Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLI, Number 2, 9 January 1903 — Page 4

Page PDF (1.82 MB)

This text was transcribed by:  Diane Poche
This work is dedicated to:  Awaiaulu

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

NUPEPA KUOKOA, IANUARI 9, 1903.

he mau paahao i hana i ka hewa aka he wahi no iana e malu ai mai na lima mai o ka poe i hele a nanauhi loa e loaa ka mea a lakou i upu nui ai e loaa i pau ae i ka haehae ia.  Ua uluku nui ae no hoi ka manao o na mauihini mamuli o keia mau kuia a o kekahi, oia no ko laua kaawale loa mai ka ohana aku ame ka aina hanau kahi e upu aku ai e loaa ai kekahi mau kokua, aka i ka aina malihini e like iho la me keia aole he manaolana no na kokua.

Ma ko Anagusi aoao ua manao wale ae no oia i ka mea nana i hana i kela hana pepehi kanaka oia no ka mea nanai hapala i ka poheoheo puka me ke koko a o ka ninau i ua kanaka la aole he hiki ke hoike maopopo mai.  O kekahi mea i maopopo loa iaia, o ka hapala ana i ke koko ma ka puka o ka mea e hakaka ai me ke keikialii he manao imihala i ke kanaka i manao e hakaka me keikialii.  He mea kela i makemake loa e hapala aku i keia poino maluna o na kanaka malihini a i ole ua hana-ia kela hana i mea e pakele ai ua kanaka la ma ka hana ana iho la i kela ano hana.  O ka Lore hoi i noonoo ai oia no ka inoino loa o ka manao o kekahi kanaka i aloha paha i ke Aliiwahine a ua lili loa paha oia no ka male aku o ke Keikialii Lorenz iaia.

Ma ka hora umi o kela kakahiaka ua hoi mai la na makai o ka hotele a o ko lakou helehelena e hoike mai ana i ka hana nui @o no ma ko lakou aoao iloko o kela haunaele iwaena o na koa o ka Akau.  Ua hoike mai ua poe makai la i ka hele ana o ua poe koa nei e ike i ka Moiwahine e pili ana i ua hana la.  Ua hele lakou e huli i na kanaka Amerika aole i loaa aku iloko o ko laua lumi a aole no ke koko iloko o ko laua lumi.

"Ua loaa anei ia oukou ka wai koko i holoiia me na lima?" awhi a ka ninau a Anagusi.

"Aole," wahi a ka pane a kekahi o na makai.

"Aohe he mea o ia ano i loaa aku iloko o ke pa-wai holoi koe wale no, he wai kopa i holoiia.  Aole hookahi kulu koko i ikeia iloko o ka lumi, e ke Kapena."

"Alaila aohe he oiaio o kela mau manao au i ha'i mai nei ia maua e ke Kapena?" wahi a Anagusi me na hiohiona o ka hauoli maluna o kona helehelena.  "E pono e huli aku ma na lima o Mr. Lore ina paha e loaa ana kekahi kulu koko ilaila?  O ka mea oiaio aohe wahi hoailona o la ano ma na lima o Lore."

Aole i liuliu ua hele mai la ua poe koa nei o ka akau mawaho o ka papaahao a kahea mai la e kuu aku ia Gerenefole Lore oiai oia ka lakou i makemake ai a no ke ko ole o ko lakou makemake ua hoi aku la lakou ma ka haalele ana iho ia waho o ka papaahao me na manaolana poho.  I keia mau hana e hanaia nei e ua poe malihini, ala na kamaaina o ka aina o Edelewesi ke ku la ma na kapa alanui a nana i ke ano kupainaha o keia poe.

"E lilo ana paha keia he mea e pilikia ai o Edelewesi nei aka hookahi mea i maopopo loa ua komo aku o Edelewesi iloko o ka hauoli i keia la, he hauoli hoi i loaa ole iaia i na la i hala koke iho nei, ka manawa i hekau koikoi loa iho ai ke kaumaha maluna o ka lahui holookoa.  "Wahi a ka pane a ka Makainui i pane aku ai ia Lore i ka manawa ana i hoi mai ai waho mai i ka ainaawakea.  "Ua manaoio na kanaka o ka aina nau i hana i keia pepehi kanaka aka ua aloha loa lakou la no kela hana.  I ka halealii aku nei ka poe hoaloha o ke Keikialii Lorenz e halawai ai me ke Kahuna Nui a hiki wale i ka hora eiwa, a ke manao nei au he hana nui ka lakou he hana paakiki loa paha ka hana e hanaia mai la mawaena o lakou ame ke Aliiwahine."  Mr kela wahi, o ke kahuna nui oia no ka Moiwahine Ietiwa.  He kapaia oia he kahuna nui i ka manawa e waihoia aku ai kekahi hihia ano nui e like iho la me keia.

"E hoomaikai ia oia," i puana ae ai o Lore.

"Ua hele a ano pupule ke kaona holookoa mamuli o na pioo.  Ua hooun@la aku nei he mau elele e hai aku i kela lono kaumaha i ka Moi Bolarazu, a e noi aku iaia e hele mai i Edelewesi nei e ike nona iho, kahi ana e huli aku ai a loaa ka mea nana i lawe i ke ola o kana keikialii.  Aole au i ike i kekahi manawa pioo nui wale e like me keia mai ka manawa i komo ai kela aina iloko o ke kaua me ka aina o ka akau.  Ma ka'u hoomaopopo loa aia kou oia iloko o ka pohihihi nui loa, a o ka inalele aku ou mawaho o keia pa oia kou kauliilii, a ke iini nui loa nei lakou e loaa kou kino la lakou mamua o ka manawa e kakauinoa ai ka Moiwahine Ietiwa i ka palapala hoopii."

Ma kela manawa ua komo mai la ke Kapena o na kiai o ka Moiwahine Ietiwa iloko o ka pa-paahao mahope iho o ka ae ia ana aku.  Ua hoike mai ka nanaina o ke kapena i kona ano kaumaha.

"Ua hoohiki aku nei ka Duke o Mikaro o oe e Mr. Lore ka pepehi kanaka o ke Keikialii Lorenz ame kona hoopaa ana aku nei iaia iho e make malalo o kela hoohiki ona ke ku oe i kahi o ka hewa lawe ola," wahi a ke Kapena o ka Moiwahine mahope iho o ka haawi aloha ana.  "Ua waiho mai nei ka Moiwahine i ke kauoha ia'u e hopu ia oe ma @ano o oe ka pepehi kanaka o ke Keikialii Lorenz."

Ua pii koke ae la ka haikea o Lore a ua like oia me kekahi kanaka ua make.  "O---o oe, e olelo mai anei oe ua kakauinoa mai ke Aliiwahine i kona inoa maluna o kela palapala hoopii---oia hoi ua manaoio oia ua hewa i'o no wau," wahi a Lore i pane aku ai me ka puiwa nui.

"Ae, ua kakauinao aku nei oia i ka palapala hoopii me ke kue loa nae i kona manao.  Ua hai mai nei ko Kaukaualii Halefonta, ua hooikaika loa ke Aliiwahine ma kona aoao e hoopau i @a hooh@oi aole nae e hiki, no ka mea, ua haawi pau aku ke Duke o Mikaro i kona kino iho e make ke @ loaa ole na kumu o ka hewa o ka mea i hoopiiia. a o ka panina loa o kana i hoike aku ai i ka Moiwahine, ina aole e hookoia ana kona manao alaila e kauoha kuke aku no oia i ka Moi i hele mai wale hooponopono koke i keila pilikia.  Ua ike ka Moiwahine he haawina kaumaha loa kela i kau iho maluna o na maaainana o Edelewesi nei e pili ana ia oe ke kumu hoi o kona @ikaika ana e ku pale nou.  Ua haa@ mai nei ka Moiwahine i na a'o ia'u @ haawi aku i kela mau pepa ia oe @ hookahi o kela mau pepa, he palapala hopu la Lore a o kekahi he palapala kuhikuhi ia oe e pili ana i ka hoo@hao ana iaia a hiki i ka manawa o @ hookolokolo."

I keia manawa a ke kapena e hoike nei i keia mau mea ua ku koke ae la o Lore iluna a kunou aku la i ke kapena ma ke ano keonimana piha me ka puuwai no nae me he mea la aohe he pana i koe.  Ma ka manawa i haawi mai ai o ke kapena i na palapala i ka makainui aole keia i ike aku i ke ano haalulu o na lima o ke kapena i mea no nei e ike i'o aku ai aia i'o no iloko ona ke ano kaumaha a pela no hoi ka nele o la ano haawina ma ka aoao o ka mkainui.  Ma ko Anagusi aoao hoi aole e hiki iaia ke uumi iho i kona ano pioloke nui ame ke kaumaha nui.

"Aole anei no'u kekahi palapala hopu?" wahi a ka ninau a Anagusi.

"Aohe hookahi.  Ua loaa ia oe ka lanakiia nui o ka hele kuokoa ana iloko o keia aina."  Wahi a ka pane a ke kapena.

"Ke makemake nei au i ke kumo o ka hana ole la ana o ko'u palapala hopu oiai ala no wau ma ia haawina hookahi me Lore," wahi hou a Anagusi.

"Ua hoopii wale ake no ke Duke he hookahi wale no o olua---e oluolu oe e heluhelu mai i ka palapala hopu i lohe pono o Mr. Anagusi," wahi a ke kapena.

Alaila hoomaka mai la ka makai nui e heluhelu.  A i ka pau ana o ka heluhelu ana ua meha pu iho la lakou no kekahi mau minute, alaila pane aku la o Lore."

"O ka manawa hea ka manawa e haawiia mai ana no'u e ku hoike ai no'u iho ame ke ku pale ana no'u iho?"

"I ka manawa hookahi no a ke Duke e hooiaio ai i kana mau ike no kou hewa i'o.  O ka mea maa mau i ko makou aina nei oia ka waiho ia mai o na ike piha ku'i e loaa ole ai kekahi kanalua," wahi a ke kapena.

"A i ka wa hea wau e hookolokoloia ai?" i wahi a ka ninau a Lore.

"Eia ke kauoha i haawiia mai nei ia'u mai ka Moiwahine mai," wahi a ka makainui, me kona alawa ana iho maluna o ua palapala nei, "eia la ke kauoha mai nei ia'u e hoopaa aku ia oe iloko o ka lumi paahao a hiki i ka la 20 o Okatoba ka manawa hoi ou e hookolokoloia ai."

"He hookahi pule i koe."  Lohi maoli kela manawa, "wahi a Lore i pane aku ai."  e aeia mai anei wau e nana aku i ka inoa o ka Moiwahine maluna o kena mau palapala?"  Ua hooko koke m ai la no hoi ka makainui a o ke Lore nana koke iho la no ia i ka inoa o ka mea ana i aloha nui ai me kona naau apau, a i kakauia hoi e ka lima akau @na no hoi i honi ai, malia he kakauinoa ana e lilo ai ke ola.  emoole ua piha koke ae la kona mau onohi maka me na waimaka oiai nae kona uhane i hoopihaia ae me ka hauuoli piha no ka mea ua ike koke iho la oia o ka pulima nana i kakauinoa i kela inoa e kau la maluna o kela mau palapala e hoike mai ana ia ua hanaia ka hana me ka hooia ole o ka manao.  E hoike mai ana ke kakau ana i ke ano haalulu, o ka limakakau.  Aole i alakaiia ka manao e ke kakau ana a ka lima.

"He paahao i'o no wau nau e ka makainui a e hana aku oe e like me kau i ike ai he pono," wahi a Lore i pane aku ai me ke ano kaumaha no nae.

"Ke kaumaha loa nei wau i ka haawiia mai o ke kauoha ia'u e hoopaahao, me ke kiai ia e na makai.  E manaoio mai oe ia'u i ko'u kaumaha i'o no keia uiia i kau maluna ou.  e hoomanao oe he hoaloha wau nou, wahi a ka makainui i hoopau loa ae ai i kona mau manao kaumaha.

"A owau no hoi kekahi iloko o ia haawina," wahi a ke kapena.

"Aka, pehea ko'u pono?" wahi a Anagusi i pane aku ai me ke ano ha'uha'u ana iho.  "Aole loa e hiki ia'u ke haalele ia oe.  He hana ku loa keia i ka ehaeha."

"E hoolana i ka manao o Hale no ka mea e puka pono mai ana no me ka maikai.  E hoomanao oe aohe ana mau hooiaio au no hoi i ike ai," wahi a kona kokoolua i hoolana manao aku ai me ko laua lululima ana no ke kaawale ana.

"Aka e noho no wau iloko o keia mau pala," awhi a Anagusi i pane ae ai, "no ka mea, ina wau e kaawale aku ana mawaho o keia pa e lilo ana wau i mea haehae ia me he ilio la."

"I kou wa e hemo ai mai waho aku o keia pa e hele kiai ia ana oe e eono mau koa a o ka lakou hana ia o ke kiai i kou ola mai ka hoopoino ia mai.  O kela iho la ke kuhikuhi a ka Moiwahine ia'u no ka hooko aku.  Aole au i manaoio i kela poe ilio---oia hoi ke manao nei wau o kela poe hanohano o ka akau e hoopilikia mai ia oe ke maalo ole aku oe ma ko lakou wahi.  I ka manawa ou e makaukau ai no kou hoi aku i ka hotele owau kekahi e ukali ia oe a hiki ilaila," wahi a ke kapena.

He hapalua hora mahope iho ua noho aku la o Lore iloko o kona lumi paahao oiaio hoi o Anagusi e kau la maluna o kona kaa e hoi ana i ka hotele e ukali ia ana hoi e eono mau koa kiai.  Ua olelo paa aku la o Anagusi i kona hoaloha e hooikaika ana oia e loaa ka mea nana i hana i kela hana karaima i hookauia mai maluna ona, a ke loaa aole oia e hoohakalia i ke kuu ae i ke akea.  Ua minoaka iho la ka makainui i ka lohe ana i kela olelo hoohiki a kahi hoaloha i kahi hoaloha.

Ma ka halealii aia malaila na manao kuihe, kaumaha, a ma kekahi aoao he haawina maha kekahi ame ka hauoli.  O ka ohanaalii keila, na kaukaualii ame ame na koa kiai ame ka poe apau malalo aku, ua piha loa lakou i ka hauoli mamuli o ka hala ana o ka mea i hookaumaha nui ia lakou he kaumaha hoi i oi aku mamua o ka make.  Ua ike no lakou e kau mau ana kekahi haawina maluna o ka aina aole nae i maopopo heaha la aka i ka manawa e hiki mai ai o ka Moi o ka Akau no ka hooponopono ana i keia pilikia ilaila e ikeia ai ia mau mea.  Ma ka aoao o ka Moiwahine Ietiwa he mau noonoo i hawiia e ia oiai oia e noho hookahi ana iloko o kona lumi ponoi no ka noonoo ana i ka mea e hana ai i pakele ke kanaka ana i aloha nui ai iloko o kona puuwai.  Ua kakauinoa aku oia i kela palapala hoopii a ke Duke o Mikaro no ka mea ua hanaia mai na mea apau e hiki ole ai ke alo i ke kakauinoa ana.  Ua hoopuka aku oia i ka palapala hopu me ke kue no o kona manao, oi loa aku ka eha o kona manao i ka manawa ona i lohe ai i ka hoopaa ia ana o ke kanaka i aloha nui la e ia iloko o ka lumi paahao.  Ua kakauinoaia kela palapala hopu me ka manao e ake ana e hoopakele i ke kanaka ana i aloha ai ana aole e hiki iaia ke alo ae nolaila ua hana aku oia i ka hana, iloko no o la manawa hookahi no, ua loaa aku no iaia ka manaolo e like no me ka hapanui o ka lahui, na Lore i'o no i lawe i ke ola o ke Keikialii Lorenz.  Ua hanaia kela haan no ka pono o ke Aliiwahine.

(Aole i pau.)

Ka Poka Nui

ame ka

Poka Iki

He Moolelo no kekahi mau Opio Elua

loko o ke Kaua Kulokoi wawahi

Mana Kauwakuapaa o

Amerika Haipuia.

(Unuhiia e S. K. Nawaa.)

MOKUNA XIX.

KO'U HOA O KE KULUAUMOE.

"Ia oe e pupue ana me ko kihei pelekunu.

Me he tiga la wau e poi ana i ka'u mea ai."

Ua hoouna aku wau i ka makou mau pio no ka laina koa kiai, a kauoha aku la wau ia Denisa me kekahi mau hoa e hele aku no kekahi aoao; iloko o ka manawa pokole ua lohe aku la wau i ke kani ana mai o kekahi hokio mai ia Denisa mai e hoike ana ua kalae ke alahele.  I ko'u hiki ana ma kekahi aoao me ko'u mau hoa, ua waiho iho la wau ia Poka me kekahi mau koa no ke kiai ana i ka uwapo; a hoomaka kaikai i ke kahua hoomoana o na Konofedereta me ko'u haalele ana iho i hookahi koa ma kela ame keia wahi o ko makou alahele i ole e nalowale ke alahele ke loaa mai kekahi kuia la makou.

Ia makou e hele nei, aole he wahi mea a lohe ia aku o ka hauwalaau mai, ke ike la no nae wau eia makou ke aneane aku eni i kau wahi o ke kupilikii.

Ua waiho iho la wau i ke koena alue, a hoomaka aku la wau ame Denisa me elua o ko maua mau hoa e kolo a hiki i ko makou halawai ana me kekehi koa kiai; a oia ka makou i hopupio iho ai a hoounaia aku no ko makou mau laina koa kiai.  Ua hiki aku la makou ma kekahi kumulaau, a maanei wau i ike ai aia makou iloko o ka laina o na Koa kiai o na enemi, a oiai ka'u i pahaohao ai no ka hala loa o keia kiai ana ma kahi kokoke i ko makou kahua hoomoana.  Mahope koke iho o ko makou hiki ana ma la wahi, ua lohe aku la wau i ka halulu mai o na kapuai wawae ame na leo kauoha o kela ame keia ano, a ma ka hoolohe aku i keia mau halulu wawae ame na kauoha, ua hiki ke hoomaopopoia aku ka nui hewahewa o keia mau pualikoa e hoonohonoho nei; a mai ke ano o na hana e hanaia ana ua hiki ia'u ke hoomaopopo iho o ke ano o keia, he hoomakaukau ana e paio mai me makou no ka lawe pio ana ae i ka puu a ko'u regimana e paa ana.

Mahope o ko'u hoolohe ana i kela mau mea apau, ua kauoha aku la wau ia Denisa e hoi aku me ko maua mau hoa a e noho iki iho hoi wau no kekahi manawa mamua o ko'u huli hoi ana aku.

Mahope o ke akakuu ana iho o na mea apau, ua haalele iho la wau i ko'u wahi e noho ana a hahai aku la mahope o ko'u mau hoa.  Ia'u i hana ai pela, ua nee mai la kekahi o na koa kiai ma ko'u wahi me kona manao owau kekahi o kona mau hoa.  Ua ike iho la wau he mea pono ole ia'u ke holo aku, nolaila, ua hopu iho la wau i ka pu a kahi koa i paa pio ai ia makou a hookohukohu iho la wau me he mea la e kiai ana.

"Ea, malie wale mai nei no hoi kela aoao," wahi a ko'u hoa o ke aumoe.

"He oiaio hoi kau; aole no hoi he mumule a kanamai," wahi a'u me ko'u hoololi ana ae i ko'u leo.

"Heaha la ka lakou hana e hana mai nei."

"Aole wau i maopopo ia mea," wahi a'u.

Mamua o ka pau pono ana ae o ka'u kamailio, ua kulou iho la ko'u hoa me ka nana pono ana mai ia'u, oiai ua ike mai la oia i ka hulali o ko'u hoailona aliikoa.

"Owai oe?" wahi ana a ia manawa hookahi no i lele mai ai oia maluna o'u.

Ua makaukau wau nona ia manawa; me ka pu a'u e paa ana ua hahau iho wau iaia ma ka aoao o kona a-i a iloko o ka manawa pokole ua hehee iho la oia ilalo o ka honua.  I ka hina ana o ko'u hoa o ke aumoe, ua haalele iho la wau i ka pu a uu aku la wau i ka holo e like me ka hiki i ko'u mau wawae ke lawe ia'u; o ka'u pu panapana ma kekahi lima.  Ua lohe aku kekahi mau koa kiai i keia hakoko ana o maua a ia'u e holo ana, ua hoouna mai la kekahi o lakou i ka poka iki mahope o'u. Na keia mea i boala 'ike ae i na koa kiai, a iloko o ka manawa pokole aia he mau tausani poka iki e hihio wale ana no i ka olewale.

Ia'u i hoea aku ai ma kahi o ka uwapo, ua loaa aku la ia'u ko'u mau hoa e ku ana me ka makaukau no ka pale ana ina e lele kaua a mai.  Ua hauoli loa lakou i ko'u hoea ana aku, a mahope o ko'u huli pono ana ina paha ua nalowale kekahi o lakou, ua hoi aku la makou me ka awiwi.  Ia makou i hiki ai ma kekahi aoao, ua okiia ae la na kaula e paa ana i na apahu laau a huli hoi aku la makou.  Ua hauoli loa wau i ko'u ike ana aole i nalowale kekahi o ko'u mau hoa mai na poku iki mai aole no nae i kukonukonu loa.

Aole iho la keia he manawa no makou e ku iho ai oiai ua hoea mai la na Konofedereta ma kekahi aoao mai o ke kakawai, a no ka nui loa o na pu raifela e kakani ana ia manawa, ua hoounaia mai la i mau kokua no makou, a hoi aku la wau e hoike i ka'u mea i ike ai.  O ka'u hoike oia kekahi o na hoike i manao ia ua waiwai maoli, a ia'u e huli hoi ana no ko'u pualikoa, oia no ka wa i uina ae ai na pukuniahi e kau ana i ka Luna Poepoe iki i panai pu ia aku me na poka iki o na pu rifela, a e lele ana keia mau elele o ka make no ke kahua a na Konofedereta i hookahua ai ia po.

O Denisa ka mea kamailio nui loa no keia hana a makou o ke aumoe, a mahope mai o ka pau ana o ke kaua na hai ae oia, ua loaa he haawina alakai kupono nona mai keia hana mai a makou.

MOKUNA XX

"Hookahi umauma-

Ma ke kahua mokomoko,

He ole ke kuhau iho-

He hana makamaka ole."

Ua paio iho na aoao a i elua me ka hahana maoli i ka la mua ma Getegaka a pela no hoi i ka lau o na la  a ma ka nana aku me he mea la e oi aku ma ka ekolu o na la.  Ua pinepine na manawa a na aoao a e elua i hoao ai i ko laua ikaika, nolaila aole i nele ka noonoo ana e hooi aku i ka ikaika o ka paio ana oiai aia wale no iloko o ka ikaika e hoea koke mai ai ka hopena o keai hana makamaka ole; nolaila, aole i uwila iloko ona koa apau e hoala ana ko lakou mau noonoo no ka hana nui e hoea mai ana.

Ua aneane loa e ao ae i ka wa o makou i hui ai me ko makou regimana mai ko makou huli hoi ana mai ka makou hana oia po.  Ia makou e pii ana iluna o ka puu, ua loaa aku ia makou na pualikoa apau ua makaukau maoli a e ku ana me ka makaala no ka hoea mai o ka wa e paio ai.  E a ana na ahi kuke ma e a maanei.  Ia'u e ku ana ma kahi kiekie loa o Luna Poepoe iki, ua hiki ia'u ke ike aku i ke kulana o ko makou kahua hoomoana, oiai ua hoike moakaka lea mai na ahi kuke i kahi a kela ame keia mahele e noho ana, a ma ke koho aku ala he ekolu mile ka loihi o kahi i paa i na pualikoa Federala ma ka laina pololei, a mailaila aku, ua hoomaka ae e pio a he kolu makou e ku ana:  o ke kumu o ka makau aia ko makou wahi e ku nei, o ka maka aia ma Puu Ilina, a o ka pio aia ma kahi kokoke i ke kulanakauhale uuku o Getebake.

Ua noho iho wau e ai i ko'u paina kakahika me ka nana ana aku i ka pua ae a nalo aku ka mahu o ke kehau i ka wa e pii malie ae ana ka la ma ke kuahiwi Hema e hoike ana hoi i kona no hoi keia o Iulai, aole ia he mea e owelawela maoli, a oiai o ka mahina hoohewahewa ai.  I ka wa i hoholo iho ai ka malamalama o ka la, ua hiki loa ia'u ke ike maokaka lea i ke Generala keia mahele koa e ku ana na pa poha-Miki ma kekahau kaua.  Ma kahi o kela ame keia mahele koa e ku ana na pa pohaku; a mahope oia mau pa e e moe aana me makou a malalo iho, e ku ana ko Girifine mahele koa, a ma o aku e wela ana na hae o na mahele elua ame ekolu ame kekahi hapa o na mahele eono ame umikumamakahi, oiai ua nee mai o Sewika ia pa a hoi ae la me kela ame keia mahele a ua ike aku wau i na laina koa kiai a mahope aku o na koa hele wawae e ku ana na pualikoa pukaa me ka lakou mau pu nui e hulali ana i ka maka o ka la.

Ke nee nei ka la ma kona alahele, ke kuhikuhi nei ka manamana kuhikuhi hora i ka hola a hala wale ae; aole no nae he wahi hoailona o ka paio aku.  I ke kiekie ana ae o ka la ua haawiia mai ke kauoha i na aliikoa e nana i na mea kaua a na koa, a ia Konela Loila e hooko ana i keia kaua, ua paapaaina koke mai la na pu raifela ilalo o ke awawa, a hahai wale aku no kekahi.  Aole i loihi mahope iho ua ala mai la ka paio ana ma ka aoao akau, a oiai he mamao maoli ko makou wahi aole makou i lohe aku i ke kani mai o na pu rafela, o ka uahi nae ia e pu-a mai ana.

Pele iho la na aoao a e eluai ku iho ai a hiki i ke awakea.  Ua hoolawa hou ia mai na koa me na poka iki a ua mahelehelia ae na mea ai a kela ame keia.

"He wahi hana molowa maoli no keia o ke kali ana no ka wa e paio ai," wahi a ka pena a Buka iaia inoo iho ai ma kahi a makou e puuluulu ana.  "I na no hoi e nee aku kakou ma kekahi wahi okoa e aho no hoi ia mamua o keia."

"He hoomau no hoi oe e Kapena Buka i ka hooholahala," wahi a Mekia Hadina.  "Nou iho ke hauoli nei wau i ka loaa ana he wahi manawa e hoomaha ai.  Ke manao nei hoi wau ua lawa la hoi kou hele ana mai ka muliwai o Rapahanoka a hiki i Peneselevania nei a e hauoli ana la hoi oe no ka hoomaha iho."

"O ua pono no ia ma kekahi ano, wahi a ke kapena:  "he pili ka'u he eiwa mailoko mai o ka umi ke molowa nei i keia ku wale o kakou."

"W-u-well, ke m-m-ma-nao n ei w-w-wa p-p-pela," wahi a Lutanela Wipila, ka uu iwaena o ko makou pualikoa.  "A-a-ka, e ho-ho-hoo-ma manao iho o-o-oe ua paio i-i-ikai ka aku ka ka-kakou i ne-ne-nehinei.

"O, ua oki kau haiolelo loihi e Wipila," wahi a Kapena Buka me kona aka ohenehene ana ae.  "Ina makou e kali ana no kau kauoha a-a-aole loa e ho-ho-hoea koke mai."

"Ke hoole nei wau i ka oiaio o kau," wahi a Mekia Hadina.  "Ua hiki ole i  kekahi mea ke hoole mai i ko Wipila hemahema ma ke alakai ana.  Ia kakou e pii ana iluna o keia puu i nehenei, ua hooikaika oia i kona mau koa me kona hailiilii ana i na enemi me ka hopo ole e like no hoi me oukou."

"N-n-no ko'o p-p-pihoihoi nui ke k-e-pela," wahi a Lutanela Wipila.

"Halo! heaha kela !  Heaha ka lakou la e hana mai la ma kela wahi puu," wahi a Kapena Buka iaia e makaikai ana i ke kahua o na enemi me ka Mekia Hadina ohenana.

"Aia mahea?" i hooho like ae ai makou.

"Aia no hoi la!  E nana aku oukou ma kela olaelae laau a e ike no oukou aia ke kauia ae la he mau pukuniahi."

"He oiaio kau," wahi a Mekia Hadina me kona nana ana aku me ka ohenana.  Aia he ewalu pu i keia manawa e kau nei."

"Aia hou no kela mau pukuniahi e kau mai la ma o iki aku a aia hou aku no.  E Kapena Buka aole oe e kali loihi loa no kau mea e hoohalahala nei."

"He oi aku ko'u hauoli no ia mea," wahi a Kapena Buka.

Aole o makou wale ka poe i ike i keia mea, aka he pae okoa ae no kekahi oiai ia manawa i hoeueu ae ai na mahele koa apau, oiai ua haawiia, mai ka hoailona mai kekahi puu mai kahi i hoonohoia ai o na kiu o ko makou aoao.

"No ko oukou mau wahi pakahi e na keonimana!" wahi a konela Loila.  "E ku ae na aliikoa ma ko lakou mau wahi pakahi!"

Ua hooko aku makou i ke kauoha a iloko o ka wa pokole aia makou ke ku la ma ko makou mau wahi pakahi.

"Ea, ke nui loa mai la na pukuniahi e kauia ae la mao," wahi a Kakiana Poka ia'u.  "Aole e loihi loa a o ka haluku mai no ia o ka lakou mau poka i o kakou nei."

"Aole ia he mea e hoopaapaa ai," wahi au. E kauoha aku i na koa ma ka aoao hema e malama pono ia lakou.  E pono pu hoi ia oe e Sanuula e malama pono ia oe; he mea waiwai kou hoikeike wale ana aku ia oe."

"Ea, ke hoomaka mai kela mau pukuniahi e hae aole e kanamai ka pilihua," wahi a Denisa me kona nana pola me ko lakou mau waha e huli pono o na pukuniahi ona enemi e kaua mai no ana aku i ka nui hewahewa maoli mai ana i o makou.

"E hoopau i kau mau olelo ano ole e Denisa, a e moe iho oe ilalo, a e malama i kou poo kolohe."

"Ua pono, e ka lutanela.  Heaha la hoi kou mea e moe ole nei ilalo?"

"Mahope.  Ano e o'u mau hoa, e pee iho a e malama pono ia oukou.  E lilo ana keia puu i kiko waena no na pu a na enemi."

Ua hoolohe koke na koa i ke kauoha a ia wa i nee aku ai mana me Kapena Buka mahope o kekahi pohaku nui a makaikai aku i ka hoonohonohoia mai o na pukuniahi.  Ia wa ua ike aku la wau i ka nee ana mai o kekahi mau pualikoa pukaa he umikumamalua a hoonohonoho ae la; ma ka nana aku aia he hookahi haneri pukuniahi ia manawa ma ko ka enemi aoao, aka, ua kaliia aku la no ka loaa mai o ke kauoha.  Ia'u i nanaiho ai i ko makou aoao, ua ike iho la wau aia na pukuniahi nunui a makou ke kauia nei ma kekahi kiekiena a ma ka nana ana iho e pukuniahi wale no mai o a o, a ma ka nana aku o keia paio e paio ia ana mawaena o na pualikoa pukaa.

I ka hala ana ae o ka hapalua hora, ua poha koke mai la kekahi pukuniahi ma ka aoao hema o na Konofedereta, a ua hiki ia'u ke lohe aku i ka hanehane mai o ka leo o ka poka oiai e lelel mai ana i o makou la.  Mahope mai ua lele pakahi mai la a hiki i ka lele pualu ana mai o na poka a keia hookahi haneri pukuniahi a na enemi, a o na poka aia ke lele ae la maluna o makou; o ka hapanui nae malalo iho o ka makou wahi e noho ana.

laua ikaika, nolaila ole  i nele la noonoo

Oiai na enemi e kipoka nei ia makou, aia no ko makou mau pukuniahi ke hoonohonohoia nei; aka, i ka wa i makaukau pono ai ia wa i hui pu aku ai me na enemi ma ka panai aku me ka laua awaawa maoli.  No ka pihoihoi o na koa, ua haalele iho lakou i ko lakou mau wahi pakahi a hoomaka ae la e aea iluna a nana aku i ka paio mawaena o na puali pukaa; a oia ua loaa pu mai ka pihoihoi ia makou na aliikoa, ua hiki ole ia makou ke hoomalu aku i na koa.

Ua hunaia aku na enemi ame ko makou mau puali pukaa e ka uahi, nolaila aole makou i ike aku i ke kulana o na aoao a i elua e paio ana.  Ua wawaio ae na leo o keia mau pukunihi a hoopiha ae i na kualono ame na awawa, a o ka olapa ana o ke ahi oia ka mea nana i hoike mai i ka pukuniahi ma ko makou aoao, a e hoohania ana lakou e na pualikoa o Generala Hanakoka.

No elua hora keia paio ana o na aoao a i elua, a aia ka elele o ka make ke hana nei i kana hana mawaena o makou, oiai eia ke pahu nei kekahi mau poka pahu maluna iho o makou, a ke lele liilii nei na apana hao ma o a maanei.  eia ke waiho eha nei kekahi poe makou, a he mea hiki ole ke hoopoina iho i keia paio ana mawaena o no aoao a i elua oiai maanei i paioia ai kekahi o na hakoko ikaika loa i ala mai ai ka hookumuia ana o keia kaua.

Na ka uahi i huna aku mai ko'u mau maka aku i ka hopena o keia mau ki poka ana a ko makou mau puali pukaa, a o ka'u mea e ike nei aia kekahi o ko makou mau pukuniahi ke hoihoia nei ihope oiai ua hiki ole ke hoohana hou aku ia lakou, a i kela ame keia manawa aia ke kau hou ia la he mau pukuniahi hou a hoomauia aku ka paio ana.  I ka wa e paio nei na aoao a i elua, o ka ilina o na poka a ka enemi aia i o makou la, a ke waiho a make nei kekehi poe o makou.  O Lutanela Wipila, ua pau kana hana oiai aia oia ke waiho la he kuio make mako'u aoao.  I keia manawa ua haalele iho na koa i ka makaikai ana i ka pio o na puali pukaa a ua emi aku lakou no ka pee ana iho mahope o na pa pohaku.

Ke hele mai la wau a uluhua maoli i keia paio mawaena o na puali pukaa, a ke ake la wau e pau koke iho ina no ia he mea e kauoha ia mai ai no ka nee ana aku imua.  E aho ka make ana ma ka paio ana aku he alo a he alo mamua o ka pee iho a hiki ole ke pale ae i ka make e hele mai nei.

I ka hala ana o elua hora, ua hoomaka mai e akakuu kahi mau pukuniahi, a ia wa pu no hoi i kuu iho ai ko makou mau puali pukaa i ka lakou hana.  Iloko o hapalua hora ua mahe pu iho la.

Ua hauoli iho la makou i ka pau ana o keia hakoko ana, a ua kali aku makou me ka hoomanawanui e hoohana hou mai ai oiai ua maopopo ia makou ke ku nei o generale Miki ma ka aoao e pale ana.

I ka mao ana ae o ka uahi, ua ahuwale aela kahi a na pualikoa pukaa i paio ai, a ia wa i ike aku ai wau, ua like no a like ka poina ma na aoao a i elua, oiai aia ke waiho la na pu i pau i ka nohaha.  @ia ka Mekia Hadina nana ana ma ka ohe nana, ua hai mai la oia ia makou. aia ke kahua o na enemi ua piha i na kino make.  I ke kuu ana iho keia o na pukuniahi ia wa i ala mai ai ka paio mawaena o na koa kiai o na aoao a elua a ke hoopiha-ia ae la ke awawa me ka uahi o na pu raifela.  O keia paio ana no nae he wahi hana maalea wale no ia na ka enemi i lilo ai ko makou noonoo malaila a ike ole ia aku i ka i'o maoli o ka lakou hana e manao nei e hana mai.

"E, Wilimona, aole anei ou ike aku i kela kanaka maluna o ka lio keokeo?" wahi a Kapena Buka ma kona kuhikuhi ana aku i ka olaelae laau ma ke kahua o na Konofedereta.

"Ae, ke manao nei wau he aliikoa oia e haawi ana i ke kauoha.  Heaha ana la ke ano o kana hana?"

"Malia paha e nee mai ana ko lakou pualikoa holookoa@," wahi a ke Kapena.

"He hana hupo maoli no ka nee mai ma kela kula.

Aole wau i pane aku, aka ua noho aku la mana e nana i ka hana a keia kanaka holo lio e maaloalo nei iwaena o ka ululaau.  I kekahi manawa e nalo aku ana ka lio me kona mea hooholo ilalo o kekahi mau alu a oii hou ae me ka hoomau ana i ka holo a hiki i ka nalowale ana.

Ia wa i lohe aku ai wau i ke pahupahu mai o na kapuai wawae mawaena o na puu pohaku ma ka aoao hema o ko makou regimana.

(Aole i pau.)

HOOLAHA KUMAU.

Ka Hui Banako hoahu

Malama Dala o Hawaii

[KAUPALENAIA.]

Huina i hoahuia ...                   $250,000.00.

Peresidena ...                           Kikila Barauna

Hope Peresidena ...                 W. P. Robikana

Puuku ...                                  W. G. Cooper

Keena Hana Nui:

Alanui Papu. kokoke i Alanui Kalepa.

Keena Lala ma Hilo, Hawaii.

---E LAWELAWE ANA I KA---

Oihana Banako Hoahu Dala

ma Honolulu ame Hilo

E laweia mai no na huina hoahu ma ka haawiia o na ukupanee no na hoahu makahiki ma ka huina o 4 1/2 pa-keneta no ka makahiki.  E loaa no na Rule a me na hooponopono ana ke ninau ae ma ke Keena Hoahu.

KAUKA T. MITAMURA

Alanui Nuuanu, Honolulu, T H

Na Hora Hana: 

Hora 8 a 10 kakahiaka; hora  @ @ ame hora 6 a 7:30 p. m. Sabati @ 8 p. m.

Telepone White 152.     P. O. @ @

KAUKA GEO. W. BURGESS,

Keena hana ame kahi noho H @  @ S. Alanui Moi,---10 a.m. a 3 p. m. ame 7 p. m. na hora hana.

Telepone-Main 128.

LEWERS & COOKE

LUI A ME KUKE, Kaupalenaia

Na mea Hookomo mai a Kuai aku

i na

LAKO HANA HALE

O Kela ame Kena Ano.

Malaila e loaa ai na mea malalo iho:---

NA PAPA N. W., NA PAPA HOLE, PILI HALE, NA PUKA, NA OLEPELEPE. AME NA PONO PUKA ANIANI, NA KUI, AME NA MEA PILI I KA OIHANA KAMANA, NA PONO PENA.

NA PENA LIKE OLE, AME NA HULU PENA, NA ANIANI, NA PEPA HALE, PALE PUKA ANIANI, MOENA, ETC.

O na kauoha pono hale apau loa e hiki mai ana ia makou e hooko koke ia no me ka eleu ame na KUMU KUAI HAAHAA LOA.

LEWERS & COOKE

O ka laau lapaau "Chamberlains Cough Remedy" ua hanaia ia no na ma'i kunu, anu, naeoa'iku, kunu kalea ame ka nalulu.  Ua hookaulana kela laau iaia iho ma na aupuni malamalama apau o ka honua nei ma o kana hooia kamahao ana i keia mau ma'i i oleloia ae la.  Ua loaa mai na hoaiai like ole mai na kanaka mai i loohia i kela mau pilikia e hoike mai ana i ka hana kamahao o keia laau; na ma'i kunu ikaika loa i hoolaia e keia laau; na anu ikaika loa i haawi pio aku malalo o ka ikaika o keia laau; a o na ma'i naeoa'iku i hoolaia e keia laau e hoopakele mau ana i ke ola makamae o ke kamaiki.  O ka hana hoohana lauia o keia laau no na ma'i ikaika loa o ke kuau kalea ua hoike maopopo loa mai keia laau i kona ikaika a mana e hookaawale i na hua ino e loaa mai ana mamuli o keia mau ma'i.  Ua makahehi loa ia keia laau e na makuahine me he milimili la na lakou oiai aole he mau mea hoopilikia iloko o kela laau a ua hiki loa ke haawi ia kela laau i ka bebe uuku.  He hooia mau kela laau i keia mau ano ma'i a he hooia me ka hikiwawe loa.

E loaa no keia laau ma ka halekuai laau o Benson Smith & Co., Ltd., no ke kumukuai kupono.

Ua malamaia he halawai makaainana ni ma ka Poalima nei i hala a ua hoea ae ilaila he mau kaukani o na kini o keia kulanakauhale.  he hoolele ahikao ame ka hulahula kai i malamaia i kela po.  Nui ka hauoli no ka uweaolelo.

Ua haalele mai i kela ola ana ma ka po Poaono nei o ka pule i hala o Lizzie Moehau a ua kanuia aku oia ma Puuokamalii.  Ua haalele iho oia mahope nei he kane aloha ame 4 mau keikimahine.  Aloha no oia.

Ma ka po Poaono la 3 ua wehe ae ka Manoa Club he ahamele ma ka pa hoomalu o Waiakamilo a he maikai na mele i paaniia mai i kela po a me kekahi mau hana hoomakeaka e ae.