Ka Nupepa Kuokoa, Volume XL, Number 51, 19 December 1902 — Page 1

Page PDF (1.35 MB)

This text was transcribed by:  Ke'ehinani Andrade
This work is dedicated to:  E ola mau ka 'olelo Hawai'i

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

Hakaka nui ma ka ilikai

Pepehiia a make loa ka malama-moku e na sela.

 

HELE I KA MOKU A HOLO PAKELE LAKOU NA PEPEHI KANAKA.

 

@. Ireland. i loaa mai ai @ mau mea malalo iho: @@ poe Amerika i hooiaoia ae na @ i pepehi a make loa ka malama-@@ ka @ ana i ke kapena @ moku Pelekane Leicester Castle @@@ ana me ka pu mamua iho @ lakou haalele ana i ka moku a holo @ aku mahina o ka lana i hanala e @@@@ aku la no ka moana Paki-@@@            ka aoao hema no nae.

@@@ keia a ke kapena o ua @@@@ ia Kapalakiko i ka la 26 o @@ i ku mai hui ia nei i keia la 5 @@.

@ keia poe kela, na lakou i hana @@ pepehi kanaka a i hooiaoia ko la-@@@ ana, oia o W. A. Hibbs @ James Turner no Portland @@ Sears no Idaho. Aole he @@ mai, mai kela poe kela @@@ manaoia ua pau lakou i ka @@ ka pololi a makewai @@ ole ia kahuli paha ko lakou @@ ke kumu o ka loaa ole o ke-@@ no lakou ke @@ ua pae aku paha ma kekahi @ aku. e huli pono mai ana ke Au- @ Pelekane i keia poe. O nixon ka @@ ka malamamoku i pepehiia.

@  hapaia keia pepehi kanaka ma ka @ 2 o Sepatemaba maluna o ka moku Leicester Castle he 300 mile mai ka mo-kupuni aku o Pitcairn ma ka aoao akau @@. Ua komo mai keia poe kela @ ke ano kela moku ma kahi o na @ Pelekane i haalele mai i ka moku @ o kekahi mau kumu i ka maopopo @@ ka moku i Kapalakiko.

Ma ka po o ka la i hanaia ai keia pepehi kanaka, e mea aku mau aku ana wau e @ hiamoe ma ko’u wahi moe ,’ wahi @ o ka moku Leicester Castle @ ana i luna aupuni, “ola @ a Ernest ke kela moku Amerika he kanaka kino ikaika i hele mai @ a olelo mai ia no kona pilikia @ @ ka haki ana o kona wawae @ aku ia wau e iho i ka lumi@ o ka moku. I ka manawa a’u @ aku ai iloko, ua ku koke mai ia Hobbs, kekahi o na kanaka Amerika.  @ @ a olelo mai ia ia’u, “alaila @ manawa e ke kapena------“ ia ma-@ hookahi no ua ki mai ia oia ia’u ka @ ma kuu puuwai. Ua komo @ ia ka poka ma kuu umauma ma-@ @ nae o kuu puuwai. I keia ma-@ koke no ua hoomaka koke iho la @ hakoko ana, a iloko o ia ha-@ ana i loaa hou mai ai au i ka eha @ kuu lima a me ka uhau pu ia ana @ kuu poo me ka laau.”

Ma keia manawa i komo mai ai ka @mamoku no ke kokua ana, a ma @koko ana i loaa aku ai ola i ka @ Hobbs ma kona puuwai ke ku-@ kona make ana. Aole no hoi i @ ua hoea ae ia na limakokua a oia @ ka manawa i holo ai o Hobbs. @ manawa ana i haalele iho ai ia’u @ maluna o kuu kino elima mau @ mamuli o na poka, a mawaho @ o na palapu i kau mai mamuli @ @ia ana me na laau.”

@ ia manawa koke no ua noho mana @ ka malamamoku ekahi maluna o @, a mahope o na kuka ana no @ e hopu i na poe pepehi ka @ a i ka manawa o lakou i he@ @ @ i ua poe pepehi kanaka @ @ koke iho ia lakou aole e hiki  @ @ ka me ala lakou ma kekahi @ mua o ka moku e hiki ole @ @ ke hopu aku, oiai, ina e aa aku @ kahi e k@ mai ana i ka pu e @ mamua o ko lakou loaa ana e @ ana ka poe hopu lawehala. O @ mea i pilikia loa ai no ka hopu keia poe oia ka uhi ana o ka pouli @. A i ke ao ana ae i ke kaka-@ ua ike aku ia makou i ua poe @ kanaka nei e laua ana maluna o @ ahí la@ a lakou no i hana ai  @ a aole no hoi makou i hahai @ lakou. Ua haalele aku no ma- @ @kou. Ua lawe pu aku keia @ kanaka he mau mea ai a ua @ @ pau ana ka lakou mea ai wale no o hookahi pule.

@ @ i maopopo i ke kapena ke kumu @ hana ia ana o keia pepehi kanaka, ua manao wale ia no ua manao @ e pepehi i na aliimoku ame @ e a’e e ae ole ana i ko lakou @ a i ka manawa e lanakila ai @ ana lakou i ka moku no ka mo@ @.

@ mokupuni he aina mehameha @ @ ka moana Pakipika. He elua @ @ mile ka loihi o keia @ a he hookahi no ona awak@- .

 

@ na hana powa e hanaia nei i keia @ @ o ko kakou kulanakauhale. Kau no ka weli la.

 

@ mala mai nei ka Sunrise Ba-@ keia manawa. He mea olalo e @ ana oe i meaono maikai loa @ Kalikimaka , a ina oe e hele @ @ e kau ana no makou ma-@ ka meaono i keia mau huaolelo @ ane kekahi mau huaolelo e ae makemake ai. He emi ke kuai ana @, a o Haku halekuai @ ke kanaka hanaia mamua no @ Bakery a he nui kona mau @ o na Hawaii.

 

 

 

HAALELE I KANA WAHINE ME KA AI OLE

 

Ma ka po poalima o keia pule i hala aku nei, Dec 12, ma ka hora, 10 p.m. ua kom aku ia kekahi wahine Hawaii me ke kamaa ole ma kona wawae maloko o Kuapapanui, a ha’i aku ia i ka Oihana Makai I kona moolelo e pili ana I na hana aloha ole a kana kalipa. Ua olelo ae ka wahine he ekolu @ hula ae nei ua lawe aku ke kane i ka laua wahi mau kenikeni apau loa a hele aku la e pili waiwai me ua mau kala ie. Ua ike mau ola (wahine) i kana @ ma na wahi pili waiwai apau, a o kana mau leo uwalo aku iaia, ua panaila mai ia me na leo hooweliweli o ka hoeha. Ua kakali hoomanawanui aku ola i kana kane, aohe ai o ka home, a aohe ae o ka Pake Ai e lawe mai i ka poi mamuli o ka hoakaa ole ia o ke dala e like me na mea i aelikeia; a no ia kumu ua nui loa kona pilikia i keia Manawa. Ua olelo ae ola aohe ana wahi ai o ai ai no elua ia holookoa.

Mamuli o ka maopopo ole o ku wahine i kahi a kana kane i hele ai ua hiki ole i ka lima laula o ke kanawai ke haawi i na kokua iaia.

 

 

AOHE PAKE NO HAWAII

 

WAKINETONA, Dekemaba 3---- O na lono i lonoia oia hoi keia e apono ana ke Komile i kipa aku nei I Hawaii, ke hoomaopopoia aku nei i keia Manawa aole i pololei ia lono mamuli , o ka @ nao kuhihewa. Ua olelo ae kekahi o ua mau komito ia I kipa aku nei ma Hawaii ua kue loa lakou i ka ae ana i na Pake e komo iloko o Hawaii me ka nana ole ina no e kaupalenaia ana no huina e komo mai ai i Hawaii nei.

“O na kanaka o Hawaii nei a oi loa aku na kanaka ma ka oihana kalepa ua makemake loa lakou e komo mai iloko o ka uniona,” Wahi a ka senatoa. “ Ua komo mai lakou me kakou iloko o ka Uniona me na maka kaakaa me ke kanawai paniku i na Pake maloko o na Buke kanawai. I keia Manawa e pono ia lakou e lawe i ka laau (medicine) e like me na mokuaina ame na Teritori e ae o Amerika H@. Ina ua makemake lakou i na limahana emi e pono lakou e imi aku iwaena o ko lakou mau poai iho. Aole o makou makemake oe hookomo i na limahana @ini Aala maloko o kekahi hapa o Amerika Huipuia a e hookuku aku me na limahana puakea ma kekahi aoao.

 

Ma ke kakahiaka Poalima I hala O keia pule aku nei Dec 12, ua hopuiwaia ae ke kulanakauhale nei ma o ka pahu ana o kekahi kiana pauka mau ia o Kalihi ma ka home o Kalapoepoe. O ka hua i loaa mai mamuli oia hemahema ana ua hoi aku o Kekaha ma ka home maa mau o nakanaka apau me kona kino i hoopuehu liilii ia iloko o na apanapana, a na elima i hoehala me na palapu kuhohonu mauna o ko lakou kino.

 

 

 

 

MAKE I KE KIANA PAUDA.

 

 

HOOPOINOLA HE HALE MAUKA O KALIHI, A HOOPUEHU LIILIIIA KE KINO O KE KANAKA MAKE ILOKO O NA APANAPANA LII-LII.

 

 

Mamulli o ka hawawa ame ka hoo-muopopo ile i ka lawelawe ana pahi I ke kiana pauda nona hoi ke kaumaha o aneane iwakalua paona, ua hoopui-waia ae na kanaka apau iloko o kaoe kulipolipo e noho koke ana ilaila am eke kulanakauhale nei i ka pahu ana o kekahi mea i like loa kona uina me ka hekili a maluna ae hoi o ka leo wawalo o @ ma kae kahua kaua, ma ka kakahiaka Poalima i hala o kela pule aku nei Dekemaba la 13 ma ka hora eono maloko o ka hale Kalihi uka e kokoke ana ma kahi no o Cummings.

Mamuli o ka pahu ana o kela kiana pauda ua make aku la o Kekaha @ kona kino i hoopeuehu liilii ia iloko o na apana, a i ka wa o ka hope @ ku I hoea aku ai ua kuhikuhila aku la ola i kekahi apana o ka u-ha o kekahi e waiho ana, a o ke poo ma kekahi wahi a pela wale aku. He ehiku a ewalu mau kino kanaka iloko o ka Hale i ka Manawa a ke kiana pauka i pahu ai, a mailoko mai o kela huina kanaka he hookahi i pakele malaelae mai me ke-kahi palapu ole maluna o kona kino, oia no o Aikahele he kaikaniahine o umi kumalima makahiki. O Kale-hua, ua lilo aku kona mau maka elua ame ka lohe o kona mau pepeiao, a ke waiho nei oia ma ka Helemai o ka @ wahine iloko hoi o ka ehaeha kuhoho-nu loa.

Ua loaa aku he mau palapu maluna o Mrs. Kaiapoepoe ma kona poo a-i ame na poohiwi, a ua nalowale aku @ kahi o kona mau manamana @, a o na apanapana laau keia ua onoia aku ia e ka ikaika o ke kiana pauka iloko o kona kino.

O paukeaho keia ua paa aku oia ma-lalo o ka hale a aole no hoi i loaa iaia kekahi mau ehaeha kuhohonu loa, a o Sam Kekaha keia o eiwa makahiki ua kiolala aku oia iwaho o ka pukaaniani.

Ua loheia aku ka pahu ana o keia kiana pauka i ke kulanakauhale nei a ua hoopuohoia ae ka poe iloko o ka hiamoe nui me ko lakou mau manao kuhihewa he pu aloha. Ua manao wale ia aole i maikai ka noho ana o Kaiapoepoe ame kana wahine no ke-kahi mau la, a ua huli hoi mai oia ma kela kakahiaka i oleola a hoopahu iho la i ke kiana pauka me ka manao e hoo-poino i kona mau ohana ame kekahi poe e ae. I ka Manawa i pahu ai o ke kiana pauka ua hoea aku o Kaia-poepoe ma kekahi mau hale kokoke no, no ka hauoli pu ana iloko o ka papaai-na i hoomakaukaula no kekahi mea make oiai ola e lo-ez ana malalo o @ walona , a i kona wa i hoi aku ai e nana i ka home i hoohioioia ua hokau i’o na manao kaumaha maluna ona, a ua lawe loa ia aku oia no Kuapapanui no ka hoopau ana i kona ona.  Ma @ ole’@ hoike i loaa i ka Hope Iliamuku ua hiki no O Kekaha i ke kakahiaka ilaila a  hele loa aku ia mauka o ka rumi kahi i malamala ai o ke kiana pauka. He limahana oia no ka hana wawahi pohaku o ke Aupuni a ua manao ia ua lawe mai oia kekahi o keia mau kiana iloko o ka hale. Oiai o keia ia he la ua ia a he ia inoino ua manao ka Oihana Makai e hoomakaukau ana O Kekaha i kekahi mau owili kianano ka hele ana i ke kahawai O Kalihi e kiana i’a ai. Ua olelo ae O Mrs. Kaiapoepoe ma ka @ “Ia’u I aia ae ai no ka nana ana lua ua hoi mai kuu kane, ua lohe aku ia was i kekahi mea ma ka rumi mauka. Ua nana aku ia au, a ike aku ia no hoi au ia. Kekaha e puhi ana i ka ipupaka, a e hele ana ma ka puka iwaho me ka poho kiana pauka malalo o kona mau lima, me na haupu ana no ke kiola ana iwaho.” Ma keia wahi ua pau loa iho la kapa mea i hoomaopopo ai a hiki kona lohe ana i ka pahu ana o ke kiana pauka.

 

LA HANAU O PAUAHI

 

E malamaia an ka la hanau o Mrs. Bernice Pauahi Bishop e like ma ka mea maa mai i keia la e na halekula o Kamehameha. Ma ka hora 10 A.M. o keia kakahiaka e malamaia ana ka  anaina hoomano ma ka pailina o Mae-mae ma Nuuanu, a no ia mea ua kona laulala na mea apau.

Ma ka hora 7:30 p.m. o keia ahiahi e malamaia ana ke anaina hoomanao ma ka Halepule o Kamehameha me na haiolelo e panaila mai ana e Rt. Rev. Henry Bond Restarick ame Rt. Rev. Parker. Ke konoia aku nei na hau- mana kahiko o ke kula e akoakoa mai ma keia auwina la ma na hale kula e ma-malamaia ana, he mau hana wale no ia e pili ana no na haumana kula.

 

NUI KE DALA NO HAWAII

 

WASINETONA, Dekemaba 12- Ua panai aku ke Kakauolelo o ke keena. Puuku imua o ka Ahaolelo i keia ia i na hoaiai a Hawaii i makemake ai no ka manawae pau ana i ka makahiki 1901 no kekahi mau haawina dala hoy e hooholomua ai i ke aupuni imua me na kuihe ole. O kekahi mau mea i apo-ia  iloko o ua hoaiai nei oia no kekahi mau mea e pili ana i na hale ipukukui no Makapuu, Kahului, Puna, Kailua, Kawaihae, Mahukona, ame Kalaekalau no na huina dala i manaola no ka hoolawa ana i keia mau hale ipukukui. $50,000; $250,000 no ke awa o Honolulu; $500,000 no ka palewai o Hilo; $300,000 no na Hale Aupuni ma Hilo; $150,000 no ke kahua e kukulu ai I Hale Aupuni ma Honolulu; $150,000 no na Hale Ipukukui, ame $250,000 no kekahi moku imi loaa no ke aupuni.

 

 

NA LUNA AUPUNI HOU O KA TERITORI HAWAII

 

O A.N. Kopoikai ka Puuku hou a ka Teritori o Hawaii, ua hanaula ola ma Wailuku, mokupuni o Maui i ka malama o Dekemabaia 17, 1861, a ua piha iaia na makahiki o @1 ma ka Poakolu I hala aku nei ia 17 no o keia mahina. O kona makuakane oia kekahi o na kanaka kau kanawai o ke au I na Moi a he Luna Auhau hoi no ka Mahele Aina o Makawao, mokupuni o Maui.

            Ua hoonaauaola oia ma ke kula Hula o Wailuku a hemo pono mai, mai ke kula kiekie mai o Lahainaluna i ka makahiki 1879. Ua hele aku oia ma ka hale kula kiekie o Punahou i  ka makahiki1881 a hiki I ka mai Small Pox (Ulalii) iloko no oia makahiki nana I kii aku I kona makuakane, huli hoi aku ia oia ia Maui me ka puka pono ole mai ia kula kiekie aku.

            Ma ka makahiki 18@ ua hookohuia aku oia ma ke kulana Lunakanawai Apana no Wailuku, a ua paa aku oia ia oihana a hiki I ka makahiki 18@2 ua panai aku ka Moiwahine i kona  hookohu maluna ona I ka oihana Lunakanawai o ka Aha Hookolojolo Kaapuni.

Ua paa aku oia I keia oihana a hiki I ke kuahua o ka Repubalika o Hawaii oia hoi e hakahaka ana na keena like ole o ke aupuni ma ka malama Sepatemaba 1, 1894. Ma ia ia i oleloia ua lekei mai ia oia ma ia kulana hanohano mai o ka Aunakanawai a I kana oihana kumau o ka lolo, a ua hoomauaku oia ma keia hana a hiki wale no i kona hookohola ana aku ia e ke Kiaainan i Puuku no ka Teritori o Hawaii. Ma ka makahiki 1898 ua kohola oia he Senatoa mai ka mokupuni mai o Maui. Ma ka makahiki 1900 ua kohola oia he iaia no ke Komisina Koi Poho Pauahi Mua, oiai no nao ua kuahauaia ua Komisina ia aole i pono. I ka Manawa @ hoakoakoaia ai o ka lua o ke Komisina Koi Poho Pauahi, o Kepoikai hookahi wale no o ke Komisina mua i koho ponoia he iaia no ua Komisina ia. Ma keia Komisina ua hoomuu aku oia a hiki I ka hoiopono ana o na mea apau e pili ana lialia. Ma ka mahina o May, 1900 ua noho mua aku oia ma ka aha Elele Repubalika o ka Teritori o Hawaii i malamala ma Honoluu, a ma ka malama O Iune ua kohola aku oia ame Samuel Parker  e Elele Repubalika Hawaii no ka Aha Elele Repubalika Lahui i i malamala i keia kau wela ma Piladelapia. Ua koho aku oia i ka inoa o McKinley ame Rusawela  Peresidena a hope Peresidena no ke aupuni ma ke kau koho balota i hala he elele oia mai ka mokupuni mai o Maui i hookohu hoi ia Kalanianaole Alii no ka Ahaolelo Lahui, a he Kakauolelo hoi no ke Komite Apana o Maui.

Ma ka la 6 o Dekemabe ua hookohuia aku oia e ke Kiaaina I Puuku no ka Teritori.

O Henry @ Cooper ka Luna Nui Hou o na Hana Hou oia kekahi kanaka i paa i na oihana like ole i oi ae mamua o na luna nui o ke aupuni Hawaii. Ua

(E nana ma ka aoao 6)

 

 

 

 

Eia ka Uweaolelo moana a hiki mai

Haalele ka Moku Uweaolelo Silvertown ia Kapalakiko

 

MANAOIA E HIKI MAI ANA I KE KALIKIMAKA, A E PAU PONO ANA NA HANA O KOONEI I KA MANAWA KUPONO.

 

“E Kau aku ana ko kakou mau maka i ka hoea mai o ka moku hoomoemoe ueaolelo moe moana Silvertown @ o kakou nei ke hiki mai i ka la Kalikimaka.”

O keia ka pane i hoopukaia e kekahi o na luna nui o ka hui hoomoe ueaolelo moe moana e noho nei I ke kulanakauhale e like me na mea i hoike ia mai ma ka leka i loaa mai ia Mr. Gaines ka luna nui mai kona mau hoa hui o ka hana hookahi i Kapaiakiko. Aole o keia wale, aka, ua hoopukaia mai no keia e hoolaio ana i ka manao o ka leka mai ka poe i hoi mai nei mai Kapaiakiko mai, a i ku mai nei. Ma ka manao ia, ma ka lohe ana mamua o ka haalele ana aku ia Kapalakiko, ua haalele aku ia ka moku hoomoe uwea ia Kapalakiko i ka Poaono i hala iho ia. Dekemaba 13 a me he mea ia elua pule e hana mai ai oia I ka hana hoomoe uwea a hiki I Hawaii nei e hoohuiana me ka uwea e hoomoeia nei iloko o ka lepo o Hawaii mai ke alanui moi aku, keia kulanakauhale a i Waikiki. I na pela alaila e hiki i’o mai ana oia i ka la Kalikimaka a ai ole i kekahi manawa kupono.

            I ka la 4 o Dekemaba iho nei ke ku ana aku o ka moku i Kapalakiko mai Enelani mai a i kona hiki ana ilaila ua hookuu koke aku ia no kona heleuma a o ka hoomaka koke iho ia no ia o ka hooponopono i na hemahema. Ua loaa keia manao iloko o ewalu la e hooppau ai I keia hana hooponopono, a i ka Manawa i haalele aku ai ka mokuahi Zealandia he elua la mahope mai ua hooholo koke ia ai ia ka manawe e hoomaka mai ai ua moku ia e holo mai. O ka poe i kau mai nei ma luna o ka moku no Hawaii nei aole lakou i kau makaikai aku malunao ka moku hoomoe ueaolelo, aka, ua hoike ia mai ia lakou ka Manawa e haalele ai ua moku ia no kana hana e like me ka hoike a ka leka a ka luna nui.

            I keia e holomua mai la, i keia no hoi e holomua nei ma ka hoomoe ana i ka ueaolelo iloko o ka lepo o Hawaii e like me ka hoike a ke Kuokoa o ka pule i hala, a e like me ka mea e @ keia nei I keia manawa aohe mea hookaulua i ka hoomoe ana i ke uwea maanei, ua manaoia e hui koke ana no na poo ueaolelo i ka manawa e hiki mai oi keia o ka moana. E like me ia I keia manawa ua hoomoeia, a eia ke waino nei iloko o ka honua he 9,000 kapuai ka loihi o ka uwea i hoomoeia aole no @ pau ka hoomoe ana oiai no na kanaka e hoomau nei i ka hana.

            Ua haalele aku ka moe Silvertown ia Enelani, a hiki wale i ke ku ana i Kapalakiko ua holoia e ia he kanahikukumamalima ia ma ka moana. Ua hoomoeia mai ka uwea mai Cliff House (hale), Kapalakiko mai a e hiki ana i Hawaii nei ma Waikiki. Aia maluna o ua moku hoomoe ueaolelo nei he 4,807 tona kaumaha o ka ueaolelo i makaukau no ka hoomoe ia iloko o ke kai e waihoia aku ai i ka papaku o ka moana.

            Ma ka manawa e holo ana ua moku ia mai Enelani mai no Kapalakiko, ua hoohala ae o Mr. H. Beneat i kona manawa no ka hoolalo ana i ka maikai o ka uwea ma ka hooholo olelo ana iloko o ua tona ueaolelo ia mai kekahi poo a i kekahi poo. Ma waho ae o keia mau hoao ana ua loaa ae no keia manao e hoao hou i elua manawa mamua o ka hoomoe ana o ka uwea. Mamuli o keia e hoolalo loa ia ai ka maikai loa o ka uwea.

 

Powaia ke Kalaiwa o ke Kaa Hapaumi

 

            Ma ka po Lapule nei i hala o keia pule aku nei la 14 o Dekemaba mahope iho o ke kani ana ma ka hora 10 ua komo aku ke kalaiwa kaa Hapaumi helu 28 ma ke keena a hoike aku ia ua @ oia ma ke kihi o ke alanui Punahou ame Beretania iaia e iho mai ana i ke taona nei e kekahi mau kanaka i huna i ko laua mau helehelena. Ua hoike koke ia mai ia ke Keena Oihana Makai Iikeia mau hana powa i hanaia, a hoounaia aku la o McDuffle ka makai kiu no ka @ ana i keia hana kolohe. Ua olelo ae ke kalaiwa kaa Hapaumi e iho mai ana oia I ke taona nei i keia manawa a I kona hoea ana a hapalua like o ke alanui Beretania, ua pii mai ia he kanaka mamua o ke kaa me ka pu panapana e hulali ana ma kona lima, a @ kuhikuhi pololei ana kona wana maluna kona poo. O kona helehelena ua paa i ka hunaia me ka hainaka melemele. I keia manawa hookahi no ua piihou mai ia kekahi kanaka ma hope o ke kaa, hoopaa, iho ia i ka @ o ke kaa a hele mai ia e huli ina ekeeke o ke kalaiwa ka.

            Ma ka paiki o ke kalaiwa kaa @ loaa aku ia i ke kanaka powa he $14.25 @ o na wahi pepa liilii ame ka uwaki dala a ua lawe aku na kanaka @ I keia mau mea. Mahope o keia mau hana makau ole ua kauoha aku ia @ mau kanaka kolohe ia i ke kalaiwa kaa e hele aku ma kona alahele. I kona hoea ana i ke kihi o ke alanui Punahou ame Beretania  ua holo awiawi aku ia oia hoike aku ia I ke keena o ka hui. Ma ka hoakaka a ke kalaiwa kaa he kanaka loihi a he kanaka pahaahaa, laua a ua manao oia he mau haole keia.