Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLI, Number 24, 12 June 1903 — Page 2

Page PDF (1.75 MB)

This text was transcribed by:  Dori Nishijo-kim
This work is dedicated to:  Nishijo & Kim 'Ohana

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

Iune 12, 1903

O NA OLELO HOOLAHA APAU E HOOUNAIA MAI ANA NO KA HOOLAHA MALOKO O KEIA NUPEPA. E HOOUNA PU MAI ME KA AUHAU, A INA AOLE, AOHE NO E HOOKOMOIA.

 

O na Dala apau o ka Pepa nei e hoouna pololei mai i ka HAWAIIAN GAZETTE COMPANY.

 

HOOPUKAIA E KA

HAWAIIAN GAZETTE CO

 

Hookomola ma ka Hale Leka o Honolulu, Pa nalaau o Hawaii, ma kea no mea o ka apa Elua.

DAVID L.A.@, Lunahoop ono A. W. PEARSON, Luna @ Honolulu, Oahu

 

POALIMA :  :  :  :  Iune 12, 1903

 

KA LA O KAMEHAMEHA, KA NA’I AUPUNI.

 

O nehenei iho la ka la hanau o ka Na’i  Aupuni o Hawaii Paeaina, Kamehameha I, a ma  na hana i hanaia ia no ka hookulaia e like me ke kauoha a ke kanawai no ka hoomanao ana i keia la, ua hoike main a hana aia ke o ikaika la no kona inoa maikai a kaulana, iloko o ka puuwai o ke kanaka o@aio, a ke olino la me ka malamalama nui e hiki ole ai ke ikeia aku e like me ka hiki ole ke alo ae i ka ike aku I ka malamalama o ka la.

            Ma ka hanau ana mai o keia kanaka i loaa ai keia la e haaheo nei o Hawaii, aka ua oleloia o ka la 11 o Iune aole ia o kona la i hanau maoli ai, a ina pela ka o@aio, alaila he hookahi mea i maopopo loa me ka hiki ole ke hoohewahewaia ae ua hanau io mai no he alii aimoku a i kapaia ma ka inoa o Kamehameha, a o ka hoomanao i ka la no kona hanau ana na ia hana e hoike mai i ka oiaio o ka puuwai.

            Ma na mea i loaa mai ma kona moolelo ua hanaula oia ma Kokoiki, Kohala Akau, Mokupuni o Hawaii.  Mai Kailua, Kona ka holo ana mai o na makua no ka maka’u i ka pepehila o make ke keiki i ka manawa e hanau ae ai ina i Kona, a i ka pae ana @uka o Kokoiki he wahi awa ia, o ka  hanau aku la no ia o ua alii nei.  A hala he mau ana hulu ua hiki aku @a ke keiki, ma o na makua hanai la luka o Halawa i Kohala, a ma ia one kahi i hanaiia ai ke alii.

            Ua oleloia ua hanaiia ke alii maluna o na i’a iwi ole e laa ka inamona, ame ka luau ame na mea like he manao kaulana i kamailio nui ia iwaena o Hawaii iho nei.  Ma ka manawa i hanau ai ke alii a hiki mamua o ka hoomaka ana o ka oihana na’i aupuni, a hiki aku no paha i kona manawa hope o ka noho honua ana, aole no paha oia i ike aia laia ia haawina pookela aka ma na hana ana i hana ai i ikeia ai e ko ke ao nei he kanaka oia i hanau pu ia mai me na haawina a kalena hoomalu lahui kanaka a hoomalu aina a aupuni.

            O ka hakukoi ikaika ana iloko o ke alii e pahola kona mana hoomalu maluna o na moku apau o ka Paeaina ame kona hooko io ana ua loaa io no @aia ka lanakila—he lanakina iloko o ke koko a iloko o ka maluhia no hoi.

            Ma ka lanakila mau ana o Kamehameha I iloko o kana mau kaua i kaa mai ai kekahi mau mokupuni malalo ona a no ke@a lanakila kupaianaha i o leo mua mai ai ke alii o Kauai ia Kamehameha, e haawi ana i ka moku me ke kahe ole o ke koko.

            E like me ka hoike a ko kakou mau moolelo ua lanikila keia alii a ua kaa aku na mokupuni iloko o ka malama ana a kona kalena i hanau pu ia mai ai, aole i @ullu ua hoopapa ae la ka maluhia ma o ke kanawai ana i kukala ae ai a ma na wahi apau i o ai ka leo o kela kanawai ala malaila i hanu ai na makaainana i ka ea o ka nohona kuokoa ame ka maluhia.  Wahi a ua @ula nei ana i kukala ai he @ula hoi i kunipaaia iloko o ka puuwai o ke kanaka Hawaii.

            “He mamalahoe ke Kanawai.—E hele ka luahine ame ke keiki a moe i ke aia aole he mea nana e hoopoino” ma kekahi olelo ana ae he kanawai o ka maluhia.

            Mamua aku o keia aia ma ka ikaika wale no e loaa ai ka palekana aka i keia manawa i holopapa ae ai kona mana hoomalu ua uhi io iho la ka maluhia maluna o ka aina a mailaila mai ka nee ana a hiki wale i keia manawa.

            O ka maluhia a ka Teritori o Hawaii e hauoli nei i keia manawa a e haaheo nei ua  hana@ia mai ka umauma lahalaha mai o ka Na’i Aupuni Kamehameha I.  O ka maluhia ka mea nana i panee ikaika aku i na hana hoo@aauao ame na hana hooholomua ame na hana hoowaiwai iloko o ka aina.

            Nolaila o ka hanau ana o ka maluhia no Hawaii Paeaina mai ia Kamehameha mai no ia a oia no hoi ka puka i @uuia ae ai a hamama no ke komo ana mai o ka E@@nello o ke Akua no ka holoi ae i ka pouli i hololea ai na hana hooholomua o ka aina iloko o ka nohona @@@@@ ana.

            Ke @oonoo pono ke kanaka ke manao nei ke Kuokoa aole @ malele aku mai @@ kakou aku, aole kakou @ ilio ana i poe alii no ka nohona aupuni moi ana, e like me ka @a i hala aka, e lilo na kanaka apau ame na wahine i mau alii a moiwahine no ko lakou mau home pakahi iho a o ka haawina pookela a Kamehameha I ikukulu ai oia ka “Mamalahoe” ua hiki loa ke paholaia iloko o ko lakou mau home a o ka maluhia o kela ame keia home a o na home no hoi apau a o ka hapanui paha, oia no ka maluhia o ka aina mai kahi pe’a a hiki i kahi pe’a.

 

AOLE HIKI ELUA ONA I KE KULEANA HOOKAHI.

 

Ma ka mea hou hoolele hauli i hoopukala aku ai iloko o ke Kilohana o ka helu i hala aku nei aole i hele ka ike iho o ka mea heluhelu i ka hoopaapaa o ka Hoomana Naauao ma ka Ekalesia o Pauwela, Maui.

             Ma ka manawa i kukuluia ai ua hoomana la ilaila, ua huliamahi kekahi o ko laila mau kini no ke komo hoahanau ana a me ka ikaika i loaa, ua kukuluia a paa ka luakini e ku nei.  Ma ka laulima ana i ku ai keia hale iwaena o na hoahanau ame na hoaloha e ae no paha kekahi.

            Alaila ua hoomaula aku no ka hana hoomana iloko olaila e like me ka mau, a e like no me na hana hoomana e ae o na ekalesia e ae, a mamuli o ka hihia kanawai o ke kahunapule o ua ekalesia nei ua hemo aku la ke aloha i kekahi mau hoahanau no ke kahuhipa i hoopii kanawai ia ke kumu i malele aku ai ia mau hipa.

            Ua hoike ae no ka poe i haalele hoomana i ko lakou aloha no i ka ekalesia aka o ke kahuhipa ka mea nana lakou i hoopahemo aku e hiki ole ai ia lakou ke pili hou.  A no ka na ole o ka noonoo ua hui lokahi ae la keia poe i huina hoomana no lakou a malama aku la i mau halawai hoomana Akua iloko o keia luakini hookahi.

            Alaila ma ka manawa e pau ai ka malama halawai ana o ka Kekipi hoomana alaila ua malama aku la no hoi keia poe haalele hoomana naauao i halawai na lakou ma ke alakai ana a J. K. Kapihe a ma keia manawa i hoomaka mai ai keia pilikia o ke kuee o na ona a elua, a ma keia manawa no hoi i ikeia aku ai aia ka he elua mau ona o ke kuleana hookahi.

            O ka olelo kaulana a olelo oiaio no hoi e hiki ole ai ke kula’iia kona oiaio ame kona pololei oia ka poomanao nona keia kinomanao.”  Aohe he hiki Elua Ona i ke Kuleana Hookahi,” “a o na mea elua e manao ana ua ona a kuleana like laua i ka waiwai hookahi alaila ua kue laua i ka oiaio o keia olelo noeau, a o ka panina o ia ano hana aole e @ele ko laua eha a maluna o keia kahua i kau aku ai keia hoopaapaa o ka hoomana naauao.

            Mamua aku he hookahi no ona o keia luakini o Pauwela o ka hoomana naauao a oia no ka wa hookahua pono o ka hookuleana waiwai ana, aka, i ka manawa mamua iki iho o ka hoopaapaa a mahope mai ua ikeia ae la he elua mea kuleana o keia luakini a i malama halawai iloko o ia wahi hookahi me ka olelo ana he kuleana ko na aoao a elua ke manao nei ke Kuokoa he hana hawawa loa kela iwaena o keia mau ona a elua.

            Ke noonoo pono keia mau ona a elua, ina laua he mau ona naauao a makou e manao nei aohe pono laua e a’oia e ka aha hookolokolo a i ole e kekahi mea okoa ae no ka mea i ka nana aku he mau ae no ka mea i ka nana aku he mau mea naauao laua a na ia naauao e hoika ae i ko laua lunamanao i hookahi no mea kuleana maluna o ka waiwai e pono i ko ai e like me ka olelo naauao. O ka pukakui i kupono i ke kui hookahi he hana hawawa loa ia o ka hookomo i elua kui me ka lima ikaika oia no ka naele loa ae o ka pukakui he pukakui hoi e poholoholo loa a kupono ole ia laua pakahi ke hoomoko pakahi ia laua.

            E like me ka oiaio o keia pela no ka oiaio o keia mau ona a elua o keia luakini hookahi. no ka hiki ole ia laua ke hoopiha i ka makalua hookahi, ua onoulima ikaika maoli ia aku no ke kumu i poholo pu ai laua ma ka hookomo pakahi ana ke kumu hoi i hohono ae ai i o kakou nei.  O keia uwahi hohono ka mea i paumaele ai i ka lepo uwahi.

            O ka malama halawai ana no ka hoomana i ke Akua iloko o keia kulana hoopaapaa he maea maopopo loa ua malele aku ka eehia o ka manao hoomana iloko o ka poe i komo aku iloko o keia ana a he huhu hoakanaka ka pana ikaika e mo-ku iho ai a ma ka manao o ke Kuokoa o ka hoomana ole i ke Akua ame keia hoomana aku kekeue ua like laua.

 

KA PANAI A KE KUOKOA

 

            Aia a hiki mai ka helu mua o ke Kuokoa o ka mahina o Iulai ae nei e panai hou aku ai ola i kana makana manawalea i kona poe lawe pepa kumau o ka Paeaina nei, a me ka hauoli piha no hoi e hookuu aku ai.  E like me ko na manawa aku nei i hala pela no keia e pana@ia aku ai he mau kii pena i hana noeauia, i kupono loa i mau hoonani no na Home Hawaii, a kahi poe hoi e kau mai nei, a ke hauoli nei makou i ka loaa ana mai o kekahi mau pane i ke ohohia ia o keia mau kii makana.

            Nolaila ke paipai aku nei makou i ka poe i komo ole iloko o keia mahele ua hamama ka ipuka no lakou ma ka hoopaa ana i ko lakou inoa ma ka papalaoa o ka poe lawe pepa kumau me ka hoouna mua mai no nae i ke ola o ka pepa.  He $1.00 no eono mahina a he $2.00 no ka makahiki hookahi, a aohe manawa hookomo ole.

            Ina e hoouna mai o ke alanui maalahi ola keia malalo iho (1) hoouna mai ma ka bila kikoo dala haleleka (2) ma ke kuai pooleka ana o hookahi keneta nona ka waiwai io o ke ola o ka pepa i manaoia e hoouna mai, a ma ka inoa o ka hui Hawaiian Gazette Co., P. O. Box @08, Honolulu, Oahu, e hoouna mai ai aole ma ka inoa o ka lunahooponopono, no ka mea, aole i pili ia hana @a@a, olai o ka oihana hooponopono manao a mea hou no ke Kilohana oia ka mahele i pili @a@a, a mai pooina ma ka hui kuka ana me ia.

            O ka @@i nui o ka oukou Kilohana ola ka hoolawa aku i na kini heluhelu me na mea @@@, na kalaimanao, na maao a’o ame na mea like mawaho ae o na moolelo.  O ka hoopokopoko ana mai i na manao oia ka mahuahua o lakou iloko o ke Kilohana.  Nolaila a i manao kekahi e hoouna manao maki no ka hoolaha ana iloko o ke Kuokoa, e oluolu e hoomanao i ke@a wahi rula o ka pokepoke mai @@ @ palanaiki, e pokole ai @@ manao i @ @@@ palanaiki aku no, he mea a @@@ nui ai no ka hoopiha manao hou aku.  Ma keia ano e nui ai na mea hou a mai poina i ke kakauinoa i na mano e hoouna mai ai o hele i ke kuleana hoolaha.

            Ma ka pule aku nei i hala i puka aku ai ia helu o ke Kilohana i piha ai ka makahiki i ke kauwa hooponopono o ke Kuokoa nei, mai kona noho hana ana mai, a maloko o ia manawa i paholaia mai ai na leo ohohia ame na hoomaikai i ke Kuokoa, mai kona poe kini heluhelu i hoopaia ko lakou mau uhane i ka maikai loa a ke Kilohana @ panai aku ai nolaila ke panai aku nei ke Kuokoa i kona hoomakai i ka poe apau i hooho leo akea ae ame ka poe no apau i loaa ia mau haawina a hamau iho.  E like no me ko makou ano he hanu mea hou mau pela no e hoao mau aku ai no ka pono pililaula.

 

            KE AKAKUU MAI NEI KA MAKE IWAENA O KAKOU.

 

            Ma ka hoike a ka Papa Ola no ka mahina i hala e puka aku nei ma keia helu pili i na make ame na mare ame na hanau ma ia hoike e olelo ana i ka emi loa o na make iwaena o na oiwi Hawaii mamua o na hoike o na wa i hala ae.

            O ka nuhou e like iho la me ia, aole ia he mea liilii, aka, oia ka hoomakili ana ae o ka opuu ana o ka hauoli, a ina e mau aku ana mai ia lalani maikai, alaila, aole e @ele ka kaomiia o na manao kaniuhu o ka emi nui o ka lahui Hawaii.

            He mea oiaio no aole keia e olelo ana, ua kaa iho na pa-keneta make o na Hawaii i ko na lahui e ae, e laa ka Pelekane, ka Amerika, Pake, Iapana ame na lahui okoa ae, aka, o ka manao o keia emi o na pa-keneta make iwaena o na Hawaii o ka mahina i hala, o@a ke emi o ko keia i ko na hoike make o na wa i hala ae, ke hookukuia. 

            He mea maopopo no, aia no he mau kumu o ka emi ana mai o ka make o na Hawaii i ka mahina i hala, e like me ka @ele ole o ka loaa ana o na kumu i make nui ai i na wa i hala aku. 

            Ma ka lawe ana mai i na mea apau i pili i keia kumuhana ua hiki paha lakou a pau ke owiliia iloko o elua owili a maloko o ia mau owili e hoomalele ai i ka malama ola kino ana, alaila, aole no e @ele ka opuu mai o na hua makai.

            O ka owili mua oia no na ano ino apau—oia hoi na ma’i like ole e nele ole ai ka nawaliwali a e hele loa aku ai i ka make.  A o hana naauao ma ka aoao o ke kanaka oia ka hooikaika e alo ae ia mau poino a ke hana ia pela aole e nele ka pakele.

            Aole keia e olelo ana e pakele mai ana kakou mai ka make mai, no ka mea, aohe he mea ola ma ka honua nei e hiki ke alo ae ia kanawai paa, aka, he olelo ana keia, aohe he kuleana o kekahi kanaka e make wale iho mamuli o ka hemahema ame ka lalau o kana malama ana i kona ola kino.  O keia ke kumu pilikia nui iwaena o na oiwi Hawaii o ka hoopahemo wale i ke ano o ka malama ola kino ana.

            O ka lua o ka owili oia ka lawe ana mai i na rula maikai o ka malama ola kino ana.  O ka huliamahi o na oiwi Hawaii iloko o na lealea ano ino no lakou na hopena inoino e nele ole ai ke kau mai o ka make, oia kekahi mea nana i hoomailo mau i na ola makamae.  Aole keia e olelo ana o na Hawaii wale no ka i komo aku ilaila, oiai aia no he nui o na kanaka o na lahui e ae i komo aku ma ia ano hookahi, aka ke hookukuia ka nui o ka poe e ikeia ai iloko o na hale inu rama ke manao nei ke Kuokoa o na Hawaii no ka oi.

            O kakou o na Hawaii kekahi hapa e inu mau nei i keia mau wai awaawa ma ka hoolilo ana aku i na wahi hapaumi i loaa mai mai ka hou o ka lae i kahe nui ai, ma kekahi olelo ana ae, o ka hoolilo ana ia mau wahi kenikeni o ka hoopuipui ana ia i na ekeeke o ka poe no lakou na halekuai rama e ku mai nei.

            He mea maikai no na lealea—o na lealea e hauoli ai iloko o na palena kupono, a na ia mau palena kupono no e hoike ae i ke kanaka e paa mai iaia iho mai ke komo ana aku iloko o ia wahi, a o ia ano la he rula maikai ia.

            Ke manaolana nei ke Kuokoa e lilo keia hoike a ka Papa Ola o ka mahina i hala i mea hoolana manao i na oiwi Hawaii no ka pulama io mai o kela ame keia kanaka Hawaii a wahine i kona ola kino iho, ame kona noho home ana, ame ka pulama ana mai i na pulapula hou e opuu ae ana, ame ka makahehi nui ana i ke ola makamae o na oho ulu hou.

 

Ke Kinipopo o ka Poaono i hala.

 

HAULE O PUNAHOU AME MAILE NA MOHO MOKOMOKO.

 

PIHA KE KAHUA KINIPOPO O PUNAHOU I NA MAKAIKAI ME KA ULUMAHIEHIE.

 

            E like me ke au paani kinikopo e nee nei i peia manawa, pela i malamala ae ai ka paani kinipopo mawaena o na hui kinipopo Kamehameha kue ia Punahou, ame Honolulu kue ia Maile, ma ke kahua kinipopo o Punahou i ka auwina la Poaono i hala aku nei.

            O ka hui mua ua paani ae laua ma ka hora ekahi me ka hapa o au auwina la nei, a mahope o ko laua ua komo mai la na hui hope elua mai ma ka panina o ka paani ana o na hui mua.

            Ma keia manawa i hoomaka ae ai ka paani, ua piha ae la ke kahua kinipopo i na kanaka e ike maka i na hana a he ku maoli no i ka ikiiki o na manao, no ka mea, o na hui no lakou ka la he poe hui i kau nui ia, oi loa aku na hui Kamehameha ame Punahou.

            Ua hoomaka na hana i ka hapalua o ka hora ekahi a o na hui Kamehameha ame Punahou na me i ku ae ma ke kahua no ka pa@o ana.  He nui ka ikiiki o ka manao o ka lehulehu i ka nana aku no ka hiki ole ke hoike mua ae i ka mea e ilio ai ka ai oiai o Kamehameha ka i lawe haaheo mau i ka lanakila o na la i hala, a o ka lilo ana o ka lanakila mua o ke kahua paani ia Punahou ma ko laua hui mua ana, oia ka mea nana i hapai ae ia Punahou iluna.

            Ma ka hoomaka mua ana no ua loaa aku la he hookahi helu oi ia Punahou, aka i ka hiki ana i ka panina ua holokiki loa o Kamehameha a kau ana ma ke kahua o 13 helu ai oiai ia Punahou he 4 wale no, ke kumu i loaa ai na helu ai oi loa o 9 ia Kamehameha.

            A hala ia ua ku mai ia na hui kinipopo honolulu ame Maile no ka hakoko ana i ka mea e lilo ai ka lanakila o ka ia mawaena o laua.  A hiki no hoi i ka panina o ka laua hakoko ana ua lilo aku la ka lanikila ia Honolulu.  Ia Honolulu he 9 helu ai, a ia Maile he @ ke kumu i oi ai o Honolulu i ka 4.

            Ma keia paani ana no hoi o na hui kinipopo aole i paani na keiki puhi ohe e like me ka mea i maa mamuli paha o ka lilo o ua mau keiki puhi ohe nei i na wahi e ae, iia nae, ua ulumahiehie na hana apau mamuli o na hui no lakou ka la hakoko.

 

Ua Make Powaia a nei Oia?

 

KI KUHIHEWAIA ME KA MANAO O KA ENEMI IA.

 

MAKE LOA OIA I KA HALA ANA HE MAU HORA.

 

            O Katstata Muira he Iapana, ke kanaka hoi i kiia ai i ka pu panapana iaia e hele ana ma ke alanui Moiwahine i ka po Poalima ua make loa oia mahope iho o ka hala ana o kekahi hora.  Ua hiki aku ka make iaia i ka auwina la, o ka Poaono ae i ka hora ekahi.

            Ma ka hoike a ke kanaka i kila i ka pu, i ka makai, oiai oia e ana no, e hele ana oia ma ke alanui Moiwahine kokoke i ke alanui Papu, oia hookahi wale iho no, e iho ana i ke taona mai kona wahi noho aku, a iaia e hele hookahi ana a me ka nanea no hoi ka hele ana ua loaa mai ia oia i kekahi mea ma ka pa ana iho iloko o kona kua.  Ua noonoo koke ae la oia ua kiia mai la oia e kekahi mea a i ka huli koke ana ae e nana i ka mea kumakaia aole i halawai aku me kekahi kino kanaka e maopopo ai iaia ka mea nana i ki.

            Ua olelo ae o Muira aole oia i hoopaapaa me kekahi kanaka a aohe no ona enemi ana e hoomanao ae ai, a no keia mano i loaa iaia, ua manaoio iho oia o ka poka i kiia iaia ua ki kuhihewaia paha iaia me ka manao o ka mea pepehi oia ke kanaka ana i manao ai e lawe i ke ola.  Ma ka loaa ana aku o ka poka iloko o ke kino o ua Iapana nei i maopopo loa ai he poka pu panapana ka mea make i hoohanaia.

            Ua hoike ae no o Muira aia he hoaloha Iapana ke noho pu nei me ia iloko o ka lumi hookahi, a he hana ka ua hoaloha nei e hana nei maluna o ka mokuahi Kinau a oiai o kona ku ana mai no ia i ke kulanakauhale nei i ka Poaono nolaila ua hala ole ke kokoolua o ka lumi iloko o keia pilikia mai ka imi aku o na makai a o keia no hoi ka lohe mua ana o kona makamaka ma ka hoi ana mai ka moku mai.

            Ma keia hana a ma keia pilikia aole he loaa iki o kekahi wahi meheu o ka mea nana ka hana puuwai eleele.  Aohe mea i ike i ke kiia ana o keia kanaka a aohe no he mea i kokoke aku i kahi i hanaia ai o keia hana menemene ole.

            O Muira ua ikeia he kanaka hana oia no luna o ka mokuahi Mauna Loa.

 

Ka Mea O loa o ka Maikai.

 

            O ke kaupale ana aku, wahi a ka olelo a’o, he oi aku ia mamua o ka hoola ana.  He mea oiaio keia, a he oi aku no hoi ka maalahi o ka hana ana pela.  Oia hoi, ina oe i ike i ke ano o ke kaupale ana aku.  Ina i ike ka poe o ke taona o Ladana i ke kaupale ana aku i ka ma’i bubonika, ina paha aole e laha ino kela ano ma’i weliweli malaila.  Eia nae, aole lakou i ike, a ua pulumiia lakou e like me ka haule ana o na kumu huita i na pahi oi o ka mikini oki.  I mea e pakele ai mai na enemi mai, kukulu na kanaka i na papu ame na kakela, a kukulu i mau pa kiekie a puni ko lakou mau kulanakauhale, a ma keia hana, he noeau a naauao keia noonoo ana.  Aka nae, o ka ma’i, ka mea nana e luku nei he mau tausani a he umi wale no ma ke kahua kaua, he mea hiki ole ia ke pale aku ma ke kukulu ana i mau pa manoanoa a holo ana paha me ka manao e pakele.  O ka hana pono wale no e pono e hanaia, oia ka malama ana i ke kino i loaa ke olakino maikai ma o ka malama ana i ke ano o ka noho ana ame ka lawe ana i kekahi laau hooikaika kino ame hoomaemae koko e like me ka

WAMPOLE’S PREPARATION

ka mea nana e hoomaikai ka hoowali ana i ka ai, pepehi ame ke kipaku ana i na anoano o ka ma’i mai loko aku o ke koko, a hooikaika i na mea hana o ke kino holookoa e hana i ka lakou apana hana pakahi i haawiia mai ai ia lakou e hana.  He momona keia laau holomua a maikai e like me ka hone meli, a ua loaa iaia na mea hoonoono ai i loaa i ka Aila Puupaa Cod Maemae, i hanaia e makou nai loko mai o ka puupaa o ka i’o cod hou loa, a i huiia me ke Cmpound Syrup of Hypophosphites ame ka Extracts of Malt and Wild Cherry.  Aole he laau i like me keia no ke pale ana, hooluolu ana, ame ka hoola ana i ka La Garipa, Eha o ka Puu ame ke Akemama. Ma’i Hi Koko, Nawaliwali, ame na ma’i e ae e loaa ana ia kakou apau loa mai na anoano mai o na ma’i like ole e komo mau nei iloko o kakou ma ka hanu ana i ka ea, ma ka ai ana, ame ka inu ana i ka wai, ame kekahi mau hana e ae a kakou e maopopo ole ai he kumu keia e pilikia ai.  Eia iho ka olelo a Kauka W. D. McNab o Kanada:  “Ua loaa ia’u o kau aila puupaa cod he laau maikai loa ia no ke kukulu hou ana ame ka hooikaika hou ana i na ano ma’i emi pu wale mai o ke kino.”  E loaa no ka maha mai ka manawa e lawe ai i ke kulu ua.  E hoao nou iho i ike i ka oiaio.  Na ka omole mua e hoike mai i ka oiaio ame ka oiaio ole.  Eloaa no ma na halekuai laau lapaau apau.

 

Kula Hanai o Kawaiahao.

 

            Ma ka hora 9:30 o ke kakahiaka Poaha o keia pule iho nei i hoomaka ai na hana hoike o ke kula Kaikamahine Kawaiahao malalo o ke alakai ana a Miss K. C. McLeod, ke pookumu o ke kula.  He maikai na hana apau i ikeia.

            Ua puka mai i kela makahiki @e elima mau wahine opio mai keia kula mai, o Rose Aki,  Samoi Akau,  Julia Akeau, Flora Chancy ame Lallie Liftee.

            He nui ka mahaioia o na mea hoikeike hanalima a na kaikamahine malalo o ke alakai ana a Miss A. van Anglen.

            I ka pau ana o na hana hoikeike, ua hiki ae ka @ana malaila e paani ai a hiki i ke kani ana o ka hora ekahi o ka auwina la.

 

Ua Niau aku ma ke Ala mau.

 

            Mawaena o ka hora ame ka hora 11 o ka po.  Poalima nei, ma ka home ma Kewalo, ua haalele mai i keia ola ana o Moses K. Kelliaa, ka mea hooponopono hale o ka Hale o na Lunamakaainana, mahope o ke kaa ma’i ana no kekahi mau la.

            I keia pule iho nei, ua make aku kekahi o kana mau keiki, a mai ia manawa mai i hoomaka mai ai e ano nui loa kona ma’i a hiki i kona haalele ana mai.

            He kanaka o Kelliaa i kamaaina ma keia kulanakauhale, a he nui kona mau makahiki o ka noho ana me ka hui papa o Waila.  I keia noho ana iho nei o ka Ahaolelo, ua kohoia oia i mea hooponopono hale no ka Hale a ma ia kulana oia a hiki i kona make ana aku la.

            Ua waiho iho oia mahope nei he mau keiki, Miss Kelliaa, kekahi o na kaikamahine himeni o ka @ana, ame kekahi keikikane e hana nei ma ka pa papa o Waila.  He lala oia no ka Hui Kuokoa a Hookuonoono o na Oiwi Hawaii.

 

He Umi Hoola Kaena e Pili ana i ka Laau Nahu o ka Po, Kolera a me H. A. Chamberlain

 

1.         Ua hiki iaia ke haawi koke i ka naha ma o ka loaa ana i ke nahu, kolera ame na eha e ae o ka opu.

2.         Aole loa e hoopahu’ala kona hoola ana i na ma’i kukonukonu e loaa ana mai na ano ma’i mai e like me ka hi koko, ame hi.

3.         He laau keia e ola ai mai ka @a’i hi mai i loaa i kekahi mea @o ka wa loihi.

4.         He laau keia e hiki ke hilinaiia no ka hoola ana i ka ma’i hi o na keiki opiopio.

5.         He hiki ke hoola i ke nahu ahulau ma ka opu.

6.         He hiki ke kaupale aku i ke aki o ka opu.

7.         He hikiwawe loa i ka hoola ana i na ano ma’i apau o ka naau.

8.         Aohe e loaa na hopena popilikia.

9.         He maikai no ka lawe ana.

10.     Ua ola i keia laau he mau ola kanaka i oi ae mamua o kekahi mau ano laau e ae.

He mau hooia ano kaena keia e pili ana i kekahi ano laau, eia nae he nui na hooia ana no ka pololei o na mea i hoikeia ae la maluna.  E pono na home apau e malama i omole o keia laau.  E kii koke i keia la.  Malia paha e pakele ana kekahi ola ma ka lawe ana. 

Na Benson Smith & Co., Ltd., na agena kukaa, e kuai nei.

 

Nalowale.

            Ua nalowale eha pepa Koi Poho Pau ahi manaena o a Hale Aupuni ame ke Keena Oihana o Allen & Robinson Ltd., o ka mea o hoihoi mai ia mau pepa ia Allen & Robinson Ltd., e loaa no ka uku kupono.

 

HOOLAHA HOOPAU HUI LAWELAWE OIHANA

GOMES & McTIGHE.

 

            O ka oihana i lawelawe ia mamua iho nei malalo o ka inoa hui o Gomes & McTighe ma ka helu 93 Alanui Moi, Honolulu, ma keia la ke hoopau ia nei ma o ka ae like ana o na aoao a i elua, ma ka haalele ana mai o J. E. Gomes.  E lawelaweia ana ka oihana ma keia hope aku malalo o ka inoa o Thos. F. McTighe & Co., a o na helu ale apau o ka hui kahiko e ukuia no ia ma ke keena o ka hui nona ka inoa malalo iho, a i ole ia, i ko lakou mea ohi ale i haawi mana ia.

THOMAS F. McTIGHE & CO.

Honolulu , Iune 1 1903. 2967- Iune 12, 19.

 

Hoolaha Lunahooponopono

KAHU MALAMA WAIWAI O OLIVIA LAHELA

HOOLAHA KUAI WAIWAI PAA A KE KAHU MALAMA WAIWAI.

 

            Ma keia ke haawiia aku nei ka hoolaha mamuli o ke kauoha a Hon. George D. Gear, Lunakanawai  Elua o ka apana Hookolokolo Kaapuni o ka Apana Kaapuni Ekahi, Teritori o Hawaii, i hanaia a i hookomoia ma ka la 21 o Mei, A. D. 1903, iloko o ka hana o ka noho kahu malama waiwai o Olivia Lahela (w) kaikamanihe oo ole iloko o ke Keena Hooponopono Waiwai Hooilina, o ke Kahu Malama Waiwai  o ka waiwai o ke kaikamahine oo ole i oleloia nona ka inoa malalo iho nei, e kuai kudala ana oia ma ke akea i ka mea koho kiekie loa no ke kuike i ka waiwai paa ‘o ke kaikamahine oo ole i oleloia a i hoakakaia maloko nei, ma ke alo iho mauka o ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, ma ka Poaono ka la 20 o Iune 1903, ma ka hora 12 awakea.

            O ka waiwai e kuai kudalaia aku ai, oia kela apana a mahele o ka aina e waiho la ma alanui-o@iwi Robello ma o aku o ke Alanui Moi iloko o Honolulu i oleloia, oia no hoi ka aina i hoikeia ma ka Palapala Sila Nui Helu 1228, L. C. A. Helu 8316, hoopukaia ia Kauwiki, i apoia a i hoakakaia e like me ia malalo iho nei:

            E hoomaka ana ma ke kihi Hikina o keia pa-hale a holo:

            Akau 5@ 1-2@ Kom. 2.26 kaulahao holo ma ke Konohiki malaila aku

            Hem. 62 1-2@ Kom. 1.59 kaulahao holo ma ke Konohiki malaila aku

            Hem. @7 1-@@ Hik. 2.76 kaulahao holo ma ke Konohiki malaila aku

            Akau @@ 1-2@ Hik. 1.96 kaulahao holo ma ke Konohiki a hiki i kahi i hoomaka ai nona hoi ka iliaina o 0.44 E@a.

            No na mea aku i koe e ike ae i ka lo@o o ke Kahu Malama waiwaw i oleloia, Charles F. Peterson.

                                                                                    SAM PAL@

Kahu Malama Waiwai o ka waiwai @  Olivia Lahela kaikamahine @@ @@@  Hanaia ma Honolulu, Mei 21 @@@@ 

                                  @@@@--Iune 5, 13. 19.

 

Hoolaha Mana Hookolokolo

 

KA WAIWAI O OPAE @@

ILOKO O KA AHA HOOKO@@@KAAPUNI O KA APANA @@@PUNI ELIMA.  TERITORI O @@@WAI.  MA KE KEENA  HOOPONOPONO WAIWAI HOO@@@@ Iloko o ka Hana o ka Waiwai @@@ (k) o Hanapepe, Kauai,  @@@@ Make.  Ke Kauoha no ka @@@ no ka Hoolohe Palapala N@@@@@@ Ho@pono Hoike Helu Waiw@@@@ Loa ame Haawi a Hookuu @@@

 

            Ma ka heluheluia ana ma@@@@@ waihoia ana mai o ka Pa@@@@ ame ka Hoike Helu Waiwai @@@ Kapukui, Lunahooponopono Waiwai @@ ka Waiwai o Opae  (k) o Hanapepe, Kauai.  Mea i Make, maloko @@@ noi ana oia e aeia i $1,177.00 a@@@@ ai iaia iho me ka huina $1,177@@@@ noi ana oia e nana pono ia m@@@ @@@@ hoike helu waiwai me ka @@@@@@@@ mai, a e hanaia mai i Kauoh@ @@ Loa no ka haawi ana i ka @@@@ koe nei iloko o kona mau @@@@ @@@ poe apau i loaa na kuleana iloko o @@@@@mea, a e hookuu mai iaia ame @@@@ mau hope mai na ano koikoi apau @@ ma ke ano lunahooponopono  @@@@@@.

            Ke kauohaia aku nei no @@@@ Poaha, la elua (2) O Iulai.  A. D. @@@ ma ka hora 10 a. m. o ua P@@@@@ oleloia, imua o ka Lunaka@@@@@ Aha Hookolokolo i oleloia ma @@@@@ Hookolokolo o ka Aha Hoo@@@@@ i oleloia, ma Lihue, Mokupuni o K@@@@ oia kahi ame ka manawa i hoohol@@@ no ka hoolohe ana i ka Palapala N @@ ame ka Hoike Helu Waiwai @@@@@ a o ka poe apau loa i pili iloko @@@@ hana e hele ae lakou ilaila. @@@@@ e hoike aku ai i na kumu ina @@@@@@ kumu kekahi a lakou, e hiki @@@@@ noi la ke aeia, a malaila no hoi e @@@@@ ae ai i na hooialo o ka mea i @@@@ iloko o ka waiwai i oleloia.  A@@@@ laha no keia kauoha e hoolaha@@@ ka olelo Hawaii no ekolu pule @@@@@ iloko o ka Nupepa Kuokoa, @@ @@@@ pa’iia a hoolahaia iloko o Honolulu @ o ka hoolaha hope loa aole e @@@ @@malalo o elua hebedoma mamu@@@  manawa i hooholoia no ka hoolohe ana i keia hana, a i hoakakaia hoi ma@@@@ nei.

            Hanaia ma Lihue, i keia la iwakaluakumamaono (26) o Mei, 1903.

            Na ka Aha Hookolokolo

               JNO. A. PALMER  Kakau@@@

          2965—Mei  29—Iune 5,  12

 

Hoolaha Hooko Moraki

MAUNAIHI KAOHELE

HOOLAHA MANAO PANIKU A KU@@ A KA MEA PAA MORAKI

 

            Ma keia ke haawiia aku nei ka hoolaha mamuli o ka mana kuai o kekahi palapala moraki i hanaia ma ka la eha (4) o Novemaba, 1901, e Maunaihi K@@hele (w), no Honolulu, Mokupuni o Oahu, Teritori o Hawaii, ka mea Moraki Mai o ka aoao mua ame J. @@@@ney ka Mea Paa Moraki o ka aoao elua., he palapala moraki i kakau kopeia @@ko o ke Keena Hoona Aina o ke Aupuni iloko o ka Buke Helu 230 @@@ apap 31, 32 ame ka aoao 33, ke ma@@@ nei ka Mea Paa Moraki e paniku i @@@ moraki i oleloia no na kumu i u@@@@ hoike ana : o ka uku ole la o ka @@@ panee i ka manawa e uku ai.

            Ke hoolaha pu ia aku nei no hoi ka apana a mahele o ka aina i @@@@ ia maloko o ua moraki la i ole@@@@ J. C. Cluney i oleloia e kuai ku@@@@@ aku ana ma ke akea ma na keena kudala o James F. Morgan, ma Alanui Moiwahine, Honolulu, ma ka Poaono ka la 27 o Iune, A. D. 1903:

            O ka waiwai apau loa i hoopaaia maloko o ka moraki i oleloia oia keia malalo oho:

            O keia apana a mahele o ka aina apau loa e waiho ia ma Keoneula, Honolulu, Mokupuni o Oahu, Teritori o Hawaii, oia no hoi ka Apana “A” ma @@anaia ana e R. N. Boyd ma ka la umikumamalua (12) o Ianuari, A. D. @@@@ a apoia a i hoakakaia e like me ia malalo iho, e hoike ana:

            E hoomaka ana ma ka kihi Kamehameha o keia apana aina, mala@@ aku holo ma o kona mau palena pon@@ iho:

            Akau  47@  00’  Hik. 130 kapuai holo ma ko Kauai;

            Hema  40@  00’  Hik. 102 kapuai holo ma ko Mrs. Kaae;

            Hema  37@  30’  Hik. 107 kapuai holo ma ke alanui o 12 kapuai;

            Hema  37@  30’  Kom. 6 kapuai holo ma ke alanui o 12 kapuai;

            Akau  37@  30’       107 kapuai holo ma ka mahele “B” no D. L. Kahaleaa@@

            Hema  @0@  00’ Kom.  98 kapuai holo ma ke alanui hao a hiki i kahi i hoomak@ ai, nona ka iliaina o 12500 kapuai @@@@ oi aku a emi mai koe no nae ka akahihapalua o ua apana aina nei i @@@@ ka hapa nae mauka o ua apana @@@@ hooliloia e ka Mea Moraki Mai i olelo@ ia Jessie K. Kaae, ma kekahi paia@@@ kuai aina i hanaia i ka la 9 o Mei @@@@ a i kakau kopeia iloko o ke Keena Hoona Aina o ke Aupuni ma ka Buke Helu 194 ma ka aoao 133; O ua mahele ia oia no ka hapa o ka aina i @@@kakaia iloko o ka L. C. A. Helu @@@ @ Kahaleaahu, ka l@aui makuakane o ka Mea Moraki Mai i oleloia, a ola @@ @@@ ka pa-hale i hoo@@o@a iaia ma ka palapala kuai a David L. Kahaleaahu ame Panaewa Kahaleaahu (w) i hanaia ma ka la 13 o Ianuari 1899, a i kakau kopeia maloko o ke Keena Hoona Aina o ke Aupuni ma ka Buke Helu @@@ ma ka aoao 276.

            Pau pu me na kuleana apau, @a pono, na pomaikai ame na mea no apau loa i pili i ua aina nei.

                          J. C. Cluney

                          Mea Paa Moraki.

            He Kuike a ma ke dala guia Amerika ka makemake a ma ka aoao o ka mea kuai mai na ilio palapala apau.

            No na mea aku i koe e ike ae ia WILLIAM T. RAWLINS, Lolo o ka Mea Paa Moraki.

            Hanaia ma Honolulu, Iune 1, 1903.

                       2966—Iune 5, 12, 19, 26.