Ka Nupepa Kuokoa, Volume XL, Number 51, 19 December 1902 — Page 6

Page PDF (1.52 MB)

This text was transcribed by:  Blayne
This work is dedicated to:  Awaiaulu

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

            He laau hoopalupalu keia i na aa i oole'a ame na i'o i hoopaakikiia. O kana mau hana hoopumehana ana no ka hooko ana i kana hana e komo ana ia iloko o ko kakou kino ma na wahi like ole. I na e hamoia ka laau Kikapu maluna o ke aa i oole'a a i ole paha ia maluna o ka i'o i hoopaakikiia aole e nele ana ke ola ame ka malaelae, oia hoi, e hamo ma na kakahiaka ame na ahiahi apu. E hooliloia ana no kekahi manawa uuku no ka hoola ana i kekahi ma'i o keia ano aka, o ke Kiekapoo Indian Oil oia maoli no ka laau nana oe e hoola me ka hakalia ole.

 

AILA KIKAPU

Ka Laau Hoopalupalu i na Aa Ooiea

 

            "Ua hoehaehaia au me kekahi eha i loaa ia'u ola hoi ka maui ana o kuu kuekue wawae a no ia kumu ua oolea ae la kuu au aa, kuu mau ami ame kuu mau i'o no 35 mau makahiki, a ua hoao aku wau i na laau apau a'u i lohe ai aka aole i loaa ia'u ka oluolu. Aole i loihi ae nei ua heluhelu au i kekahi mau mea e pili ana i ka laau Kiekapoo Indian Oil a ke hauoli nei au i ka hoike ana ia oe ua hoola ia kuu kuekue wawae ame na eha apau loa a'u i hoomanawanui ai no keia mau makahiki i hala ae nei."-Mrs. Huntley, 28 Houston Ave., Newport, R. I.

25 KENETA NO KA OMOLE HOOKAHI A E LOAA NO MA NA HALEKUAI LAAU APAU.

            KUAIIA E HOBRON DRUG CO. HONOLULU, T. H.

 

Na Hoomanao ana no Kamehameha V.

-

(Hoomauia)

-

            Aole he moi o Kamehameha V. ma ka inoa wale no, aka, ua komo pu aku oia iloko o na hana apau o ke aupuni, a ma kona aoao, ua ike nui oia i na hana a kona mau kuhina e hana ai. He makaala loa oia ma ia mau mea. Ma na manawa apau e weheia au a hookuu paha i na ahaolelo he mea maa mau iaia o ka hoomakaukau mua i kana mau olelo e waiho aku ai imua o ke anaina aole he hookuu wale ia mau mea. Aole no keia waie, aka, no na hana e ae no kekahi.

            Ma na mea e pili ana i kona ike i na aupuni o na aina e, he mea maa mau iaia o ka lawe ana mai i na palapala, iloko olaila na haiolelo a na kalaiaina e hookuu ae ai iloko o na ahaolelo o lakou. He heluhelu nui oia i na huke haole ke kumu o kona hoomaopopo loa ana i na hana aupuni o na aupuni e. He mau la mamua o ka noho ana o ka ahaolelo, he mea maa mau iaia ke kahea ana i kona mau kuhina no ka noonoo ana i na mea apau ana e hana aku ai iloko o ka ahaolelo. Eia ka olelo a ua Moi nei: "Makemake au e ike a hoomaopopo ko'u aha kuhina i na hana kupono e kokoia e a'u ame na hana kupono ole e kakoo ole ia e a'u. A ua makemake no hoi au i ka aha kuhina e hoike mau mai i na kumu kupono e lawelawe ai ke aupuni i na hana no ka hoohana ana, i mea e loaa e ai ka ike i ka aha kuhina no ko lakou mau ano mamua o ka noonoo ana o ka ahaolelo he mea hoi no lakou e haohao ole ai."

            He Moi no o Kamehameha V iloko o na oihana kalepa a aole on a makemake e hoopoino wale aku i kekahi poe ma ka hoowaiwai ana iaia iho ma na alanui maikai ole. He mau makahiki aku mamua o kona nohoalii ana, oiai, oia iloko o ka oihana kalepa ua komohia aku oia iloko o ka banakarupa. He hookahi makahiki mahope iho o kona nohoalii ana ae, ua kauoha aku la oia ia Lunakanawai Harris, kona lolo nana i ku pale i ka manawa o ka banakarupa e olelo ana: "Oiai, ua hookuu mai ka aha hookolokolo ia'u mai ka hookaa piaha hookolokolo ia'u mai ka hookaa piha ana aku i kuu mau aie, ke makemake nei au e hookaa piha aku, a ua makemake wau e hookaa ia lakou, oiai eia wau ma ke kulana e hiki ai ia'u ke hana aku ia hana, aole hoi au i makemake e malele aku kekahi keneta aka e ukuia ko'u mau hoa hoaie mamuli o ke kaa ole ana o na aie o'u mamua."

            He Moi malama loa keia i na mea liilii aole hoi e haalele i ka nana ana no lakou, a i ole waiho aku na kekahi poe e nana mai. He malama pu no hoi ola i na mea apua e kuaiia ana nona a i ole ia, na mea i kauoha ia e ia. He malama ola i na kumukuai o na mea i kuaiia ma kana buke hoomanao. Mahope o ka ainakakahiaka e kahea aku ai oia i kona poe, a akoakoa mai ia lakou imua o kona alo, a mahope o ka nana ana iloko o kana buke, alaila, hoike aku la oia e olelo ana: "ua hoopaa aku oe i kekahi waiwai no ka hookaa ana i keia la, nolaila e hele oe a e hookaa aku."

            Nui na kanaka o ka oihana kalepa o ke kulanakauhale o Honolulu i olelo mai ia'u (Laimana) he loaa ia lakou ka hooiaiao a makau ole i ko ka Moi poe kanaka no ka hookaa pololei mai i ka lakou mau mea i lawe ai ma ka aie, ke aie ia ma ka inoa o ka Moi. Ke hele ae oia i Hilo e haawi mau ana oia ia'u i kana mau kauoha e hele au e kuai i mau mea ai a hoopaa ma kona inoa a nana e hookaa ia mau bila apu. He kuai mau wau i na bulu manu, waa, olona ame kekahi mau waiwai e ae, a i ka manawa o'u e waiho aku ai ia mau bila iaia no ka loaa mai o ke dala aole e loaa mai ana kekahi hoohalahala pili ke dala aka he loaa mai, ke kumu e ulu ole ai kekahi mau pilikia ma ka aoao o ka poe na lakou na waiwai. He ehiku o'u mau makahiki o ke komo ana iloko o ia hana a ka Moi, me ka loaa ole o kekahi hoohalahala.

            Ma kekahi manawa ana i holo mama ai i Hilo, aole oia i hoi i kahi o Keelikolani aka moe iho la no ma kekahi wahi hale uuku o kekahi makaainana on a ma ka waha o ka muliwai o Waiakea. Mamua o kona kau ana maluna o ka moku ua hele aku la oia i ka mea nona ka hale a haawi aku la i ke kanaka he iwakalua dala ma ke gula. Puiwa ae la ke kanaka a ninau aku la: He mea aha keia" a ia manawa hookahi no ua waiho aku oia i ke dala i lalo o ka moena. Alaila pane aku la ke Moi: "he wahi amkana ia na'u ia oe. Ua noho aku wau i ka hale no elua po a he wahi makana keia na'u no kou lokomaikai panai mai ai ia'u." Ua ano kakanalua ke kanaka ma kona aoao no ka lawe ana i ke dala e pane mai la: "O oe kuu moi a nou na mea apua, aohe o'u makemake i kekahi mea." Eia ka pane a ka Moi: "Aole au he Moi e hooikaika ana e loaa, maik na kanaka mai. Ke ohi nei au i ko'u uku makahiki i mea e hiki ai ia'u ke uku aku i na mea e kupono ana no'u Aole au e haawi aku ana i keia dala ma ke ano he uku, aka, he wahi makana na'u ia oe. "Me keia mau olelo ua haalele iho la oia i ke kanaka oiai no ke dala e waiho ana malaila.

            He Moi imi ole ola i kona pono mailoko mai o kekah poe e ae ma na hana e puka ai oi, a aohe no on a hookuukuu wale i na kanaka e hele wale mai i ka paalii me ka hana ole.

                         Ma kahi o elua pule mahope iho o ka hoolewa ia ana o kona makuakane Kekuanaoa, ua kahe aku la oia i na ohua o kona makuakane, a akoakoa ae la lakou imua o ka Moi, alaila pane aku la oia: "Ua hui pu mai oukou me a'u ma ke kumakena ana i kuu makuakane, a ua hala ia, nolaila, e pono oukou e hoomaka aku i ka hana i keia manawa. O ka poe o oukau e makemake ana e hana no'u e loaa no ka hana, a in a e makemake kekahi o oukou e loaa aku ke dala no ke kuai lole ana e loaa aku no ma ka hoopaa ana ma kona inoa a e hookaa no ma ka uku mahina, a e uku aku no wau e mea dala no ka mahina hookahi no ka uku hana. "Olelo mai la na ohua o ka makuakne:" He malama mau kou makuakane ia makou a aole on a hoohana mai ia makou a ke manao nei no makou e hana mai ana no oe pela. Alaila pane aku la ka Moi: "Aole au he Moi e a'o aku i ka lahui e palaualelo aka e a'o aku ia lakou e hana i hiki ai ia lakou ke malama i ko lakou mau ohana iho. Aole au i makemake e hana wale ke kanaka me ka uku ole, aka, o ka poe e hana ana no'u e uku ia no lakou a o ka poe e makemake ole ana e hana no'u e pono lakou e hele, oiai aole e haawiia aku ana ka ai na ka poe kino ikaika a hana ole. He mea oiaio no, ua hana maikai mai oukou no kuu makuakane, a a ole he wahi maikai e loaa ana iaia a i ole i ka lahui paha ke noho oukou ma ke ano palaualelo e olelo iho ai oukou: "Ua hana makou i keia no ko makou aloha i kou makuakane." He hoohana mau ka Moi i kona poe kanaka ma na aina po-hopo-ho ma Waikiki, a i kekahi manawa ma ka lawaia ana ame ke kanu kalo ana i ka manawa i Molokai e hoohana ana ola i kona poe kanaka ma ka pa ana i na loko a. Ua olelo mau oia he mea pono e a'oia na keiki i ka hana e like me ko lakou a'oia ana i na haawina palapala. 'No ka mea in a aole lakou e ao'ia i ka hana oiai iloko o ke kula aole no lakou e hana ana i ka manawa e hemo ai mai ke kula aku, a e hana aku i ka hana e loaa koke mai ai ke dala no ke ano ulolohi o ka loaa mai o ke dala ma kekahi ano e ae paha.

            Ua komo no paha o Kamehameha a kokua i ka lealea hula aka mahope mai he mau makahiki, mamua o kona nohoalii ana ua ike koke iho la ola i kanaka i ka hiamoe wale no i ke ao aole he hele i ka hana, a i ka po e hele ai ua poe kanakan nei i ka hula i kekahi manawa he mau mile loihi ma kahi o ke kanakolu mile i ka la. Ma keia mea aole he hele o kane e mahiai no ka malama ana i ko lakou mau ohana. O keia poe ana e ike nei oia no ka poe o luna o kona aina, nolaila, ua pii ae kona huh no ia mea, ua papa loa ae la oia aole e hoohana hou ia ia mea he hula maluna o kona mau aina. Ma ke kau ahaolelo mahope koke iho ua hooikaika loa oia e hanaia i kanawai maluna o ka aina e hoopau loa ia ka hula a ke ae ia, e haawila i laikini, a e hookapu loa i ka hula mawaho aku o Honolulu. I kona manawa e noho kuhina kalaiana ana, ua hooko maoli aku oia i ka malama ana i ke kanawai pili ia mea a hiki wale no i kona make ana aole i nele kona olelo mau, he mea pono loa e hoopau loa ia ka lawelawe ana i ka hula, oiai he haawina maikai ole loa ia, no ka mea, ma on a la e hoolapuwaleia ai na kanaka mai o a o o ka aina, ke kumu hoi e hana ole ia ai ka hana.

            I ka manawa i make ai kona kaikuahine, ua malama ae na kanaka he ahahula iloko o ka pa-alii mamua o ka hoolewa ia ana. Mahope iho ua hoike mai la ola ia'u (Laimana) i kona kaumaha loa i ka ae ana e hanaia keia hana aka wahi ana aole e ae hou ia ano hana malaila. I ka wa i make ai kona makuakane ua hookuuia aku na papa himeni e mele i ka po, a aole he anaina hula i aeia e malamalama malaila.

(Aole i pau.)

 

            E HOMAKA I KA MANAWA KUPONO NO KA LAPAAU ANA I PAU AI KA NAEAʻIKU. O ka hoailona mua o keia ano ma'i oia ka paa o ka leo; a o ka hope aku oia no ka pii mai o ke kunu ikaika e ike koke ia aku ai i ka manawa e loheia ai ke kunu mai e ka mea i maa ia ano ma'i. O ka manawa maikai loa no ka lapaau ana oia ka manawa e paa mai ai ka leo o ke keiki. Ina e haawiia ka LAAU KUNU A CHAMBERLAIN o ka pau koke no ia me ka hakalia ole. Lua no i ka manawa o ke kunu maoli e haawiia ai, e pau ana no ka ma'i. Aohe he poino e loaa ana ma keia laau. He hala ole kana hoola a he hakalia ole. Ma ka Halekuai Laau o BEnson Smith & Co., Ltd., na agena kuai kukaa e loaa ai no ke kumukuai kupono.

 

MEA HOU O KA AHA HOOKOLOKOLO

-

HOOPAIIA NA KUAI WAIONA LAIKINI OLE.

-

            Ua hoea aku imua o Lunakanawai De Bolt mai ka Poakahi nei i hala, Dekemaba la 8 ka hihia o M. J. Borges ame kana keiki Marian no ke kuai waiona me ka laikini ole. Imua o kona Hanohano ua hooia aku ka mea i hoopiiia ua hewa oia no ke kuai ana i ka waiona me ka laikini ole, aka aole o Lunakanawai De Bolt i kuha-u iho maanei aka ua hookau aku la oia maluna o M. J. Borges ka makuakane i ka hoopai o $250 a o kana keiki Mariana he $150 mamuli o kona opiopio loa. Ua olelo ae kona hanohano ua manao oia aole loa keia he mau hana pono o ke kapae ana i ka olelo hooholo a ka Aha Apana a e malama ana oia i ka hoopai a ka Aha Apana ame kona Lunakanawai in a no he koikoi loa ka hoopai, aohe no ia he mea hewa no ka mea he kamaaina ka Aha Apana i keia mau ano hihia. E pili ana no ke keiki ua olelo ae ola ua hoemi aku ola i ka hoopai o ke keiki i ka waiona mamuli o ke kauoha a kona makuakane.

 

HOOPAIIA NA MOEKOLOHE

 

            O. C. Chamberlain âme Mrs. Kepiki i ahewaia ai iloko o ka Aha Apana no ka moekolohe, ua hoea aku imua o Lunakanawai De Bolt ma ke kakahiak ao ka Poakahi nei la 8 o Dekemaba, a hooia aku la i kona hanohano ua hewa no laua. Ua hookau mai la ka Lunakanawai maluna o Chamberlain i ka hoopai o $50 a o Mrs. Kepiki he $25 e like me ia i hoopaiia iloko o ka Aha Apana. Ua uku aku la ka wahine i kona hoopai aka o Chamberlain aole ana wahi kenikeni e uku ai i kona hoopai, a no ia kumu ua kauoha aku la ka Aha e hoi oia i Kawa a hiki i ka uku ia ana o ia mau dala.

 

PILIKIA KAHI MA QUAI.

 

            Me he mea la ua haule o Ma Quai iloko o ka lima o na kahuna aka me ka nana ole ae i ke kumu o ka loaa ana iaia o keia ulia pakalaki, ke okuu nei oia mahope o na keena liilii mehameha o Kuapanui. He Pakekuonono keia aka he wahi Pake akamai ma ke ano pili waiwai a hiki i kona paa ana i ka lima o ke kanawai. Ma ka Aha hookolokolo Apana ua haawi aku la o Lunakanawai Wilikoki i kekahi hoopai mahanahana loa maluna ona aka ua hapai hou aku la kahi Pake i kona hihia i ka Aha Kaapuni. Ma keia Aha ua panai hou mai la no o Lunakanawai De Bolt ia hoopai mahanahana like no o $125 ame ke koina o ka aha. Ua hoopuiwa loa ia kahi Pake i ka manawa a ka Lunakanawai i haavi mai ai i keia hoopai, a i kona manawa i laweia aku ai e ka makai See i ka auina la no ke kau ana aku maluna o ke kaa a hoi aku no Kuapapanui, ua hoole loa aku la kahi Pake me ka olelo pu ana aku i ka makai ua makemake oia e kau maluna o ke kaapio a holo loa aku i ka halekuai i loaa ai kana dala e uku ai i kona hoopai a hookuuia hoi. Ua olelo aku la ka makai e nana ola i ko laua mana e hoea aku ai i ka Halweai, aka aole loa kahi Pake i ae i keia mau olelo a ka makai a hiki wale no i kona limanui ia ana. I ko laua manawa i hoea aku ai i ka Halewai ua akoakoa ae malaila kona mau hoaloha. Ua hala loa aku ka hapanui o na paahao iloko o ka Halewai aka o Ma Quai hoi ua komo aku la oia iloko o ka puulu o kona mau hoaloha a kamailio pu aku la me lakou a hiki i ka wa a ka makai i papa aku ai iaia aku ua noi mai la oia e kamailio oia no 10 minute wale no aka ua olelo aku la ka makai e pono oia e hana e like me ka hapanui o na paahao e ai.

            I ka manawa a ke kanaka wiliki i imi aku ai i kahi Pake ua loaa aku la iloko o kona mau ekeeke he mau kakini o na pepa pakapio ame kekahi mau kikiki e ae. Eia o Ma Quai iloko o ka pilikia kuhohonu i keia manawa oiai in a oia e uku ana i kona hoopai e kau hou aku ana no kekahi hoopii maluna on a no keia mau mea pili waiwai i loaa ma kona kino.

 

MAKE NUI NA HAWAII

-

            Ma ka hoike a ka Papa Ola he kanaiwa-kumamalua make ma Honolulu nei ma ka malama o Novemaba i hala aku la a he umi-kumamakolu i make mamuli o ka mai tuberculosis he mau huahelu i oi iki i ko ka mahina i hala.

            Iloko o key huina make he kanaha-kumamaha o na kanaka Hawaii, umi-kumamakolu Pake, umi-kumamalua Pukiki, umi-kumamaiwa Iapana, hookahi Pelekane hookahi Amerika ame elua o kekahi mau lahui e ae. Ma ka hoke huahelu no na make ua ikeia ka holopapa  ka make maluna o na pepe he kanaha pakenata a oi o na pepe i make malalo o hookahi makahiki. He eiwa poe i make i hoea aku ko lakou mau makahiki i ke 70 a keu a he 12 hoi i make i hoea aku na makahiki maluna o ke kanalima.

            He 23 mare a he 40 hanau.

 

            Mamuli o ka nele o kekahi o ko kakou mau alanui nei me ke kukui uwila ole ua loaa he manawa kupono loa i ka poe powa ame ka poe hao wale e hooko i ko lakou mau makemake me ka makau ole oiai ua pouliuli a aohe he kanaka e ike mai ia lakou. Nui ka powa i keia pule.

 

NA LUNA AUPUNI HOU O KA TERITORI HAWAII.

(Mai ka aoao 1 mai.)

-

hanauia oia ma New Albany Indian, Augate 28, 1857, keikkane hoi a William Giles Cooper ame Harriet Weller Cooper o ka mokuaina o Maseseuseka. O kona makuakane he koa Uniona oia a ua komo pu aku oia iloko o ke kaua kuloko a hiki i ka hopena, a i kona haule ana i ka makahiki 1867, ua hoi aku la kona makuakhine a noho i Bosetona, ke kahua paa hoi o keia kanaka ma keia moolelo. Hoonaauaoia ola ma ke kula Ao Kanawai a puka pono mai, mai ka Boston University mai me na hoohanohano degere o ka L.L.B. i ka makahiki 1887; a hookohuia no ka Papa Loio o Suffolk County, Mass., ia makahiki hookahi, hookohu ia he hope no ka mea Hanohano Levi C. Wade, ke poo loio no ka Mexican Central Atlantic & Pacific Railroads i ka makahiki 1879; hookohuia i loio no ke California Southern Railroad i ka makahiki 1880; a ma la makahiki ua hoi aku la oia no San Diego e noho ai, ma ia kulana he loio no kekahi mau makahiki loihi, a nana i kukulu i ka hui San Diego Title and Insurance Companu me kona noho poo ana maluna o ia hui, a ma ka makahiki, 1890 iloko o ka malama o Iune, ua hoea mai la oia ma Honolulu nei, a ma ia makahiki hookahi no pa aponoia oia he hoa no ka Papa Loio o ka Aha kiekie. Ma ke kaua kuloko o ka makahiki 1 & 3 ma Honolulu, ua kohoia aku oia he Lunahoomalu no ke Komite MAlama Oia ame Maluhia, a nana no i heluhelu i ke kuahaua e hoohaulehia ana i ke Aupuni Moi a e kukulu ana hoi i ke Aupni Moi a e kukulu ana hoi i ke Aupuni Kuikawa, Ianuari 17, 1893; ma ka mahina o Maraki, 1893 ua hookohuia oia i Lunakanawai no ka Aha Hookolokolo Kaapuni, a ua paa aku i keia kulana a hiki i kona hookohu hou ia ana e ka Peresidena Sanford B. Dole i Kuhina o Na Aina E, ma ka makahiki 1895 malalo o ke Aupuni o ka Repubalika o Hawaii, a i ka mahina o Maraki 1899 ua hookohu hou ia mai la oia i Loio Kuhina e ka Peresidena Dole, a i ka mahina o Iune la 14, 1900 ka la i aeia ai o Hawaii e lilo i Teritori malalo o ke Aupuni o Amerika Huipuia, ua hookohu mai la o Peresidena McKinleu iaia i Kakauolelo no ka Teritori. I ko Kiaaina Dole holo ana aku nei i Wakinetona ua paa iho o Kupu i kona kulana ma ke ano Kiaaina ma keia makahiki no. Mamuli o na lono kolohe o ka Puuku ame kona mahuka ana ua hoohoku aku la ke Kiaaina iaia he Puuku, a i ka hoomaopopo pono ia ana o na apuku ma ke Keena Hana Aupuni ua hookohu aku ke Kiaaina iaia ma ke ano o kona Agena no ia Keena me ka hoomana ana iaia no ka lawelawe ana i na hana e pu ana ia keena, me kona kulana Kakauolelo no o ka Teritori o Hawaii.

            Ua paa aku oia i keia kulana Agena a hiki i kona hoaponoia ana e ka Senate Kuikawa ma Dec. 6, 1902 i Luna Nui o na Hana Hou. Eia kana mau @ like ole i paa ai me ke kuia ole ame ka epaepa ole:

            Peresidena o ka Papa Ola; Kuhina o ka Papa Hoonaauao; Kuhina o na Aina E; Loio Kuhina; Puuku; Luna Nui o na HAna Aupuni; a malao o ke Aupuni Repubalika ua loaa aku no iaia ke kulana o ke Kuhina Waiwai ame ka kulana Lunakanawai, a he Peresidena hoi no ka manawa ia Dole i hele aku nei i Wakinetona mamua o ka Hoohui Aina.

            O J. H. Fisher ka Luna Hooia o ka Teritori o Hawaii i keia manawa a i hoaponoia i ho nei e ka Senate Kuikawa ma ka la 6 o Dekemaba, ua hanau ia oia ma Kapalakiko Augate 22, 1857, a ua hoonaauaoia oia ma ke kula aupuni o Kapalakiko. Mamuli o kona lini nui e launa pu iloko o ka Banako o Pihopa & Company ma ke ano he lala ua hoea mai la oia ma Honolulu nei ma ka mahina oFeberuari la 8, 1883. Ua noho pu iho la oia iloko o na hana ana a ka banako a hiki i ka mahina o Uanuari me kona noho pu ana ilaila no eha makahiki ma ke ano he lala no la hui, a ia manawa, ua haalele aku la oia ia kulana a hoolilo loa aku la i kona manawa apau ma na hana pili waiwai paa, boroka ame ka hana inisua. Ma ka mahina ookatoba 1883 ua kukulu ae oia i ka pualikoa mua loa o ka Honolulu Rifles i kaulana hoi i kona mau la e noho ana. Ua kohoia ae oia he Lutanela ekahi no ia pualikoa. No kekahi manawa ua haalele aku la ola i ka pualikoa aka ma ke kaua kuloko o ka makahiki 1887 ua komo hou aku la oia iloko o kona pualikoa i haalele ai ma ka malama o May. Ua hookohuia aku la oia he Kapena no ka puali o ka Honolulu Rifles BAttalion a haalele aku la i ka pualikoa i ka makahiki 1890 i ka manawa i hoopauia ai. I ka manawa i hookahuliia ai o ke aupuni moi a ma ka Poaono la 14 o Ianuari, 1893 me Kapena Gunn, Ziegler, ame Camara ua hoakoakoa hou aku lakou i na koa i hiko iloko o na Komite Malama Ola ame ka Maluhia a ma ka Poakahi la 16 oia mahina ua hookohuia aku la oia he Lutanela-Konela no ke Komite Malama Ola ame ka Maluhia ma ka la 23 ola mahina hookahi no, ua hookohuia aku la oia ma ia kulan no ma ka pualikoa kumau o Hawaii, a i ka hope loa no hoi ua loaa aku la iaia kola anuu o ke Konela o ia pualikoa a haalele aku la hoi ia kulana ma ka la 8 o Maraki, 1889.

            He lala oia no ke Komite Ku-Waena o ka aoao Repubalika a he kanaka akalika ma kana mau hana apau loa. No kekahi mau manawa pokole ua paa aku oia i ke kulana kakauolelo o ke Komite Ku-Waena. Ua hookohu aku ke Kiaaina iaia he Luna Hooia no ke Teratori o HAwaii a aponoia e ka Senate Kuikawa ma ka la 6 o Dekemaba, 1902.

 

            E hele i kahi o na kauka huki niho noeau, Helu 215 Alanui Hotele, ma o aku o ke Alanui Uniona ma ke alo iho o Young Hale. Hemaikai na lawelawe hana ana a emi no hoi ka auhau. He maikai na mea hana o ke ano hou loa. Aohe auhau no ka noho ana, a he wahine Hawaii ke kokua.

 

Hoopiha me ke Kala - - 50 keneta

Hoopiha me ke Gula $1.00 a pii aku

Papa Niho Gula - - - }$5

Papa Niho Kala  -  -

Papa Niho Maoli - - -

Papa Niho Piha pono - - - $5.00

Huki ana i ka Niho - - - - 50c

 

NA KAUKA HUKI NIHO NOEAU

 

W. E. Allen, D.D.S.                                                                                                                           F. L. Ferguson, D.D.S.

 

HOOLAHA I KA POE AIE

 

HOOLAHA I KA POE HOAIE.

-

            E like me ka hookohu pono ia ana mai o ka mea nona ka inoa malalo iho nei ma ke ano he lunahooponopono waiwai no ka Waiwai o David Trask i make no Koolau, Mokupuni o Kauai, ke hoalaha aku nei oia i ka poe apau i aieia e ka mea i make e waiho mai i ka lakou mau koi i hooiaioia, me na hoike huahelu pololei, in a he mau hoike kekahi o ia ano, a in a no he mau koi kekahi i hoopaaia e ia malalo o na moraki waiwai paa, iloko o eono mahina mai ka la aku o keia hoolaha, a i ole eono mahina mai ka la e hookaa ai.

            E kue mau ia aku no na koi no ka mau loa ke waiho ole mai iloko o ka manawa i oleloia ae nei.

(Kakauinoaia)  HANS ISENBERG, Lunahooponopono Waiwai o ka Waiwai         o David Trask.

Lihue, Kauai, Dekemaba 3, 1902.

            (2941-Dec. 12, 19, 26.-Jan. 2.)

 

HOOLAHA MANA HOOKO

 

HOOLAHA HOOILINA WAIWAI.

-

            Ua makemakeia na hooilina o ka poe Ma'i Lepera i make ma ke Kahua ma'i Lepera, Moloka'i, no lakou na inoa malalo iho nei, e waiho ae ma ke Keena o ka Papa Ola , Kapuaiwa Hale, i ka lakou mau koi no ke koena dala o ka waiwai o na mea i make, iloko o na pule he eono mai keia la aku.

            ARTHUR KAWAIELI (k) no Honolulu; 38 makahiki; laweia i ke Kahua Ma'i Iulai 25, 1893; make, Malaki 5 1900.

            PILA PELO (k) No Puowaina, Honolulu; 22 makahiki; laweia Okakopa 25, 1898; make Aukake 18, 1900

            KAOMEA (k) no Hilo, Hawaii; 46 makahiki; laweia Feberuari 16 , 1896; mak Aukake 18, 1900

            AH PAT (k) no Lahaina, Maui; 50 makahiki; lawed Malaki 22, 1893; make Feberuari 6, 1901

            KEAHO (k) no Kahaluu, Hawaii; 16 makahiki; laweia Iulai 5, 1893; make Ianuari 8, 1902

            HALOA (k) no Kakaako, Oahu; 52 makahiki; laweia Okakopa 11, 1896; make Feberuari 14, 1902

            PAAUKI (k) no Waimanalo, Oahu; 52 makahiki; laweia Okakopa 11, 1896; make Feberuari 14, 1902

            JOE TAVIS (k) no Koloa, Kauai; 18 makahiki; laweia Aperila 13, 1892; make Feberuari 14, 1902

            L. PALELA (k) no Kohala Kauai; 18 makahiki; laweia Aperila 13, 1892; make Feberuari 14, 1902

            KAUKUNA (k) no Kona, Hawaii; 51 makahiki; laweia Maraki 7, 1884; make Feberuari 1, 1902

            No na mea i koe e ninau i ke Kakauolelo o ka Papa Ola.

                                                                                                C. CHARLOCK,

                                                                                    Kakauolelo o ka Papa Ola.

Honolulu, Dec. 9, 1902.

                        (2941-Dec. 12, 19, 26.

 

Ka Wahine i Oluolu ka Manao

-

            Mawaho ae o ke kulana ame na helehelena o ka wahine, he mau mea hou ae no koe e hoike mai ana i ka hiehie ame ka oluolu o kona ano. Ka ula pua loke e pua ana maluna o kona papalina, ka nahenahe o kona mau kapuaiwawae ma ka hele ana, ke kani o kona leo palupalu ame na hauoli ana o ke kino, o keia mau mea apau loa i haiia ae la oia na momi makamae e alako mau ia nei e ka oluolu o ka manao o ka wahine. Me keia mau hoaiai ana apau e ike ai kakou i ka waiwai i'o maoli a he mea paakiki ole no hoi ka loaa ana o ke ola kino maikai e like me kekahi poe hohewale e manao nei aole e hiki ke loaa ke ola kino maikai. O na onawaliwali apau o ka wahine ua ulu mai ia mai ke koko mai, oia hoi he koko maemae ole ka ai pono ole ame ka mai haalulu. Ma keia au naauao ua loaa kekahi laau maikai loa nana e hoopau i keia mau pilikia nui wale aku, oia hoi ka laau

WAMPOLE ʻ S PERPARATION

he laau hoi i like kona ono ke momoni aku ka puu e like me ka wai o ka hone a i awaiaulu puia me na mea waiwai nui o ka Pure Cod Liver Oil i laweia mai e makou mai ke akepaa mai o ka ia Cod makamaka hou loa, a hoohuihui ia me ka Compound Syrup o ka Hypophosphites ame Extracts mai ka Malt ame ka Wild Chery. O ka lawe ana i keia laau mamua o kou ai ana ola no ka mea nana e hoonoo-no mai ai i ka ai ana e hanaia ai oe e momona, hoihoi hou mai i ke ola kino maikai i lilo, hoomaemae hou i ke kkok ame ka hoola ana i na onawaliwali apau o ke kino i lolii paa hoi maluan ou no kekahi mau makahiki loihi loa.

            He laau keia e hoomaikai mau ana i na wahine paupauaho ame ka onawaliwali o na kauwa wahine ame na kaikamahine e ulu nei hoi ma ka poai o ka wahine makua. O na helehelena haikea e hoopau loa ia no lakou a o na umauma i hakahaka e hoopihaia no ia e like me kona maa mau.

            Ma kekahi mau olelo hoi he laau keia e hooikaika mau ana i ke kino a he laau hoi e hoihoi mau mai ana i ka la hauoli i hala aku o ke kanaka i noho kauwa aku malalo o keia mau pilikia. Eia ka Kauka E. J. Boyd mau olelo: "He laau hookalakupua maoli no keia. Ma kekahi ma'i a'u i lawelawe ai ua loaa aku i ka mea ma'i he iwakalua paona iloko o elua mahina pokole mamuli o ka hana ana a keia laau, a'u hoi e olelo nei he laau hookalakupua maoli no keia. He laau keia e holomua nei ma na wahi apau e nohoia nei e ke kanaka a he laau i imila e ka naauao o ko kakou poe kauka. Aole he mau hoopaapaa ana no ka maikai o keia laau. E loaa no ia oe ka maikai ma ka ai mua ana. Aole oe e hoohaokaia. E loaa no ma na halekuai laau apau.

 

HOOLAHA.

-

            Ke haawiia aku nei ka hoolaha, ma keia aole e kau mai ke koikoi maluna o ka mea nona ka inoa malalo iho nei no na aie ame na aelike apau o na ano apau e hanaia ana e kana wahine mare Beckie Ah Sing, oiai ua haalele mai oia i kahi o kana kane (wahi moe ame ka ai na ana.)

                                    AH SING.

Honolulu, Novemaba 29, 1920.

 

MA KE KAUOHA

 

HOOLAHA HUI I HOOHUIIA.

-

            Ma keia ka hoolaha ia aku nei o ka hui ma ka inoa o S. I. Shaw & Co., i lawelawe oihana kalepa mamua iho nei iloko o Honolulu, Oahu, Hile ame Puna, Hawaii, ma ke ano kalepa waina, hia, ame na waiona, he heui @ nona keia mau lala-S. I. Shaw. Samuel Nowlein ame J. S. Canario, ua hoopauia i keia la me na manao holo like, a ma keia ke hoolaha hou ia aku nei no hoi ua kukulu hou ae nei o Seeley I. Shaw no Honolulu, Oahu, ame J. S. Canariono Hilo, Hawaii i keia la he hui malalo a ma ka inoa o S. I. Shaw & Co., no ka lawelawe ma ke ano oihana kalepa waina, bia ame na waiona iloko o Honolulu, Oahu, a ma Hilo ame Puna Hawaii.

Hanaia Honolulu, T. H.

Novemaba 22, 1902

                        S. I. SHAW,

                        SAML. NOWLEIN

            1942-Dec, 19, 26.

 

HOOLAHA AINA AUPUNI.

-

            Ma ka Poaono, Ianuari 24, 1903, a ma ka hora 12 awakea o ua la la i olelola a ma ka alo iho o ka Hale Hookolokolo e kudalaia aku ai ma ke akea ka hoolimalima o ka aina aupupuni ikeia ma ka inoa Omaopio iloko o Kula. Maui nona ka iliaina o 1934 eka oi aku a emi mai.

            Manawa:-21 makahiki

            Ukuhoolimalima Haahaa:-$450 no ka makahiki hookahi uku mua i kela ame keia eono mahina.

            Ma keia manawa hookahi no a ma ke alo o ka Hale Hookolokolo i olelo mua ia ae nei e kuai kudala ia aku a keia mau apana elua o ka aina Aupuni e waiho la ma Mahaiula. Kona Akua Hawaii, no laua ka iliaina o 40 eka @ aku e emi mai.

            Kumukuiai Haahaa:-1.00 no ka eka hookahi.

            Kuike, a ma ke dala gula Amerika ka makemake.

            A ma keia la no a ma kela hora, e kuai kudala ia aku ai ma ke akea ma ke alo iho o ke Keena o J. Kaelemakule, Kailua, Kona Akau, Hawaii, malalo o na manao o ke Kanawai Aina o ka makahiki 1895, i mau aina kuleana ma ke kuike, o keia poe apana aina Aupuni malalo iho, e waiho la ma na Aina o Puuanahulu ame Puukala; Kona Akau, Hawaii:

Helu o ka Apana         Iliaina              Kahi i Wai ho ai          Kumukuai Haahaa

27                                11.02               Puuanahulu                 $27.65

28                                18.60               "                                     47.00

29                                18.20               "                                     45.00

61                                3.24                 Puukala           21.06

68                                10.49               "                       57.69     78.75

            Aole e aeia kekahi e kuai a oi maluna o hookahi apana aina.

            O ka põe kuai apau, e pono e loaa ia lakou na ano apau o na mea noi, malalo o na manao o ka Hapa VII o ke Kanawai Aina o ka makahiki 1895. A i poe kupa Amerika wale no ka poe kuai.

            No na mea aku i koe e hele ae i ke Keena Aina Aupuni, a i ole, e ike ae ia W. O. Aiken ma kona mau keena. Pala, Maui, ame J. Kaelemakule, Kailua, Kona Akau, Hawaii

                                    EDWARD S. BOYD,

                        Komikina o na Aina Aupuni.

Honolulu, Keena Aina Aupuni.

Dekemaba 16, 1902

                        2942-Dec. 19, 26,-Jan. 2

 

HOOLAHA AINA AUPUNI.

-

            Ma ka Poaono, Ianuari 10, 1903, ma ka hora 12 o ke awakea o ka la i oleloia, a ma ke alo iho o ka Hale Hookolokolo, e kuai kudala ia aku ai ma ke akea keia mau aina malalo iho malalo o keia mau ano o na kumukuai ame na hana hoano hou.

LUALUALEI, WAIANAE, OAHU.

Apana Helu     Ili Aina.           Kumu Waiwai Hoakakaia.

1                      505                  $1010.00

2                      573                    1146.00

3                      591                    1182.00

4                      590                    1180.00

5                      589                    1178.00

6                      590                    1180.00

7                      589                   1178.00

            Aole e aeia kekahi e kuai a oi aku maluna o hookahi apana, a o ka mea kuai mai e piha lala na makahiki he umikumamawalu; a he kupa hoi no Amerika Huipula.

            E loaa no na palapalaaina, ame ka manawa ame na kahua e kuai la aku ai keia poe apana aina ame na mea e ae apau pili ilaila, ma ka hele ana ae i ke Keena Aina Aupuni, ma Honolulu.

                                    E. S. BOYD,

                        Komikina o na Aina Aupuni.

Keena Aina Aupuni.

Honolulu, Dekemaba 4, 1902.

                        (2940 Dec. 5, 12, 19.)

 

HOOLAHA.

-

            Ke kauohaia aku nei ka poe hookumu waiwai, a hana, a on a waiwai o na kaa apau e hui pu mai ma ka ae ana ka ae i ana me na manao o ke Kaname na manao o ke Kanawai Helu 25 o na Kanawai Ahaolelo o ka Makahiki 1898, i ikeia hoi "Ke Kanawai e Hoike ana a i Pili i na Kaa Apo-hao ame Haila" he kauoha ikaika hoi mai keia la aku.

            E loaa aku no na Kope o ke Kanawai i ka manawa e kii mai ai.

Honolulu, Novemaba 21, 1902.

                                    HENRY E. COOPER

                                    Luna Nui o na Haaa Hoi

                        No. 2989-Nov. 250Dec. 5, 12.