Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLI, Number 12, 20 March 1903 — Ka moolelo Walohia o ka Hoole Waiona. [ARTICLE]

Ka moolelo Walohia o ka Hoole Waiona.

Iloko o keia manawa e holopapa ana na anaina hooweliweli maluna o ka aina, ua hoea mai la iloko o ke awa nei kekahi mokukaua Amerika a makina o kona kino laau, ua halihali pu mai la oia he leta mai ka Peresidena mai o Amerika Huipuia, Quincy Adams, a iloko a. ke kino lahilahi o ua leta nei, penei ka manao: "O na ma-kamaka a kupa hoi o ke aupuni o Amerika Huipuia e ku-e ana i.na kanawai o kou aupuni moi a i ole.kona mau rula, a ku-e hoi ia manawa hookahi no i kona clute i kona aina makuahine, e pono no e hoopa'i ia oia." Me keia olelo h«kili a ka Peresidena o Amerika Huipuia e kakoo aha a olelo paipai no hol, ua hoomau aku la no o Kaahumanu ame kekahi mau alii e ae e hoonee i keia niau kana\\ T ai imua, ai ka manawa 'e hoao ia ai e ku-e ia lakou oia hoi na kā.nawai e like me ka kuai ana i ke kope ame ka haawi ana i ka waiona aole lakou i waiho ia aku me ka maluhia. I ka manawa a lakou i noi mai ai & hookuuia aku lakou me ka malaelae e, kual i ka waona i ka lahui e aole hol! i na kanaka, ua hooholo lokahi iho la j lakou, "I na lio, na pipi ame na puaa j e kuai no oe i ka waiona, aka i na ka- | liaka maoli, aole loa oukou e kuai ma ! keia aina." I Malalo o ka hoomalu ana a Kuakini ma ke ano Kiaaina o Oahu ua hoakoa- ! koa ia ae ia he ahahui hoole waiona ' ma Honolulu i ka makahiki 1831 e apo i ana iloko o ka hui he aneane hookahi kaukani lala, me keia mau olelo hoo- | hiki malalo iho penei: \ "1. Aole makou e inu ika waiona no ka hauoli. , J "2. Aole makou 'e lawelawe ana iloko ! o ka waiona me ka manao e ,'loaa ka puka. j "3. Aole loa makou e hana i ka waiona, "4. Aole mak'ou e hookipa ana i ko ! makou ohana hoaloha a malihini no hoi me ka waiona. ."5. Aole makou e haawi ana i na kanaka hana i ka waiona mamuli o ka hana. Ua hanaia'keia mau hoohiki he eha makahiki mamua o ke kukala ana o ka Ahahui Hoole Waiona o Amei'ika Kuipuia e haalele loa i ka waiona a ei- ' wa makahiki hoi tftamua o ka Wash-! ington Moc6ment i ka makahiki 1840. j Ua ku mua lakou maluna o ke keehina hoole waiona mamua o kekahi aupuni e ae. % j Iloko o ka makahiki 1832 ua hookau-! mahaia ke aupuni ma o ka make ana o Kaahumanu ke alii i hoapono mau i ka maluhia ame ka hoole waiona. Aole i.loihi loa ua noho ae la ke keikialil | opio, Kaulkeaoūli ma ke kulana Ka-j mehameha 111 maluna. o ka nohoain, a no kekahi manawa ua pahemo rr:ai • la na panikula ana o ka hana" ia ana | kuai ana ame ka hoohana ia ana o ka waiona i kokua ia mai e ka hapa nui 0 na lahui e e noho aha maane| i keJa! manawa oiai e olelo mau ina .lakou. 1 na e hoomau ia keia hana imua e oil ; mahuahua ana ka waiwai o ka aina. I Ua makaukau mau na kanaka i l ela' manawa e lawe mai i keia laau make. iloko oka aina kahi hoi e iilo mau ai i ke kuai. Iloko o ka malama o Novemaba makahiki 1835 ua malamaia ae kekahi halawai hoole waiona. nui iloko o Honolulu a iloko oia halawai ua kohoia ae ; he mau komite kanaka Hawaii a na; lakou i hana i kekahi memoriala i ole- j lMa oia ka memon'ala noi mua loa >! kakauia a panai'ia imua o kekahi Moi o Hawaii. KAUNUHI ANJf\ "E ike 'oe, e ka Moi Kauikeaouli. e ko maknu mau manao oo i liuna 're'a ole ia. Ke hana nei makou i keia oalapala noi kuio ia oe. E waihr> i ka ana i na waiona ame ka kua! j Milii ana i na waiona ma ka nalekuai '«ima a p hoopau loa ia ka hanaia nna o ka. waiona—o keia mau mea ekolu wale no. "Ke manaoio nei makou aole loa e hoilihuneia ana ke aupuni moi ina e hoopau loa ia ana keia mea, no na kamu ke hoopaumaeleia nei ka makaainana ame na lahui e e keia mau kupueu ino. "O oe ua ike oe nou iho i ka ona, ka hakaka,jia ehaeha ame na make o na makaainana ame na lahui' e mamuli o na waiona ikaika loa i koa manawa e mana ana maluna o ka aina. "Aole wale o makou kou īnau makaainana uonoi hoi i kamaa'na i keia kupueu ino, aka ua ike no kekahi o na kahu o ka oiliana kālena i ka o keia mea; a mamull no hoi o keia kumu nui na makaainana i hoopaaia iloko o ke kaulahao mamuli o keia mau mea ino e ka.u nei i na kanaka ame na lahui e '.niipuia. "N6 keia kumu, ke iini ileaika nui nei makou e 1 hoouau loa 'ia keia wau ino aole no ko makou pomaikai iho oia ko makou mea i hana ai i keia palapala noi i hoopauia ai keia 'nn aka no kou pomaikai iho no, no kou mau aV'i ame kou mau haku makaainana. "O makou na mea kue ikaika Joa 1 keia mau kumuhana e hoohaneiia nei a e hoohalahalaia nei maanei ke kakau nei i ko mau inoa nalalo 0 keia mea i kakauia no ka kue iVsika ana i ke kuai nui ana o keia roea, ka hanaia ana, ame ke kuai lii'ii a 1 na waiona ma keia mau mokupuni. E waiho pu mai oe i kou hoapono olaio no ka paniku ana i keia mau mea, no ka mea ua ike no oe aole e ano e ae ana, aka he kiai maluhia i na makaainana o keia aupuni ame kekahi aupuni e ae no hoi iloko o keia moi. A ina ua ike maopopo lea loa oe i keia kumuhana ē hoiki» mai kon mau manao, i ike ai makou a hoolohe hol." (Aole f pan.)