Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLI, Number 3, 16 January 1903 — Page 1

Page PDF (1.41 MB)

This text was transcribed by:  Patty Mancini
This work is dedicated to:  For Uncle Bill Correa

Ka Nupepa Kuokoa.

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

Hoopukaia i na kakahiaka Poalima apau.

BUKE XLI. HELU 3.            HONOLULU, POALIMA, IANUARI 16, 1          903. NA HELU APAU 2946.

 

E lele ana ke

                Kapikala Hale

                                iluna oka Lewa

E hanaia ana i mau eheu elua.

Kahea ka Luna Nui Kupa i mau Hoolala.

 

                Ua kahea aku nei ka Luna Nui o na Hana Hou. Henry E. Cooper i na kanaka @ea kaha kii o keia kulanakauhale nei i mau hoolala kii eheu manu elua no ke Kapitola Hale (Hale alii) no ke apo ana i kekahi mau Keena Hana o ke aupuni e pii mahuahua ae nei i keia manawa. Aole i maopopo pono ia Kupa ke kiekie ame ka laula o keia mau eheu elua, koe wale no o ka hoohiehie aku me ka hale e ku nei. O keia mau eheu hookalakupua a Kupa e manao nei e hana no keia hale alii e pakuila mai ana ia ma ka aoao Waikiki ame Ewa o ke Kapitola. Iloko o kekahi o keia mau Keena ka Lumi o ka Senate ame ka Hale o na Lunamakaainana me na Keena o ka Peresidena o ka Senate ame ka Lunahoomalu o ka Hale, ke kakauolelo ame ka makai, a ma ka lua o ke keena na lumi o ka Aha Kiekie ame na Aha Kaapuni Ekolu, Keena no na Lunakanawai o ka Aha Kiekie, Lumi o na Kiure, keena no na Kakauolelo, Kakau pokole ame na makai, keena waiho buke kanawai ame kekahi wahi waiho waiwai. O ke kanaka kaha kii e apono ia ana kana mau hooiaia ana e laki ana ia i kekahi mau puu dala mahuahua ina e hookaawaleia ae ana e ka Ahaolelo.

                E loaa ana na hooiaia mahope o keia mahina.

 

E Makaukau e ana na Bila Kanawai he nui,

 

                O na hana e pili ana no ke kau Ahaolelo o kakou e hiki mai ana, eia ia ke liuliu ia mai nei, me ka holomua, he mau bila kanawai e waiho aku ai iloko o ka ahaolelo kuloko o kakou. Ua pili no hoi kekahi o keia mau bila i na ahahui kalepa o ke kulanakauhale, oia hoi na ahahui ano nui.

                O ke komike kuwaena o ka aoao Repubalika, aole e kala oia i kono aku ai i na ahahui like ole o ke kulanakauhale no ke noi ana aku ia lakou e hoike mai i ko lakou mau manao maluna o na hooiaia ana, a o ka hapanui o keia mau hui, e waiho mai ana i ka lakou mau manao kupono a e pomakai ana no keia ame keia pakahi iho.

                O ke komite kukuluhale, ke hoomakaukau nei lakou no lakou iho, oiai hoi, ika poe Pailaka, e koho aku ana i komike no lakou ma kekahi halawai a lakou e malama aku ana i kekahi o keia mau ia iho o keia pule no.

                Ua loaa mai he mau leka mai na hoa o na Hale Kau Kanawai Kuloko, e hoike mai ana e hiki mai ana lakou ke kulanakauhale nei i ka hapamua o ka malama o Feberuari, no ka liuliu koke i na mea o ke kau e hiki mai ana i pau e no na hemahema, i makaukau, a o ka hoomaka koke aku no ia i ka hana me ka hoohakalia ole. Maikai keia manao hana.

 

Ka Mokuahi Ventura no ka Ipuka Gula.

 

ANI AHEAHE I KA HAINAKA NO KE ALOHA HOPE LOA.

 

OHUOHU NA OHUA I NA PUA ALA ONAONA O HAWAII

 

                Maluna o ka uwapo huluhulu ma ke ahiahi Poalua nei la 13 ua hoea ae ilaila na kanaka i hoomoe iho nei i ka uweaolelo no ke ani hainaka hope ana me ko lakou hoaloha e wehe ana hoi ka pupuhi no ka aina makua. Ua hookuu iho ka moku i kona laina liolio i ka wa o ka la e aneane ana e no@oo i kona hale ma ke komohana a ia manawa hookahi no i ikeia aku ai na hainaka keokeo e ani aheahe ia ana e ka lima palupalu o ka wahine ame ka lima wikani o ke kane e hoike mai ana i ke aloha hope i kona hoaloha. kona hoahana i kona ohana ame ka aina i walewaha i na aupuni malamalama apau o ke ao nei. Paradaiso o ka Pakipika. Ua huli pololei me ia ka ihu o ka moku no ka pahu hopu a o ke oki aku la no ia.

                O J. F. Hakafila kekahi ke poo o ka hui Kelemania e ku nei e hulu hoi ana no kona aina makuahine; Lunakanawai G@a ame kana u'i opio no Kapalakiko no ka hoohala ana i kekahi honemuna (honey moon) o laua ilaila. Ohuohu na ohua i ka lei ame na pua aia onaona o ka aina kulaiwi nei a ke aha-i ia lakou i keia moana kawahawaha hohonu kai uliuli no ka hehi hou ana aku maluna o ka lepo honua o ko lakou aina. Hookahi mea i hiki ole ae ilaila oia na keiki puhi ohe o ke aupuni.

 

                Ua pauaho mai i ka hanu ana i keia ea oluolu o ka aina o Mollie Bush ke kaikamahine aloha. a John E. Bush a ua lawe loa ia aku kona kino puanuanu ma ka pa @ o Makiki. He 33 ona makahiki. Ua make oia ma ka po Poa@ nei ia 10. Minamina no!

 

Keiki Hawaii

                no ka Oi

 

Uina ka Wai o na Molokama iaia.

 

CONELA KA ILI PUAKEA KAEAEA MA KA PAANI MU.

 

HOOHAAHAAIA E KE KEIKI HAWAII KAMEHUIWA.

 

                Me ke ahiahi Poaono nei o ke pule i hala ia 10 ua malamaia ae he paani hookuku mu ma ka hale hui o na Ilikea Opio, Y. M. C. A., mawaena o ke keiki kaeaea hookalakupua Konela o Nu Ioka ame na keiki o Honolulu. Ua akoakoa ae malaila i keia ahiahi puanuanu he mau haneri o na makaikai no ka nana ana i keia Puakea kaulana o Nu Ioka e paio ana me na keiki o Honolulu, he hookahi wale no oia a he umi ma kekahi aoaoa. Ma ka hoomaka ia ana o ka paio ua hooulumahiehieia ae ka aha kanaka. a i ka manawa o ka paani e hookokoke ana i kona panina hope me ka haule pio ana o na keiki o Honolulu malalo o kana paani noeau ana a koe o Kamehuiwa ua hoopahaohaoia na mea apau mamuli o ke akamai o ke keiki Haole opio. He wahi keiki opio wale no keia a ua paa aku oia i ka moho kaulana ma keia hana o ka paani mu ma ka Mokuaina Nui o Nu Ioka. a mai waena ae o keia poe umi i hakoko aku me ia ma ke ahiahi i oleloia ua haule poi aku eiwa malalo o kana mau hookeie noeau ana, aka i ka manawa i kuu iho ai ka paio mawaena o ua kaeaea nei o Nu Ioka ame ke keiki Hawaii Kamehuiwa, ua uina ae la ka wai o na Molokama i ka inoa hope e hoike mai ana, "Ua Lanakila ke Keiki Hawaii maluna o ke kaeaea o Nu Ioka. Ea, pehea hoi keia nui loa akamai keia Haole pi mai Nu Ioka a haule i keia keiki Hawaii? Sua, Hawaii no ka oi.

 

Paani ke Kamaiki a Holapu la ke Ahi.

                Ma ka hora 6 p. m. o ke ahiahi Lapule nei la 11. i ka bebe uuku a Mr. ame Mrs. George Paris e paani ana ua huli iho la ke kukui o ka lumi hookipa ma ko lakou home ma ke alanui Kapiolani ame Iana a no kekahi mau minute ua manaola e holapuia ana ka hale holookoa e ke ahi.

                Me ka hikiwawe ua holo aku o Paris ma ka lumi. lalau aku ia i ke kukui a kiola aku ia iwaho o ka pukaaniani.

                Ua loaa lihi aku kona helehelena i ka ula o ke ahi ame kona mau lima.

 

Hope Epikopo Limbert no Maui.

 

                Ma ka Poalua la 13 i haalele mai ai ka hope Epikopo Limbert o ka Halepule Kakolika i ke @aona nei no ka mokupuni o Maui a e hoohala ana oia no hookahi pule ilaila.

                Aole he mau lono i loaa mai nei i ka halepule no ke pani o Epikopo Kulekana mai Roma mai, aka o ka manao o na mea apau ma ka halepule o Hope Epikopo Limbert ana no ke pani o Kulekana.

 

Ala lokahi na Kupa o ka Aina a Ku-e Ikaika i ke Kumuhana Lepera.

 

Hoouna na Repubalika Kuloko nei he Palapala ia Hon. M. A. Hanna.

 

Aole Haawi pio a kulepeia na Manao o na Senetoa.

 

                Ua hoounaia aku nei ia Hon. M. A. Hanna e ke Komite Kuwaena o ka aoaoa Repubalika o Hawaii nei he palapala ku-e ikaika loa i ka hoolilo ia o Molokai i kahua hoolulu no na ma'i lepera o Amerika Huipuia. Ua hoaiai aku nei na sentoa i kipa mai nei i Hawaii nei i ka haolelo Lahui e hooliloia o Molokai malalo o ka hoomalu o ke Keena Puuku a e hoolilo hoi i Gehena a i ka manawa i poha mai ai o keia lono mai ka uweaolelo mai ua ala ku-e mai na kanaka kuonoono o ka aina. Maloko o keia palapala e hoike ana maluna o keia kumu oia hoi ka Bila Ma'i Lepera a Wilikoki i hookomo ai kona kumu i haule pahu ai iloko o ka lua hohonu kawahawaha o ke ala hou ole mai a lanakila haaheo ai o Prince Kuhio no kona ku-e i keia Bila. Penei ua leta la:

Honolulu, T. H. Ianuari 10, 1903.

Hon. M. A. Hanna, Lunahoomalu o ke Komite Lahui Repubalika, Wasinetona, D. C.

 

*****

 

                Aloha oe: Ua hoikeia mai ka lono mai ka uweaolelo mai ianei, ua hoaiai aku na senetoa i kipa mai nei i Hawaii nei no ka noii ana e hoomaluia na ma'i lepera apau ma Molokai malalo o ke Keena Puuku. a o na ma'i lepera apau o Amerika Huipuia e hoounaia mai ana. malale o ka nohona hoomalu hookahi. me na lepera o Hawaii. Mamuli o ka makou ikaika ku-e i keia mea lapuwale ua kauohaia aku ko makou kakauolelo e hoouna ia oe i keia mau telegalama ma ka la 8 iho nei:

Honolulu, Ianuari 8, 1903.

"Hon. M. A. Hanna, Wasinetona, D. C.

                Ku-e na Ahahui Repubalika i ka hoomalu Federala ame ka lawela o na lepera mai Amerika aku no Molokai.

                "Makemake makou e malama i ko makou ma'i ponoi. O ko makou kuleana keia. "O keia kekahi o na kumuhana o ko makou aoaoa i lanakila ai makou.

                                (Kakauinoa ia).

ATKINSON,

"Kakauolelo."

 

*****

 

He Ulia Laki no Kuna wale mai no.

 

                Ia Mr. W. E. Devereuk o ka hui o Grimbaum & Company i hele aku nei i Maui ua loaa iho ia iaia kekahi ulia @aki ma o ka loaa ana iaia kekahi mau mea makamae loa.

                Maluna oia o ka lio i keia manawa a e hele ana oia mai Hana aku no Kipahulu a iaia e hele ana ma ke ala kokoke ma ke alanui aupuni. ua okupe aku ia kona lio a mai haule iloko o kekahi lua i uhi ia kona waha. Mamuli o ke ano e o keia lua ua lekei iho ia oia mailuna aku o kona lio a nana pono aku ia oia. Me ka hoohewahewa ole ua ike maopopo iho ia oia he lua keia i hanaia e ka lima o ke kanaka a i kona kiai loa ana aku iloko o ua lua nei ua waiho moakaka mai ia imua o kona maka he mau umeke koa kahiko ame kekahi mau kapa o ke au kahiko. He oia mau makai no na umeke a o ke kumukuai i keia manawa he mau haneri dala ka loaa o keia mau umeke. Ua lawe loa aku ia oia i keia mau umeke i Honolulu no ka hoohinuhinu ana i ko lakou mau kino.

(Mai na nuhou mai o Maui.)

 

                Ma ka Ponono nei i hala la 10 ua hoouna hou ia aku la he 75 Iapana no ko lakou aina maluna o ka mokuahi Coptic.

                Ua loohia aku lakou me kekahi ma'i ma ka maka.

 

Iapana Iloko o ka Ehu o ka Make.

 

HUL@ KONA WAAPA MA KAHI 9 MILE MA KE AWA AKU.

 

                No ekolu ia wela ame ekolu po puanuanu huihui o ka nakeke haalulu ana o na papaauwae o ka Iapana lawaia Awoki Kamijiro me kona paa hoomanawanui ana i ka hope o kona waapa i haalele mai i ka pilina me kona kahu a mahope o na hoopololi ana me kona ulapaia iluna a ilalo e na ale kupikipiki-o o keia moana me ka lilo ana he 17 o kona mau paona ua pae aku la oia a mawaho o ka palena o ka eheu o ka make ma ke awa o Puuloa a na na kamaaina Hawaii puuwai hamama puuwai palupalu i hookipa aku iaia a malama aku ia hoi iaia. Ua loaa pu aku kona waapa hana apiki. He elua moku i kaalo ma kahi ona e lana ana aka aole oia i ike ia aku. .

 

                Uwe ka naonao a himeni ka elelu no ka mea ua haulehia ke kaenea Koneia o Nu Ioka i ke Keiki Hawaii Kamehuiwa, ma ka paani mu. Lawe no a lilo ke keiki o Kakuhihewa.

 

                Ma ka Poakahi nei la 5 ua huli iho kekahi waapa lawaia o kekahi Iapana @ mile mai ke awa aku.

                No 3 la kona paa hoomanawanui ana aku i ka hope o ka waapa a hiki kona puhi ia ana e ka makani a pae i ke awa o Puuloa. Aohe ana ai i noho ai ia mau la a he 17 paona o kona momoma i lilo.

 

Kau ka Pilikia maluna o Berger

 

Huli a nana i kana mau keiki puhi ohe

 

HAUOLI OLE KONA MANAO MAMULI O KA HOOHOKA IA.

 

                Ma ka Poakahi nei la 12 ua maikai ole ka noonoo o Kapena Berger o ka bana aupuni mamuli o kona maopopo ole ina e holo i'o ana lakou no ke kulanakauhale o ka ua kilihune o Hilo. No ia kumu ua hoomumuieia kona ano ohohia a ua paa aku ma kona nanaina ke puna nani kala. Ua loaa iaia keia kulana hoihoi ole mamuli o kona hele ana e noi i dala no ka lakou huakai.

                Ua hookaawale ka Ahaolelo he haawina dala no ka hoolilo o ka pana aupuni aka ua halawai aku ia no nae o Berger me ka ole oiai ua hoike mai ia ka Luna Hooia aohe wahi o ke kanawai o ka Bila Haawina e olelo ana e waiho mua ia mai ka dala no ka hoolilo o ka bana aka e pono e hana ia e like me ka maa mau. No ia kumu ua hiki ole ia Berger ame kana poe keiki puhi piula mae laau ke hele i Hilo ma ka hoai-e a ua aneane no ua alakai nei e haawi pio ua hele mai ia he hoaloha maikai a haawi aku la iaia i na dala e lawa ai ka lakou huakai 3 i keia manawa no. mine aka ae la kahi Berger. Ua haalele mai lakou i ke taona nei i ka Poalua la 12 maluna o ke Kinau.

 

Ua Hoi mai ke Kiaaina.

 

                Ma ka Poaono nei. ia 10 i huli hoi mai ai ke Kiaaina mai Hawaii Nui o Keawe mai no ke kulanakauhale nei mahope o kona hoohala ana he mahina a oi. Mamuli o kona hele uhai holoholona ana maloko o na kuahiwi ua hooi ia ae kona oia kino maikai a he maemae ikaika kona kino i keia manawa. Ua hoike ae ke Kiaaina aole oia i hooholo loa i kona manao maluna o na Hale Aupuni ame ko lakou kahua a aole loa oia e hana ana i kekahi hana a halawai pu me Henry E. Cooper a mahope o kekahi noii pono ana i keia Kumuhana.

                Ua hoohala pu aku ke Kaiaaina i kekahi manawa ma ka Apana o Waimea a ua noii pu aku oia i ke kulana o ka ululaau olaila no ka hoaiai ana aku imua o keia Ahaolelo e noho mai ana.

                Ua huli hoi mai nei ke Kiaaina ame kana wahine m@iuna o ka mokuahi Kinau a aia laua ma ko laua home ma Waikiki i keia manawa.

 

Waiho o Dr. Sloggett i kona Kulana.

 

                Ua hoouna aku nei o Kauka Stoggett i kana Palapala Waiho imua o ke Kiaaina ma ke ano he iaia no ka Papa Oia a ua kohola ae o Kauka Mays ma kona hakahaka. Ua loaa ka manao i na kauka apau o Kauka Moore ana ka Peresidena o ka Papa Oia ma keia mua aku. Ua hoike ae o Kauka Sloggett mamuli o ka nui o kana mau hana oia hookahi ke kumu o kona makemake e haalele.

                Apono loa ka Papa Oia ia Kauka Moore i Peresidena no ka Papa Oia.

 

Paao John Wise

                ame kona

                                mau Hoaloha

 

Kuehuia e na Makai mai Lanai aku.

 

Lawe i mea e ai ai a ha'i ia ke kanawai.

 

COLBURN. HAYSELDEN AME LOIO ASHFORD MA KE ALAHELE O KA HOOPAKELE.

 

(Kaomiia.)

                Mamuli o ka momoni o ka puu a me ko lakou lawe ana i kekahi mau pipi no ka hoomaalili ana i ka nui ono o ka puu e hae ana. ua paa aku ia o John Wise ame kona mau kakoo pukonakona o ka mokupuni o ka Lanai ka agena o John F. Colburn ame H. F. Hayselden No kekahi manawa loihi ko lakou paa ana i ko lakou papu a hiki i ko lakou haawi pio ana aku ia malalo o ka mana hoopaapaa ole o ke kanawai a noho ana i Lahaina malalo o ka hoopii "hoeha me ka manao ino."

                I ka manawa i loaa mai ai o keia lono mai ka uwea telegalapa mai. ua hoomakaukau koke ia iho ia kekahi mau hana hoopakele e Colburn. Hayselden ame Loio Ashford ame kekahi poe e ae no ka hoopuipui ana i na k@ o Lanai. a ma ka hora kulipolipo o ke aumoe oia ahiahi ua kamoe aku ia ko lakou alahele no ka mokupuni i kaulana mau i ka oi (Maui) me ko lakou manao e bela ia lakou apau a hoihoi hou ia lakou ma ko lakou kahua hoolulu ma ka mokupuni o Lanai. a e hoolako pu aku ia lakou me na lako ai no ke kupale ana aku i na pilikia e onoonouia mai ana imua o lakou e na ki@i o ke kanawai.

                Ua hoea mai keia mea hou ano nui mai Lanai mai i ka auwina ia Poaono nei ia 10 mahope o ka hoomakaukauia ana o kekahi mau lako ai ame kekahi mau palapala e hoouna aku maluna o ka mokuahi Hawaii i ku mai ai mai ka aina mai o ka ehaeha. (Molokai) I ka lini nui i loaa mua i na kanaka Samaria oia ka hoouna ana i kekahi mau hoopakele ana ia John Wise oiai ua hoike ia mai aia oia iloko o ka pilikia makolukolu ame ka wi. oiai ma ka hopu ana o na makai i na pono waiwai pilikino o Gibson ua lawe aku lakou i na mea apau ku i ka ai ia, a ma keia ua ike iho ia na ki@i o ka aina i ko lakou kulana kupilikii. I ka manawa e hoihoi hou ia aku ai o keia poe i paa i ka umii o ke kanawai ma ko lakou home kakeia ma Lanai e ike ana lakou i ko lakou luakolako ma na ano apau. nui ka poi, nui loa na kini walu kia, na bisike ame kekahi mau lako kini e ae no ka kupale mau ana aku i na hoopilikia ia mai e like me ka mea hiki. Na kekahi moku i lawe loa mai i keia nuhou kamahao ka hoopuka ana o na makai i kekahi palapala e hoopaa ana i na waiwai aina a me na aina holoholona ma Lanai malalo o kekahi palapala hooko i hoopukaia e kue ana ia Mrs. Hayselden ma ka hoopii a ka banako o Bihopa & Company. Ua liuliu koke iho ia na ioio no ka paio ana no ka pono o ke kahu malama waiwai me ka olelo kauoha i hoohulia a me ka puuku o ka aina o Walter Murray Gibson. Fred H. Hayselden. O na makai malalo o ke alakai o Lukanela Leslie ua hopu aku lakou i na mea apau a koe wale no ka hale. Ua belaia aku lakou ma ka $200 pekahi.

                "Auwe ka pilikia keia aikane wau. keia John Wai@," wahi a kahi Pake i kona lohe ana i keia pilikia.

 

Haawi Mahalo o John K. Sumner i ka Advertiser ame ka Lehulehu.

 

Mokupuni o Kahakaaulana.

Ianuari 10, 1903.

                Lunahooponopono o ka Adavataisa: Ua makemake au e panai aku i ko'u mahalo piha ia oe mamuli o ke kahua pono ame ke kaulike au i lawe ai maloko o kau pepa hiwahiwa ma ko'u aoao no ke kokua ana e hanaia ke kaulike maluna o ko'u hokua iloko o ko'u mau ia o ka pilikia. Ke mahalo pu aku nei wau i ka lehulehu no ko lakou awaiaulu pu ana me a'u ma keia kaumaha ame ka luuluu a i hoa@onoia @ nei @ kona hanohano Lunakanwai De @olt i hoike hoi iaia iho @ o ka lehulehu i ka loa ame ka iaula me kanahana. he lunakanawai kauliha a he kanaka Karistiano i kupono e hahai ia kona kulana e kekahi mau lunakanawai e noho nei a ma keia mua aku i p@nai like ia mai ai ka olelo hooholo kaulike maluna o ke kanaka pilikia i komo e like me ko'u kulana a hoopakeleia ae ia hoi mai ka pilikia mai.

John K. Sumner.

 

                Ma ka Poaono ia @4 e weheia ai he ahamele no ka pomaikai o ka halepule o Manoa o ke kala@u o Manoa ma Kauluwela ma ka hale kuia o na keiki liilii. Nui na himeni ka@ puuwai e uleleia mai ana i keia po ame kekahi mau hana hoomak@aka @ o na tikiki.

 

 

NA LA KAHIKO O HONOLULU.

 

Picture

 

O KE KII KEIA O KAWA HOOPOLOLEI AME KA LOKOWAI I KA M AKAHIKI 1870 E KAU A'E LA MALUNA. KE KU NEI NA MEA HANA O KE ALAHAO KAA-AHI O KALINAHAMA MA KA WAHI O KA LOKOWAI.