Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLI, Number 18, 1 May 1903 — Page 2

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

2                      NUPEPA KUOKOA, MEI 1, 1903.

 

KA

Nupepa Kuokoa

 

No ka Makahiki...       $2.00

No Eono Mahina...      1.00

 

Kulike ka Rula.

 

NA PUKA ANA        1 Pule  2 Pule. 3 Pule  1 Mal.  2 Mal.  3 Mal.  1 Mak.

 

1 Iniha                         $1.50   $2.00   $2.50   $3.00   $5.00   $6.75   $12.00

2 Iniha                         2.00     2.75     3.50     4.00     7.00     9.00     18.00

3 Iniha                         2.50     3.50     4.50     5.00     9.00     12.00   24.00

4 Iniha                         3.00     4.00     5.00     6.00     11.00   13.00   30.00

5 Iniha                         3.50     4.75     6.00     7.00     12.00   15.00   36.00

6 Iniha                         4.00     5.50     7.00     8.00     13.00   16.00   42.00

 

            O NA OLELO HOOLAHA APAU E HOOUNAIA MAI ANA NO KA HOOLAHA MALOKO O KEIA NUPEPA, E HOOUNA PU MAI ME KA AUHAU, A INA AOLE, AOHE NO E HOOKOMOIA.

 

O na Dala apau o ka Pepa mei e hoouna pololei mai i ka HAWAIIAN GAZETTE COMPANY.

 

HOOPUKAIA E KA

HAWAIIAN GAZETTE CO

 

Hookomoia ma ka Hale Leka o Honolulu, Pa nalaau o Hawaii, ma ke ano mea o ka Papa Elua

 

DAVID L A-I, Lunahooponopono.

A. W. PEARSON, Luna Nui

Honolulu, Oahu

 

POALIMA     :           :           :           :           MEI 1, 1903.

 

NA LUNAHOOMALU HANA KAULIKE

 

            Ma ka manawa i aneane e pau loa ka aho o na hana ahaolelo o ka Hale o na Lunamakaainana ua hoopuiwaia ka Lunahoomalu Beckely, ma ka panai ia ana aku e ke komike ma ka aoao o ka Hale o na Lunamakaainana i kana makana haawi mahalo oia hoi he uwati gula.

            Mawaho ae o keia ua haawi aku ka mea iaia ke kuleana haawi olelo Hon. Gandall, ka Lunamakaainn Repubalika o Lihue, Kauai i na olelo hooho mahalo i ka Lunahoomalu a o kekahi o ia mau olelo oia no ka mea e puka aku nei ma ka nuhou ahaolelo o ke Kuokoa o keia helu.

            He olelo e hoik@ @@@ i ka hilinai o ka Hale i kona Lunahoomalu ma ka noeau o ka alakai ana ame ke kaulike o ka hana me ka nana ole ae i na aoao kalaiaina. I panai no keia maikai i loaa mai ua haawi aku la oia ma kona aoao i na hoomaikai ana ame ka pakui ana aku pili i ka hooi ana ae i ka moolelo o ka Hale, wahi a ka kona manao, e oi ae ia i ko na Teritori e ae. O keia na olelo i haawiia ma ka manawa hope loa a hookuu ka Hale.

            Ma ka aoao o ke Kuokoa aohe he hoohewahewa i ke komo lokahi ana aku me ka Hale ma keia hooho mahalo ana i ka Lunahoomalu o ka Hale o na Lunamakaainana. Ma na hana o ka Hale i noho hoomaluia e ka mea nona keia kaona manao e puka aku nei ua ikeia ka noeau, ka mana hoomalu, ka ikaika ame ka nee o na hana imua. Ua ike ke Kuokoa i keia mau haawina oiai nae aia no he mau hemahema i kauhihi aku a kekahi e waiho ae ai me ka @@@@ ole ke hoole i ka pololei o ia mau kinaunau aka ke kaulikeia laua a elua ma ke kaupaona, aole e nele ke koikoi o ka maikai o na hana i hanaia, ke kumu hoi e nele ole ai ka haawi ana i na mahalo.

            Ma kahi o ke kaulike ua lamalama loa ia haawina maluna o ka Lunahoomalu oiai ma kona aoao kalaiaina he Home Rula oia, a o ka mea kuluma i ka lawelaweia oia ka hooikaika no ka aoao me ka nana ole ae i na aoao e ae, a oiai he hana maikai no ia o ka hooikaika no ka aoao kahi a ke kanaka e pili ai, oi loa aku no nae ka maikai loa, ka hooikaika aoao maloko no nae o na palena kupono, ma kekahi olelo ana ae e hooikaika no @ aoao kalaiaina no ka pono pililaula no nae, aka, ma keia manao ua hana aku ka Lunahoomalu i na hana kaulike oia hoi e kepa ana i na aoao apau a e lokahi ana no hoi i na aoao apau.

            Ma na mea i kupono ole a kona aoao kalaiaina ua ike ole aku oia aole i piliwale, me ka ike iho no o kona aoao ia; a ina no he maikai alaila aole i nele kona kakoo ana. E like me ka oiaio o ia manao, pela no na hana maluna o na aoao kalaiaina e ae ke kumu o ka lokah@ o ka manao o ka haawi mahalo ana ma o Hon. Gandall la oiai he Repubalika oia.

            Aole wale no o ka Hale ma keia haawina, aka, o ka Senate no kekahi. He mea maopopo me ka hoohewahewa ole he Aha keia no na kanakamakua pela no hoi i kanakamakua ai ka hana. Ma ka manawa i aneane ai e malele aku ka hanu o na kana o ua Aha nei ua ike iho no kakou e ka lahui i na papahi hoomaikai a ka Aha maluna o kona Peresidena. A no keia kumu i hiki ole ai ka Peresidena ke alo ae o ka haawi a panai ana aku ma kona aoao i kona mau hoomaikai a kakou i ike iho ai iloko o ka moolelo o na hana ahaolelo.

            Ma ka aoao o ke Kuokoa ke komo pu aku nei iloko o keia hoomaikai aole no ka pai wale aku aka ua kulike ia haawi ana me ka waiwai i’o o na hana i hanaia.

            He mea oiaio no, ma ka hele ana maluna o keia mahele aole kakou e poina i ka lua o ka mahele oia hoi aia no he mau kinaunau kekahi i kauhihi aku maluna o na Hale a elua. Iloko o ka Ahaolelo he nui na hoopuoho ana, na hoopaapaa i kaa aku mawaho o ka palena kupono, na hana o ke ano paani wale a hoohala mnawa a pela aku ame na bila kupono ole i ka noonoo ana aka i ka hookaulike ana ia mau mea me ka maikai loa i papahiia e ka Ahaolelo ua emi iho ia mau kinaunau i ka maikai loa i hanaia. Aole no hoi no keia haawi mahalo e haalele wale ia ai ka noonoo ana i keia mau kinaunau a aole no hoi no keia mau kinaunau e kapae ae ai i ka maikai loa i hanaia, a oiai o ka ahaolelo ame kona mau hana he waiwai ia no ka lehulehu, aole ia mea e hoohewahewaia ai ke kuleana o ka lehulehu e kamailio ai maluna o keia kumuhana a oiai he waha ke Kuokoa no ka lehulehu aohe he kanawai nana e pani kona waha i ka hoike ana maluna o keia kumuhana i kona hoa pili oia hoi ka lehulehu, maloko no nae o na palena kupono.

            Ma na mea apau ua maikai keia kau ahaolelo aka e pono no e hoomaopopoia aia no he mau kinaunau a ma kahi o na ino he mea maikai no e makaala no keia kau aku, o ka hoomalele aku i na hoa i kupono ole e koho hou ia. Maluna o na hoa apau na hoomaikai a ke Kuokoa oiai aole e puka keia maikai me ka hui lokahi ole o lakou apau.

 

HOME O NA KAMAIKI MAKUA OLE

 

            O keia kekahi hana maikai loa i kukuluia maluna o ka lepo o Hawaii aloha, ke kukulu ana i home no na kamaiki, ke kukulu ana i home no na kamaiki makua ole kahi o lakou e malama maikaiia ai a e hoonaauaoia ai a e hoohanaia ai i makaukau i ka hana a ke houluulu i keia mau mahele apau ame na mahele aku i koe i pili i keia kumuhana, aohe mea hiki ke hoohalahala i ka maikai o keia hana, a he manaolana hoi ia no na kamaiki e puka pono aku ana mailoko aku o keia home maikai.

            Aia keia home ke ku nei ma ke kahua maikai o ka aina e moe kamoe ana mai ka Mauna Hualalai mai, Kona, Hawaii he hookahi kaukani kapuai ke kiekie maluna o ka ilikai me kona mau nani apau ame na pono o na mea maoli o ka honua a ke Akua i hana ai no kakou i ike ai iloko o ka hoike a ka Luna nui i ka maikai o ke ola kino o ua poe kamaiki nei

            Ma ka hoike he 33 kamaliikane a he 13 kamaliiwahine, a o lakou apau aia malalo o ka malama ana me ka hooponopono ana a na kumu, a o ka lakou ike i loaa ai ia lakou ma ko lakou hoonaauaoia ana ame na makaukau i loaa ia lakou, oia ka lakou i pu-a aku ai a e pu-a aku ai ma keia hope aku me he mana ai la, a he mea oiaio, o ke kamaiki e hele ana ma na alanui o ke kupono ame ka maikai aole e nele ka loaa iaia na meheu ame na kulana ame na ano o ua poe kumu la ana, no ka mea, he olelo kuluma ia, he olelo kamaainana e he olelo noeau no hoi a he oiaio no hoi kana “kulike ka lala me ke kumu oiai o ke ola o ka @ala mai ke kumu aku no ia.”

            Ma ka hoike ua ike kakou aole he keiki i oi aku ko na mau makahiki maluna o ka 14, a o lakou apau mailoko mai o na lahui like ole, a o ko lakou nohona mamua aku o ke komo ana a noho malalo o ka malumalu o keia home maikai ua hoike mai no lakou ke kumu i ikeia ai iloko o ka hoike he mau nohona ko lakou i kaa aku mawaho o ke kupono o ka nohona maikai, e hoike ana he makuakane ona ko kekahi, a he makuahine hiki ole ke malama, a pela aku, alaila ua hiki no i ke kanaka ke hoomaopopo i keia oiaio, o ke keiki a ka nakamakua i noho iloko o keia mau kulana i hoikeia ae la he mea hou loa ia iaia ke komo ana a noho iloko o na home maikai o keia ano, ana hoi e olelo ai he ao hou ia iaia.

            Ke loaa keia manao “he ao hou ia iaia” i kekahi o keia mau kamaiki, alaila, he mea maopopo ua loli ke ano o ke keiki mai ka ino a ka maikai, a hookahi wale no mea i koe, a he kumu hoi e lilo loa aku ai ua keiki la i kanaka maikai a waihne maikai oia ka hoomau ana e noho mau iloko o ua ola hou la.

            A ma ka aoa oo ua home maikai la ma o ka luna nui la ke o nei kona leo no na kokua aloha no ka hapai ana i ua home maikai nei ma kona alanui hoopakele uhane, ke manao nei makou he hana kupono loa io ia o ke komo laulima aku iloko o ka hana maikai a o ka laulima ana i ka hana, oia ka pokole  o ka manawa hana, lawa ka makemke a mama no hoi ka hana kaumaha, ma kekahi olelo ana ae, holomua ka hana. Ma ka noonoo ana o ke Kuokoa maluna o keia kumuhana aole he kumu kupono e nana ole ia ai keia home o na kamaiki makua ole.

           

KA AHAOLELO KUIKAWA.

 

            Ma ka Poaha iho la, la 30, i weheia ae ai ka ahaolelo kuikawa o ke Teritori o Hawaii no ka hoopau pono loa ana i na kumuhana ano nui, pili loa aku no nae i na bila haawina kahi e loaa ai ke ola i na hana aupuni. Ua hemo ka puka no keia kuikawa mamuli o ke kukala ana ae o ke Kiaaina ka mea iaia ke ki e hemo oi ai keia puka, a he mea oiaio no ia, aole e hemo wale ka puka malalo o na kumu kupono ole.

            O ke kumuhana nui o keia ahaolelo kuikawa oia no ka noonoo ana i na bila haawina, ke kahua a ke Kiaaina i kukulu ai i kana kuahaua.

            Ma keia kahea ana a noho iho la ka ahaolelo aia he uku kuwaho e panaiia aku ana ma ka aoao o ke Aupuni no na hoa ahaolelo ame ka poe apau i pili ilaila e kupono ai e ukuia, a ua oleloia aia ma kahi o $9000 no keia kau no na hoa ahaolelo.

            I ka Poalua la 28 i ka hora o ke aumoe, ka hookuu ana i na hana o ka Ahaolelo oia hoi na Hale Kaukanawai a elua, me ka hauoli no hoi ka hookuu ana, a ma ka aoao o na hoa ua nui no ko lakou hooikaika oi loa aku i keia la hana hope loa, no ka mea, o keia paha ka la hookahi o ke kau i oi aku na bila i hooholoia a i kakauinoaia e ke Kiaaina, a ina no hoi pela i hana ai na hoa i na la hana he 59 me nei aole e hemo ka puka no ka ahaolelo kuikawa.

            Ma ka hana ana i ke kulana o keia kau aole e hiki ke hookukuia me kela o ka wa i hala ma ka maikai o na alakai hana ana ma na mahele apau, a hookahi wale no paha wahi mea e ano like ai oia ka hemo ana iho la o keia kau kuikawa, ka mea no hoi a kekahi mau hoa Ahaolelo i kau nui ai e hana ole pela o ka wehe ae i kau kuikawa, ke kumu hoi e like ai me kela o ke wa i hala.

            O ka nui o ka manawa e hana ai keia kau kuikawa aole i maopopo loa ke kuailo ae, aka, hookahi kumu o ka hana oia ka noonoo ana i na bila haawina a aole o ka noonoo wale no, aka, o ka hooholo loa aku. Aole wale no hoi o keia, aka, o ka noonoo ana no hoi kekahi i ka bila hoaie e like me ka mea i loaa mai a hooholo loa aku. Ma ka nana ana aohe kumu e hooholo ole ai i keia mau kumuhana oiai ua holo pono iho nei ka bila kalana ka mea hoi a ka lahui i upu nui ai  e hookoia, a ua ko io no, aka, ina aole he mau haawina ko kela ame keia kalana pakhi no ka malama ana iaia iho, alaila e hakalia ana no ka nee ana o ke aupuni kalana i kau nui ia imua.

            Ke manao nei ke Kuokoa e hooi loa ia aku ana ka hana o keia kau ahaolelo ma ka hooholomua ana i keia kau kuikawa aole hoi e like me kela o ka hapamua o ke kau mau i hala iho la.

 

Vitoia ka Bila Kulanakauhale.

 

WAIHO MAI I KEKAHI MAU KUE.

 

PEPEHIIA KA VITO E KA AHAOLELO.

            Ma ka Poakahi nei i hoihoiia mai ai i ka Ahaolelo ka bila kulanakauhale, a ua ikeia iho aohe i kakauinoa ke Kiaaina i ua bila nei. Na ke komite kuwaena o ka aoao Repubalika keia bila i hana. I ka loaa ana mai o ua bila nei i ka Ahaolelo, ua manaoia ae la e kakoo ana ke Senate i ka vito a ke Kiaaina, a i ka noho ana no nae, ua ikeia iho la ua lalau loa keia manao.

            Ma kana hoakaka, ua waiho mai ke Kiaaina, ma keia bila, ua huikau ka mana o na lunakanawai apana ame na lunakanawai o ke Teritori. O ka lua, ua kue oia i ka mana i haawiia aku i na kulanakauhale e lawe wale i na waiwai pilikino maloko a mawaho paha o ke kulanakauhale no @ a pono o ka lehulehu, a ua manao oia, he hana maikai ole keia. O ke kumu kue ekolu, e pili ana ia i ka mana hoaie.

            I ka noonoo ia ana o keia mea e ke Senate, ua haule ka vito a ke Kiaaina, 14 kue i ka vito, hookahi wale no kakoo o Paris.

            I ka noho ana o ka Hale i ke ahiahi, ua noonooia keia vito, ua noi ae o Kumalae e pepehiia ka vit, no ka mea, ua pepehia no e ke Senate. Ma ke kahea inoa ana, eia ka mea i ikeia:

            Poe kue i ka vito—Damien, Fernandez, Haia, Kaili, Kalama, Kaniho, Kealawaa, Keliinoi, Kou, Kumalae, Lewis, Long, Nakaleka, Paele, Pali, Purdy, Vida, Wright—18.

            Poe kakoo—Andrade. Chillingworth, Gandall, Greenwell, Harris, Jaeger, Knudsen, Kupihea, Oili, Pulaa ame Mr. Lunahoomalu—11.

 

            E loaa no o Kauka George W. Burgess i keia wa ma ke kihi o ke Alanui Papu ame Malawaina. He makemake kona e ike i kona mau hoaloha apau.

 

Pau ka Papa Ola.

 

UA HOOPAU IA KEIA PAPA E KU NEI.

 

AOHE I HAAWIIA AKU I MANAWA NO LAKOU E WAIHO MAI AI I KE KULANA.

 

            Aohe i malamaia kekahi halawai e ka Papa Ola ma ka Poakolu nei, a he mea maopopo ole ina paha e hui hou ana lakou apau loa, oia hoi, o na hoa apau o keia Papa e ku nei.

            Ma ka bila a Senatoa Kaohi “no ke kukulu hou ana i ka Papa Ola,” ua wawahi loa ia keia Papa Ola a e hoi ana lakou i hope loa a noho mai. Aohe no hoi i haawiia aku he manawa no lakou e waiho mai ai i ko lakou kulana ua kukuluia ae he papa hou. Ma keia kanawai, ua hoopauia ka lunahooko.

            Ma ke kanawai hou, he eha kanaka kauka ole, elua kauka ame ka Loio Kuhina na hoa o ka Papa Ola. Ke manao ia nei e hookohu aku ana no o Kiaaina Dole i keia poe i hoa no ka Papa Ola hou, me ke kiloi ana no nae i hookahi Kauka, no ka mea, he ekolu ka nui o na kauka o ka papa i keia wa. Na ke Kiaaina e hookohu ka peresidena o ka papa, a e ukuia ana oia ma keia mua aku; eia nae, aohe he haawina i hookomoia no keia mea.

            Aia ka Papa Ola iloko o ke kulana kupilikii i keia wa no na mea e pili ana i ka haawina dala no ka hookele ana i na hana. Mamua, o ka ka Ahaolelo hana wale no o ka hookaawale ae i puu dala nui no ka Papa Ola, a na ka papa hoi e hooponopono i ka uku o na kauka aupuni, luna nana, a pela aku. Ma ke kanawai hou, na ka Ahaolelo e kau i ka uku o ka poe hana apau loa malalo o ka Papa Ola.

            I keia kau Ahaolelo iho nei, he eono paha bila i hookomoia mai e kue ikaika loa ana i ka hana a ka Papa Ola e pili ana i ke puhiia o ke kino make i ke ahi, hookele ana i na hana, ame ke o lima.

 

Ka hooiaio Lawa Pono.

 

E PONO I KE KAMAAINA O HONOLULU E AE I KEIA HOOIAIO.

 

            O ke kanaka nui Sir Isaac Newton, kekahi o na kuhikuhi puuone a ke ao nei i hoopuka mai ai nona, ua po’a aku la oia ma ka pa-papa he puka nui e poholo pono ai kana popoki nui e hiki ai i ua popoki la ke hele i na kihapai elua a pela no hoi he wahi puka uuku kupono no na popoki keiki e hahai ai mahope o ka popoki nui. O ka nawaliwali i ikeia ma ka hana a Sir Isaac mamnli no ia o ka nele mai i ka manao ole. O ka mea heluhelu e papaleo mai ana no ka hooiaio e waihoia aku ai pili i na HUAALE KUAHANEENEE AME PUUPAA A DOAN e hiki mai ai i ka panina o na hooiaio o ka hooiaio oi ae mamua o na hooiaio ma o na olelo a keia kamaaina ua like kona pokole me na mana haawi kumu e like me ka mea kilo-hoku i ka manawa ona e lilo ai i kamana.

            Eia ka M. H. S. Swinton olelo o ke kulanakauhale nei e olelo nei: “He manawa loihi ko’u loaa ana i na ehaeha o ke kuahaneenee no na makahiki he 12 I ka maopopo ana he hiohiona o ke kuahaneenee ka ma’i e nali mau ana ia’u nolaila ua hoao wau i na Huaale Kuahaneenee ame Puupaa a Doan i hoolahaia no ia ano ma’i. Ua loaa io ia’u ka oluolu a nolaila au i hoomau ai i ka ai ana i keia wa ua ola loa wau. Ua ike loa ia ka ikaika o n Huaale Kuahaneenee ame Puupaa a Doan ma ko’u ma’i a oia ka’u e haawi aku nei i ka hoolana manao i ka poe apau i loohia i keia ano ehaeha.

            O keia Huaale Kuhaneenee ame Puupaa a Doan he kuaiia e ka poe kuai laau lapaau apau no 50 keneta o ke poho hookahi eono poho no $2.50, a i ole e hoounaia aku i ka loaa ana mai o ke kumukuai ia HOLLISTER DRUG CO., o Honolulu, na Agena Kuai Kukaaa o ko Hawaii Paeaina.

 

Ke Kumu e Lilo ole ai i Poe Karistiano.

 

            Ma kekahi halawai i malamaia ma ka Y. M. C. A. ma ka auwina la o ka Lapule nei, o Rev. James D. Moffat o Wasinetona, Peneselevania, ka haiolelo oia ia. Ua lawe mai oia i keia mau poomanao iho no ka haiolelo; “Heaha la ke kumu i lilo ole ai na kane i poe Kristiano? Heaha la ko lakou mea e noho ole nei ma ke ano poe Kristiano?”

            O ke kumu mua, ma kona manao, oia no ka loaa ana o ka manao, o ka nohona Kristiano, ho nohona ia e kaohi ana i ke kanaka i ka hana ana e like me kona manao iho. He manao huhewa loa keia. Aole loa i loaa i kekahi kanaka ke aponoia ana ina oia e hana aku ana i ka hana i pono ole na ke kanaka Kristiano e hana ia hana. Aole i hewa ke kanaka Kristiano i ka hana ana e like me kekahi kanaka e ae e hana ana i kekahi mea i kulike me ke kanawai. Ua hiki no i ke kanaka Kristiano ke hana hewa e like me kekahi kanaka e ae—aole no nae keia he mea pono. O ka nohona Kristiano, aole ia he nohona i kaupalenaia, a i ole, i kaohiia paha mai ka hana ana o ke kanaka e like me kona makemake iho. O ka nohona Kristiano, oia ka nohona a ke Akua i makemake ai e noho ke kanaka ma keia ao i loaa iaia ka hauoli piha ma keia ola ana.

            O ke kumu elua, oia ka manaoio ana o na kanaka o ka nohona Kristiano, he nohona hoomakaukau ia no ke ola e hiki mai ana mahope o ka make ana o keia kino. He manao kahiko keia, a ua a’oia mamua aku nei, aka nae, i keia manawa, aohe he a’o nui ia o keia mea. O ka nohona Kristiano, he nohona ia i ulu mai ma o ke a oia ana mai o ke ano o ka nohona ma keia honua i keia wa, ka nohona a kakou i maopopo. He mea oiaio no o ka nohona Kristiano, e hoomakaukau ana no ia ia kakou no ka nohona e hiki mai ana. He wahi ike powehiwehi loa ko kakou e pili ana i ke ola mau loa, eia nae, ua makemake ke Akua e hoomakaukau kakou ia kakou iho no ka nohona ma keia ao, ina kakou aole i makaukau ma ka nohona o keia ola ana, he mea oiaio no paha, aohe kakou i makaukau no ke ola e hiki mai ana.

            O ka hope, ua manao kekahi poe o ka nohona Kristiano, he nohona ia malalo o ka manaoio. Aole loa pela. O ka manaoio, he rula wale no ia e pili ana i ka hookele ana o kekahi hoomana—a ua hiki no i kekahi kanaka ke manaoio i kekahi, a i ole a pau loa paha o keia mau rula, eia nae, aole oia e lilo ana i Kristiano. Ina oia e aa ana e hahai ia Kristo, oia wale ae @a no ka mea i makemakeia. A ina oia he makemake e hana pela. o ka mea pono wale no e lawe oia i ka nohona Kristiano i keia wa ano. Mahope mai, alaila, nana i na rula o kela ame keia ano hoomana.

 

Palapala Hooilina o J. B. Atherton

 

WAIHOIA KA PALAPALA KAUOHA A MR. J. B. ATHERTON ILOKO O KA AHA.

 

            Ma ka auwina la o ka Poakahi nei la 27 i waihoia aku ai ka palapala kauoha a Mr. J. B. Atherton iloko ka oha hooponopono waiwai no ka hooponoponoia mai ame ke noi no ka hookohuia mai o Mrs. J. M. Atherton i lunahooponopono waiwai. No na mea e pili ana i ka waiwai io o ka palapala kauoha ua komo aku iloko o keia mau mahele waiwai “waiwai paa iloko o ka mokupuni o Oahu, he mau waiwai lewa oia na kuleana hui, na bona, na nota, ame na palapala kumuwaiwai e ae.”

            Maloko o keia palapala kauoha ua hoikeia ka mahelehele ana i ka waiwai o ka mea i make, oia hoi, e haawi ana he huina dala nui o $20,000 dala i na keiki i hoikeia iloko o ua palapala nei no lakou pakahi iho, ma ke dala kuike a i ole ma ka waiwai paha. A i kona kaikuahine ponoi he 10,000 dala a o ke koena waiwai e haawi pau ana no kana wahina me ka hookohu ana i kana wahine i lunahooponopono waiwai. Aia iloko o kona lima ka mana piha ame ke kuleana e like me kana i ike ai he pono no ka haawi makana ana no na hana pono ame hana hoonaauao ame na hoonaauao ana o na keiki a laua i hoopaaia iloko o ua palapala kauoha nei.

            Ua kakauinoaia keia palapala kauoha e J. B. Atherton, i ka la 5 o Dekemaba, 1896 imua o na hoike.—E. D. Tenney, W. A. Bowen ame W. R. Kakela.

 

He Kakaikahi wale no.

 

            Iwaena o ka nui o na kanaka apuni kakou he uuku loa ka poe iloko o ia huina i maikai ke ola kino. O ka hapanui o lakou he mau pio lakou na kekahi mau ano ma’i iloko o ke ano kuhohonu a lahilahi iki mai.

            No kekahi manawa ua hapaiia ke kanaka iloko o ke ano ikaika mamuli o na kanawai o ke ola kino, aka, i ka hala ana o kekahi mau manawa ua pii ae la ke ano ino iloko o ke koko, a o na mea paahana keia o ke kino ua hookaumahaia iho la, ke kumu i haule ai malalo iho o ka ikaika mau. O keia mau mea apau e loaa ana i ke kanaka i ka manawa pokole a i ole i ka manawa loihi paha aka hookahi no hopena.

            O ka poe i hookaumhaia e keia mau pilikia o lakou ka poe i kaa aku mawaho o ke ano ola maikai. Iloko paha o keia huina aia he poe o lakou i loaa i ka ehaeha i ulu mai mamuli o ka maikai ole o ka oihana hoowali ai o ka pou ai ai a lilo mai mahope mai i ma’i kuluma a ma’i nahu hoi iloko o ka opu. O na lapaau ana maluna o keia ano he pohihihi ka loaa o ka pono a nele loa no paha i kekahi manawa aka o na Kauka ua hooiaio mai lakou i ka

WAMPOLE’S PREPARATION

            He laau keia o ke ano hoomaemae koko a hoihoi hou mai i na wahi i pilikia a ke kulana maikai mua. O keia lapaau ola a maikai no hoi he laau ono i ka ai ana, ano like me ka hone a he mau waiwai hoola hoi kona mailoko mai o ka Aila Akepaa o ka I’a Cod, i loaa mai ia makou mai ke akepaa mai o ka i’a cod makamaka hou loa i hoohuihuiia hoi me ke Compound Syrup of Hyphosphites and Extracts of Malt and Wild Cherry.

            E hoomaka ka ai ana i keia laau i ka manawa no e hoomaka ana ka ma’i pela no i ka manawa e kinohou loa. Eia ka Kauka J. M. Guijosa @ane maluna o keia laau:

            “Ua haawi aku wau i keia laau a oukou i kekahi wahine nona ka ma’i pili i na mea paahana o kona kino a mai ka omole mua ana i inu ai ka hoomaka ana o ka oluolu iaia.

            Mahope iho o ka lawe ana he eono omole laau ua pau loa kona ma’i a loaa iaia ke ola piha. Ua inu oia i keia laau me ka maikai aole hoi e like me kekahi ano laau e ae i ka maikai ole o ka ai ana e like me ka mea i ike mau ia o ia mau ano haawina.”

            He hookahi no omole o ka lawa no ia o ka na o ka noonoo e pau ai ke kuhihewa Aole e hoohokaia kekahi ke hoao iaia. He kuaiia keia laau ma na halekuai apau apuni ke ao holookoa.

 

Lawe i Kona Ola Ponoi iho

 

            Ma ke telegarapa moana i haiia mai ai ka make o Miss Kellogg i ka Lapule iho nei, la 26 he kumukula wahine hoi no kekahi o na kula Aupuni o Hawaii nei mamua aku nei. Ua kau aku keia haawina maluna ona oiai oia ma Berkeley, Kaleponi ae nei, Amerika Huipuia mamuli o kona lawe ana i kona ola iho pela ka oleloia.

            Ua hiki mai oia i Hawaii nei he eono makahiki i hala ae nei a i kona hiki ana mai ua lilo iaia ka hoomalu ana ame ka hookele ana o ke kula pokii Iapana i malamaia i Emma Hale ma ke alanui Nuuanu. Ma kona manawa e noho alakai ana ma ia hana ua hooikaika nui o Miss Kellog ma keia oihana o ka noonoo no ka pono o kana mau haumana Iapana a ua ikeia oia he paahana hooikaika maoli no.

            Ma kona aoao he wahine oia i loaa mau i na nawaliwali ano haalulu ikaika, a e haalulu mau ana kona mau lima i ka hapanui o ka manawa. No ka nui loa o keia pilikia iaia ua hooholo iho la oia e hoi i Kaleponi, ana no hoi i hooko ai. Ma ka noonoo wale a kona mau hoaloha kahiko, i kamaaina iaia ua manao wale no lakou ua komo aku paha oia iloko o keia pilikia haalulu a oia paha ka manawa ana i lawe ai i kona ola.

 

KA MANAWA AME KE DALA.

 

            Ma ka loaa ana i ka ma’i, ua nui ka manawa ame ke dala i lilo wale a poho hoi. Poho kou manawa a lilo wale hoi kou dala no ke kuai ana i na laau lapaau, a ma keia, ua papalua ia kou mau hoolilo. Ua hiki loa keia mau hoolilo ke paleia ina e loaa mua ia oe he laau kupono i kinohi, i ka wa akahi no a hoomaka mai ka ma’i. I ke kuai ana i hookahi omole Laau Nahu o ka Opu, Kolera, ame Ma’i Hi a Chamberlain, he hana naauao ia, no ka mea, ma ka lawe ana i keia laau i ka wa e naha nui ai a i ole, nahu paha ka opu, a pale koke ia ae ana no keia mau haawina kukonukonu a hoopakeleia ae hoi oe mai ka moe ana ma kahi moe no kekahi mau pule he loihi me ka loaa ole o kahi hana. He mea pono loa e hoomakaukau na home apau i omole o keia laau. Aole e haule ka hana a keia laau, a he maikai hoi ka hoao ana. E kaui i omole i keia la. E hoopakeleia no kekahi ole, Benson, Smith & Co., Ltd., na agena nana e kuai nei.

 

Ma keia Sabati iho nei la 26 o keia malama o Aperila, i piha ai na makahiki he 30 o ko Rev. S. W. Kekuewa noho ana he mea hoike aku i ka lamaku o ke ola, ma Maikonisia, a ma Hawaii nei. A ma ia la no hoi oia i lilo ai he poo no ka ohana iloko o ka noho home ana, a ua hoopomaikaiia mai ke Akua, iloko oia home, he 15 keiki, 8 ua hoi aku me ka Makua Lani, a e 8 e ola nei i keia wa me na makua ma ke kino. O ka piha ana hoi o ke 30 makahiki o ko laua noho ana ma ka berita maemae o ka mare. A i ke 60 hoi o na makahiki o ke ola ana ma keia noho ana. Ua piha i na pilikia, ame na mea hookaumaha, ka hapanui o na la o keia ola ana.

 

KA HOOMAKAUKAU KAUA MA KA HIKINA.

 

            YOKOHAMA, Iapana, Aperila 29.—Ke hoakoakoa nei na mokukaua Amerika ma Yokohama no ka hoomakaukau ana no na ulia i ulu ae ma ke koi a Rusia e pili ana ia Manakuria.

            Ua haalele o Rusia i ka paa ana i ka mahele aina o Shing King ma Manakuria.

 

Hoolaha Hooko Moraki

 

HOOLAHA MANAO PANIKU A KUAI A KA MEA PAA MORAKI.

 

            Ma keia ke haawiia aku nei ka hoolaha, mamuli o ka mana kuai iloko o kekahi moraki i hanaia ma ka la 26 o Iune, A. D. 1897, i hanaia e Amoy Silva, wahine mare a M. E. Silva, o Honolulu, Mokupuni o Oahu, Teritori i Hawaii, ka Mea Moraki mai, ia Maria L. Hoffmann o Honolulu i oleloia, ka Mea Paa Moraki (make mahope mai) a i kopeia iloko o ke Keena Kakau Kope o ke Aupuni, ma Oahu, iloko o ka buke helu 170, aoao 396-7, Owau, o W. O. Smith, Kahu Hooko Kauoha o ka Palapala Kauoha Hooko Kauoha o ka Palapala Kauoha hope loa a MAria L. Hoffmann i oleloia, ka mea i make, ke manao nei e paniku i ka moraki i oleloia mamuli o na kumu i uhaiia, e hoike ana no ka uku oleia o ke kumupaa i ka manawa e uku ai.

            Ke hoolaha pu ia aku nei no hoi, o ka waiwai i hoopaaia maloko o keia moraki i oleloia e kuai kudalaia aku ana ma ke akea maloko o na keena kudala o James F. Morgan, Alanui Moiwahine, iloko o Honolulu i oleloia, ma Poano, la 25 o Aperila, 1903, ma ka hora 12 awakea o ka la i oleloia.

O ka waiwai i hoopaaia maloko o ka moraki i oleloia a i manaoia e kuai kudala aku e like me ia i hoike mua ia ae nei oia kela apana a mahele aina e waiho la ma Kamakela, Honolulu i oleloia, i apoia a i hoakakaia e like me ia malalo iho:

            E hoomaka ana ma ke kihi Komohana-Akau o keia Apana ma ke ana-huina o na apana elua a holo:

            1. Hem. 4[degrees] Hik. 46-¼ kapuai ma ka Alanui Front (Alanui Alo).

            2. Akau 70½ Hik. 135 kapuai holo ma ka hapa Hema o keia pa-hale,

            3. Akau 30[degrees] Kom. 36 kapuai holo ma ka pa-laau,

            4. Hem. 75[degrees] Kom. 115.4 kapuai holo ma ka hapa Akau o keia pa-hale a hiki i kahi i hoomaka ai nona hoi ka @liaina o 115-1000 o ka Eka, a oia no hoi ka hapa o ka Palapala Sila Nui Helu 1758, L. C. A. 980, a oia no hoi ka pahale i hooliloia ia Amoy Silva i oleloia ma ka palapala kuai a J. D. Holt opio i hanaia ma ka la 9 o Maraki, 1894, a i kopeia ma ke Keena Kakau Kope o ke Aupuni, ma Oahu, iloko o ka buke helu 146, aoao 195-196.

            Pau pu me na hana hou apau, na kuleana ame na pono apau i pili ilaila.

            Aia he hale noho ke ku la maluna o ua aina la a i inisuaia hoi no $800.

            Ma ke kuike a ma ke dala gula Amerika no hoi ka makemake.

            Ma ka aoao o ka mea kuai mai na lilo palapala apau.

            No na mea aku i koe e ike ae ia W. O. Smith, Judd Building, (Judd Hale), Honolulu.

            Hanaia ma Honolulu, Maraki 26, 1903.

WILLIAM O. SMITH,

Kahu Hooko Kauoha o ka Palapala Kauoha a Maria L. Hoffmann, i make.

 

            O ke kuai kudala o ka moraki maluna ae ua hoopaneeia no elua pule a hiki i ka Poaono la 9 o Mei, 1903, ma ka hora ame kahi no i hoike mua ia maluna ae.

2956—Mar. 27, Apr. 3, 10, 17, 24.

 

HOOLAHA MANAO PANIKU A KUAI A KA MEA PAA MORAKI.

 

            Ma keia ke haawiia aku nei ka hoolaha, mamuli o ka mana kuai iloko o kekahi moraki i hanaia i ka la 20 o Iune, 1900, e Herbert C. Austin, no Honolulu, Mokupuni o Oahu, Teritori o Hawaii, Mea Moraki Mai, ia May T. Wilcox, no Honolulu i oleloia, Mea Paa Moraki, a i kopeia iloko o ke Keena Kakau Kope o ke Aupuni ma Oahu iloko o ka Buke Helu 207, aoao 324, 325 ame 326, ke manao nei ka Mea Paa Moraki e paniku i ka moraki i oleloia no na kumu i uhaiia e hoike ana, i ka uku ole ia o ke Kumupaa ame ka Uku-panee i ka manawa e uku ai.

            Ke hoolaha pu ia aku nei o ka waiwai apau i hoopaaia maloko o ua moraki la i oleloia e kuai kudalaia aku ana ma ke akea e I. E. Ray ma ka Hale Hookolokolo, iloko o Hilo, Mokupuni o Hawaii, Teritori o Hawaii, ma ka Poaha, ka la 21 o Mei, 1903, ma ka hora 12 awakea o ka la i oleloia.

            O ka waiwai apau loa i hoopaaia maloko o ua moraki la i oleloia a e kuai kudalaia aku ai, e like me ia i hoike mua ia ae nei, oia kela malalo iho:

            1. O kela apana a mahele o ka aina apau loa e waiho la iloko o ke taona o Hilo, Mokupuni o Hawaii, Teritori o Hawaii, oia no hoi ka hapa o ka aina i hoakakaia iloko o ka hapa o ka aina i hoakakaia iloko o ka Palapala Sila Nui (Grant) Helu 252, e waiho la ma ka huina o na Alanui o Ponahawai ame Pleasant, e hoomaka ana ma ka huina alanui e holo ana @uka e pili ana me ke alanui Ponahawai, Hema 44[degrees] Kom. 215 Kap.; alaila Hema 35[degrees]½ Hik. 153 Kap. e pili ana me ka aina o Kalaau; alaila holo i kai, Ak. 44[degrees] Hik. 215 Kap. alaila Ak. 35[degrees]½ Kom. 153 Kap. e pili ana me alanui Pleasant a hiki i kahi i hoomaka ai. Maloko o ia apana aina Ekolu-hapaha Eka, oi aku a emi mai paha, a oia no hoi ka hapalua o ka Pa-hale i hoakakaia iloko o ka palapala kuai mai a S. W. Pa mai ia Mary Hanuna, i hanaia i ka la 6 o Iune, 1896, a i kakau kope ia iloko o ke Keena Kakau Kope o ke Aupuni, iloko o Honolulu i oleloia, iloko o ka Buke Helu 159, aoao 405, 406 ame 407.

            2. O kela apana a mahele o ka aina apau loa e waiho la i Ponahawai, iloko o Hilo, Mokupuni o Hawaii, Teritori o Hawaii, oia no hoi ka hapa o ka Palapala Sila Nui i oleloia (Grant) Helu 252, e hoomaka ana ma ke kihi Hikina o ka Apana o Beckie Brewster e onaia nei e Herbert C. Austin i oleloia, a holo e like me ia malalo iho:

            Hema 44[degrees] Kom. 215 Kapuai holo ma ka apana i oleloia. Hema 35[degrees]½ Hik. 153 Kapuai; Ak. 44[degrees] Hik. 215 kapuai holo ma ka pa-ilina o na Pake; Akau 35[degrees]½ Kom. 153 Kapuai holo ma ke alanui Pleasant a hiki i kahi i hoomaka ai, nona hoi ka ili-aina o Ekolu-hapaha. Eka oi a emi mai paha, a oia no hoi ka pa-hale i hoakakaia iloko o ka palapala kuai a Mary Hanuna ia Herbert C. Austin i oleloia, i hanaia i ka la 16 o Dekemaba, 1898, a i kopeia ma k@ Keena Kakau Kope o ke Aupuni i oleloia iloko o ka Buke Helu 189, aoao 84.

            3. O kela mahele o ka aina ame ka pa-hale apau loa e waiho la i Kaumana, Apana o Hilo, Mokupuni o Hawaii, Teritori o Hawaii, a i ikeia hoi, ka Apana Helu 22 o Kaumana, i apoia a i hoakakaia e like me ia malalo iho:

            E hoomaka ana ma ka huina komohana-hema o ka Apana 21, e holo ana hoi na palena oiaio, Akau 2584 Kapuai, hoi ma ka Apana Helu 21, a hiki i ka puu-pohaku kokoke i ka Red (Ula-ula) XXI, XXII ma ka huina Akau, iwaenakonu o kahi i kahe ai o ka pele; Hem. 55[degrees] 03’ Kom. 1450 Kapuai holo ma na palena o na Aina Leialii o Ponahawai; Hema 60[degrees] 13’ Kom. 2343 Kapuai holo ma ia wahi hookahi no a hiki i ka puu-pohaku i makaia XXII ma kahi i kahe nui ai ka pele; Hem. 25[degrees] 46’ Kom. 665 Kapuai holo ma kahi i kahe ai ka pele a hiki i ka puu-pohaku ma ka huina Komohana-hema, mai ia wahi mai, i holo ai keia oiaio......kowa......Kapuai o ka Hawaiian Government Survey (triangle) 2 ^nd Station “Waihemaunalua” (Anaaina Aupuni Hawaii (huinakolu) Wahi-hoolulu Helu 2, “Waihemaunalua”); Hik. oiaio 3516 kapuai ma kahi i kahe ai ka pele ma ka aoao hame a hiki i kahi i hoomaka ai, nona ka ili-aina o 116.00 eka, a oia no hoi ka aina i hoakakaia iloko o ka Palapala Sila Nui Helu 4266 (Grant) ma ka uku manawa ana ia J. W. Bergstrom, i hanaia ma ka la 16 o Dekemaba, 1898.

            4. O kela apana a mahele o ka aina apau loa e waiho la iloko o ka Apana o Hamakua, Mokupuni o Hawaii, Teritori o Hawaii, i ikeia, ka Apana Helu 8 o na Aina-Homehookuonoono o Hamakua, a oia no hoi ka aina i hoakaka maoli ia iloko o ka Palapala Sila Nui Helu 406@ i hoopukaia ia M. M. Gosmao, a mai ia Gosmao mai i oleloia i hoolilo aku ia I. E. Ray ma ka palapala kuai i hanaia i ka la 16 o Dekemaba, 1898, a i kopeia iloko o ke Keena Kakau Kope o ke Aupuni i oleloia ma ka Buke Helu 1 @@ aoao 86 ame 87, a i ka palapala kuai a I. E. Ray ia Herbert C. Austin i oleloia i hanaia i ka la 15 o Iune, 1900, a i kakau kopeia iloko o ke Keena Kakau Kope o ke Aupuni i oleloia iloko o ka Buke Helu 210, aoao 129. Aia he 15 eka o keia aina a ua kanuia i ke ko.

            Pau pu me na hana hou apau, na kuleana apau, na pono, na pomaikai, ame na mea apau loa i pili lialia.

            Ma ke dala gula Amerika ka makemake a ma ka aoao o ka mea kuai mai na lilo apau.

            No na mea aku i koe e ike ae ia W. O. Smith, Judd Building, (Judd Hale) Honolulu, a i ole ia, e ike ae ia I. E. Ray, Hilo, Hawaii.

            Hanaia ma Honolulu, Aperila 16, 1903.

MAY T. WILCOX,

Mea Paa Moraki

2959—Apr. 17, 24.—Mei 1, 8, 15.