Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLI, Number 21, 22 May 1903 — Page 3

Page PDF (1.79 MB)

This text was transcribed by:  Lanette Mahelona
This work is dedicated to:  KEY Staff

Ke Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

HOOLAHA KUMAU

 

Ka Hui Alahao ame Aina o Oahu

 

MANAWAIHOLO

 

Mahope aku o Ianuari 1, 1902

(PICTURE OF A TRAIN)

MAI HONOLULU AKU

 

HALE             Na la apau @@           Na la apau       Na la apau @@  Na la apau   Na la apau

Hoolulu              ke Sabalt                                         ke Sabalt

                                    a.m.                    a.m.                 a.m.                       p.m.         p.m.

Honolulu              7:10                         9:15                11:05                       3:15         5:10          

Manana                8:08                         9:45                11:10                       3:45         5:30

Ewa Mill              8:@@                    10:08               12:00                       4:05         6:10

Waianae                      -                         10:30                        --                      4:45                 --

Waialua                       --                        11:15                        --                      5:40                 --

Kahuku                       --                        12:@2                      --                      6:15                 --

MAI WAHO MAI

-

HALE             Na la apau @@           Na la apau @@           Na la apau       Na la apau

HOOLULU    ke Sabalt                     ke Sabalt

 

Kahuku                       --                      5:15                             --                      2:08

Waialua                       --                      6:10                             --                      2:50

Waianae                      --                      7:10                             --                      3:55

Ewa Mill                     5:50                 7:45                             1:05                 4:32

Manana                       6:15                 8:08                             1:30                 4:52

Honolulu                     6:50                 8:35                             2:05                 5:26

 

G.P. Dennison,                                                            F.C. Smith

Luna Nui                                                                     Luna Kuai Kikiki

 

Kakela me Kuke

(KAUPALENAIA)

-

Poe Kalepa ma ke Komisina

:: HE :: A

POE LAWELAWE KOPAA

-

POE GENA NO N MAHIKO

LEHULEHU.

Ina e makemake oe e hoomdkaulii i kau loaa e hele oe e kuai

 

PAPALE, PALEILI ame na mea like nou i ka halekuai o

S. OZAKI,

Helu 178 Alanui Hotele,

He maikai a ano hou mau ka makou mau waiwai a he kaawale mai na pilikia mai o ke ahi ame ka wai.

-

KAUKA GEO. W. BURGESS

Ua nee ae nei ma Alanui Papu, Helu 1387, kokoke i ke kihi o na Alanui Papu ame Malawaina. E loaa no ma kona home ma ke hora 10 a.m. a hiki i ka  hora 3 p.m. ame hora 7 p.m. Helu Kelepona a Min 128.

-

KAUKA GEO J. AUGUR

Keena Hana 431 Alanui Beritania, Telepona Helu 1851, Hora Hana 10-12 a.m., 3-4 ame. 7-8 p.m.

Sabati 8:30 – 10:30 a.m.

-

…0 KE …

Koko Ino ka mea e loaa ai na Pilikia ma ke Kino.

-

E Heluhelu i keia mau Manao.

O KA LAAU ____

AYERS SARSAPARILLA

-KA-

laau nana e hookaawale na ma’i ino mai kou koko aku. He laau hoonoono ai, a he laau e hooikaika ana i kou mau lala apau. O ka Laau Ayer’s Sarsaparilla ka laau kaulana loa a puni ke ao holookoa. Ina e hoomau ia ka lawelawe ana i keia laau e loaa ana ka ke lia kino maikai a me ke koko maemae, hoi hou mai ka ula o kou mau lehelehe, pu’ipu’i maikai kou mau papalina, a loaa ke kulana ola kino maikai.

            He loaa na pu’u paa o ke kino i ka laau Ayer’s Sarsaparilla, e hoopakele ana mai ka ma’i puu paa (Brights’ Disease) ame na ma’i oia ano. Ke koi ikaika aku  nei makou e lawe la keia ano laau ma kahi i ike ia na ma’i Puu paa apau.

            Hoomakaukau ia e Kauka J. C. Ayers. E loaa no keia mau Huaale ma na hale kuai laau apau.

-

            O KA MA’I HI, e pono ia e maka’ula mamua o ka ma’i eha na ka puu. He ma’i kela e loaa ana i na makua ame na keiki. N o ka loaa ole o ka laau kupono, ua nui ka poe i make mai keia ano ma’i mai. O ka Laau Nahu o ka Opu. Kolera, ame Am’i HI a Chamberlain, he laau kela i kupono no keia ano ma’i, a ina e haawiia i manawa nona e hoohanaia ai, e ikeia no ka pono. He laau maikai keia no ka lawe ana. E pono e hoolawaia na home apau me keia laau. E kii i omole ma kela la. E hoohaia no kekahi ola kanaka. Benson, Smith & Co., na aena nana o kuai nei.

 

HE MOOLELO WALOHA

-           NO NA –

ONAMILIONA

 

I LAWE A HUNA MALUIA

MAKA AINA MEHAMEHA.

-

MOKUNA IX

KEKAHI MAU HANA MAKAIKIU

             “Ua maopopo anei la oe ka loihi o ke ku ana o kela moku ma ka uwano?

            “Ua holo koke no ka “Mano” i ko’u manawa i haalele aku ai,” wai a Napoleona. “Ia’u e hooponopono ana i ka ili o ke kaa, ua haawi koke ae la ke kapena i ke kauoha e holo ka moku, a ua holo aku la ka “Mano” ma ke kaikuono. Aole o Mr. Walter i ha’i mai i kekahi mea e pili ana i kona wahi e holo aku ai a i ole i kona wa e hoi mai ai. He ano e maoli no hoi, he mau kauoha haule ole keia ia Mr. Walter.”

            “Mahalo piha ia oe, e Mr. spencer,” wahi a Keaka Kivin. “He makemake ko makou e hoouna aku i kekahi lono iaia me ka awiwi loa. Gude-bai.”

            “Gude-bai. Ke minamina nei wau i ka hiki ole ia’u ke ha’i aku i kekahi mau mea e ae e pili ana nona. He paakiki ko Mr. Walter wahi e loaa aku ai i kona manawa e hele ai ma kekahi huakai. Gude-bai.”

            Aole o Kivini i hookaulua iho i kona hahai ana aku ia Chalmers i na mea apau ana i lohe ai. Ma keia, ua pau iho la ko laua kanalua ana, a hoomaopopo iho la eia laua ma ke ala pololei. “Heaha la ka mea o kona hana ana e like me keia?” wahi a Kivini i ninau aku ai. “Ua like keia mea me ka olelo Helene ia’u. No ke kamailio ana no na mea e pili ana i na kumuhana! Heaha iho la ke ano o ke kumuhana i loaa ai i keia ano kanaka e like me Heseka ma o ka  huna malu ana i keia poe onamiliona? He nui kana dala. Aole oia e noi mai ana i uku panai no keia poe. Ua oleloia mai wau, ua ike ka hapanui o keia poe kanaka iaia mai kona wa kamalii mai. He kanaka nui kona makuakane ma Wall Street, Heaha la kana kumuhana o ka hana ana e like me keia?”

            “Aole wau e kamailio aku ana ia oe,” wahi a Chalmers. “Ua ano pupule oia no na mea e pili ana i ka oihana, nupepa. Malia paha, o kona hui makailio ana me ka Emepera o Rusia ka mea nana i hoopehu ae i kona noo. Ina pela, he mea kupaianaha maoli.”

            “Aole anei i loaa mai ka noonoo oluolu ana i keia manawa i kaua ma o ka manao ana o Heseka ke kanaka?” wahi a Kiwini. “O ka ninau wale no i koe, aia oia ihea? Pehea oia e loaa ai ia kakou?”

            “He mea maikai e kahea aku oe i na kanaka e huli nei ma Provincetown,” wahi a Chalmers i olelo ae ai mahope o ko laua kukule ana no kekahi manawa no ka noonoo ikaika ana i na mea e hana aku ai. “Aole e loaa kekahi mea ia lakou malaila. Ina  na Heseka i hana i keia mea, malia paha ua lawe mai oia i ka”Mano” iloko o ke kaikuono a hoouna mai i kela leta i kuniia ma Provincetown. Mai laila mai hoolele oia i kekahi kanaka ma Bosetona a hoouna mai i na leta me na kuni o Springfield, Albany, ame kekahi mau wahi e ae. E ikela no keia mea me ka puhili nui ole ana o kou poo. O ka leta hope loa, mai Piladelefia mai ia. Malia paha na Heseka ponoi no i hana keia mea hope. Ua like keia me kona ano maoli. Ina pela, ua loaa aku paha oia i ka “Mano” ma kekahi mau wahi o ka aekai o ka Atelanika Hema.

            “Ke manao nei wau e imiia a maopopo pono ina ua hooiliia kekahi mau pono kukulu hale maluna o kona moku,” wahi a Kivini. Ina oia i hana pela, alaila, ke manao nei oia e kukulu i hale a hookomo i keia mau pono hale iloko olaila. “Ina aole pela ua paa mua paha ka hale.”

            “Ia ;paa ia’u kekahi kumu e manao nei ua paa mua no ka hale,” wai a Chalmers. Ua hai aku la oia ia Kivini i ka Heseka kamailio i k apo mahope o ka ahaaina ma ka Hotele Waladofe Asatoria. Ia laua e kamailio ana no keia mea, ua komo mai la ka lunahooponopono o na mea hou, a haawi mai la ia Chalmers i kekahi leta telegarama Penei ka heluhelu ana:

                                                Sana Lui, Mei 7.

Ia William Chalmers Poo Lunahooponopono Nu Ioka Record:

            Ua paa ia’i io ka houia o L. Sylvester Vincent. Hoole oia i ka ae ana mai i kona hewa. Ehia a’u e hoouna aku ai. He moolelo nui ka’u. Hiki ia’u ke hoouna aku i 10000 hauolelo i keia po. Hoouna mai i $200.

                                                BENADA SIMOA.

            Ua like keia kanaka o’u, o Simoa ka ina me kekahi moe uhane,” wahi a Chalmers me ka haawi pu ana mai i ke telegarama ia Kivini. “E telegarapa aku iaia e hoouna mai i $1,000 huaolelo hoakaka, aole no ka hoolaha ana ma ka nupepa, a e olelo pu aku e hoopipili aku me Vincent a hiki i kona manawa e kamailio ai.” Ua hooko aku la o Kivini i ke kauoha. I ka piha ana o ka hora mahope mai, ua loaa mai la kekahi telegarama mai Sana Lui mai. Penei:

                                                Sana Mui Mei, 7.

I ka Lunahooponopono Nu Ioka Herald:

            O ke kanaka i hoouia ai manaoia o L. Sylvester Vincent e kou agena, ua maopopo ae nei o Rev. Hiletona Wesele ia o Kikako. Mahea e loaa ai kou agena?

 

P. SULIVANA. Alii Makai.

            “Ke manao nei wau aole oia e loaa ana,” waih a Chalmers. “E telegarapa aku oe i ke alii makai he hoopunipuni kela kamaka i olelo aku nei no makou oia. Mahea ia e loaa, ai o Mr. Benada Simoa.”

            Aole no nae i loihi kona ka@@ ana. I ke kokoke ana i ka hora o ke aumoe oia po, ua loaa mai ka, keia telegarama:

            Kaaahi Kikowaena Ilinoi Helu 47, ma ke Aia o ka Hema. Ia William Chalmers, Poo Lunahooponopono o ka Nu Ioka Record: Mahope wau hoakaka aku. Aia wau mahope o ka meheu. Hoouna mai i $500 ma ka Hotele St. Kale, Nu Olina.

                                               

                                                            BENADA SIMOA.

“ Ke hauoli nei wau aia kona ihu no Nu Olina i kela manawa,” wahi a Chalmers.”Ua hiki ia kakou ke haawi aku i hana nana malaila. Eia ka mea a kakou e hana aku ai: Aohe wahi pala i loaa i kou poe i hoonoho aku ai ma Wall Street. E hoomaopopo oe ua pololei wau i namea e pili ana i na buke o Street & Rogers. Ua nanaia ko lakou mau buke i keia ia a ua hooia ia mai ka’u mau mea i manao @@. Aia keia mau mea ma ka i noa o ka  hui. E wawahi aku ana wau i ke pakaukau o Heseka i keia po i mea e loaa ai ia’u kekahi mau mea e hooia mai ana i ka’u mau kohokoho ana. Ina aole kana mau buke kikoo dala maloko o laila, alaila, he mau kumu ia e hooia mai ana i ka’u mea e manao nei.  Ke haupu wale nei no wau aole e loaa ana ia’u. O ka’u mea wale no e manao nei i keia wa: oia keia: E imi oe ina ua kau aku kekahi mau papa kukulu hale maluna o ka “Mano.” Ia manawa hookahi no hoi e pono kou mau kanaka e hele aku e ninaninau i ka poe kukulu hale ame ka poe kuai papa  o ke kulanakauhale o Nu Ioka nei, a e huli aku ina ua hanaia kekahi hana no Heseka n o na makahiki elua ae nei i hala.

            “He hana nui maoli no keia,” wahi a Kivini.

            “E hoouna aku i mau kanaka  no Bosetona ame Piladelefia no ia kumuhana hhokahi no. E telegarapa aku ana wau ia Simoa ma Nu Olina e hana aku oia i keia mea malaila. E hoouna aku i eha a i elima paha kanaka  no Nu Olina ame Galavesiona i keia po. E kauoha aku i kou mau kanaka apau e ninaninau aku i na mea apau i loaa ka hana ia kakou mai a Heseka mai no ke kukulu hale ana. E hanaia keia mea me ka malu loa. E hele aku ana wau e huime Miss Olive Hamona i keia po ma ka  home o Carmody.”

            “Aole wau i maopopo loa. Oia ka’u mea e ake nei maopopo,” wahi a Chalmers, “Ma ka’u nana ana , me he mea la ua komo pu oia iloko o kela hihia. @@ohe no nae o’u makemake pela.  He wahi keiki maikai o Sidane.”

            I ke ahiahi ana iho ua hiki aku la o Chalmers ma kahi o ka Onamiliona Carmody. Mamua no nae o kona hiki ana aku, ua hoolala mua oia me Miss Carmody no ke kono ana ia. Miss Hamona e hooluana me ia ma ia ahiahi.

            “E Miss Carmody,” wai a Chalmers i olelo aku @@ kona hiki ana aku. “He mea hou ano nui ka’u e makemake nei e kamailio aku ia oe ame Miss Hamona, e kala mai no nae i ko’u ano mahaoi i ke noi aku he makemake ko’u i lumi e hiki ai ia kakou ke kamailio me ka malu, i mea hoi e lohe ole ia ai ka kakou mau kamailio ana.

            Ua hookani aku la o Miss Carmody no Kamika.

            ‘E hele aku oe e wehe i ke keena ponoi o Mr. Carmody,” wahi ana i kauoha aku ai. “E hoomakaukau oe i ka lumi a e lawe mai oe i mau kika no Mr. Chalmers. Ua maopopo no ia’u he mea puhi paka oia.”

 

(PICTURE OF TWO MEN)

 

UA LOAA AKU LA HE EKOLU BUKE KIKOO DALA.

 

            Ua kunou hoomakaikai aku la o Chalmers, a ua hele aku la lakou no ke keena i hoomakaukauia. I kona alawa ana ae ma na paia o ua lumi nei, ua ike iho la oia he nani maoli no aohe mea a ka maka e hoowahawaha ai. Ua noho iho la oia ma ka noho nui o ke keena, a ua noho iho la na lede opio maluna o kekahi koki.

            “E Miss Hamona, o ka meahou a’u e kamailio aku ai e ano pili ana no ia i ko kaikunane, ia Sidane Hamona,” wahi a Chalmers i kamailio aku ai. I ka lohe ana i keia lede opio i keia mea ua hoomaka ae la oia e puiwa, a ua ano haikea ae la kona helehelena, a hoomaka ae la e uwa. “Mai pihoihoi oe no keia mea, aohe o’u hilinai iki oia kekahi i komo iloko o keia hana. E hahai aku no wau i ka moolelo holookoa, a nau ia e noonoo mai a  i ole e hoike mai paha i kekahi mau ike pakui e pili ana i keia kumuhana pohihihi.”

            “He hapalua hora okoa ko Chalmers kamailio ana i ka moolelo i ulu mai ai kona hoohuoi ana ia Heseka. I kona manawa i kamailio ana, ua ano ae la keia mau kaikamahine i ko laua mau lima. I ka lohe ana o Miss Hamona i ka olelo a Chalmers i ke kauoha ana o Heseka e hoolahaia iloko o ka Record e hele pu ana o Sidane Hamona me ia’u a ano uwe iho la oia.

            I ka lohe ana o Miss Carmody i keia mea ua  hookuu mai la oia i ka lima o Miss Hamona, a hoomaka aku la e neenee mai kahi e. Hoomaka iho la o Olive e uwe i’o.

            “Aole loa he hiki ia Sidane ke hana i kekahi mea e like me kela,” wahi ana i pane aku ai, “O, he manao huhewa loa keia, he kanaka maikai ko’u kaikunane, aole ona hana i na hana lapuwale. E kuu kaikunane, heaha la kou mea i hiki ole mai ai maanei e pale hou iho?”

            I ka ike ana o Miss Carmody i kela mea ua kau mai la oia i kona mau lima ma ka a-i o ke kaikamahine e uwe-ana. Aohe he hiki la Chalmers ke kamailio mai i  kekahi mea. Ua oki pokoleia kana moolelo iaia i kokoke aku ai i kahi nanea loa o ua moolelo nei. Ua hoao ae la oia e noi mai e kalaia mai oia.

            “Aole oia i hewa, ke manao paa nei wau aole ola ia hewa,” wahi a Miss Carmody i pane mai ai me na maka hulili, a nana pono mai ia ia Chalmers.

            Ua olelo aku nei no hoi wau aole oia i hewa,” wai a chalmers i pane aku ai me ka leo malie. “O kekahi  no hoi aohe i pau pono ka’u moolelo, puiwa i olua. Malia paha ua komo o Mr. Hamona iloko o ka haawina i loaa i kekahi poe e iho.”

            “Aole i maopopo ia Sindane e hele ana oia a hiki wale no he mau hora mamua iho o ko lakou holo ana ma ka moku no Europa,” wahi a Miss Hamona. Ua pau loa ae la kona ano pihoihoii. “Mamua no nae o kona holo ana, ua hoouna mai oia i kekahi  telegarama ia’u e olelo ana e hele ana oia me Heseka ma kekahi huakai awiwi no Europa. Aole loa oia i maopopo mua i kekahi mea e pili ana i keia mea ma ke kakahiaka o ka la ana i hele aku ai. Ua hoolala maua e hele i ke keaka

 

NUPEPA KUOKOA, MEI 22, 1903

 

i ke ahiahi, a ua loaa ko maua mau kikiki. Pehea ia ia manaoia ai ua ike oia i namea i hanaia ai? He kamailio mai o Sidane i kana mau mea apau e hana ai ia’u>”

            “He nuhou maikai keia,” wahi a Chalmers i hooho ae aime ka nanaina hauoli. “Mai hoinoinoia kou manao e pili ana ia Sidane. Malia paha aia no ia oe kela telegarama  i keia manawa.”

            “Aia no me a’u i keia manawa,” wahi a Miss Hamona i pane koke mai ai.

Ua heluhelu akahele iho la o Chalmers. Ia manawa no hoi ua lainu aku la oia i  ka mea hoolohe o ke kelepona. 

“E haawi mai ia’u i ka helu o ka luna nui o ka Hui Postal Union,” wahi ana i kauoha aku ai i ke kikowaena.

Ua maopopo ia Chalmers na hana apau e pili ana i ka oihana telegarapa ua hoolala koke aku la oia e hoounaia mai i kekahi kope oiaio o keka teregarama i ka hale o Carmody ma ka lima o kekahi elele. Ia lakou e kali ana no keia mea, ua kamailio ae la lakou no na mea ano kupaianaha o keia hihia.

“Ua hiki anei ia oe ke hooiaio mai aole o Heseka i kamailio i kekahi mea e pili ana i kona hele ana no Europa maka po ana i haawi ai i kekahi ahaaina ia oukou?” wahi a Chalmers i ninau aku ai.

“Aole wau i lohe i kekahi kamailio ana e pili ana i kela kumuhana,” wahi a Miss Hamona i pane mai ai. “Ua kamailio o Mr. Heseka ame Sidane no na mea e pili ana i na hui alunu. Ma ke poo o ka pakaukau ko laua wahi i noho ai, a no ka manawa loihi aohe alua i hui kamailio mai me makou. Aohe no hoi wau i nanea i ke kmamilio ana a ko makou poe e iho, a ua hoolohe aku la wau i ka Heseka ma mea e kamailio ana. Na Mr. Heseka i kamailio ae he mea maikai loa ina e hui ka poe hookele waiwai apau loa o ka aina nei no ke kuka ana no ka hooponopono ana i ke kulana kupilikii i ulu ae ma o ke alakai ana a ka poe hookele hana lima. Akahi no wau a noonoo ae ua hoopuka ae oia i ka inoa o Rockwell, Morton, ame Haven, a ina aole wau e kuhihewa, ua hoopuka ae no oia i ka inoa o Carmody. Ua olelo ae o Sidane aole e hiki keia poe kanaka ke haawi  i ko lakou manawa no ka noonoo ana i keia kumuhana. Mahope mai olelo aku o Heseka e hoala ana oia i hui alunu nona ponoi iho. Ua akaaka o Sidane, eia nae ua ano kuoo o Walter. Mahope koke iho ua pau ae la ka makou hui ana a hoi mai la makou no kauhale. Ua hele aku o Sidane no Kikako a hoi mai i ka Poaono o ia pule hookahi no.”

Ua hoea mai ia ke keiki elele me ka telegarama a Chalmers i kauoha aku ai. Ua kilohi aku la o Chalmers i ua telegarama nei.

“Aha, e like me ka’u i manao ai,” wahi a Chalmers i kamailio ae ai, a haawi aku la i ua telegarama nei ia Miss Hamona. Ua kakaula keia telegarama maluna o kekahi apana pepa nupepa me ka penikala.

“O ko Sidane limakakau anei kela?” wahi a Chalmers i ninau aku ai ia Miss Hamona.

“Aole,” wahi a ua kaikamahine nei i hooho ae ai. “Aohe like iki o keia limakakau me kona.”

“Na Heseka i kakau kela,” wahi a Chalmers. “Ua maopopo pono ia’u ke ano o kona limakakau; a aohe he hiki ia’u ke hoohewahewa iho, he nui kou mau manawa i ike ai i kona limakakau a ma keia, e Miss Carmody, e loaa koke ana ka haina o keia mea pohihihi. Ma keia aohe i nalowale kona mau maa wawae. Malia paha aohe oia i ike i ke ano o ka uhi ana i kona meheu, a i ole, he manao ole iho la no paha e hunahuna. Aole loa e hoouna kekahi kanaka hana hewa ano akamai i kekahi telegarama me kona limakakau maoli. E kakau no oia me ka mikini.  I hoouna mai o Heseka i keia telegarama i mea nou e pioloke ole ai i ko Sidane nalowale ana. Ua moakaka keia mea i like me ka la.”

I kona manawa i hoomakaukau ai e  hoi aku no kana hana ma ke keena nupepa, ua papa aku la oia i na lede opio aole e hoopuka iki ik keia mau mea a laua i lohe ai i kekahi mea okoa aku.

I kekahi kakahiaka ae, ua kahea aku la o Keaka Kivini i konamau hope e  hele mai e hui pu me ia. Ua hoouna aku la oia i eha kanaka n o Bosetona, eono no Piladelefia, a i eha no Nu Olina ame Galavesetona. Ma Nu Ioka, ua waeia iho i iwakalua a eono hoi e noho ma ke ano he kokua kuuikawa.

“E ninaninau aku oukou i na kanaka hana a kukulu hale o keia mau kulanakauhale a oukou e hele aku ai,” ke kauoha a Kivini. “Olelo aku oukou he poe kakau pepa oukou e hele ana ma o a maanei  n o ka huli ana i mau mea no kakau ana ma na nupepa e pili ana i na home o ka manawa wela. E ninaninau mau aku no nae oukou no na mea e pili ana no na hale kupono no ke kukulu ana ma na aina wela. Aiaila, ninau aku na wa la i kaha ke kii o ka hale o Walter B. Heseka. E haawi makana ia no ka mea kakau nupepa i $25,000 ina e loaa iaia ka mea nana i kaha ke kii a he huina i like ae la no h oi me keia i ka mea e loaa ana na wai la i kukulu.”

Ua maopopo mua no ia Kivini aohe laau kukulu hale i kau aku maluna o ka “Mano.” Ua hoakaka aku oia i  na mea kupono ana i manao ai e hana aku kona poe kanaka a aohe no hoi he waiwai o ka olelo ana aku e hana lakou me ka malu, no ka mea, ua ike lakou he nui ka puu dala e loaa ana ia lakou ina e loaa io ana na mea i kauohaia mai, a he mea makehewa wale no ka walaau ana ae no na mea e pili ana i ke kumuhana. Ua haawiia aku la kela ame keia mea kakau nupepa me ke dala, a ua hele aku la lakou no ko lakou wahi e hoohana aku ai i ke kauoha.

Ma ka auwina la o ka la 8 o Mei, ua komo aku la o chalmers ame Kivini maloko o ke keena o Heseka, a wehe aku la i ke pakaukau, a ua huii iho la laua i na mea apau o loko me ke akahele loa. Me ko laua kahaha nui, ua loaa aku la  he ekolu buke kikoo dala e waiho ana maluna o ke aniani uhi o ke pakaukau. Malaila laua i ike iho ai ua lawe o Heseka mai ka banako mai he huina dala i hiki ku i ka $4,648.000, mai Aperila 25 a hiki i Mei 1.

“Pehea la i loaa ai iaia hela  huina dala?” wahi a Kivini i  ninau mai ai i ka pau ana o kana houluulu ana i ka huina.

“Eia kana buke hoomanao, a malaila e ikeia iho ai.” Wahi a Chalmers. I ko laua nana ana iho ma ka aoao hope o kekahi o na buke kikoo dala, ua ike iho la laua i ka huina o $4,627,000 i kakau hoomanaoia no ka loaa ana mai ke kudala kea ana.

                                    (Aole i pau.)

 

Ka Poka Nui

Ame ka

Poka Iki

-

He Moolelo no kekahi mau Opio Elua Iloko o ka Kaua Kuloko wawahi Mana Kauwakuapea o Amerika Huipuia.

(Unuhila e S. K. Nawaa)

MOKUNA XXXIV.

 

KA MOOLELO A KA MEA KAKAU NUPEPA.

O keia iho la ka hoi ko’u manawa. Ua holo koke aku la wau imua a hoike aku la wau i ko’u manao i ka lukanela iaia ke alakai ana, a haawi mai ia no hoi kela i ke kono ia’u e hele pu aku me lakou.

He mau hora loihi keia hele ana o makou ma ke alahele no Berevila; a hiki aku la makou ilaila ia aumoe no. Ua loaa aku ia makou na kaa ukana e ku ana me ka makaukau no ka nee ana aku i kekahi ia ae. Ua piha ku’i ua wahi kulanakauhale uuku ia me na lako kaua, a ua nui no hoi  na hauwalaau ana o kela ame keia ano e pili ana i na mea i manao ia no ke kahua kaua ma ka la mamua iho. Ua haiia mai la no lono weliweli o ka hanaia ana o kekahi mau hana powa maloko o ka ululaau e kokoke ana i ke alanui, ame na hana kimopo a Mobai ame na kanaka malalo o kana alakai ana. O ka mea oiaio o kela ame keia kanaka a makou e halawai aku ai ua maku maoli no i kona aka iho. Ua hookaumaha ia mai wau mahope iho, oiai ua maka’u iho la ka lukanela i keia mau olelo e loheia nei, a hooholo iho la e noho iho ilaila no ke koena oia po.

Ua pono ole iho la keia i ko’u manao, oiai ua maopopo ia’u, ina aole wau e hiki aku ana i Hapa Fere i ka manawa kupono e loaa ai ke kaaahi o ke kakahiaka nui, ua lilo iho la keia mau hana a’u i ala mai ai i ka ino i mea ole. No ia mea ua hai aku la wau i ko’u manao no ka  hoomau ana aku i ka hele ana. Ua hoopaa hou iho la wai i ke kuapo opu o ko’u lio a hoopiha iho la i ka’u pu panapana i ka poka, a hele hookahi aku la ma ke alahele i piha i na hana powa.

Ua ike iho la wau hemea waiwai ole ia’u ka hele ana aku no Hapa Fere, ma ke alahele pololei, oiai he mamao loa aku ia wahi mai Berevila aku, nolaila ua hele aku la wau no kahi papau o ke kahawai malalo aku o ke kulanakauhale, a hele aku la no Matinabuka. Ua laki loa wau i ka hiki ana ia’u ke hoololi ae i ko’u lio i haawiia mai ai e Generala Cusaka, ia auwina la ua loaa aku ia’u he lio e ku ana ma ka aoao o kekahi koa kaulio i make, a ua lawe mai la wau iaia a oia ko’u lio ia manawa a’u e hele ana; no ia mea ua maopopo ia’u e hiki ana wau i ka wa kupono.

Ua hoolei pau iho la ke’liiwahine o ka po i kona malamalama maluna o ko’u alahele, nolaila aole o’u pilikia ma ka hele ana aku; eia nae aia ka maka’u i lohe ai ma Berevila e pili ana i na hana powa. Ua komo pu mai la ka maluhiluhi i ko’u kino a no ko’u manao ua piha keia mau wahi me  napoe powa, ua hoomau aku la no wau i ka hele ana a hiki ika wehewehe ana mai o ke alaula o kekah la ae, a ia manawa akahi no wau a kuupau aku i ka holo o ko’u lio, a iloko o ka manawa pokole ua hiki aku la wau i Matinabuka.

Ua lele iho la wau ilalo a hele aku la no ka uwapo a loaa aku la ia’u ka poe e hana ana. Mamua o ko’u haalele ana aku ia Mr. Kamika, ua  haawi mua mai la kela he palapala no’u e  hiki ai ke hoike aku i ko’u makemake i  na agena o ka nui kaaahi e  noho ana ma na wahi hoolulu like ole, a e hoike ana hoi e hooko ia no na noi ana a’u e noi aku ai no ke kokua ana mai ia’u ma ka’u hana. Ua hoike aku la wau i ua palapala la i ka luna e noho ana ma Matinabuka, a noi aku la iaia e lawe ia aku wau no Hapa Fere, a iloko o ka wa pokole aia wau ke holo mama hou la iluna o ke kaaahi.

Ua loaa aku ia’u ke kaaahi e holo ana no Balatimoa i ka wa kupono; a ia’u i kau aku ai iluna aole hemea i ike, ua hele aku wau mai ke kahua oke kaua i paioia i ka la mamua iho ma kau wahi o ke awawa e like me na mea e wawa wale ia ana  no ilaila mamuli o ka lohe ia na a o ke kani o na pukuniahi. Ia’u e noho ana iloko o ke kaa, ua hoomaka mai la wau e houluulu i ko’u noonoo, a hoonohonoho iho la hoi i ka’u mau mea nui i like ai ma ke kahua kaua. I keia manawa aole loa i loaa ia’u he hiamoe ana mai ka ia Sabati mai, a ua aiaia hoi e a’u he elua po ame hookahi ao maluna o ke kua o ka lio, a o ka auwina la keia o ka Poalua a’u e holo nei maluna a ke kaa ma ko’u alahele no Wakinetona, me ka hoike piha e pili ana i ka lanakila kamahao.

Ua hiki aku la wau i ka Wakinetona ia ahiahi, a no ekolu hora ko’u moe ana maluna o kahi moe, e hai ana i ka’u mau mea apau i like ai ma ke kahua kaua. Ua nawaliwali loa wau no keia hele ana me ka loa ole ia’u he manawa hoomaha, nolaila ua hiki ole ia’u ke kakau iho i ka’u mau mea hou ano nui, a ua kii ia aku kekahi kanaka kakau pokole no ka laawe ana ae i ka’u mau mea e  hai aku ana. Piha ae ana ua pepa a piha ae ana ua pepa, aia no ka peni a ke kanaka kakau pokole ke hana mao ole la, a piha ae ana ua pepa a piha ae ana ua pepa, aia ka’u mau mea hou ke lilo la i ka mana o ka uwa maloko o ka uwea telegarapa no ka lawe ana kau no ka makou nupepa, a i ke kakahikaka nui o kekahi ia ae aia ka’u, maumea hou ke heluhelu ia la maluna o na papaaina o na  tausani home.

Ua hoea mai la i ke kulu aumoe ka pau ana ae o kela hana nui; a e hoomakaukau ana wau e hoi aku e hooluoiu, aia hoi, iloko o ko’u puiwa nui, ua loaa hou mai la he kono hou ia’u mai ka Peresidena mai. Ua lawe ia ae ka lono o ko’u hiki ana aku ma na wahi apau o ke kulanakauhale oiai ua maopopo no hoi ia oukou ka hikiwawe loa o ka laha ana o na mea hou ma ia wahi. Ua hiki ole ia’u ke hoole aku i keia kono; nolaila ua kau aku la wau iluna o ke kaapio a lawe ia aku la wau no ka Hale Keokeo. I ko’u hiki ana aku, ua loaa aku ia ia’u o Peresidena Linekona, ame na Kakauolelo Sewada ame Sanatona, e kali mai ana ia’u.

“Ke kaumaha nei makou no ka hookau ana aku i keia kaumaha maluna ou,” wahi a Linekona i pane mai @@  ia’u i ko’u hiki ana aku; “aka eia manao, @@ e Mr. Mea Kakau, ua ake loaa makou e lohe i na mea ano nui o keia lanakila kamahao i loaa aku ia Seri@@ na. aole e hiki ia makou ke kali aku  no kau moolelo e puka mai ana iloko o ka nupepa. He nui na mea au i  ike ai, a he uuku hoi na mea i loaa mai ia makou, ke manao nei wau e oluolu mai ana oe e hai mai ia makou i @@ mau mea hou ma kou hiki kino ana mai.”

“Ke kauoli loa ne wau e hooko a @@ i kau noi, aka ke manao nei wau, @@ hiki mua maika Generala Serido@@ hoike imua o kou alo ma ka uwea tele@@ garapa, he pono hoi i loaa aku la@@ aole hoi ia makou ka poe kakau nupepa.”

“He oiaio, ua loaa mai ka Serido @@ hoike he elua hora i hala ae nei, oiai @ nae hoi ua loaa na hoapono ana no la hoike mamuli o ka hoike ana mai ma ke ano nui, ua pokole loa ua telegarapa la, nolaila ua loaa ole ia makou ka manao piha o ka hana i hanaia,” wahi a Mr. Sanatona i pane mai ai.

“Weli, e na keonimana,” wahi a’u, “e hana no wau i ka mea e hiki ana ia’u. E oluolu e lawe mai i mau apana pepa, ame kekahi mau penikala waihooluu, i hiki ai ia’u ke kahakaha iho i kekahi palapala aina e hoike ana i na hoonee kaua like ole.”

No ekolu hora keia  noho ana o’u me kaie mau kanaka ano nui o ke aupuni e hai ana i ka noolelo o ke kaua, kauaia he mau hra mamua iho, @@ kahi hoi o elua haneri mile mai ke kulanakauhale aku. Ia’u  i kaha iho ai ka’u palapala aina, e hai ana  hoi i k@@ ano o ka hoonee kaua i hooukaia a@@ maanei, ame ka haleleia ana ma kekahi wahi; ke a no o ka nee papa ana aku o na mahelekoa helewawae o KUOKOA – Gallery 2.

Ku aku i kahi o ke ahi e pahola mai ana; ke ano o ka nee ana kau o na pualikoa kaulio e wawahi i ke kahua paa o na enemi: ka make ana o Lukela ame ka lilo ana o ke alakai ia Seridona. – ua komo koke mai la ka hoihoi loko o’u no ke kaua; a ua hui pu mai la no hoi ko’u mau hoa e hoolohe nei i ka’u moolelo ma ia haawina hookahi.

            O ka mea i loaa aku i keka mau kanaka hanohano, ia’u e hai nei i kau moolelo, oia kekahi mea a’u e poina ole ai. Ia’u e hai ana i kekahi mau hoonee kaua koikoi loa, ua nana mai la o Linekona me ka hiaai nui. Me he mea la ua maopopo e aku la no iaia ka make mainoino e loaa mai ana i ka Mahele Uni-kumamaiwa ia lakou i nee aku ai no ke kokua ana i ka Mahele Eono. Ua oaka ae kona mau lehelehe, a hoopololei ae la hoi i kona kino loihi, i ko’u wa e hai ana i ka hoomaumau ame ka awiwi o ke  kipoka ana a na mahele pukaa, ame ka hulali o no pu pokopoko a na koa kauilo la lakou e hakoko ana me ka wiwoole me na enemi. Me hemea la aia no oia maluna o ke kahua kaua kahi i ku ai a nana aku, i keia mau mea apau. Ua like aku no hoi ka holo ana o ko Sewada noonoo imua ma ke kahua kaua e like me kona mua ae, oiai no nae hoi ua nana mai oia ma ke ano okoa ae. Ua hoopupuka iho la oia i kona mau maka iaia i kiei mai ai e nana i ka’u palapala aina a i ka wa hoi e haiia ana ke ano hoonee kaua, kupilikii a i ka wa e loaa aku ai o na hoike mai a’u aku no o ka hooneeia ana o na kokua ame ka holopono ana, ua haawi ae la o ia i ka nanaina maha me ke apono ana. Ua ku iho o Sanatona mahope iho o’u; a e ninau mau  mai ana oia ia’u i kekahi mau ninau, e hoike mai ana hoi i kona komo koke ana ma ka hoomaopopo ana i ke kulana o ke kaua e paioia ana. O kona leo he malie a he kukonukonu loa kona noonoo; a e leha mai ana hoi kona mau maka oluolu maloko mai o kona mau makaaniani iaia e hukihuki ana i kona umiumi nui eleele.

            Ua poina iho ia wau i ko’u ano maluhiluhi; a ua poina iho la no hoi makou i ka nui o ka manawa i lilo ma keia hai moolelo ana a hiki wale i ka pau ana o ko’u hai ana i ka’u moolelo, a ku ae hoi wau no ka haalele ana aku ia lakou. ua  haawi mai la lakou apau i ko lakou mau hoomaikai ia’u.

            “ua hiki anei ia oukou ke hana aku i kekahi hana  nou no keia hana au i hana mai ai no makou?” i ninau mai ai ka Peresidena.

            “Ae, ua hiki la oukou ke hana mai i kekahi hana  no’u. I keia manawa eia wau malalo o kekahi kauoha no ka hui ana aku me na pualikoa o kakou, a ua waiho aku wau i ka’u noi no ko’u palapala ae he elima la i hala ae nei. Ua oi aku ko’u lini e hiki aku ilaila, oiai ua pilipu aku la o Eale, ame hemea la aia o Kalani ke hoonaueue la ia Li no ke paniku ana kau iaia mai ka hoouna ana i nakokua  no Senanadoa. Ke makemake nei wau e loaa mai ko’u palapala i loaa ai ka manawa no’u e kau aku ai i ka moku o kaia apopo,” wahi a’u i pane aku ai no ka Linekona ninau.

            “Ke ike nei wau ua loaa ia oe ka naauao ma ka oihana kaua,” wahi a Linekona i panemai ai ia’u me ka akaaka ana iho. “Na Mr. Sanatona e nana i ka mea e pili ana no kou palapala a e loaa koke aku no hoi la ia oe i kou wa e makemake nei e hele aku.”

            Ua hoi aku la wau a hiamoe iho la, a aia mai i ke awakea a ike iho la wau e waiho ana ko’u palapala ua makaukau. Ia auwina la ua kau aku la wau iluna o ka moku a holo aku no ka Lae Kulanakauhale, a hiki hoi i ko oukou kahua i kekahi ia ae, a i ka manawa hoi no ka ike ana ia Warena e hoouna aku ana i kona mau laina koa no ka paa ana i  ke alanui Weledona, a o ka manawa hoi a oukou i lawe ae ai me ka wiwoole i ka papu lepo o na enemi, a hoomaka hoi i ka oukou hoonee kaua e nee nei i kela manawa a e paa nei hoi ia Li. Nolaila, e ike oukou, e na keonimana, pela iho ia i hiki ai ia’u ke ike ia elua hoonee kaua, ma na wahi like ole elua, a iloko hoi o ka pule hookahi. Aka aole loa wau e  hoopoina ana i ka luhi maoli oia hana ana pela.

-

MOKUNA XXXV.

 

KA MAKE ANA O KE KIU.

 

            “Maikai maoli no kena moolelo au, e Kale,” wahi a ka meka i pane aku ai i ka wa i hoopau ae ai o Osehone i ka hai ana i kana moolelo. “Oia no ka ke kumu ou i makemake ai i kau hana. Ke hai aku nei wau ia oe, ua oi aku kena o ka maikai mamua o ke ku kiai ana.

            “He oiaio he nui na haawina hoolelehauli, aole hoi i hapalua aku o na poino e loaa mai ana,” wahi a Osebone i pane mai ai.

            “Ke maopopo ole la ia’u ia mea” wahi a Iakina i pane aku ai; “aia @@