i koe, e Palanike. Aole a kaua hana kupono e hana ai i keia manawa. Ua oi aku ka ikaika o ke ahi, a he mea hiki ole ia kaua ke ku aku imua o kona enaena. Ke hele mai la ko'u puuwai a piha i ke aloha no keia poe iloko o ka poino, a o ko lakou mau leo auwe ua oi aku ia mamua o ka mea hiki ke uumi iho i na waimaka o ke aloha. E kuu Akua, o keia anei kau hoopai ana?" wahi a ka mekia me kona noho ana iho ilalo me na waimaka e kiheahea ana ma kona mau papalina.

He mea oiaio aole i'o no he mea hiki ke hana aku no ko makou mau hoa uhuaiaholo o ke kahua kaua, a i ka wa i hui mai ai ko makou mau koa. Ua ku iho makou me na helehelena kaumaha, a na ka waimaka no e hiolo iho. Mai loko mai o ka ula o ke ahi, aia na leo kahea no ke kokua aku; na mapuna olelo o ke aloha ame na olelo hailiiliii no hoi ke loheia la. Iwaena o keia mau leo, ua loheia aku kekahi mau leo pule e kahea aku ana i ka Hiwahiwa a ke Akua e hoopae aku i ko lakou mau uhana ma kela kakahiaka lai, ka Ierusalema Hou. Owai la ka mea e hoopaa iho ana i kona mau waimaka me ka hoohanini ole iho i wahi kulu waimaka o ke aloha, a owai la ka mea e noho aku me ka nele o kona naau i ka ehaeha? O, in a no ia he kanaka hoomaloka a @ia kekahi malaila, aole e nele ka hoo@ a'e o na maka o kona naau a ike aku oia i ka ehaeha, a hoope iho i kona mau lihilihi maka me na waimaka o ke aloha.

Ua hoomau aku ke ahi i ka pulumi ana i na mea apau e loaa ana iaia, a e like me kona hoomau ana i ka a ana pela no i emi liilii mai ai keia mau leo aloha a hiki i ka pau ana.

Ua hoea mai na manele, a ia wa i kaikaiia a'e ai ka poe i koe iho. Ia'u i nana aku ai i kekahi poe o lakou, aia hoi, ekolu o lakou ke waiho la ua hala mua ko lakou mau uhane ma o, a mamua o ka pau loa ana aku o lakou i ka laweia ke hele palanehe aku la ka uhane o kekahi o lakou; o ko lakou mau kino ua waihoia iho ma kahi o lakou i waihoia mahope o ka hoopaakeleia ana mai ke ahi mai.

"E Wilimona, o oe âme a'u kai ike i kekahi mau haawina weliweli mai ko kaua wa i komo ai i ke kaua, aka, o keia ka haawina oi loa aku o ka weliweli ame ka manaonao," wahi a Mekia Hadina ia maua e huli hoi ana no ko maua mau pualikoa.

"Ua pololei kau e olelo mai nei. He mea kaumaha kela ka ike ana aku i ko kaua mau hoa o ka puupuu hookahi e haulehia ana ma kela ame keia aoao o kaua, me ka maopopo ole ia kaua ko kaua manawa, aka, o ka ike ana aku i ko kaua mau hoa e anaiia ana e na alelo menemene ole o ke ahi me ka hiki ole ke hoopakele ae ia lakou, ua oi aku ia mamua o ka mea kupono."

Aole iho la he mau hakoko ana i koe, a i ka uhi ana mai o ka malu po, ua hoea ae ka lono o ko Sewiki nee ana aku ma na kiekiena o Federikabega, a hoomaopopo iho la makou oia ka ke kumu i noho malie ai na Konofederata. Ua paio iho la ke ahi, a ua malu hoi ia po a hiki i ke ao ana.

I kekahi la a'e a hiki wale i ka wa i uhi mai ai o ka malu po, aole makou i nee aku, a malaila makou i noho iho ai a hoolohe aku i ke kani mai o na pukuniahi a Sewika. I kekahi ia a'e, ua haalele aku o Sewika i kona kahua kaua. Ua noho mumule iho na mea apau i ka loaa ana mai o keia ono, oiai ua maopopo i na mea apau ua wawahila e Li na kihi elua o na pualikoa Federala, a ua haulehia ka papa hana a ko makou kenerala. Iloko nae oia kulana aole i hopo iho na mea apau a ua noho mau aku me ka makaukau e

HOOLAHA KUMAU

Ka Hui B@oko Ho@hu

Malama Dala o Haw ii

(KAUPALENAIA.)

Huina i hoahuia . . . $250,000.00

Peresidena . . . Kik@ia Barauna

Hope Peresidena . . W. P. Robikana

Puuku . . . W. G. Cooper

Keena Hana Nui:

Alanui Papu, kokoke i Alanui Kalepa.

Keena Lala ma Hilo, Hawaii.

E lawelawe ana i ka

Oihana Banako Heahu Dala

ma Hono ulu a me Hilo

E laweia mai no na huina heahu me ka haawiia o na ukupanee no na hoahu makahiki ma ka huina o 4-1/2 pakeneta no ka makahiki. E loaa no na Rula a me na hooponopono ana ke ninau ae ma ke Keena Hoahu.

2828-1yr.

KAUKA T. MITAMURA

. . .

Alanui Nuuanu, Honolulu, T. H.

Na Hora Hana:

Hora 8 a 10 kakahiaka; hora 1 a 3 ame hora 6 a 7:30 p. m. Sabati: Hora 6 a 8 p. m.

Telepone White 152. P. O. Box 842.

LEWERS & COOKE

LUI A ME KUKE, Kaupalenaia

Na Mea Hookomo mai a Kuai @

i na

LAKO HANA HALE

O Kela ame Kena Ano.

Malaila e loaa ai na mea malalo iho

NA PAPA N. W., NA PAPA HOLE, PILI HALE, NA PUKA, NA OLEPELEPE AME NA PONO PUKA ANIANI, NA KUI, AME NA MEA PILI I KA OIHANA KAMANA, NA PONO PENA.

NA PENA LIKE OLE AME NA HULU PENA, NA ANIANI, NA PEPA HALE, PALE PUKA ANIANI, MOENA, ETC.

O na kauoha pono hale apau loa @ hiki mai ana ia makou e hooko koke ia no me ka eleu ame na KUMUKUAI HAAHAA LOA.

LEWERS & COOKE

He Huaale Maikai

Aole he like o na

"Haale a Ayers"

me na huaale e ae no ka mea he ma@ huaale kokua keia i ka hana a @ naau, a he laau hoomaha maikai @ hoi. Ina he paa kou hanalepo o na

"Huaale a Ayers"

ka laau e hemo maikai ai, a e @ maikai mau ana hoi mahop@ oia manawa.

Aole loa he hiki i kekahi kanaka k@ Olelo ae he maikai kona oia @ in a aole he hemo o kona ha@ he hookahi manawa o ka la, a @ aka paha. Ina i maopopo keia kanaw@ ke ola i na kanaka apau, au@ e like ka nui o ka poe ma'i @ mea e ike ia nei i kela mau la.

Ua hana ia owaho me ke ko@ maikai loa ka lawe ana.

Aohe mau Huaale i oi ae ka @ mamua o na

"Huaale a Ayers"

Hoomakaukau ia e Kauka J. @ Ayers @ Company, Lowell, Mass., U. S. A.

E loaa no kela mau Huaale ma ka Hale Kuai Laau o Hollister, alanui Papu.