Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLI, Number 10, 6 March 1903 — Ka Poka Nui ame ka Poka Iki He Moolelo no kekahi mau Opio Elua Iloko o ke Kaua kuloko wawahi Mana Kauwakuapaa o Amerika Haipuia. [ARTICLE]

Ka Poka Nui ame ka Poka Iki

He Moolelo no kekahi mau Opio Elua Iloko o ke Kaua kuloko wawahi Mana Kauwakuapaa o Amerika Haipuia.

(t r aubfia e S. K. >*&waa.) MOKUXA XXV., KA MOOLJEJLO O KE Kir. "Imua no kau hana, aole kuhau lho, Ma hAhi o ka wellweli, ole ka ma ka'uL'* v. "E pono paha ia oe e paina wahi ai mamua. o kou heie ana aku ma kou alahele/' wahi a kekahi aliikoa I paue mai ai ia'u/ "Ke haawi aku ngi wau * ko*u mahalo no'kao kono, a ke ae nel wau e la*e ! wahi pola kope ina ua loaa la mea ia oukou." "Ae, ua makaukau makou ia mea. Pehea i hiki ai ia oe ke hele mal ma ke awawa? Ua hana oe i ka hana e loaa ai ia oe ka poino," wahl a ke allikoa me ka hoooiakaukau aha ma! i ko'u pola kope. "He olaio kau l olelo mai ia, olai ua alualu ia mal nei wau ē na Federala I kela kakahiaka a aneane e 1110 i pio. 0 ke kumu o ko'u hele ana mai ma ke awawa, oia no ko'u manao ana e hele aku ma a o ka Muliwai Poiomake ma Hapa Fere, a na kela hoonee kaua a oukou inehlnei i hoololl a'e i ka'u papahana." "Well, me he h;ea la e komo aku ana makou iloko o ke kaua hahana 1 keia la, oiai ua holke ma! kekahi o ko'u mau kiu aia na koa hele wawae o na Federala ke hoolulu la ma Aledia," wahi a ke keneraia i pane mai aL "Ua kana ike." wahi a'u 1 pane aku ai. "Ua loaa niai he lohe ia'u mai kekahi mai o na kamaaina ala no na pualikoa o na Federala ma kela aoao." "Ola anei? Ke manaolana nei wau pela oiai aole makou 1 makaukau no ka palo ana aku me lakou." "E hoomanao iho oe, e ke kenerala, aia ka hapanui o ko makou mau pualikoa ma Poto Kolela,' wahl a'u i pane aku ai me ke kuoo. "Ke hauoil nei wau 1 kou hal ana mai ia mea; e ka lutaneta. olal he hoike ana mai ia ela ke kokoke mai nel ka hopena o kela kaua." "Well, Ve manao nei wau ua hlki l'o mai ka hopena,' wahi a'u i pane aku ai me ka lekei ana a'e iluna o ko'u lio. "E pono ia'u ke hele aku me ka awiwi I loaa aku al ia'u ka makamua o ko kakou mau pualikoa, nolaila, aloha nui olua_" Ua hele aku wau me ka loaa ole ia'u o kekahl kuia a hala a'e o Sinika. I ka hola ewalu aia wau ke iho la i ke awawa o Senanadoa, a ia'u l hoea aku ai i ke alanui, ua halawai mai la me ka ike a ko'u mau maka na hlohiona o ka nee ana o kekahi pualikoa nui hewahewa, a ia'u i hlki ai Iwaho o ka uluiaau, aia hoi ma kela aoao ame keia | aoao o ke alanui e hele ana na koa. j la'u i kaa aku ai ma kela aoao o ka> Muliwai Senanadōa, ua hoomaka iho| la wau e holo, a i ka hiki ana I ke awakea. ala wau ke hele la ma na alanui. 0 ke kulanakauhale o Winlkeka. Maa- J nei ua Ike Iho la wau ua piha ia wahi j me na puallkoa, a he mea paakikl no'u! ka hele awiwi ana aku iloko o keia ulu- j aoa nui, a iloko o na kuia liilii i loaa. J mai ia'u ua hiki aku la wau i kahi o, ke allfkoa iala ka malama ana I na mea ai. la'u i haawi aku ai i ko'u pa-j lapala ame ke kajioha I loaa mai ia'u no kona hoolako ana mai la'u me ona lio hou, ua nana iho la oia, a iloko o ka wa pokole ua kK>la iho oia i ka leta' ilalo me kona kokami ana ihō a pane mai la ia'u. "E kala mal ia'u, e ka lutanela, no ka'u mea i hana iho nel. Ke manao mai nel hoi lakou la owau ka mea" nana e ! hoolako aku i pa mea apau. Ua lawe mai nei oe l ke kauoh£ 1 iio nou, ela na'e aole ia mea me a'u a owau nel no hoi la aole I loaa ia'u > he lio ponoi no'u." | "Ina alaila ua hiki no, a penei no wau e hoomanawanui ai me ko'u I lio. E hana no wau i ka mea e Hlki ana ia'u ke hana aku ke- ae mai no na'e hol e h&awi mal i mau wahi ai kupono no'u ma ko'u alaheie.' I "O ka olelo kena o ka pono. Ua laki.: }oa oe i ka loaa ana o kau mea e make-j make nel, oiai ua loaa mal he mau kaa lako ai i ka la inehlnei mai ia Ge-j nerala Ewela mai Merelana mai.' i ir a hooko koke mai la ola i ko'u ma- ] kemake/a kono pu niai ia oia ia'u e hele aku e palna pu me la ma kona hale e ku koke ana no malaila. N&na | I hoike mai ia'u ua hala aku o Generala j Ewela ma kela aoao o ka Mullwal Po-j tomake e kokoke ana ma Wllimapoka a ke nee nei me k* awlwi ma Mere-j lana no Peneselevania. Ua hooholo ihoj la wau e hele aku ma kafct papau o ke| kahawai maluna aku o Matinabuka. a; hoao aku e hui me ko Generala Ewela roaxt pualikoa mamua 0 ko lakou ka& ana aku ma na palena o Merelana. tr t7a ike anel oe, a i ole lohe paha, ina pualikoa kekahi o na, lanakl ma Merela»a?" wahl a'u I nlnau aku al la maua e p&ina ana. "XTa ike anel oe, a 1 ole lohe *vaha, Ina he pualikoa kekāh! o «a lanaki ma Merelana?' wahi a*u i ninaa akui 8i ia maua e poina ana. "O. aole. Aole lakou 1 ala mai kela hana wiwoole a makou I hana aku all no lakou ma ka palo ao&o aiWL aku ia lakou m& kela kaua ana ma Bala-| nake, a m i& paio ana i»o ho! i hoo-! neleia mai al makou rae na 110 no ka j olhana kaua.' la'u I haalele iho al lala. a ma ko*u alahele> ua Ute iho la wau ua paa ke alanul i ko Alanullolhi mau pualikoa ma Berevita, a e nee «na na kaa lawe mea kaua roa ke Alanu! Kamlkavtla no Mauna Kamika. 1 ko'u nana ana aku i ke ano o teela m&u puaUkoa Konofedereta, ua ike iho la, wau i ka iike ole o ko lakou kolaa» me ko makwu. Iloko © Ho makou puallkoa. ua malama maikal la ke ano o k& aobo ana o na koa a ua loaa hoi n& mea a) e ola maikai ai ke ola klno: aole wale oiaT aka ua loaa na a'o malkal ana l ka lawei&we ana i na. «aea. kaua. M& kela a'u e ike nei, He omali ke oia*> n% koa, ua lawa ol«> ka titea ai. mU I n* aahu kupono e paie aku

al I ke &co» 'a i»a ci ano apaa asa is«4« maoll no i ka m«3t » pono &i &it noho &oa o ksi aih.auaA Ca nai» «ia rsa k» lakoa m* Ke «foha» a Ēoalalo aku i s ? lak>u kc»a maoli no ia. ;akoa <p' r»al.> r»el fr.* k makou. ka poe ho! i ? >1 i na ir,aiairia malkai aa *. is;i pv i m* rsaa'SK> m&Kou maa stNiis;ai } k«&!a ktslana o na Konofe<4«M*taaa S?ai'j iioamauinaa la a. iaa rv> h'»j mi fc«.:«>p3U koke ia a* Keia &a*ar» an-j_ t"-& &.ku £& w aa I ka hele &*«* a ōs!a a« kHa rrau koa, a ia'u I Mk! al£.a aj I k* kikeer„a e kakoke • ar«. I Maana Kair. Ika. u v lohe aku l& waa t kat fioopuJcjjia ana a'e o £o A!aiiui2oklsI īnoa a ia wa pu no hoi I lk£ aka al *a« i kekahl kanaka kloo toihi e ana iwaema o n& kokoa aliikoa, me kona umiuml ioihl t» nape holu ana i ka welelau makar.L Ua hoohola iho la wau e hele aku e Ike iaia. nolalla ua 'K a.<t«o iho la wau l na manao a ii^» a aku a nliaa iala» ln\ paha ua hlkl laia ke holke mai ia'u i kahi a Ge»»erals Ewela * i fbo nel, a I «»»** e Vi~c 1a raa-. .w, olal» h*; kauelaa kana m&i la Generaia 14 mai a oia ke ano o ka'u hana e hele neL "Aole wau i Ike i kahi a Generala EWela e nee nei. e ka lulaneia. O ka'u mea wale no ; 1ke, oia ko'a nee ana aku ma Hatlnabuka a hikl I ko'u hui ana aku me ia„" wahi a Generaia Alanuiloihi i pane mai aL "L*a maopopo ia'u oiA kou alahele," wahl a*n i hookohukohm iho ai me he mea la ua ike i'o wau i na mea apau. "Ke manao nei wau e kiai ia ana kou aoao akau e ko Generala Satuaka pualikoa kaulio." "Ae: ke hilinai nei "wau maluna o kana mau kokua, olai ua lawe aku o Generala Ewelk ia Ibodema ame Iakina me ia." "O ko'u manao~e ke kenerala, oia ka hele an& aku ma ke alanui mamua aku nel, a hoao e hui aku me Generala Eweia ma Hagetaona. Pehea la, ua pono anei ke hele aku malaila?" "Ke manao nei wau o kou alanul kupono wale no ia e hele aku. Ua maopopo anei ia oe ke ano o ke kauoha i haawlia mai ai ia oe no Generala Ewela?" "I7a kauohaia o Generala Ewela e nee aku me ka awlwi no Kemahuka, a la manawa hookahi no hol e houluulu ae i na Iako ai." "Oia wale iho la no," wahi a Alanuiloihi i pane mai ai me ka mino aka ana lho. "Ke manao nei wau ua ake nui 16a oia e loaa mai keia kauoha iala, a ua ike iho wau i ka hiki ana mai o kekahi mau kaa lako ai lanei i ka la Inehinel." "Oia. Ke hauoli nel wau i ko'u loh« ana la mea. Ke noi akn nei "wau i kou oluolu e ae mai ia'u e hele aku ma ko'u alahele; ela mai ko'u palapala, nau ia e nana mai." Ua nana iho la o General| Alanuiloihi i kp'u palapala me ka pane ana mai, —"Ua pono: ke manaolana nei wau p hiki ana oe i kou wahi e hele nei me ka loaa ole la oe o kekahi kuia. E oluoiu oe e hai aku ia Generala Ewela, ke manaolana nei wau e hui aku me ia i ka la apopo a l ole ia la aku. Ua lohe anei oe e hele mai ana o Generala Li?" "Ua manao oia e hookahua iho i keia kakahiaka ma ka lokowai o Ceda, ame he meala e hiki ana oia i ka muliwai I keia po. Aloha oe." Ua kau hou ae la wau maluna o ko'u lio a hoomau aku ia I ka heie ana a hiki aku ia wau i Matinabuka ia āhi-, ahi, a i ka moiehulehu ana iho, ua a'e aku la wau ma kela aoao o ka muli-} wai Potomake ma ka aoao maluna o | ke kulanakauhale. Ua hele aku wau no; kekahi mau hora, a ia wa i ike iho wau i ke ano maluhiluhi o ko'u lio, a hooholo iho la wau e hoaumoe iho iai po, a oia ka'u i hana ai, a moe iho la wau iloko o kekahi hale hoahu ai. I ke ao ana ae, ua hoomau aku la wau; i ka hele ana me ka halawai ana i kela ame keia manwa me na kamaaina} oia wahi. Ia ahiahi ua hiki aku la wau i Hagetaona. kahi hoi a'u i manao ai e ioaa ana ia'u o Genfrala Ewela. Ua! hoomau aku la wau I ka hele ana no ; elua mlle a ia wa akahl no wau a ike aku I ke kahua hoomoana. Ua koke la aku la wau imua o Generala' Ewela, a ia wa I huli mai ai ua kene- ■ raia la a pane mai la ia'u, — I "Well, heaha kau hana i hiki mal nei?" | "Ua hele mai nei wau mai ko Gene-; rala Li kahua mai 1 ka la mamua aku 0 nehinei. me keia mau paiapaia nau,"J a ia wa i haawi aku al wau i ka pa-| lapala a Wakekona 1 haawi mal ai ia'u.. Ua hopu koke mal la oia i ka pala~* pala a hele aku la malalo o kekahi ku-| kui nu| e a ana, a iloko o ka wa po-j kole i nana iho ai oia I na mea i palapala la Iloko o ua leta la, a pane mai: ia ia'u, . . .1 "Ua hiki mai oe i ka wa kupono, e ka iūtanela; a ela wau ke J>ooko nei I ke kauoha a Lt i haawi mai ai ia'u ma- » mua o ko'u haalele ana aku iaia'." j "U a kauohaia mai wau e heie mai me ka awiwi, a mai hiki mua mal no hoi' wau lanei. ina i h»aa he lio hou no'u ma Wlnikeka." I "Ua pakalaki oe malaila, a ke haawi aku nei wau I ko'u hoomalkai ia oe no' kou hoomanawanui ana mai nei. Ma-j hea hou aktt kau wahi e manao nei e, hele aku?" - I "Ua kauohaia mai wau e hele aku J malalo aku o Hapa Fere a hui aku me' Satuaka. a hoike aku iaia i kou ku-! iana e hele nel; aka, aole- loa wau e| |j(lki ana ke heie aku me keia lio o'u." { » "Weil, e loaa ana he lio hou nou mal kekahi mai o na lio momona o na la-1 naki I iilo mai al ia makou i keia la iho la." •'Ua halawai wau me Generala Alanui lolhl I kā la inehlnei. a ua kauoha mai oia la'u e hAi aku ia oe„ ua manao oia e hui mai ana oia me oe | ka la apopok." "Ke h&aoU nei wau ia mea, oial ke ake nei wau e hoea koke mai oia," wah! a ke kenerala me kona alakai ana aku ia'u iwaho o ka lanai a hooiauna aku la ia*u me kona mau kokua aiii koa. I ka iohe ana o kekahi o !ako\» ! ko'a hele ana mai me ka hoomaha ole la la. ua kono koke mai ola e hele;aku epainapu me ia. a »ia ka'u | hooko aku al. £ waiho ana no ko'u wahi kihei huluhulu mawaho o ka lanal. & oi& ka'ii i haUi iho ai iluna o ka papahele a moe 5ho la wau ia po rae ka noonoo ole ae. *ia ke moe nel Hoko o ke kahua o na enemi. a kahl hol e ioaa al ia'u o ka polno Ina wau e Ike ia ana he kiu. lAok» 1 pau.) ,4«. Ma k& Poaiua lbo la l hookohuia mai ai o Jame« H. Hakuole ka Maheleoielo Ii Waiho Iho ia maheie olhana 1 Ho£* Luna Ohi o na Loaa Kuloko o ,ke AupunL ■"