Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLI, Number 16, 17 April 1903 — Page 3

Page PDF (1.70 MB)

This text was transcribed by:  Kate Motoyama
This work is dedicated to:  sister carrie kakehashi

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

 

NUPEPA KUOKOA, APERILA 17, 1903.              23

HOOLAHA KUMAU

--

Ka Hui Alahao ame Aina O Oahu

MANAWA HOLO

Mai a Mahope aku o lanuari 1, 1902

 

MAI HONOLULU AKU

--

 

HALE

HOOLULU

 

                                    Na la apau koe

                                                ke Sabati

                                    a.m.

Honolulu . .                 7:10

Manana . .                   8:03

Ewa Mill . .                 8:32

Waianae . .                  . . .

Waialua . .                   . . .

Kahuku . .                   . . .

 

                                    Na la apau

                                    a.m.

Honolulu . .                 9:15

Manana . .                   9:48

Ewa Mill . .                 10:08

Waianae . .                  10:50

Waialua . .                   11:55

Kahuku . .                   12:32

 

                                    Na la apau

                                                koe ke Sabati

                                    a.m.

Honolulu . .                 11:05

Manana . .                   11:40

Ewa Mill . .                 12:00

Waianae . .                  . . .

Waialua . .                   . . .

Kahuku . .                   . . .

 

                                    Na la apau

                                    p.m.

Honolulu . .                 3:15

Manana . .                   3:45

Ewa Mill . .                 4:05

Waianae . .                  4:25

Waialua . .                   5:40

Kahuku . .                   6:15

 

                                    Na la apau

                                    p.m.

Honolulu . .                 5:10

Manana . .                   5;30

Ewa Mill . .                 6:10

Waianae . .                  . . .

Waialua . .                   . . .

Kahuku . .                   , , .

 

MAI WAHO MAI

--

 

HALE

HOOLULU

                                    Na la apau koe

                                                ke Sabati

                                   

Kahuku . .                   . . .

Waialua . .                   . . .

Waianae . .                  . . .

Ewa Mill . .                 5:50

Manana . .                   6:15

Honolulu . .                 6:50

 

                                    Na la apau koe

                                                ke Sabati

Kahuku . .                   5:55

Waialua . .                   6:10

Waianae . .                  7:10

Ewa Mill . .                 7:45

Manana . .                   8:03

Honolulu . .                 8:35

 

                                    Na la apau

Kahuku . .                   . . .

Waialua . .                   . . .

Waianae . .                  . . .

Ewa Mill . .                 1:05

Manana . .                   1:30

Honolulu . .                 2:05

 

                                    Na la apau

Kahuku . .                   2:08

Waialua . .                   2:50

Waianae . .                  3:55

Ewa Mill . .                 4:32

Manana . .                   4:52

Honolulu . .                 5:26

 

--

 

G. P. Denison,             F. C. Smith,

Luna. Nui                    Luna Kuai Kikiki

 

--

Kakela me Kuke

[KAUPALENAIA]

--

Poe Kalepa ma

            ke Komisina

            :: HE :: A

POE LAWELAWE KOPAA

--

POE AGENA NO NA MAH

LEHULEHU.

--

 

Ina e makemake oe e hoomdkau--

lii i kau loaa e hele

oe e kuai

PAPALE, PALEILI ame na

mea like nou i ka

halekuai o

S. OZAKI,

Helu 178 Alanui Hotele,

He maikai a ano hou mau ka

makou mau waiwai a he

kaawale mai na pi-

likia mai o ke

ahi ame ka

wai.

--

Bro. Benjamin's Herbalo

HE MAIKAI NO!

E hoola no ia oe--E

hoao.  Ke kuai ia nei e

HOBRON DRUG CO.

Alanui Papu : : : : Honolulu, T.H.

--

Ina He Makemake

--KOU I KA--

Lauoho Maikai

E HELUHELU I KEIA.

 

Malia paha ke pau nei kou lauoho i ka helelei, a koe kakaikahi.  E ka i ka laau mamua o ka pau loa ana i ka helelei, e hana i laau e ulu hou ai.  O ka laau

"Laau Hooulu Lauoho a Ayers"

ka mea e ulu hou ai.  He nani ka lauoho ke ulu mai, a he nui hoi.

Ina he nawali ka ulu ana o kou laoho, o ka

"Laau Hooulu Lauoho a Ayers"

ka mea e manoanoa ai ka ulu ana, a ke loaa i keia laau pau loa ka helelei ana.  I na he piha kou poo ke Kepia, o ka

"Laau Hooulu Lauoho a Ayers"

ka laau e pau ai a maemae kou poo.  Ke loaa i keia laau e hoi hou ana ka ulu ana o kou lauoho a like me ko kaou wa bebe.

Hoomakaukau ia e Kauka J. C. Ayer & Company, Lowell, Mass., U. S. A.

E loaa no keia mau Huaale ma ka Hale Kuai Laau o Hollister, alanui Papu.

 

HE MOOLELO WALOHIA

--NO KA--

ONAMILIONA

I LAWE A HUNA MALUA

MA KA AINA MEHA-

MEHA.

MOKUNA III.

MAKEMAKE O HESEKA E HOALA

I HUI NUPEPA.

 

Ua hele aku la laua e holoholo ma na wahi a pau o ka hale hana.  I ka pau ana o ka laua huakai, ua hoi aku la laua no loko  o na keena kakau, a malaila o Heseka i ninau aku ai ia Chalmers: "Pehea la kou manao, e Chalmers, in a e haawiia ka hooponopono ana o keia nupepa no hookahi pule i na wahine a kakou i maopopo ai i ka makaukau ame ka holomua i luna hooponopono nui, a e hoolaha aku ua makemakeia na wahine o na ano apau i poe kakau nupepa.  Na na wahine ka hele ana e imi i na mea hou, e like me ka hakaka pelepele, heihei lio, mea hou o na aha hookolokolo, ke ano o na paikini hou a pela aku.  Na lakou e pa'i na kii ame ke kakau ana i na manao pepa.  Manao maikai keia--peia anei kou manao?"

            "Aole hiki i'au ke haawi aku i ko'u manao piha e pili ana i keia mea.  O ka'u wale no e hoomaopopo nei, e hoolilo ia no keia wahi i wahi hukihuki lauoho no na wahine, no ka mea, aole he hiki i na wahine ke hana like me ka puka ole ana ae o kekahi mau olelo keu ana i kekahi a i kekahi.  O ka hopena, e hooliloia no keia wahi i hale hoopaa no na pupule." wahi a Chalmers i pane mai ai i ka ninau a Heseka.  Eia nae ua haawi mai la oia i kona ae e kamailio ana i kamaaina.

            Ia laua e noke ana i ke kamailio ua loaa mai l ka pane a Mr. Palmer J. Morton i ka leta a Heseka e i ana he nui ino kana hana i keia manawa a in a he mea hiki e hele aku o Heseka i kona keena ma ka hora eha o ke ahiahi.  Aole no hoi he malihini o Heseka ia Morton ka onamiliona.  No ko Heseka ano kanaka kuokoa, a maka'u ole hoi i ka hoopuka ana maloko o kana Nupepa i na mea oiaio e pili ana i na hana apakee a ka poe waiwai i wahi e loaa nui ai ka lakou dala, aole i makemake o Morton iaia, eia nae, aole no hoi on a makemake e hoopii loa ae i ko Heseka huhu pilikino nona ma ka hoole ana aku i keia hui kamailio ana.

            Ma ka hora 4 ponoi, ua hiki aku la o Heseka ma ke keena o keia kanaka koikoi o ke kulanakauhale, laweia aku la oia imua o kona alo e kekahi o na kakauolelo.  I kona alaalawa ana ae @ na paia o ka lumi, aohe mau mea hoonani hale ano nui oloko.

            O Mr. Morton, he kanaka nui, a kihikihi hoi kona mau poohiwi, nunui kona mau lima, he oolea kona mau maka ke nana mai, a he uaoha hoi ka nanaina o kona helehelena.  e komo ana oia he paalole polu i ko Heseka wa i hiki aku ai, a aohe he mau mea kinohinohi ma kona umauma e like hoi me kekahi poe waiwai e ae i ke kau i na daimana ma na palule.

            "Hauoli wau i ko'u ike hou ana ia oe, e Mr. Heseka," wahi a Mr. Morton "E noho oe ma kela noho, a e hooluolu ia oe iho.  Aole paha oe i hele mai nei e ninaninau ia'u i mea nau e hookomo ai maloko o ke kolamu o kau nupepa.  Ua maopopo no ia oe ko'u rula,"  Nana mai la o Mr. Mortin ia Heseka me ka nanaina ku-oo, a ua minoaka aku la o Heseka a pane aku la ua hoopau kona hoao ana ia mea, no ka mea, ua nui kona manawa i hoohokaia ai.

            "I hele mai nei wau ia oe e kamailio pu kaua no kekahi kumu hana nui," i pane aku ai o Heseka me ka awiwi.  "Ua maopopo no ia'u he nui kau hana, a e hoopokole no wau i ka'u mau kamailio ana.  He mea maopopo le'a i na mea apau o keia kulanakauhale o oe kekahi o na kanaka poo hookele waiwai, a i na e loheia kou inoa e pili ana i kekahi hana, ua hilinai kokeia, no ka mea, ua hilinaila oe e na mea lawelawe oihana apau.  Aole anei i ulu mai kekahi noonoo ia oe, he hookahi oihana i koe aole i loaa na pomaikai malalo o kau alakai ana?  Aole anei i loaa ia oe ka noonoo e hoala i kekahi hui nupepa nui a puni ka aina?"

            Kuu iho la o Heseka i kana kamailio ana.  Aole i pane koke mai ka on a miliona i keia mau ninau, me ka manao pu ana e hoomau aku ana o Heseka i kana kamailio ana, eia nae, aole o Heseka i hoomau aku.

            "Ua loaa no ia'u ka noonoo ana pela, eia nae, aole wau i moeuhane mua nau ana wau e kamailio mua mai i keia mau mea, o oe hoi, kekahi o na mea kakau o ka nupepa e hoinoino nei i ka hui a na onamiliona," i ane mai ai o Mr. Morton.  Aole o Heseka i hoohopohopoia iho ma keia olelo.

            "E Mr. Morton, ua maopopo lea ke ano o ka hookele nupepa ana ia oe, a aole hoi o wau ka mea e hookele nei i ka nupepa Rec@ maopopo no @oi a@ o ke ano hookele au@ ana o ke ku @nakau@ nei." @olelo aku ai o Heseka @ Hooponopono ae oe aole oukou i hoopoinoia e ka makou mau kamailio ana e pili ana i ka hui a na on a miliona.

            "Aole wau i hoomaopopo ia mea," wahi a Morton.  Aole kela he mea e pili ana i kau mea e manao nei i kela wa.  Ha'i mai oe i kou manao hoolala.  E hoolohe aku no wau ia oe."

            "Aole he oihana ma keia aina holookoa e like aku paha me ko ka oihana nupepa, in a he mea hiki ke hoohuiia ma nupepa, in a he mea hiki ke hoohuiia na nupepa apau malalo o kekahi hui nui.  He mea oiaio no, he hui no ko na nupepa e ku nei i keia wa, eia nae, aole lakou i lilo malalo o ka hooponopono ana a hookahi poo.  Ma keia ua maopopo lea he nui ka puka e loaa mai ana," i hoomau aku ai o Heseka.

            "I mea e holopono ai, e ono e hooulu ia i mau pepa ma na wahi apau o ka aina, hookahi pepa o ke kulanakauhale hookahi," wahi a Morton.

            "Aole pela ko'u manao, makemake wau e hoopukaia i elua nupepa o keia hui ma ke kulanakauhale i oi aku na kanaka i ka 10,000," wahi a Heseka.

            "Oia ka.  Maikai keia noonoo.  Hookahi pepa repubalika, hookahi demokarata," i olelo mai ai o Morton me ka manaina hauoli, me ka hamohamo ana ae i kona auwae.  "Malalo no nae paha o ke hookele ana a ke poohookahi."

            "Ae.  Oia no."

            "Ua hiki anei ia oe ke waiho mai i kau mau hoolala ana e pili ana i ka hoolilo ame na kumuhana e hiki ai ke hoohana ia aku keia mea?" i ninau mai ai o Morton, me na nanaina e hoike moakaka mai ana, ua ulu kona manao makemake i ka hoolala a Heseka.

            "Aohe wau i hana i kekahi mea e @ ana e like me kau mea e ninau mai nei, no ka mea, aole o'u makemake e hoonee aku i keia kumuhana imua ke loaa mua ole mai kou ae," wahi a Heseka.  "He mea oiaio, aia a nui ke dala alaila holopono na hana, a e akahele loa hoi ka hookele ana i mea e holomua ai, a o kekahi hoi, e hanaia me ka malu.  O oe wale no ka mea i lohe mua ae la i keia mau mea, eia nae, aole wau e noi aku ana e malama oe aole e kamailio aku i keia mea ia hai."

            Ua kunou mai la o Mr. Morton, a pane mai la aohe oia e kamailio i kekahi mea no keia mea.

            "E hoala no wau maloko o keia mau kulanakauhale i elua nupepa o ka hui.  He kanakolu ka nui a eia na inoa.  Nu Ioka, Burkelana, Bosetona, Piladerefia, Baltimore, Wakinekona, Rochester, Bafalo, Atlanta, Nu Olina, Louisville, Cincinnati, Pittsburg, Cleveland, Deroit, Indianapolis, Kikako, Milawaukee, St. Pault, Mineapolis, Sana Lui, Omaha, Galveston, Kansas City, Denver, Helena, Seatttle, Tacoma, Portland, Kapalakiko ame Los Angeles."

            I keia manawa o Heseka i hoike aku ai i kana hoolala piha e pili ana i ua hui nupepa nei ana.  Ua waiho aku oia he hiki ke kualia he 60 nupepa no ke kumu kuai i emi iho malalo o $115,000,000, a hooia mai ua hiki i keia mau nupepa ke loaa ma kahi o $7,500,000 o ka makahiki, he 5 pa-keneta a oi iki paha o ke kumu waiwai io.  Ua olelo aku oia e pono e hookaawaleia i ekolu mahele iloko o na nupepa, e like me keia.  Na nupepa o ka Lapule, ke keena hooponopono manao nupepa, ame ka hoopau ana i na keena hoolaha.  E hoopukaia hoi i eono wale no pepa Lapule a puni ka aina, aole hoi i kanaono, i mau pepa oi loa o ka maikai.  O keia mau pepa Lapule, hookahi e pili ana i na mea hou o na hana hooikaika kino, heihei lio, a pela aku, hookahi hoi no na mea e pili ana i na olelo o na lahui like ole, a o ke kolu hoi e pili ana i na hana a ke akamai, a o ka ha no na moolelo, he mau pepa piha pono ma na ano apau.  La keia hookele ana, ua hiki loa ke loaa ka poe loea ma keia mau hana, no ka mea, aohe nupepa e ae e hiki ke hoopapa mai ia lakou.  Ma keia ua hiki ke hoemiia mai na hoolilo ma kahi o $4,000,000 o ka makahiki no na nupepa Lapule wale no.

            Pela no hoi me ke keena hooponopono nupepa.  Ma kahi hoi o 300 luna hooponopono--e like me ko keia wa--i 20 wale no kona makemake, poe akamai ma ka lakou oihana pakahi.  E hui mau hoi ke poo lunahooponopono me na on a o ka hui, i loaa  na manao e pili ana i ka hookele aupuni i na pepa repubalika ame demokarata.

 

"UA NOONOO NO WAU NO IA MEA,"

WAHI A MR. MORTON.

 

            "E hoemiia no ka hoolilo o ke keena lunahooponopono ma kahi o $700,000 o ka makahiki," wahi a Mr. Heseka.  "Ua hiki ia oe ma keia ke houluulu i ka puka o ka hui ma hiki ana i ke alakai ana i ka noonoo o ka lahui."

            Ua hoakaka aku o Heseka he nui na miliona dala e loaa mai na hoolaha mai me ke keakea ole hoi a na agena hoolaha.  He poe hoopii hoi na agena i ka uku o ka hoolaha ana, a ua pilikia hoi na nupepa ma keia mau hana.  Olelo ae o Heseka ua hiki loa keia hana ke hanaia e umi kanaka akamai, aole hoi na kekahi mau tausani.

            "He uuku loa na hoolilo no ka imi ana i na hoolaha," wahi a Heseka i hoomau aku ai.  "hiki ia kakou ke papalua i ka uku a e kaili hoi i ka hana a ka poe agena hoolaha.  Ma keia he nui ka puka e loaa ana i na mea apau, a koe ka agena, a he mea makehewa wale no ko'u haawi ana aku ia oe i mau hua helu e pili ana i ka puka, no ka mea, e oi aku ana mamua o ka'u mea e hoikeike aku nei."

            "He manicai io no kau mau mea e hoike mai nei," wahi a ka on a miliona "a he kumuhana hoi e hiki ole ai ke hanaia me ka noonoo pono ole ana mamua.  Aohe o'u makemake e komo iloko o keia hana mamua o ko'u kuka olelo ana me kekahi o ko'u mau hoa.  Heaha kau huina dala e hookomo ai iloko o keia hana?"

            "Ke waiho aku nei wau i na hana apau loa ma kou lima," wahi a Heseka.  "Aole wau i maopopo pehea ana la wau me kekahi o kou poe hoa, aka, he mea i maopopo ia'u ua hiki ia'u ke hookomo i $10,000,000 in a no nae e hiki ka huina dala o ka hui i ka 125,000,000 a i ole i 150,000,000. Ua kamailio no hoi wau me Van Horne e pili ana i keia mau mea, a ua hiki ia oe ke hilinai i kona kokua ana mai."

            "He manaoio kou i ka holopono o kau mau hoolala ana," wahi a Morton.  "E kamailio no wau me kekahi o ko'u mau hoa no keia mea, a in a lakou e hoike mai ana he hana keia i kupono i ko lakou makemake, e pono no e kohoia i la no kakou e hui ai no ke kuka ana i ka mea pono ma ka hookele ana.  E hoomaopopo no hoi oe, aole wau e hoopaa ana ia'u iho malalo o ka'u olelo.  INa e olelo mai ana kela mau keonimana ua pono, e kamailio aku no wau ia oe.  O na mea huna e pili ana i keia mau hoolala ana aole ia e puka aku mai ka waha aku o keia mau keonimana a'u e noonoo nei."

            "I ka manawa hea la wau e lohe hou ai mai ia oe mai?"

            "E hiki mai ana maanei i ka la apopo he eha o na keonimana no kekahi huiana.  Mahope o ka hui, e hele ana makou ma ke kalapu e ai ai i ko makou ainaawakea.  Malaila wau e hoolohe ai i ko lakou manao, a i na e holopono, e laweia aku no kekahi lono ia oe i ko kaua wa e hui hou ai.  O ka oi aku o ka maikai, e kakau mai oe i na hoolala apau e pili ana i keia hana.  Ina he mea hiki, e koho mai oe i na hoolilo makahiki no keia mau pepa he 60.  E hana mai oe e maopopo pono kau hoike.  Ua pau ko'u manawa kamailio me oe.  E hui ana wau me kekahi mea ma ka hora elima."

            Ua ku ae la o Mr. Morton iluna a lulu lima me Heseka.  Ua hui pu aku la ua keonimana nei me na kakauolelo i ka pau ana o ka hana o ka ia, iho aku la i ke alapii mabala a kau aku la iluna o kona kaa.

 

MOKUNA IV.

HE MAU ULIA KUPAIANAHA.

 

            Maloko o kona lumi ponoi, e holoholo malie ana mai keia aoao a i keia aoao aoao o Mr. R. J. Kent, he kanaka koikoi ma ka oihana kuai a hoopukapuka i na kea waiwai o kela ame keia ano.  I kela ame keia hapa minute e nana mau ana oia i ka lipine o ka mikini kelekalapa, a i ke kokoke ana ae i ka hora elua ua hoomaka mai ia na wahi mikini nei e nakeke aluna ole, no ka hoao ana e loaa na mea apau e hanaia ana e na boroka maloko o ka hale kudala kea o kela ame keia ano waiwai. Ia wa oia i lalau aku ai i ka lipine a heluhelu a'e la i keia mau mea; 3,000 kea Kopaa 149 1/2--2,200 Kopaa 149-4,000 Kopaa 148 1/4--700 B. &. O. 107 1/4--1,1,100 B. & O. 107-2,800 B. & O. 106 5/8--500 B. & O. 106-3200 St. Paul 171-4,000 St. Paul 170 1/2--500 St. Paul 170--3,000 St. Paul 169 1/4--1,400 Metropolitan 173 1/4--900 Metropolian 172 1/2--1,600 Metropolitan 171 7/8--4,000 Jersey Central 159 1/4--800 Jersey Central 153 5/8--1,700 Jersey Central 158 5/8--1,700 Jersey Central 158-55 Jersey Central 158 1/4--2,000 Kopaa 147 5/8--800 Kopaa 147.

            I ka pau ana o kana heluhelu ana i keia mau mea uakahea aku la oia i kona boroka ma ke kelepona.

            "Owai ka mea e kuai hoolilo nei i keia kopaa?"

            "Na Street & Rogers ka hapanui, a pela pu no hoi me na boroka o Morris & Hauser o Bosetona ame na boroka o Wright & Fanning o Kikako.  Ke hoolilo nei keia mau hale he mau kea o ka St. Paul, Jersey Central, Baltimore & Ohio, Metropolitan, Kila, Hao ame kekahi mau kea waiwai e ae, "i paneia mai ai me ka awiwi.  "Ua olelo mua aku nei wau i ke keena i keia mau mea."

            "No wai keia mau kea e hooliloia nei?"

            "Aohe wai keia mau kea e hooliloia nei?"

            "Aohe mea i maopopo."

            "Ua lohe anei oe i kekahi mau olelo a na boroka a Haven?"

            "Ua olelo mai lakou aia lakou i ka lewa i keia manawa.  Ke mau nei no ko lakou kuai ana i ke kopaa."

            "Mahalo.  Gude-bai."

            I ka pau ana o kana kamailio ana me kona boroka ua kahea aku ia oia e hoohuiia kona laina me ko Mr .Haven, kekahi o na kanaka koikoi ma ka oihana hoopukapuka kea kopaa.

            "Pehea ke kulana o kou mau kea kopaa i keia wa?" wahi a Kent i ninau aku ai.

            "Aohe wau i maopopo," ka haina a Haven.

            "Maikai no.  Ke kuai nei wau e like me ka mea hiki ia'u.  Heaha ke kumukuai i keia wa?"

            "Nana aku la o Mr. Kent i ka lipine.

            "148 1/4," wahi ana i pane aku ai," Ua haule iho nei i ka 146p 1/3 a ua pii iki ae i keia wa.  Owai ka mea nana e hoolilo nei?"

            "He mea oiaio, aole wau i maopopo," wahi a Mr. Haven me ke ano paupauaho, "Malia paha o kekahi poe e makemake ana e hoopukapuka.  E pii hou ae ana no keia kopaa."

            "Pololei.  Mahalo.  Gude-bai."

            Nana hou aku ia o Mr. Kent i ka lipine o ke kelekalapa no kekahi mau kekona, a hookani aku la i ka bele no kana kupakako.

            "Heaha ka nui o ka'u kopaa i keia wa?" wahi a Kent i ninau aku ai i ke kupakako.

            "He kanaha-kumamakolu tausani kea," wahi a ke kupakako.

            "He 142 anei ka avelika, pela auanei?"

            Ua lalau aku la ke kupakako i kekahi wahi apana pepa a hoomaka iho la e houluulu i na hua helu i kakauia ilaila, a olelo mai la o ke kumukuai avelika o ke kea kopaa he 142 5/8.

            "Maikai loa, oia wale ae la no," wahi a Mr. Kent.

            Ia manawa ua kahea aku la oia ma ke kelepona i kona boroka nana e hana kana mau han ama ka hale kudala.

            "E hoolilo aku oe i ke kopaa apau loa me ke akahele no nae o nui ino loa ke kopaa ma ka makeke," wahi ana i kauoha aku ai me ka malie o kona leo, he nui ka poe ma Wall St. e kiei ana ma o a maanei no ka hoolohe ana i na mea hou ano nui.  "Ke holopono nei na kuai hoolilo ana i keia manawa.  E hoomaka aku oe mai ka 500 a pii aku.  E akahele oe i ka hoomaka ana, a e pahu aku oe imua.  He makemae ko'u e hoolilo aku oe i 5,000 kea mamua o ka paa ana o ka hale kudala me ka noonoo ole i na mea e hiki mai ana.  Mahope o kou hoolilo ana he 20,000 kea, haawi aku oe ma ka 1,000, 2,000, a 3,000, kea a ka wa hookahi.

            I ka pau ana o ka Kent olelo ana ua hoopili mai la ke boroka i kekauoha i mea hoi e hewa ole ai.  I ka pau ana o keia, ua hoi aku la oia ma kahi o ke kelelapa.

            "Ke hoopukapuka nei kekahi poe?" wahi ana i kamilio ae ai iaia iho me ka paikau hele ana mai o a o o kona lumi, me ke nahu ana ae me ke ano pihoihoi i ke poomoku o kona kika.  "Na'u e a'o aku ia lakou i ke ano o ka hoopukapuka ana!  Manao paha lakou he like wau me kekahi pepe, ame ka noonoo pu ana paha e paa ana wau i ke eke.  Eia mai hoi ka lakou hana no ka malama ana i ka aelike."  Ia wa ua hookani aku la oia i ka bele me ka ikaika.

            "Heaha ka nui o ka'u B & O?"

            "Umi-kumamalima tausani kea me ka avelike o 93," ka pane.

            "E kelekalapa aku ia Brown & Addy o Bosetonia e hoolilo aku no'u i 20,000 kea ma ka makeke.  Haawi aku ka lohe ia Blake & Co. o Kikako, e hoolilo aku no'u i 25,000 St. Paul ma ka makeke Wikiwiki!  Awiwi!"

            "Heaha ka nui o kau kopaa i hoolilo i keia manawa?"

            "He iwakalua-kumamalua tausani.  Ua emi iki he hookahi anuu me ka hapa."

            "Ua hiki no.  Hoopuka aku ma kahi o 2,000 ame 3,000 i ka wa hookahi.  Hoolilo aku i 20,000 kea o ka Metropolitan ma ka makeke.  Ua loaa aku ia?  Gude-bai."

(Aole i pau.)

 

Ka Poka Nui

âme ka

Poka Iki

--

He Moolelo no kekahi mau Opio Elua

iloko o ke Kaua Kuloko wawahi

Mana Kauwakuapaa o

Amerika Huipuia.

(Unuhiia e S. K. Nawaa.)

 

MOKUNA XXIX.

HOPAPA OLELO.

 

            "O kuu Matina ae keia," wahi a kahi elekule nieniele nui wale ia'u.  "E Matina, eia keia hoa o oukou.  Oia nei kekahi o na koa o ka Mahele Ekolu o Vekinia, a oia no hoi kekahi mea i eha ma keia palo hahana ma Rap'dana.

            Ua nanai mai la ka opio ia'u one ka hoohuoi i oi aku mamua o kona makuakane.

            "O ka regimana hea kana i olelo mai nei oia kona mahele?" wahi a ka opio i ninau mai ai.

            "O ka Mahele Ekolu, e ke keonimana, e like no hoi me ka lanei i hai aku nei ia oe.  Owai hoi kou?" wahi au i pane aku ai.

            "Aole o'u pualikoa," wahi ana i pane mai ai me ka akaaka ana a ia wa no hoi i aka like ae ai lakou la.

            "O, alaila o oe kekahi o na koa kiai e malama nei ia hope nei?" wahi a'u i pane aku ai me ka hoopau ana iho i ko'u huhu oiai ke makemake la wau i ke ano o keia opio.

            "Aole no wau he koa kiwi.  Ua like no wau me oukou, eia nae aole o'u regimana.  Ke paio nei no hoi wau e like me oukou ka poe e paa nei i na aahu koa.  Aole anei oe i lohe i kekahi mea e pili ana no Konela Mosebai?" a ia wa i hehene hou iho ai ka lala aka.

            "Alaila, o oe kekahi o kona mau koa?  He oiaio oia kekahi o na hana ku maoli no i ka paakiki," wahi a'u i pane aku ai me he mea ia ua maopopo ia'u na mea apau.

            "Ae, he paakiki maoli no.  Ua oi aku ko makou komohia iloko o ke kupillikii mamau o oukou."

            "Eia ne," wahi a kekahi o lakou i pane mai ai," ke hoohuoi nei wau hou.  Ke manao nei wau aole oe no ka Hema nei.  Aole o'u manaoio no ko makou aoao nei oe."

            "Alaila, heaha kau e kapa mai ai ia'u?  Aole he Ianaki?" wahi a'u i pane aku ai me ke koa luaole, a ia manawa no hoi aia ko'u puuwai ke pana la me ka awiwi.

            "Ae, he Ianaki oe, aole he mea okoa ae."

            "He kanaka Vekinia wau," wahi a'u i pane aku ai:  "no ke aha ko oukou mea e hilinai ole mai nei ia'u?"

            "No ka mea aloe ou like me makou, a aole hoi ou kamailio mai e like me ko makou ano."

            "Eia nei," ahi a kekahi o lakou i kahamaha mai ai, "o kekahi hapa o ua regimana ia mai nei aku ia.  Owai kau poe i ike iloko o ua regimana la?"

            "Aole wau i ike i na poe apau loa iloko o ua regmana la; aka o ko makou konela i keia manawa, oia no o Hekekona Ranalopa, a o kona wahi aia ma Laudona: aia no hoi o Mekia Kolopoka.

            "E, ua pololei oe: maanei i hanau ai o Kolopoka, a maanei kona wahi i noho ai a hiki i kona nui ana.  Aole anei pela e Matina?" wahi a ka elekule i kahamaha mai mai i ka'u mau olelo.

            "Ae, ua pololei oia nei," wahi a ka opio i pane mai ai.  "Ua olelo mai nei oe, oia ko oukou mekia, i ka wa hea la hoi kona hookiekie ia ana ma ia kulana?"

            "Uo hookiekieia ae oia ma Rikimona, mahope o ka palo ana ma Ana Akau.  Oia ame Tome Makala ka hookiekie like ia ana.  E na keonimana, ua hoomanawanui wau i ka oukou mau hoonieniele Ina aole o oukou manaoio mai i ka'u mau olelo, no ke ahia la hoi ko oukou mea e hopu pio ole nei ia'u?" a ia wa i pii ae ai ko'u huhu.

            "Mai huhu mai hoi paha oe, e ka hoa," wahi a ka opio i pane mai ai.  "Eia mai ko'u lima: ke kaumaha nei wau no ko'u hilinai ole ana ia oe e hoomanao iho oe he wa keia o ke kaua, a he mea pono e akahele aole hoi e puapuahulu."

            "Ua pono," wahi a'u i pane aku ai me ka lalau ana aku i ka lima o ka opio.  "Aole o'u huhu no ka ninaninau mai o oukou ia'u, aka no ko oukou kapa ana mai ia'u he Ianaki, mahope no nae o ko'u ku ana mai i kekahi poka mai ia lakou mai, oia ko'u mea i huhu ai."

            "O hea kou wahi?" wahi a ka elekule i ninau mai ai.

            "He hoihi maoli no kou wahi e hele aku ai. Pehea la e hiki ai ia oe ke hele aku no ia wahi me kena eha ou?  Ma ka nana aku i kou ana, aole he ikaika e hiki ai ia oe ke pii aku i keia mau kuahiwi kiekie," wahi hou a ka elekule i pane mai ai.

            "Manao wau ua hiki no ia'u ke hele aku, i na no nae e ae mai ana oukou e hoaumoe iho wau me oukou i keia po, a i ke kakahiaka nuia o ka la apopo, e hele aku no wau ma ke alahele o Aledia.  Manao wau ua hiki no ia'u ke hele aku a hiki ilaila iloko o na la elua."

            "Mai hele oe no Aledia, o loaa mai oe i na Ianaki," wahi a ka opio i pane mai ai.  "Ke paa nei na Ianaki ia wahi me ka ikaika."

            O keia ka lono maikai loa i loaa mai ia'u, no ka mea in a wau e kokoke iki ana ma kahi o ko makou mau pualikoa, o ka loaa no ia o ka pono ia'u.

            "Ke kaumaha nei wau no keia lono au i hai mai la, oiai o ke alahele kupono loa ia no'u e hele aku ai," wahi a'u i pane aku ai.

            "Eia ka hana kupono a kakou e hana aku ai nona, e ka olomana," wahi a Matina i pane ae ai.  "E haawi aku kakou i ai nana i keia ahiahi a i wahi no hoi nona e moi ai.  I ka la apopo, e hookau aku kakou iaia maluna o kahi lio elemakule o kakou a lawe aku iaia a kaa ma keia aoao o ke kuahiwi."

            "Ua pono kena manao ou, e Matina.  He pono ia kakou ke kokua aku i ka poe e paio ana no ko kakou pono," wahi a ka olomana i pane aku ai.

            "Aole, aole," wahi a'u i pane awiwi ake ai oiai aole o'u makemake e bele aku ma ke kuahiwi.  "He hoomaikai nei wau ia oukou, a ke hoopau nei wau i ka'u mau kamailio ana me oukou."

            "Aole ia he mea nou e poino ai; o kekahi no hoi, aole au ai  a e loaa ana oe i ka poino ke hele aku ma kou alahele."

            Ua ku ae la kahi elemakule a iho mai la ilalo.  Ua maopopo iho ia la'u he mea pono no'u e noho iho o ulu hou ae ka hoohuoi iloko o lakou, nolaila, ua ae koke aku wau i kek kono i paholaia mai no'u.

 

MOKUNA XXX.

PAKELE MA KA APUA.

 

"Ina pela mai kau hana.

            Wiliwiliia ko kania-i."

 

            Ia makou e ai ana i ko makou paina kakahiaka.  I kekahi la ae, ua  haiia mai la ia'u o ka opio, Matina Pakuhra, oia ka mea e hele pu ana me a'u aole hoi o ka olomana: oiai ua loaa mai ke kauoha iaia e hele aku e hui me ko Mosebai mahele koa e noho ana ma ke awawa o Laudona.  Aole wau i nana ae no ia mea, o ko'u kuaumaha nui wale no oia ko'u hele ana aku ma kahi a'u i makemake ole ai e hele aku.  Mahope o ko'u haawi ana aku i ko'u aloha i ka olomana ame ka ae ana aku i kana kono e hele hou aku e ike ia lakou, ua haalele iho la wau iaia a hahai aku la mahope o Matina.

            Ia auwina la ua iho aku ia maua ma keia aoao o ke awawa o Laudona, a alakai loa aku la ko'u hoa ia'u no kekahi aoao, kahi hoi a'u i manao ole ai e bele aku.  I ka uhi ana mai o ka malu o ka po ua hiki aku la maua ma kekahi hale a malaila maua i hoaumoe iho ai no ia po, a loaa pu mai la no hoi ka lohe ia maua aia na Federala ke paa la ia Hapa Fere ame Kalekona.  No keia alakai ana o ko'u hoa ma kahi a'u i makemake ole ai, ua noho iho la wau me ka hoomanawanui, a i ke kakahiaka nui o kekahi ia ae, ua lawe aku la ko'u hoa ia'u a hiki i kumupali.

            "Ke haawi aku nei wau i ko'u hoomaikai ana he nui no kau mau hana maikai ia'u," wahi a'u i pane aku ai.  "Ma keia mua aku ke loaa ia'u ka wa kupono e hana aku no wau i kekahi hana maikai ia oe."

            "Uoki kau mau olelo," wahi a Matina i pane mai ai me ka leo huhu.  "No ka Mahele Ekolu hoi oe o Veginia, nolaila aole ou aie ia'u."

            Ua hopu aku la wau i ka lima o ka opio me ka pane leo ole aku oiai ua hilahila iho la hoi wau i ka loaa ana mai o na kokua ana mai iaia mai mamuli o ko'u hoopunipuni ana.  Ua haalele aku la wau iaia a hoomaka aku la e hele ma ko'u alahele.

            Ua komo koke mai na hoomanao ana no keia wahi a'u e hele nei oiai ua ku a kamaaina wau i keia wahi i keia wa o'u e noho ana me kuu hoaloha Tome Makala.  Ia'u e hele ana me ka nana ana i na mea e waiho mai ana mamua o ko'u alo, he mau hiohiona ano e wale no ia e waiho mai ana.  Eha makahiki mamua aku o keia ia a'u e hele nei, aia ka maluhia ke pahola la maluna o na home e ku ana ma ia wahi, a e waiho mai ana hoi na mahinaai me na hua ohaha maluna o na mea e ulu ana; i kela wa hoi he panoa wale no ka hapanui o ka aina e waiho mai ana.  He mau la hauoli ko'u i hoohala ai ma ia wahi e hele ana i ka holoholo me Tome ame kona kaikuahine, i keia ia hoi a'u e hele nei, ua kanaka makua, eianae aia na ao @ kumakuma ke lulumi iho la maluna @ ke hoao nei hoi e loaa ka pono.

            I ko'u hiki ana ma kahi a maua me Tome i kaawale ae ai i kela kakahikaka nui a'u i hoi aku ai no kuu home aloha, ua ku iho la wau a nana i na mea e waiho mai ana.  Maanei ua nui na mahinaai e waiho ana, eia nae ma kahi o ka ike ana aku i na limahana e hana mai ana e like me na la i hala aku, o ke ku pumaia wale mai no.  Ma kela ame keia wahi ua ike aku la wau i ka waiho mai o na papu, he mau hoike @ e hoike ana i ka hana a ke kaua i @ la i hala aku.  Mawaho a'e o keia, ua ike aku la wau i na hale e waino mai ana me na pukapuka i loaa aku i na poka iki ame na poka nui; o kekeahi mau home a'u i ike ai mamua, ua na@ aku lakou a o ko lakou mau kahua @ ku ai e waiho ana ke lehu ahi.  Ua noho iho la wau a iloko o ko'u noonoo ana no na mea i hala, ua komo mai @ iloko o ko'u puuwai ke aloha no ka poe no lakou keia mau home i hoolil@ ia  i mea ole.  He lehulehu oia poe u @ lilo mai i mau hoaloha no'u, a he nui na manawa a'u i hoohala ai me lakou ma ko lakou mau home pakahi.  Ua huli aku ia wau a nana aku i kahi o ka home Makaia, a ke ike la no wau i kahi kumulaau wolonaia e ku ana mamua iho o ke alo o ua home ia, a hokomo mai la na hoomanao ana iloko o'u no na manawa a'u i noho iho ai malalo o kona malumalu me Tome ame Kate.  He kakaikahi wale no na mea i loli ae ma ua home la, ma ku'u @ aku , a ma ka nanaina o ka waiho ana mai o ka aina, ke ike la wau aole he hoomaopopo nui ia i kela manawa.  He kakaikahi wale no na wahi hale i koe iho ma kahi o na hale o na kauwa i ku ai, a o ka pa nani a'u i ike ai e hoopuni ana i ua home ia, ua wawahiia.  Maluna o ke kaupoko o ua home la, ua ike aku la wau ua no@aia kekahi poka nui.  E like no hoi me @ kanaka ole o kela wahi au'u e noho @ pela no hoi ma ka'u ike aku i ua hoi @ la.  Mamuli o keia mau mea a'u e ike nei, ua komo mai la iloko o'u ka iini e hele aku e makaikai ia wahi a'u i noho ai, a hoololi ae la wau i ko'u manao mua no ka hele ana aku ma ke lihi kahawai no Hapa Fere.

            Ua nalo aku ka la i kela ma@wa a'u i hiki pono aku ai i ka uwa@, a i ko'u hiki ana mawaho o ua home @ ua ike aku la wau i kekahi @ mau pono e paa ana no iluna, e @ ana mawaho iho o ka hale.  I na @ o'u e noho ana malaila, aole i ae @ kekahi lio e ku iho mamua o ka h@ a ma keia a'u e ike nei ua @ popo iho la wau o keia kekahi @ ano hou e hoike mai ana i ka @ e ana oia wahi.  No keia @ lole koa Konofedereta ma ke @ nalonalo, ua nihi hele aku @ e ike la mai ko'u hele ana @ i ko'u hiki ana ma ka @ nana aku la wau iloko @

            Iloko o ka lumi, e ku @ Makala me kona alo@ io'u la.  He nani kona @ mua ole ai mamua, eia nae @ maha ke halii la maluna @ helehelena, a e paa ana n@ kanikau.  Ia'u e nana ana, @ wa i ku a'e ai kekahi kino @ waena o maua, a ike aku ia @ Nede Kalekona.

            "Heaha hoi ka lanei o anei?" H@ anei ua aloha kela kaikamahine @ kanaka?" oia na noonoo e h@ iloko o ko'u poo a hilinai aku la @ hoolohe i na olelo a laua e ka@ ana. 

            "Oi hoi paha oe, e Kate Makala @ hoolilo ia oe i hehena," wahi a N@ Kalekona i pane maku ai.  "Ua ike @ ka nui o ko'u aloha ia oe."