Ka Nupepa Kuokoa, Volume XL, Number 49, 5 December 1902 — Maleia no ke Aloha HE MOOLELO NO KE KAIKAMAHINE ALII IETIWA [ARTICLE]

Maleia no ke Aloha

HE MOOLELO NO KE KAIKAMAHINE ALII IETIWA

Ka Ui nohea i ahai ae i lea puuwai. KE ALOHA ILOKO O KA HALEALII. KE KAUA AME KONA MAU HUA. MOKUNA XII. He mea oiaio.ua hoololiia kahi o Lore e moe ai e llke ka mea i hoomaopopoia. Mamua o ka hiki ana rhai o ka ainaahiahi ua laweia aku la oia a ka lumi okoa. Mahope o ka pau ana o ka ainaahiahi, ua hoomaka iho la na malihini e hoonanea ma na kukai kamailio ana. No Anagusi nae aia kona noonoo maiuna o ka wahine Kaukaualii Degamoa, ka ukali hoi o ke Aliiwahine letiwa, a mahope o ka hala ana o kekahi manawa ua pane aku la o Anagusi i kana mau mea i ike ai a lohe ai: '

• "He mea maopopo aole i loaa ia oe e Lore ka ike nui e pill ana i ke Aliiwahine letiwa, a e hai aku wau ia oe aole oia i like me na wahine e ae. He okoa ioa kona ano. Aole no oia i hoo- [ paiau iki me kekahi poe keikialii o keia ! mau wahi a i ole me kekahi poe duke e ae. Ua kau nui mai ko lakou maka iaia me ka manao e maie eia nae aole he mea o lakou I makemakeia." "Pehea i maopopo ai keia mau mea ia oe?" wahi a ka ninau a Lore. O, nlnauia e a'u. Oia wale no ka'u i manao ai malaila e puka mai ai ka oiaio," wahi a Anagusi me ke ano hoooioi. "Ina pela aiaila ua holomua kau mau hana." ■> "Ua maikai maoll no ka maua kamailio ana me ke aliiwahine," wahi a Hale. "Ma ia kamailio ana a maua ua ninau mai oia ia'u i na paha ua 'male au i ka wahine, a ua hooie aku no hoi au ir.e ko'u hai pu aku iaia aole no wau i hoopaiau. A 'hoomaka aku ia no hoi au e ninau ina paha ua male oia a ua hoopalau paha. Ua paneia mai no hoi nie ka hoohakalia ole, aole oia 1 male, ka mea hoi i' hoohauoli mai ia'u. Ma kela kukai kamaiiio ana a maua ua loaa ia'u keia ike aole oia he wahine puni wale, he kanakamakua maoii no, a wahi ana i pane mai ai ia'u e nana ana oia i ke kanaka kupono i kokoolua nona me ka loaa ole o kekahi kuliihewa mamua o kona hooko ana i ka oihana o ka maie maluna ona.

N'o'u iho makeniake loa wau i ka hoolohe aku i na wahine o ia ano, oi loa aku nae o ka wahine opiopio e like me ia, a oi loa aku no hoi ka poe o ke kulana kiekie a hanohano. Ke kaumaha loa nei au no ke aliiwahine ana o keia wahine u'i, ka mea hoi o kaua i hiki mai nei ianei." "Mai kaumaha oe no kona aliiwahine ana." Wahi a Lore i pane mai ai. "O, o ke kumu o ko'u kaumaha mamuli o ka hiki ole iaia lee fiana i ka hana ke ole ka ae o ka lehulehu." Ua hoike mai ka ukali ona oia hoi ka wahine kaukaualii Degamoa ia'u he uwe wale no kana hana ke noonoo ae oia i ka uiha o ka manao o ke aliiwahine ke noonoo oia i ua hana la." "E hoike mai oe ia'u i ke kumu o ka> pilikia ka mea hoi o ka uiha ana!" "Aoie i ioaa piha pono mai ia'u ka ike pili i ua alliwahine nei aka o ka mea a'u i lohe ai mai ke kaukaualii wahine mai. e male aku ana oia i ke kane ana i makemake ole ai a e hookikina ia nei e male. He kulana keia i hikl oie ke alo a o ka mea wale no i maopopo oia ka hiki ole iaia ke hoole." "He mea ia i ike mua ia o ka hookikina ia." "O keia wale no ka mea a'u i ike a i lohe ai mai ka ukali mai o ka moi-' wahine. Ina e manao oe e lohe piha i ka moolelo piha «o keia mea e hoao oe e ike aku i ka wahine kaUkaualii, a nana e hoike piha mai ia oe. Ke manao nei au he hana nui kela oiai he uwe mau oia." Ma keia manawa, o ka.hoihala ana i ka auwina la ma ke kukai kamaka- ! mailio ana ke hoomaopopo la oia aia j ka hou ke iho la ma kona mau pa- ! palina he haawina e hoike ana i kona | knnio aku iloko o ka nui eha. | "Ua heie mai oe e Mr. Lore mai kekahi aoao mai o ka honua a i kekahi aoao o ka honua no ka huli ana ia Miss Gagenesaloka a ua loaa io no ia oe, eia nae, ua poho kou manaolana inamuli o ka hiki ole ke hana i ka mea hiki ole ke hana aku. Aka, mai haawi pio koke oe i kou ola kino īnamull 0 ke ko ole oka iini. Ua hiki no ke hoi aku i ka aina hanau a hoomanawanui iho i ka haawina koikoi e waiho la,-a he manawa no e maalo ae ai a hoi hou mai no ka ikaika i ka mau." "E Hale, ua maopopo loa ia'u he hana hoopoho manaoiana maoli no keia 1 loaa iho nei ia kaua e nele ole ai ka loaa o na manao uluaoa iloko o ka noonoo o ke kanaka a hana aku hoi i ka mea kupono ole iaia ke hana. "Wahi a Gerenefoio i pane aku ai. "E Hale, aole oe i ike i ka nui o ko'u aloha iaia. Ua aloha maoli no wau iaia." "Ua ike wau he haawina koikoi kela au e auamo ai a ke kaumaha nei au nou." "Ke hoomaikai nei au ia oe no ia manao hoolana au i hai mai lja," wahi a Lore i pane aku me ke ano Ma keia manawa ana i hoopau ae ai i na huaolelo hope loa ua lohe aku la laua i ke kikeke ma ka puka a emoole ku ana o Anagrusi ka ma ka puka a hemo mai la ka puka ma ka ianei wehe ana aku. Ia manawa i ae ai o ka puka ua onou koke ia mai la he apana pepa manoanoa- me kekahi mau huapalapala i kakauia maluna ona e hoike ana i ka inoa o ka Kaukaualii Halefonta. "Hiki anei ia maua ke ike iaia?" Alaila, ua komo aku la ua Kaukaualii nei me ka hele palanehe ana a noho ana ma ka aoao o Lore. "Aole he hiki ia'u ke moe pono ma kahi moe no ka noonoo i kou eha," wahi a Halefonta i pane aku ai. "O, ke manao nei au ke oluolu ae nei oia,*' walii a Anagusi l pane ae al. "Ke manao hou nei au o ka ikaika i loaa iaia i keia manawa ua lawa ia no ke knmo hou aleu iloko o ke kaua i ka laapopo." "Pela iho la no ko oukou ano o na Amerika i haiia mai al ia'u." Aole o lakuu haawi pio waJe a hiki i ke ko ana a i ole paha ku aku no a hiki i ka hopona ke ko koke ole." wahi a ka pane a ke Kaukaualii Halefonta.

"Pehea ko poo i keia manawa?" wahi hou a ka ninau. "Aohe hoi he eha loa i keia manawa e like me ka eha o ka wa i hala. Ke manao nei au e hiki ana ia'u ke hele i ka la-aoopo. Ke hoomaikai aku nei au i kou iokamaikai o ka hele ana mai e ike ia'u," wahi a ke kanaka ma'i. "E oiuoiuia mai ana anei au e ninau aku i ka Mea Hanohano i ke kulana o ke ola o ke Kaukauaiiiwahine Haiefonta? Ke iana nei kuu manao aole i lilo na hana i hanaia i mea hoopuiwa loa a hoinoino i ka manao o ke kaukaualii," wahi hou a Lore. "Aia oia me ke Aiiiwahine i keia manawa a he maikai no laua a elua. Mai ka manawa i ikeia ae ai keia mau hana ua maopopo loa a ua ike na wahine apau o Grostaka nei i ka wiwoole o na hana i hana ia ma ko olua aoao. Oiaio no o olua na mea i komo iioko o ka hana hoopakele, aole olua i ike i ka weliweli o ia nau hana aka o makou ka poe i ike i ke kaumaha." "K& haawi aku nei au i ka hoomaikai no keia mau manao hooiana,"wahi a Anagusi i pane aku ai no ka panai ana aku i ka iokomaikai i haawiia mai. "O rtiakou o ka poe o Grostaka nei ua iawe hou mai makou i na hana i hanaia, a ma ia noonoo ana, ua hoahewa ioa makou no ka maopppo oie o ka poe alakai nana keia hana. Ua komo no makou iioko o ke kaua h,e umikumamaiima makahiki i haia aku a ke manao nei au he mea hooluhi no 2a ia oe ke hoike aku ia oe ia mau hana. Aole no wau i hele mai nei e hai mooleio aku ia oe. Ua heie mai nei au e ike ia oe. A i kekahi manawa okoa aku paha e wahi a Haiefonta i kahamahaia ai. ia he mea hooluhi o ka hoolohe ana i ka moolelo. He hauoli loa wau i ka lohe aku, E oluolu oe e hai mai i ka mooieio, a mai au'a oe." "He umikumamalima makahiki i hala aku nei e noho mai ana ka Moi Geneluka maiuna o keia okana aina, oia hoi ka makuakane ponoi o Ke Aiiiwahine letiwa nei, ua komo mai la na koa o Axphain iloko o kona aupuni a lilo loa ia komo ana i mea nona e huhu loa ai. Ua komoia mai kona aupuni ma "ka aoao akau a hao wale ia ka mana nohona moi o ke poo aupuni. Ma keia. mea ua koi ikaika aku oia i na poho apau o ko lakou komohewa ana iloko o ka aina aka ua hooleia mai. O Grostaka he wahi okana aina ia e hoomaluia ana e ka mana o ka nohona moi nona hoi ka ili aina o ewalu haneli mile kuea, kekahi aina maikai loa maluna o kekahi hapa o ka honua nei. Eia nae o ko makou kahi aupuni uuku loa iwaena o na aupuni ma keia aoao o ka honua nei ma o kona mau paiena aina ia aine ka heiuna o ka lahui kanaka e noho nei iioko olaila. No ka puaiikoa e hoomalu ana i ke Aūpuni ua hoolawaia me na lako kupono o ka oihana koa a ua makaukau no ma ka i ka oihana aka aoie i lawa ka ikaika e hui aku me na mana ikaika i oi ae' mamua o kona. Ma keia koi ia ana a hoole ia mai o kana noi, hookahi wale no mea e hiki ke hana, a he hana no hoi e hiki ole ai ke alo, oia no ke komo kaua ana aku me kela poe komohewa a hoohaunaeie. Ma na mahina mua a makou o- ke kaua ana ua lilo ia makou ka lanakila aka mahope mai ua emi ino mai ko makou mau koa, o kekahi kumu no ka-uuku no o ka lahui, a ia manawa ua komo makawalu mai keia poe a o ka panina o lee kaua ua iilo aku ia ka lanakila ia iakou. Ua opa pu ia mai na pualikoa o makou a noho ana iloko o ke kuianakauhale nei 0 Edelewesi. O kekahi kumu o ka pilikia loa ana o ko makou mau koa oia no ka loaa mau i ka ma'i iioko o na mahina eono. o ke kaua ana, oiai iloko no o ia mai ua kapae_ ae iakou ia mau ehaeha a komo aku la no i ke kaua, a no kela piiikia ua haalele ka poe waiwai i .ko iakou mau home ame ka poe mahiai i ko lakou mau home ame na ohana o lakou a hele aku la i ke kaua a ua kaua aku no lakou me ka ikaika nui aka aole i ioaa ka lanakila, no ka fnea, ua nui hewahewa mai keia aoao., No ko makou poe iho ua ku aku lakou me ka wiwooie, e hoole ia lakou iho a e haawi ana ia lakou no ka make e upu ana i ka lanakiia o ko lakou aina ame ka lanakila o ko iakou moi. Hookahi mahina o ke komo an'a o ka poe iloko o ke kaua ana ua emi mai ia no ko makou ikaika mamuli o ka make aku o kekahi poe kanaka waiwai ame nn inn:thana, he poe i ikeia ko lakou wiwoole. Ma ka aoao o kii enemi ua hoolei mai lakou i na pok.* paim 1 p_a alina o ia mau ano maluna o kekahi poe hale o Edeiewesi nei. Ma ka aoao o ka poe i make aku ua eliia he mau lua kupapau i he wahfnui ia o ka alna i paa i ko lakou mau kino e hoikg ana i ka nui hewahewa o ka niake ma ko makou aoao. I ka manawa i pu-ke la mai ai makou a noho ana iloko nei o ke kulanakauhale nei a maniua iho o ke alo nei o ka Halealii nei kahi i ku aku ai ke Alii Geneluka arre kona mau kanaka maikai o ka aini a paio a malaila lakou kahi i waiho make ai. Ua ku aku me ka haawi pio oie a na ka make i hoopau ae i ka lakou ku paio ana. Ma kahi o ka Moi i make ai ua kukuluia he kia hoomanao nona a oia ia e ku la e ikeia nei e ke ao holookoa, oia hoi ka poe e hele makaikai mai ana i keia pe'a o ka aina. O ka Moiwahine oia hoi ka wahinealii a ka Moi Geneluka i make oia no hoi ko'u kaikuahine ponoi a owau no hoi ke kuhina o ke aupuni, a ma o'u nei i pau ai keia kaua ana. Aia a hiki mai ka ia 28 o Novemaba ae nei e piha ai ka umikumamalima makahiki o ka hana ia ana o kekahi kuikahi panailike o ka maluhia i kakauinoaia ma Sofia he umikumamalima makahiki i hala aku nei. Oia no hoi ka manawa e lilo ai kekahi hapa o keia mahele aina a e noho' hoomaluia nei e ka Moiwahine letiwa he hapa hoi o ka aina nei aia ma ka aoao akau nona kekahi rhau lua eli waiwai nui o na mea makamae oloko o ka honua kahi a lakou e ake mai nei e liio ia ia lakou. He hana hoi kela e hiki ole ai ia makou ke aio ae. 0 ka ,aelike i hanaia e na komisina kuikahi panailike o ka maluhia he aelike ia e koi ana ia makou i ka pau ana o umikumamalima makahiki ; e hookaa aku he $80,000,000 ma ke dala. I ka manawa i oleloia e ukuia aku ai keia huina dala nui me ka ukupanee. A i ka manawa e hiki mai ai i ka la 28 o Novemaba o keia makahiki e uku keia lahui he 37,000,000 a oi. A oiai ke hoo-j kokoke loa mai nei ka manawa oia iho la ke kumu e ko makou uluku ana f keia mau la. O keia haawina e hiki mai ana he mea ia e hookomo aku ana 1 ke Aupuni nei iloko o ka hanakalupa.", Ma ka aoao o Lore ma aole e hiki ia! laua ke kamailio aku no ko laua ike aku he haawina ku maoli ia i ka walohia. Ua noho mumuie loa laua a i ka hala ana o kekahi mau minute ua ka-

hamaha ae la o Lore i keia hamau ana jma ke kamailio ana aku i ke keonimana elemakule: "Oia hoi, e oielo mai ana 'oe aole e hiki kela huina nui e ohiia a luluia paha?" j "Aohe wahi dala iloko o ko makou ; waihona aupuni i keia manawa i hoo- | kaawaleia no ia aie oiai aole no he hiki lia makou ke hana ia hana no ka mea ; ua pau no na loaa e hookomoia mai ; ana no na hana kumau o ke ; aupuni. J I ka manawa i pau ae ai ke kaua ana ua hooikaika nui na kanaka e kukulu nui i>ko lakou mau hale me nai wahi loaa o lakou i koe iho a malaila wale lno ka hoopapau ana ame na pono e ae } e hiki ole i ke kanaka ke alo i k&, hana ! oie aku ia mau mea pela i makaukau ' ole ai makou no ka hookaa aku. O keia $30,000,000 he mea maalahi loa ia i ko oukou aupuni aka i ko makou aupuni nei aole i lavfa ia makou ka ikaika i ka auamo ana. He haawina keia e hooIkomo ana ia makou iloko o ka make. Ke hoike nei au ia olua i keia mau mea j apau me ka huna ole ae no ka mea ua ike na mea apau, a aia he manao iioko ' o kela ame keia makaainana olaio o ] keia aina e hooikaika i keia hana no ike aloha no hoi'i ka aina ame ko la•kou aupuni ame ko lakou Moiwahine." | "A ua komo aku oe iloko o ke kaua?" , wahi a Lore i ninau aku ai. ! "Ae, ua komo aku iloko o ke kaua. I 1 Ma ko'u ano ua hookuu aku wau i ko'u | ! kuleana noho oihana kuhina ana no ke I aupuni a komo aku i ke kaua, a owau kekahi iloko o ke kaua mua ana a owau ' no kekahi i komo ai i ke kaua hope ' loa." "A o ke Aliiwahine hoi—oia ke poo ' aupuni o keia manawa he kaikamahine 1 uuku wale no paha oia ia manawa?" I i ninau hou aku ai o Lore. "A i ka wa ,hea oia i nohoalii ai?" I "O, he moolelQ ko keia aupuni i ku .maoli no i ka walohia e ike ole ia nei I e ke ao holookoa. Mahope iho o ka , make ana o ka Moi Geneluka a aole 'no hoi i pau ia makahiki ua make aku jla 'kana wahine oia hoi ko'u kaikua- , hine a koe iho la ka laua kaikamahine l letiwa. Ua make aku kana wahine ma- ■ hope ona mamuli o ka nui kaumaha ame ke aloha kane no ka make ana o j kana kane. A e like me ke o ko [makou ano ua poni koke ia aku la ke , kaikamahinealii ietiwa i moi e. noho , mai i ke kalaunu a hoomalu mai i ka lahui. He umikumamaha makahiki ona I i noho ai ma ke ano he pooaupuni a ua lianaia e ia ka hana me ka noeau a hoowaiwai i ka lahui. No na makahiki mua ana i hoomalu ai ua noho aku oia me ke kokua ia aku a mahope mai nafia wale no ke alākai ana. "A pehea mai ana ka hopena ke hiki ole ia oukou ke hookaa i kela huina dala nui?" i ninau hou aku ai o Lore. "Oia hoi ka'u i hoike mua aku nei ia olua, o ka aoao akau o Grostaka, lie hapa hoi nona kela mau lua waiwai nui e eliia nel, e pau ana ia wahi i ua poe la. A ke lilo aku ia wahi e koe uuku loa iho ana keia mahele aina e kohu ole ai' ke riha iho ma ke ano aupuni. "O kahi e koe iho ana aole ia i lawa no ka noho hoomalu ana pela hoi e lawa ole ai i aupuni no ke Aliiwahine letiwa e noho rula aku ai. Ke hoomanao ae nei au he aina, a he aupuni ano nui maoli no keia i na wa i hala ak.u nei a i ke'ia manawa owau kekahi e komo nei iloko o «ia ehaeha i hookaurr>ahaia iho'lmaluna o keia lahui ame ko lakou poo aupuni opiopio. Ma keia mea e na keonimana, aole e hiki ia'u ke hoonana i keia nui kaumaha. I ko'u mau la i hala ua noho wau iloko o- ka ulakolako ame ka hanohano nui i r.a la pii o ke kulana o ka aina, a i keia manawa- e hoopau kakou i ke. kamailio ana no keia kumuhana niaikai ole o ka hoehaeha uhane." Ma ka apao o na mea hoolohe moolelo ua piha laua me ka manao aloha i keia ohana alii i komo aku iloko o keia pilikia nui, oiai, ua maopopo loa aku laua i ka nui ehaeha o ka manao 0 ke keonimana elemakule oiai nae fce nana aku iaia iaia e noho ana iluna o ka noho he kulana ano oolea kona a ano ihiihi no hoi. 1 Me ke kali hou ole aku ua pane koke aku la o Lore: "Ae, he mea pono e hoopau ina ia he mea hoehaeha 3 kou uhane. E ae mai nae oe ia'u e ninau aku ia oe ehia la ka nui o ka huina'i koe a lawa ka huina i makemakeia e hoopiha aku?" » "Ua loaa no keia manao i ka lahui e hooikaika ma ka hookaa ana i keia aie. eia nae, ua ike pu iho no makou e like me ka'u i hai mua iho nei ia olua ua haule pahu ia manao ana me ka hooikaika pu no o N ka piha pono o ka huina i makemakeia i ka manawa e hiki mai ana. A no kela ninau au i ninau mai nei-aole e hiki ia'u ke hoike pololei aku ia oe aka o ko makou kuhina waiwai oia ka mea e hiki ke pane i kela ninau a ina he huina kekahi iloko 0 ka waihona aupuni ka'hi i waiho ai me ko'u hoomaopopo ole ke manao nei au aole no ia i lawa no ka hookaa ana 1 ko makou aie. ' E like no me ka'u i hai mua aku nei ia olua ua hooliloia kekahi o na, loaa aupuni no ka malama ana i na koa kekahi mana ikaika e hiki ai ke kakoo i ka mana o ke aupuni, ilaila no kekahi loaa o ka lilo ana aka ke manao nei au he ikaika ko lakou e hiki ai ke kulai i ko makou mau enemi i keia manawa, eia nae, aole e hiki ia makou 'ke hana aku i kekahi hana e kue ana i ka makou olelo hoopaa me ua mau poe enemi la o makou ma kela kuikahi panailike. Ua hiki loa la makou ke paio aku ia lakou i keia manawa aka he kue ana ia i ka aelike. Nolaila aole he wahi manaolana e hiki ai i ko makou mau koa ke hana i loaa mai ai kekahi wahi ma j naolana o ka lanakila. Ma na kakoo makaukau i hooiakoia aku ia na koa aia lakou ke ku makaukau nei i na manawa apau no ke pale aku a paio aku i na enemi e komo mai ana iloko o ka aina nei. No keia mau kumu apau a'u i hoike ae la oia iho la na kumu i hoi koke mai ai makou mai kā makou huakai kaahele i a haalele aku ai makou ia oe i Wakinekona. Ia makou ma ka ua loaa mai la he telepalapa o Jto makou kuhina waiwai e kauoha mai ana ia makou me ka ikaika e hiki ole ai ia makou ke hookaulua iho. I ka manawa i hiki mai ai makou i ka aina *ua haawi koke mai la nai makaainana i ko lakou mau kokua mahope iho o ka maopopo ana o ke kulana o ke aupuni. Ua hoike aku ka Moiwahine i kona manao e hoopau i ka malama ana i na pualikoa a o na loaa e haawiia nei ia lakou e hooliloia, aku ia no kji hōokaa ana i ka aie. Ua hoike koke mai la na makaainana mai kekahi pe'a o ka aina a hiki i kekahi pe'a i ko lakou manao e hoomau aku no i ka malama ana i ka pualikoa. Ma ka aoao o na makaainana koikoi a'waiwai no hoi 0 ka aifia ua haawi koke mai la lakou 1 ko lakou kokua ma ka haawi ana i ko lakou mau waiwai e hoaie ana ma

na bona haahaa loa e hiki ai ke loaa ole o kekahi wahi pomaikai ma ia hoa[ie ana. Aole i nana keia poe kuonoono 0 ka aina no ia mea, aka o ka lakou 1 makemake nui ai oia ke ku ana no ka aina hanau o lakou ame ka moiwahine. Aole wale no oia ka mea i hanaia ma ka aoao o ka lahui, aka, o na koa apau aole kekahi o lakou i haawi ole mai i ko lakou kokua e hookuu i ka hapalua o ko lakou uku a e haawiia kekahi hapa no ka hookaa ana i ka aie aupuni. O na luna aupuni apau ua hoike mai lakou i ko lakou manao ikaika e hookuu i ko lakou ukuia ana a e haawi no ka hookaa ana i ka aie aupuni. Ua aa lakou e hana wale no ke aupuni ma ko lakou mau oihana iho me ka uku ole a hikl i ka manawa e pau ai ka pilikia o ke aupuni. A ina e houluuluia keia mau kokua apau ma ka aoao o ka lahui aole no ia I lawa no ka hookaa ana i ka aie aupuni iloko o ka manawa i oleloia." "Aoie anei e hiki ke hooloihi hou ia aku ka manawa no keia kuikahi panailike?" wahi a Lore i ninau aku ai me na hiohiona huhu. (Aole i pau.) |