Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLI, Number 1, 2 January 1903 — Page 3

Page PDF (1.48 MB)

This text was transcribed by:  Mary Deguzman
This work is dedicated to:  randy deguzman

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

NUPEPA KUOKOA,  IANUARI 2, 1903.

 

 

 

 

HOOLAHA KUMAU

----------------

 

Ka Hui Alahao ame Aina o Oahu

MANAWA HOLO

Mahope aku o Ianuari 1, 1902

 

MAI HONOLULU AKU

 

----------------------

HALE HOOLEHU

 

A.M.   A.M.   A.M.   P.M.   P.M.

 

@auia  7:@0  9:15  11:05  3:15  5:10

M@     8:@   9:48  11:40  3:45  5:30

K@M@  8:@2  10:08  12:00  4:05  6:10

@ae         ------  10:50   ------  4:45   ------

Waia@   -------  11:55  -------  5:40  ------

Ka@u@ ------  12:@2  ------   6:13 ------

 

MAI  WAHO   MAI

-------------------

HALE HOO@LU

 

@      ---------   5:35   --------   2:08

@     ---------   6:@0  --------   2:50

@      --------   7:10   ---------  3:55

@     5:30       7:@5   1:@5    4:32

@    6:15        8:0@   1:@8    4:52

@    6:30        8:@5   2:@5    5:25

--------------------------

 

@nnison,    F.  C.   Smith.

@  Nui     Luau Kuai Kikiki

 

--------------------------------------------

 

 

 

Kakela ma Kuke

(KAUPALENAIA)

------------

Poe Kalepa ma ke Komisina

           

A HE

POE LAWELAWE KOPAA

-------------

POE AGENA NO NA MAHIKO

LEHULEHU.

 

--------------------------

NA

WAIWAI KALIKIMAKA

EIA KAHI E KUAI AI

@ AU MAKANA

@ NA WAIWAI KEPANI NANMA KA HALEKUAI O

S Ozaki,

H@ 178,   Alanui Hotele

---------------

 

Poe Akepau i loaa hou

ke Ola Kina Maikai.

 

            He hoike mau mai nei na Kauka ia @ mai na wahi like ole mai o ke @ no ka nui o ka poe i aneane e E i ka ma'i Akepau i hoopakele ia mai kiea ma'i mai mamuli o ka laau "AYER'S CHERRY PECTORAL."  Ke ioaa i keia laau e loaa ana i ka E ka maha no ka we mauloa, a @no kekahi manawa pokole e like @ kekahi ano laau okoa ae.  Aohe Laau Kunu i oi ae o ka maikai @ua o ka LAAU KUNU  "AYER'S CHERRY PECTORAL."  @ mea maikai e ike kakou i keia, no @ua hoola keia laau i ka poe i @keia haawina no aneane kanaono @iki.  E malama mau i keia laau.  @au omole laau kunu o keia @kuai koke mamua o ka loaa @kunu.  Ina ua loaa kekahi @ kunu.  Ina ua loaakekahi oloko @ohana i ke anu e hooinu i keia @ loaa no ka maha.  @ kaukau ia e Kauka J. C. Ayers @owell, Mass., U. S. A.  @no keia mau Huaale ma na @ laau a pau.

 

-------------------------

 

ME KA MAHALO.

---------------

            @ o ka poe no lakou na inoa @ nei, a ma ka aoao hoi o ke @Sabati o Kaumakapili: no ka mea @we oluolu mai o Mrs. Kuaihelani @ Parker me ka lokomaikai i @ @ Kanalima i ua Kula Sabati @ keano @ makana  "Mele Kalikimaka."

             @ ma keia ke haawi aku nei i @ @alo ana a nui, a e hoomanao @@@ ne kau mau hana maikai, a @ makou hauoli ana . e hoopoina ole o @u Hoomanaoia ana.

            O  makou iho no me ka haahaa,@ B. F. Billingham, kahu Kula Sabati Rev. L. K. Kakani, Hope Kahu Kula  Sabati, S. H. ONI, Puuku, D. K. Hoa@, Kakauolelo Wm. Paikule, Hoa Kuka.

Ma o le makou Komite la,

SAM'L K. KAMAIOPILI

-------------------

 

Ka Poka Nui

ame ka

Poka Iki

---------------

 

He Moolelo no kekahi mau Opio Elua

loko o ke Kaua Kulokoi wawahi

Mana Kauwakuapaa o

Amerika Huipuia.

 

(Unuhiia, e S. K. Nawaa.)

---------------

 

MOKUNA XVIII.

PAIO A PAIO HOU AKU NO.

 

            "O na leo kukala kaua,

Ke holopuni nei,

Me na manao o ka hopena la keia."

------------------------------------

            "Aole! aole!  E noho no wau me a'u keiki.  E pono no'u ke make iho oiai lakou ma ko'u mau aoao.  A!  aole wau e hoonohonoho hou ana ia lakou iloko o ka laina.  Aloha oe e ke Konela.   Aloha oe e Palanike: e loaa no ia oe ka inoa ame kahi noho o kuu mama iloko o ka'u puke pakeke.  Ina  wau e make, e Palanike, e hai aku iaia ma ka leta i ke ano o ko'u make ana, a e hai pu aku iaia o ko'u mau hoomanao hope loa nona no ia .  Auwe kuu makuahine!  He lono kaumaha ana keia iaia.  E kakaou anei oe e Palanike a hai aku i kuu mama aloha?"

            "Ae, Fiti, ina wau e oia ana."

            "A! oia, ke poina nei wau.  Aole ka, hoi i pau keia kaua.  Ina  aole oe e Palanike, alaila na kekahi mea okoa ae e kakou aku i kuu mama.'

            I ka akukana i hoopuka ae ai i keia 'mau olelo me ka nawaliwali o kona leo, ua lohe koke ia aku na leo hooho hauoli mai lalo mai o ke awawa.

            "Ua uahee aku na enemi a ua lilo ke kahua kaua ia kakou," wahi a ke Kauka i pane aku ai me kona kawele ana ae i ka hou e puapuai mai ana mai ka lae mai o ka akukana.

            "Nani wale keia.  E hoala ae ia'u e Palanike i ike aku ai 'wau ia lakou no ka wa hope loa."

            Ua hooko aku wau i ke kauoha a hoala malie ae la iaia a noho iluna a hoomaka aku ia oia e nana ilalo o ke awawa.  Ua nee ae o Girifina a paa ae la i kekahi kahua ikaika, a e ku ana kona mau koa me he mau liona la e ake ana e apo aku i ko lakou mau enemi.  Oiai no naae ua uhi paapuia ae ke kahua kaua e ka uwahi ua hoomaopopo aku no o Filigerela i ke kulana lanakila o ko makou mau hoa.

            "E hoomaikaiia na Lani!  ua hookuemi aku nei kakou i ko kakou mau enemi"  wahi a Filigerela i puana ae ai.  "Ke hauoli nei wau no keia.  Gudi bai, e a'u mau keiki!  Gudi bai, Zouzou!  Mai poina ia Tome-Fitigerela ke make oia.  Gudi bai, Palanike?  E hoomanao ia ma-ma.

            I ka hala ana aku o kona uhane ma ke alahele hoi ole mai, ua waiho iho la makou i kona kino uhane ole liuliu hou ae la no ke kaua.

            Ua la weia ae ka lohe i ko makou mau koa e hana ae i mau papu pohaku no ke pale ana ae i na poka iki e lele mai ana i o makou a iloko o na minute pokole ua paa ae la kekahi pa pohaku haahaa e hiki ai ke nalo iho ko makou mau poo.  O na koa iwaena konu o ka ihona pali, ua eli iho i mau lua no lakou a me ia ano o pakele ae ai lakou mai na poka iki mai.

            la'u e nana ana i ko makou mau hoa e hana ana i keia pa pohaku, ua hoopa mai ia, o Denisa i ko'u poohiwi me ka hawanawana ana mai,---

            "E, ka lutaela, aia o Generaia Warena.  Me he mea ia aole no i manao aku o Generala Miki."

            'Aia mahea?"

            "Aaia nohoi la.  Aole anei ou ike aku i kona noho mai iluna o keia pohaku?"

            "Oiaio:  Ke ike nai wau iaia,  Heaha la kana mea e uana pono nei?"

            "Me he mea la e nana ana oia ina paha e loaa hou ana he manawa e paio hou aku ai."

            Ia maua e kamakamai@io nei, ua ku ae la ke gernerala iluna a nee mai ia'u la.

            "Lutanela, e hoomaopopo no anei oe ia Gernerala Kokopoka ke ike oe iaia?" wahi a Generaia Warena i ninau mai ai ia'u.

            "Ae, e ke Kenerala," wahi a'u.

            "Well, aia oia ke noho mai la me kona mahele malalo ia."  wahi ana me ke kuhikuhi ana aku i ke alahele a makou i hele mai ai he mau hora mamaua iho.  "Ke makemake nei wau e haawi aku i ke kauoha iaia, eia nae aole he kokua aliikoa me a'u."

            "E hele no wau ina ia he mea oluolu ia oe," wahi a'u me ko'u hoo ana iho i ka'u pahikaua iloko o kona wahi,  "Heaha kau kauoha, e ke Keneraia?"

            "Ke makemake nei wau e lele kaua aku oiai i kela kiekiena.  Aole anei ou ike aku aia ka enemi ke hoopuipui ae la malaila no ka lele kaua mai i keia wahi?  "He mea  pono e liio mua na kakou ke kaua aku mamua o k lakou ikaika ana mai."

           

Aole anei he mea pono ia'u e kii aku ia Gereraia Kolopoka a lawe mai i ou nei?  Ua hiki ia oe ke hai aku i kau mea i makemake ai."

            "Ae, ina ae hiki ia oe ke hana aku me ka hikiwawe, ina aole hai aku iaia e nee aku me ka awiwi ma ka aoao akau o kela puu pohaku nei,"  wahi a ke Keneraia me kona kuhikuhi ana aku i ke kahua o kana papahana i manao ai.

            "Ua pono."  wahi a'u me ko'u holo ana aku no kahi i kauohaia.

            Ia'u e hoomau ana i ka holo, ua ike aku ia wau i kekahi kanaka e hele mai ana maluna o ka lio.  Aole keia he mea e, o Generaia Kolopoka no.

            "Ua hoounaia mai nei wau e huli ia oe."  wahi au.  "Ua  makemake o Generaia Warena e ike ia oe."

            "Aia  oia manea?"

            "Eia maluna aku nei.  Na'u no e lawe aku ia oe iona la."      

            "Auwe aole ka oe i hala aku nei?" wahi a Generala  Warena me kona leo huhu.  "Aole anei au i olelo--------------,"

            "Eia o Generala Kolopoka.  Ua loaa aku nei oia ia'u e huli mai ana ia oe," wahi a'u i kahamaha aku ai, oiai na maopopo @a'u he mea waiwai ole ke ku wale ana aku a hoolohe i ka nukuia mai oiai ua hanaia ka hana a ua ko elike me ka makemake.

            "O, ua pono.  E kala mai ia'u e ka luanela.---E Kolopoka, ihea oe kahi i hiamoe ai?"

            "Kahuhu, aole paha wau i hiamoe, Nau no i waiho ae nei ia'u i hope, a mailaila mai la no hoi wau i hele mai nei e hui me oe a e lohe hoi ina paha ke wahi hana kau na makou."

             "Ke makemake nei wau e lawe aku oe i eha a i ole i elina regimana, ma ke awawa i kapaia aku nei e lakou nei, Ke Awawa o na Diabolo.  He wahi  @ welawela io no keia.  He uwila no nae paha kou mau koa?"

            "Manao ka naha oe pehea?  He oi aku lo lakou  iini e komo koke aku epaio me ko lakou mau hoa a ke uluhua nei i ko lakou kuwale a nana aku i ka lele mai a na poka iki."

            "Ina pela, alaila e alakai aku ia lakou me ka hakalia ole,  E hoouna aku i mau laina koa ikaika @.o ka wawahi  ana i kela papa hana e hoonohonohoia mai la mamua o ka ikaika loa ana ae.  Manoa anei oe ua hiki ia oukou ke hana aku me ka pololei?"

            "In ia he mea hiki i kekahi pualikoa e ae, alaila ua hiki no ia i ka Puali Kumau o Peneselevania,"  wahi a Generaia Kolopoka me kona nanaina hauoli me kona kahikahi ana iho i kona umiumi Pelekane.

            "He mea pono no ia lakou ke paio aku me ka ikaika, oiai o keia no ko lakou aina kulaiwi,"  wahi a Generaia Warena me kona panai u ana aku i ka hoailona aloha i haawiia mai e kona hoa alihikaua.

            He mau minute pokole mahope mai, ua oli mai la ua pualikoa Huelodia (ka inoa kapakapa o ka regimana o ka Mokuaina o Peneselevania) la;  a ia'u i nan aku ai ma ke alahele a makou i hele mai ai, aia hoi e moe ana kaoo o na regimana nui a lehulehu e nee  papa ana no kahi o ke kaua i manaoia ai.  Iloko o na leo huro i nee aku ai ka pualikoa o Peneselevania me ka mama nui, o ko lakou gereraia hoi o na pukuniahi a na Konofedereta e haaholo ana mamua o lakou me kekahi hae ma kona lima.  Ua hoomaka koke mai na pukuniahi a na Konofedereta e haawi ae i na ai a ka papaa a iloko o ka wa pokole ua hunaia aku ua pualikoa la o Peneselevenia iloko o ka uahi ame na oiapa ahi o na pukuniahi a mailoko mai oia mau mea i pu-amai ai na leo hooho hauoli e hoike ana ua lanakila ka papa hana a Generala Warena.

            Ke hoomaka mai nei ke ano ahiahi, a ua loaa mai la ka manaolana ua pau keia la me kona mau haawina weliweli   Ua kuhihewa no nae keia mau nonoo ana, oiai ia Kolopoka i hoihoi mai ai i kona regimana ihope, a i kahi hoi o ko makou iaina hoomoana, ua houluulu hou ae la na Konofedereta i ke lakou mau pualikoa a hoao hou mai e paio.

            Ma kekahi wahi oioina uuku e pili pu ana me ke alanui aupuni, ua hookauia ae kekahi mau pukuniahi kakaikahi, aole no nae i nalowale ae mai na maka maai o na enemi.  O keia kahi ano nawaliwali o ko makou kahua kaua, a maanei no hoi na enemi i manao ae e paio mai me ka manao e mahele ae i ko makou kahua kaua a e oki  ae hoi ia makou e noho nei iluna o kapuu mai ko makou mau hoa mai.

            O ke kani pinai ana mai o na pu  o ko makou mau  koa kiai ia lakou e noho ana ilalo o ke awawa, oia ka hoailona i loaa mai ia makou no ko ka enemi nee ana mai a liuliyu koke ae la na koa apau no ka paio aku.  Ua haawiia mai ke kauoha i na koa apau aole e ki wale aku i ka lakou mau pu  a hiki i ka maopopo ana o ka lakou mea e hana aku ai.    

            "Mai ia Generala Warena mai ia keia kaueha, wahi a Kapena Buka:"Ke  hoomanao ae nei wau i kona nuhu nui ia kakou no ke ki wale aku me ka maopopuo ole ia kakou ka kakou mea e hana ana oiai kakou e paio ana ma Betela Nui."

            Iloko o ka pouli i nee mai ai na Konofedereta, a ua hiki ia makou ke ike aku i ka pouliuli o na koa e nee ae ana, a ia wa koke no i olowalu like ae ai na pukuniahi nui e kau ana ma ko makou mau aoao e huai pau ana i na poka paa ame na poka pahu maluna o na enemi.  O ka hoomalamalamaia ana ae o ke kahua kaua e keia mau pukuniahi, ua ike aku la wau ua hele a nunu a haawe o lalo o ke awawa me na koa.  I ka lua o ka manawa a na pukuniahi i  huai hou ae, ua hoomaka aku la ko makou mau pualikoa e ki papa ilalo o ke awawa.  Ua hoopuiwaia na Konofedereta no keia hana a makou, nolaila, ua hoomaka ae la, e noha ko lakou mau pualikoa a emi pu aku la no hoi ihope me ka uhaiia ana e elua o ko makou mau mahele koa hele wawae, a lilo hou no ia makou ke awawa.

            O keia ka panina o ke kaua ma ko Generala Miki aoao hana no ia la , a hoomalu iho la hoi ka pouli maluna o na aoao paio a i elua, e hoomaka ana mai ka Luna Poepoe Iki a hiki i Kapa Hila, a oiai hoi aole he ma ano nui loa i puka mai mamuli o keia paio ana no ka pau ae o ke kaua, ua maopopo loa e hoea mai ana kekahi la ae me kona mau haawina o ke kaua.

 

MOKUNA  XIX

 

 KO'U  HOU  O  KE  KULUA'UMOE.

 

"Ia oe e pupue ana me ko kihei pelekunu.  Me he tiga la wau e poi ana i ka'u mea ai."

 

            Oiai ka eheu malu o ka po e uhi paapu ana ia makou, aia wau ke hooluolu la ma ka huli makani o ko Makou kahua hoomoana, a iwaenakonu o ka po, ua hoalaia ae ko'u hiamoe e Koneia Loila.  Nana i hoike mai ia'u e hoounaia aku ana kekahi poe kakaikahi e kiu i ke kulana o na enenmi ma ka aoao hema o ko makou kahua hoomoana, oiai ua hoikeia mai e na koa kiai aia kekahi hana ano e e hanaia la e na enemi ma ia aoao:

a owau kai kohoia no ke alakai ana i keia pualikoa kiu i na enemi, a na'u no e koho i iwakalua poe koa e hele pu me a'u.

            "E wae ae i kou mau kanaka me ke akahele e Wilimona,"  wahi a ke Koneia, "a mai no hoi oe a hana aku a o@ wale aku mamua o ka mea kupono."

            "Aole no kau he hana, e ke Koneia, he hoopaani wale no.  Ke hoouna nei oe ia'u e hana i keia hana ano nui, eia noe ke kauoha mai nei aole e hooi aku i ka mea e hana'i."

            "Ua  ae aku nei wau ia Generala Filita e a'o aku ana wau ia oe pela 'aia i hoopuka mai nei i kou inoa no keia hana.  O kau wale no e hana ai oia ka huli ana i mea e loaa mai ana ia oe, a aole hoi i makemake  ke keneraia e hana ia kekahi hana naaupo.  Ke hoouna nei oia i kekahi poe kakaikahi e hele pu me oe oiai ua hiki ia oe ke hoomalu pono ia lakou."

            "Ua pono,"  wahi a'u:  "e hana no wau i ka mea hiki ia'u  ae noao pu ana no hoi wau e hoi mai me ka maalani a hoike aku i na mea i loaa ia'u.  E hele ae paha wau e hai ia Mekia Hadina no kou hele aku?' '

            "Aole na'u ia e hai akku.  E pono ia oe ke hele aku me ka mallu.  Ina e lohe ana keia wahi Kapena hoohalahala mau o oukou i kou kohoia ana no keia hana, e hoomaka koke no ia e hoohalahala a o ke ala koke no ia o ka regimana holookoa.'

            "Aole ia he mea ano nui a Kaapena Buke e hoohalahala ai.  He kanaka koa oia e like me ka liona,"  wahi a'u.

            "He oiaio he kanaka koa oia,  Ina aole kona koa aole ia e noho aliikoa no ko'u regimana.  Aka mai hoopau manawa ma ke kamailio wale ana e Wilimona, e hele aku a e wae ae i kou mau kanaka."     Aole i loihi loa, ua loaa ae la ko'u mau kanaka.  Mahope o ka houluulu ana ae ia lakou ame ka hoolohe ana i ka kauoha mai ke Koneia mai, ua haawi aku la wau i ke kauhoa, a iloko o ka wa pokole aia makou ke iho la ilalo  o ke awawa, a mahope o na luia liilii i loaa mai ia makou mamuli o ke kakaa ana o na pohaku ua hala aku la makou mamua o na koa kiai a hoonohonohoiho la i ko'u wahi pualikoa uuku ma kae o ke awawa. 

            Ma hope o ko makou nee ana aku ma ke awawa e nohoia ana e kekahi mau puallikoa, ua hoea aku ia makou ma kakahi alanui e holo pololei ana i ke kahua hoomoana o na Konofedereta, a hoomau aku la makou i ka hele ana ma ia alanui a hiki i ka wa a makou i lohe aku ai i na leo hauwalaau o na enemi, ua ku iho la makou malaila,   Oiai ua ae oluolu ma iko'u mau hoa o hele pu me a'u ma keia hana ano nui, nolaila ua akahele ke ano o ko lakouhele ana.  Me keia ano iho la lakou i nihi hele aku ai e like me na ilio hahai dia e huli ana i ka  mehau i nalowale.  Mahope o ko'u a'o ana aku ia lakou aole e hele mamao loa aku, ua noho iho ia wau a owili ae la i ko'u koloka me ka hilinai ana maluna o kekahi pohaku nui me ka noonoo ana no na mea e hoea mai ana i kekahi la ae.  Oiai no nae e holo ana keia mau noonoo ana iloko o ko'u poo,  ua ano hiamoe, iho wau no ka maluhiluhi maoli no, a na Denisa i hoala ae ia'u.

            "Eka lutanela, aia ke hookalakupua mai la na enemi ma kela aoao.

            "Aia mahea?  Heaha ka lakou mea e hana nei?"

            "Aia malalo aku nei aole no hoi i mamao aku mai nei aku.  Ua ike aku nei maua me Kakiana Poka i ko lakou nee ana mai nei.

            "E hai mai hoi paha oe heaha ka lakou hana malaila.'

            "Ua ike anei  oe i   ko'u  hoopuiwa wale?"

            "Aole pela e Maleno; aka heaha hoi kou mea hai piha ole i kau mea i ike ia?"          

            "O, ka oukou hana mau no ia o ke kapa@ mau mai i ke kanaka Ailiki he hupo."

            No ko Denisa hai ole mai ame kona hoopau manawa wale no ma ke kamailio ana, ua hele aku la wau ma kana wahi i kuhikuhi mai ai ia'u me ko'u kauoha pu ana aku iaia e houluulu ae i ko'u mau hoahele a hahai ae ia'u.  I kou hiki ana ma kahi a Kakiana Poka e moe ana, ua moe iho la wau ma kona aoao me ko'u ninau ana iho iaia i ke kumu o keia lohe i laweia mai ia'u.

            "Ke maopopo ole nei ia'u,'  'wahi a Kakiana Poka:  ke manao nei no nae wau aia kekahi hana ke hanaia la ma o."      

            Ua nana aku la wau ma kahi ana e kuhikuhi ana, he ole nae ka mea a ike@ aku o kekahi wahi heailona  o kekahi hana hookalakupua.

             'Me he mea la ua ike i'o no oe e Samuela i kekahi mea a oia kou mea i hoouna a'e nei ia Denisa io'u la."

            "Well, ia Denisa ame a'u no hoi i hoea mai nei maanei ua ioaa iho nei ia maua he wahi kumulaau ohelo.  Ia maua e haha ana no ka hua, ua lohe aku lawau me ka moakaka loa i kekahi leo kahea e ku iho a iloko no oia manawa i naluku iho ai na pu iluna o ka lepo.  He mau minute pokole mahope mai, ua, haawiia ae kekahi kauoha, aole no nae wau i lohe pono loa; a ia manawa no i pahu iho ai kekahi mea ilalo.  Nolaila, ua haalele aku la maua i ke kumulaau a hoouna aku nei ia Denisa iou la."

            Aole a'u panae no keia mau hawanawana ana a Kakiana Poka oiai aia wau ke hoolono la ia manawa.  He mau sekona pokole mahope mai , ua lohe aku la makou apau i ke pahu ana iho o kekahimea iloko o ka wai.  Ua hauoha aku la wau i ko'u mau hoa e noho malie a hele aku la wau ame Poka no kae o ke kahawai. 

            "O, aia la!"  wahi a Kakiana Poka i hawanawana mai ai ia'u me ka pihoihoi nui.

            "Aia mahea?"

            "Aia no hoi la!"  wahi hou ana me kona kuhikuhi pu ana aku i kekahi mea e oni ana iloko o ka wai.

            "Hus!  E hai aku i ko lakou mau hoa aole e walaau,"  wahi a'u me ko'u hoomau ana aku i ka nana i ke kanaka e au nei iloko o ka wai.

            I ka hui ana mai o ko'u mau hoa me a'u, ua hoomaka aku la makou e kolo no kae o ke kahawai a me kahi hoi o keia kanaka e makemake ana e pai.  Iaia  i kau mai ai i kula, hopu like aku la maua me Poka i ka puana-i o ua kanaka la, a me ia ano aole he wahi pu-a.  leo iki.  Ua hoohikileleia ke kanaka Konofedereta no keia hana a maua maluna ona, nolaila ua haawi pio mai la oia me ka hoohakaka ole mai, a no kona makou no hoi paha kekahi i ke kaupono aku o ka'u pu panapana ma kona lae.  E paa nana he kaula ma kona opu, a'u hoi i koho iho ai he me kekahi e hukiia ana ma keia aoao o ke kahawai.  Ua hoomaka iho la ko'u mau hoa e huki a iloko o ka wa pokole ua mau mai kekahi poo o kekahi apahu laau nui, a ma ia poo e paa ana he kaula okoa.    Ua kauoha hou aku la wau i ko'u mau hoa e huki, a iloko o ka manawa pokole ua hau hou mai la ke poo o ka lua o na apahu laau.  Ua maopopo loa mai la ia'u eia leia poe ke hoao nei e pae mai ma keia aoao.

            Ua hoonohonoho iho la wau i ko'u poe kanaka no ka hopu ana i ka poe e hele mai ana.  Aole i pau pono ae ko'u hoonohonoho ana i ko'u mau koa, ua hoomaka mai la e kolo kekahi alii koa Konofedererta.  Ua hopu koke ia oia a paa me ka loaa ole i kekahi kuia, eia  nae ke pihoihoi la wau o ikaia mai ma kou e ka poe i koe aku mahope. 

            Ua hoomaka mai la ko'u mau hoa e pohoihoi no keia hana a makou, a he kohu pupule ko lakou ano.  Aole i loihi iho mahope o ka paa ana i ke aliikoa, ua hoomaka mai la na Konofedereta e kolo pakahi maluna o keia ano  uwapo a lakou; a ia lakou i hoea mai ua lawe pioia ae lakou e hoihoiia aku no hope o ko makou kahua.  He kanakolu ka nui o keia poe i paa ia makou e like me ka Denisa helu ana, iaia e helu ana me ka hauoli nui.

 

 

(Aole iu pau.)

 

 

 

NA  ALOHA  ELUA

i ka

IPO  HOOKAHI.

 

MOKUNA  XXX

 

KA HOOHOKA IA ANA O KA MANAO O KEKAHI LEDE.

 

-------------------------

           

            "Aohe keia o ka wa e olelo mai ai no iamea,"  wahi a Lede May i olelo  mai ai me ka akaaka.  "Manao au aole paha i pau kona ano pihoihoi i ka ike ana mai ia'u."

            I kona wa e kamailio mai ai aole nele kona akaaka pu'mai.  Me kana ipo oia ia kakahiaaka holeokoa, a aole oia i hoopuka iki mai i kakahi huaolelo e pili ana no ke aloha iaia--aole nohoi oia i hoopuka mai ai e pili ana no ka mare ana, no ka mea i na ia i aui ae aole loa oia i molowa i ka kamailio ana mai iaia no ia ia.

            Ua oi ae ke ano e o keia mau hana mamua o ka mea hiki ke hoomaopopoia.

            Ua hoao iho la oia ae hoihoi hou mai i kela manao kahiko ona--oia hoi, nana ponoi no i imi i ka hewa; a nana no i hoano e ke ano o ke kanaka ana e aloha nei; ake, ua waiwai ole na mea a pau i keia wa,

            Ua iho pu aku la no laua ilalo i ka lumi aina, alaila manao iho la oia ua kuhihewa paha kona manao e noonoo ana ia wa.  Ua hoike mai la o Sir Kilinetona i kona ano oluolu a me kona aloha; ua hoohauoli aku la oia ia Miss Lokawahie a me ia mamuli o kona hai ana aku i na kaao hoolealea, a me ka hoike ana aku i ke ano o kekahi poe ana i halawai pu ai.  Ua loihi no ko lakou noho pu ana, a hiki i ko.  Lede May wa i huli ae ai i kona hoa me ka helehelena olioli. 

            "Ua makemake no anei oe e hele kaua i ka holo loi i keia auwina la?"  wahi a Lede May i ninau mai ai.

            No kekahi manawa ua ala ae la iloko ona ka noonoo, ina paha e hoolaha ia ae ana kona mare ana, aole ia ha hana maikai o kona ike ia mai e na poe a e holo loi pu ana me ia.  He mea maopopo loa e nui mai ana na kamailio ia a o ka hana pono wale no o ka waiho loa aku ia manao.

            "Manao au aohe kaua e hele,"  wahi a Sir Kilinetona i pane aku ai;  "he la welawela Ioa keia.  E heluhelu aku au i kekahi moolelo ia oe ina oe e makemake ana."

            Aka, ua paneia aku ka pane me ke ano kakanalua loa a hiki ole iho la ia Lede May ke pale ae i kona ninau hou ana aku. 

            "E kuu kaikamahine,"  wahi a Miss Lokawahie i hawanawana aku ai, ia lakou i haalele iho ai i ka lumi hookipa--"E kuu May aloha, ua hauolli maoli no oia; ake, ua ike anei oe, he wahi manao ano e ko'u e lul wale ae nei no."

           

            "Heaha ia manao?"  wahi a Lede May  i ninau mai ai.

            "Manao au i ka hoomannpopo aku i kona ano, aohe ona makamake e hele i ka holo lio me oe; aole anei ou manao pela?"

            "I ka hoomaopopo io aku no i kona ano he kanalua io no aka, he la wela loa io nohoi keia, a aohe nohoi ona ano oluolu kupono no ia hana.  Aohe no he kumu e ae e hiki ai ke noonoo ia aku no kona hoole ana."

            "Pela  no."  wahi a Miss Lokawahie i olelo aku ai; eia nae, aohe iho la no i pau ke ano nonohua o kona wahi manao.  E olelo mau ana oia iaia iho  @ kela la, oia hoi, ua loli ano e loa ko Sir Kilinetona ano.

 

 

MOKUNA  XXXI.

 

KE KANAKA I HOANO E IA KONA ANO.

 

            I ka wa o Sir Kilinetona i komo aku ai iloko o Kilife i kela kakahiaka, ua paa loa iho la kona manao e hai i kana mea huna mamua o ka po ana o ia la---aohe oia i makemake e hoopanee a kahi wa hou aku.  He la hookahi ia iloko o  ka hauoli e kaili ae ai i kekahi mau noonoo inoino ana, eia nae aohe iho la no i lilo loa iloko o ka hauoli; i na manawa a pau ana e hele pu ana me ia.  he wa ia e komo mau mai ai o na manao kaumaha iloko ona; i kona wa e nana aku ai i ko Lede May helehelena, i kona kulana hiehie, kona lihe aku i kana mau olelo aloha e olelo mai ana, i kona mau manao, a me kana mau hana e pau--he mau mea ia e hoonui loa mai ana i kona aloha iaia. 

            E noonoo nau ana oia iloko iho ona  i na wa a pau i na hana lokoino o hana ia mawaena o laua.  Aka, no kela mare pupule ana i hooko ai--ua hiki loa iaia ke noi aku ia Lede May i keia wa a no no ka hoomakaukau ana no kona la mare e hiki mai ana.  Ua ike iho la oia ua aloha maoli o Lede May iaia i keia wa.  Ua pau na hana aloha ole mawaena o laua--a o keia wahine wale no i aloha ole ia ka mea i koe mawaena, ona a me kana ipo aloha; aole loa he hiki iaia ke lilo mai nana i keia manawa, a o kana ia e hai au ai iaia mamua o ka hala ana ae o ia la. 

            He mau hora loihi ko laua i noho pu ai me ka hauoli iloko o ka lumi hookipa.  Ua olelo aku la o Lede May iaia.     "Auwe nohoi oe, e Kilinetona, ua noho pu iho nei kaua i keia la a po, a eia nae aohe oe i hai iki mai nei ia'u i kau hana i hana ai oiai oe i kaawale aku nei i kahi e.  He mau makahiki loihi loa ia, a aohe a'u mea i lohe no lakou."

                        "I keia  po au e hai aku ai ia oe i na mea a pau e pili ana no lakou,"  wahi a Sir Kilinetona i ipane aku ai, aka, ha nanaina ano e, a pihoihoi nae kona e hoike mai ana.

            Ia wa koke no i hoomaopopo aku ai o Lede May aohe oia i makemake e hai mai i ke ano o kana hana i hana ai iaia.  Malia paha ua noho oia me ka palaka pu a me ka hoomanao ole ae iaia a ua hilahila oia i ka hai mai iaia pela; malia paha ua hele auwana, oia mai kekahi wahi aku a i kekahi wahi me ka noonoo ole, a aohe nohoi ona manao nui e hai mai iaia i ke ano o ka manawa  ana i hoopalaleha wale ai.  Ua hooholo iho la oia i kona manao aole e hoea hou mai ana ia wa e like me mamua ---e kamailio aku na oia iaia i na mea e pili ana no keia mua aku, aole hoi e hoopuka hou aku i na mea o ka wa i hala--e lilo ana ia ia olelo paa e Sila ia ai mawaena o laua.  Ua hiki no iaia ke  hilinai aku iaia; ua maopopo loa no iaia aole oia i hana i kekahi hana oiaio ole iaia iloko o keia mau makahiki loihi ona i kaawale aku ai.

            Nolaila, i ka wa i pau ae ai o ka ainawakea, a hookokoke mai ana ka malu o ka po, ua ike iho la oia ua kokoke loa ka manawa ana e hana aku ai i ka hanai hoehaeha aku ai i ka manao o ka mea ana i aloha ai.  E pono e hana kkoke ia ia hana.  O hoomaka mai auanei na poe a pau e kamailio no laua.  Ahe ia he nana pono o ka huna ana iho i keia mare an ona a kahi la okoa aku.  

            ua hele aku la laua  ma kekahi kuono mawaho o ka lumi i huli pono la i na ipuka aniani o ka lumi hookipa, alaila olelo iho la o Kilinetona iaia iho, e pono oia e hoike aku iaia i ka mea oiaio; aole hiki iaia ke waiho aku i mau olelo pale ma kona aoao--no ka mea ua nele no ia.  O ka mea oiaio maoli ua manaoio loa oia ua mare o Lede May a ua lilo mai iaia aku no ka wwa mau loa, oia ke kumu o kona mare ana ia Daisy, no ka mea ua hoike mai oia nona iho e make an oia ina oia e hele io ana i kahi e.  Aohe moolelo e ae i oi ae ka moakaka a me ka pokole e like me ia,  No keaha ia i lilo ai ia i mea paakiki i ka hai ana aku?  Ua nana aku la oia i ka helehelena i palua ia kona nani e waiho papa mai ana imua o kona aio iloko o ka po mahina lailai.  Ua ike aku la oia i kekahi oiwi kino iloko o ka aahu ailika keokeo me na llihilihi nahenahe e kuuwelu ana;  ua ike aku ln oia i ka hulali mai o kona mau mea gula a me ka nanaina hauoli a kona mau maka e hoike mai ana; ua ike aku la oia aia ke aloha oiaio nona ma kona helehelena kahi i hoike mai ai , a oia kona wa i huli ae ai a nana ma kahi e me ka naau pilihua a walania nohoi.  E pono oia e hai aku iaia--hai aku ua mareia oia.     

            "May,"  wahi a Sir Kilinetona i hoomaka aku ai e kamailio me ka leo haalulu--"May, ua noi mai oe ia'u kakahiaka nei e hai aku ia oe i na mea a pa a'u i hana ai a pela nohoi me na mea a'u i ike ai oiai au i kaawale aku ne i kahi e. Ua makaukau au e hai aku ia oe i na mea a pau i keia manawa, ina ua makaukau oe no ka hoolohe na mai."

            Ua noho malie loa iho la o Kede May no ka hapa minute, alaila olelo mai la oia:

            "E kuu Kilinetona aloha, aole au e hoolohe aku ana i kekahi huaolelo; ke hoole loa aku nei au ma na ano o pau.  Hookahi no mea a'u i maopopo loa--oiahoi keia--malia paha ua noho hoopalaleha wale ia no e oe ka hapanui o kou manawa me ka auwana hele ana ma o a maanei, aka, ua ike no au ua noho no oe me ka hoomanao ia'u; aohe mea nana e hoonaueue mai i kuu manaoio nou iloko o ke ao nei a puni e pili ana no ia mea.  Ua malama malie no oe i kou aloha no'u me ka oiaio a me ke kuokoa: a o na mea aku i koe aohe o'u kuleana ia, a ke hoole loa aku nei ua i ka hoolohe ana ia mea."

            Ua ano hoohalahala iho la o Kilinetona i ko Lede May papa ana mai iaia; ua hoao aku la no oia e kamailio hou, aka, ua paa ae mai la nae kona waha i ka paluluia ae na lima palupalu keokeo o kana mea i aloha ai.

            "A aia la,"  wahi a Lede May i olelo mai ai me ka hoihoi,  "aole hiki ia oe ke kamailio mai i keia manawa.  Aole au e hoolohe aku ana.  Aohe e loaa ia oe kekahi olelo mahalo i oi ae mamua o keia, aka, mai ka wahine wale aku no au i aloha ai e hilinai nei mahope ou.  Ma kahi o ka kaua kamailio ana e pili ana no na mea i hala a'u hoi e hoopuka aku nei ua make kanu loa ia la mau mea mawaena o kaua, e pono kaua e kamailio no keia mua aku--ke au e olino mai nei kona malamalama mamua o kana i like kona malamalama a me ke aiai me na ao o ka lani i ka wa malie-ua oi aku ka hauoli oia mamua o ke kikoo ana aku i na mea ua popopo."

            Aka, aia no ka haohao iloko ona, i kona noho mumule mai aohe wahi leo pane.      

            "He mea keia e hoihoi ai, oiai nae i keia manawa ua ano hookano loa mai la hoi oe i ka olelo ana nai pela.  Aia ko'u noonoo ana ma ia mea; aohe hora a'u e noho nei me ka hoomaikai ole aku i na Lani no ia mea/"  wahi a Kede May i olelo hou mai ai me ka hikiwawe.  E 'kuu aloha e--kuu aloha!  pehea la ke ano o ka noho ana  o keia mua aku ina ale o eo pu kekahi?"

            Alaila aohe ona wa hou aku e kamailio hou ma iai i mau kamailio hou, no ka me ua uka mai la o Miss Lokawahie i o llaua la , a i ka hoopau loa ana ia o na kukai kamailio ana no ia ahiahi, a aohe ia ia hai aku i ka mea huna ana iaia.  Ua olelo aku la oia iaia, "aloha ahiahi,"  me kona paa an i ka lima o kana aloha iloko o kona, e nana aku ana kona mau maka haikea i kona helehelena, a e hukeke ana kona mau lehelehe.  Ua nana iho la oia i na lima keokeo ana e paa ana, aka, aole nae oia i aa e honi iho ia laua; ua nana aku la oia i ka helehelena onaona me ha  pua la, aka, aohe o ke ano pumehana maoli o ke aloha e hai aku ana iaia i ka nui palena ole o kona aloha iaia.

            "Aloha ahiahi oe,"  wahhi a Lede May i olelo mai ai, a e nana mai ana kona mau maka me ka piha pahaohao i ka helehelena o kana ipo.  E hoike mau mai ana anei oia i kona ano puanuanu iaia?   E hiki ana no anei iaia ke hoomaopopo mai ua lolli no kona ano?  Alaila, me kela ano nanaina ano e no ona, ua haalele iho la oia i kana aloha me kona noonoo pono ole e ui ana iloko ona.

            "Aohe ke na o ka ano o ka hookaawale ana o na ipo i aloha ia laua @no."  wahi a Miss Lokawahie i olelo mai ai me ka mino aka; he ano e maoli no ka  manao o kau ipu.  Manao au ke noonoo la oia he hana hewa loa ia o ka honi ana mai e hoihiihi loa mai la hoi."           "He mau hewa nohoi kekahi i oi ae ke ono mamua oia,"  wahi a Lede May i olelo mai ai.  "Ka hapanui o na kanaka a'u i ike ai he wahi lihi uuku wale aku no ko lakou ano ihiihi i ko Sir Kilinetona.'

            Aka, aole no i nana aku o Lede May ; kana mau hana hoihiihi, ua uumi malie iho la no ia iloko ona me ka noonoo ululu.  I kona wa i hoi aku ai iloko o kona lumi i kela po ua noono iho la oia me na manao like ole e pili ana no kana ipo.  O ke kanaka no keia i aloha loa ai iaia, i hele ai me ka noonoo pupule no ke aloha iaia wahi ana i olelo mai ai;  o ke kanaka no keia e kau mau mai ana kona mau maka iuma nohoi o kona mau maka.  He hookahi la holookoa ona i noho pu ai me ia, eia nae, aole loa oia i hoopuka iki mai i kekahi wahi huaolelo aoha, aole nohoi i i ka huaolelo e pili ana no ka mare ana iaia, he oki loa no; aohe oia i kikoo aku i na mea o ka wa i hala oiai laua i hooipoipo ana, aole nohoi i na mea o ka wa e hhiki mai ana e hoolilo ai ia lauai kane a i wahine; aole loa oia i apomai iaia, aole nohoi i  kahea mai i na huaolelo aloha i maa mau iaia i ke kahea mai iaia.  Heaha la keia?  Aole no ka nele i ke aloha, ina he mea oiaio ka kona mau maka e hoike mai ana; aole hiki ke manao aku aia kekahi paku nana e alai nei mawaena o laua.  Heaha la keia pilikia?