Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLI, Number 24, 12 June 1903 — Ka Poka Nui ame ka Poka Iki He Moolelo no kekahi mau Opio Elua iloko o ke Kaua Kuloko wawahi Mana Kauwakuapaa o Amerika Huipuia. [ARTICLE]

Ka Poka Nui ame ka Poka Iki

He Moolelo no kekahi mau Opio Elua iloko o ke Kaua Kuloko wawahi Mana Kauwakuapaa o Amerika Huipuia.

t S, K. Kawaa.) \IOKrXA XXXVIII. HEMO NA PANIPIīKA O KA HAUKPAAHAO. MalK>r* o U h*u ana &«okt 0 n» Kom>f«Ki^r«»!Ufc v ua hoe* aku la ma» koa i kekaM Alanul akea. a k» hotk» mal ft Iw kopa.!* mt*u. o k«»la kt aUnui « h<vlo po!iM<es «n« l k* ku{4nA* kauh*Je- He h*r*iu* mR«» kela l»#hl ' ana o makou ua hAlawml *fcu la ma« kou me kekahl m»« p«aHkcva hel* tra* rao e ne<> mal ana ro kA ht>f*punlpiml ana I n.i mahole o nn Koefc>.fe<!er«t& a'u ! ike ai lloko o Xa ulutft»u. « holk« maf ana ho{ o U ke hooikalka nei # pal* aku ) ka hoon<ee ka.ua « h<K»makaukauia mal nei i"«na. I ke awakea ua hlkl aku Va makou I ke kuianakauhaie o P**ebuka. * la makou e heU» ana ua hoopahaohaoia waa 1 >to'u Ike ana ua pau na kamaalna i ka haa>le i ko lakou mau ha)e a ho kak&ikahi wii<> no ka pw e klwl m«l ana n\a na puka anianl. AoW h» nui 0 na wahi koa e hel<* ana. aole hol h« mau hiohiona o ka malama ta o na nwa kaua ame na m«a * pono at ka puaii» koa. Mahope o ka hala ana o kekahl : mau alanui. ua htkt aku la makou ma keknhi wahi paka akea. a ma ko'u hoo'maopopo' iho o kela ke kahua o na hana aupuni i na la t haia aku. Va ku iho la makou ma Ke alo o kekahi hale knhl umiumi. a maanei i loaa nku ai ia ma« kou ke alakai o na koa kiai a nana i hoopaa iho I ko'u inoa. ko'u mahel* ame ko'u kulana. i'* Aiakai aku la ke kopala ia'u a hikl I ke kahawaL •. maanoi i lk»» aku ai wau t k*kaht haie pohaku uinihapa ? ku ana a ma ko'u hoomaopopo iho o kci« ka haiepnahao * manaoia ne! t» hoopaaia aku ia'u llokOv He haie kHa i hanaia no ka honhu an% 1 ka paka puhi. a h<» mau paia manoanoa kona e hiki o!e ai ke manao ae e hikt ana i kf»kahi raoa hemo aku iwaho. lioko o na mlnutfr > pokole mahop«» mat nla wau iloko o na I paia pan o ua hale la. a hul aku ta no hol wau me kekahl mau aiiikoa Pede« i rala i paa mua ao iloko o ua haip la. | "Halo! eia keia i'a hou t p<wi iloko o |'ka upenn." wahi n kekahl o lakou I I puana ae al. "R ka mekia, ua kau% ! hou mai nei anei ko kakou poe?" | "Aole i kela mannwa." waht au I | pane aku ai. "aka e nla koke mai »»* ! kekahi paio hahana iloko o ka wa pokole." i "Pehea oe I paa mat nei?" wahi a i kekahi t ninau mni ai. | "Ua halawai aku wau me kekahl I mahele koa Konofedereta iloko o ka ! ululaau paina." t "Iloko o ka ululaau palna? heaha aku la hol ko taua?' wahl a kekahl poo t ninau mai at. **Eia ka puaUko« holookoa ke onionl mai nei. Ua hiki ae mal o Odl, ala o Pakn ke paa la i ke kahua hooiuiu. a 0 ke koena iho ela ke nee h<? nei ma ko Serldona aoao hema." "Huro!" i hoqho ae at ke nann i hat aku I ko'u lawela ana mai. "Ke kokoke mal nel e P«u keia koua. n ia manawa e trudi-bat iho al kxikou 1 keia halepaahao no ka wa mnu loa." "Uwoki kf*ift waiaau nul ana!" wahl a ke koa lelal \ pane mal al mawaho me ) kona kiel ana mai ma ka puka." "Pehea kn loihi o ko oukou paa ana |lanei?" wnhl n'u I nlnau nku ai mai hope o kn hala ana aku o ke klni. 1 "He mau la pokeie wale no." wahi a ; ka mekia i pane mal al- "t?a hopu- ; pioia makou I ka «n a t.l l loie kaua- ! mal al l ka Papn Kekamana. Pehea la j koti manao. o keia hoone** kaua anei ka f Kalanl hoonee kaua hope !<«%?" I "Pela ke ano ma ka nana ana aku/* wahi a'u i pane aku al. ! "P».»la hol kakou e manaolan» ni. t*a i pono Ina k<»in raa I» ana o kakou maa» | nei. Ina e holopono ana fc«»ia kaua ma ! ka aoa»> n na Konofed<»reta *• T»au Ana : kakou t ka law«» la nku no llikimona ; iioko o ka pokoie." ) Ua hoomau mni ko'a mnu hoa 4 ka * ninani?<au ann mai ia*u a not>ri«x» Iho [ ia no hni makou i na hana e harrtt ia mal ana no makou. a m»hop*> o ko ma» k«u pMna ana I ko makou wahl painH. nhiah!. ua owili iho la rrmkmi I ko ma* I ko« mau pauku kino I na wahl klh«4 huiuhuiu o rrmk<Hi a iho ia. I 1 ka puKt ana tnai o ka malamaUma o ka la o k<pkahi la a«» ua hoal?iia mal Im. I makou p ko makou kiai. n ike aku )t I makou | na hiohlona O . kona aoie no I ho* ; mai ia makou i k«» kumu. u* hilei [nae ia makou k* ike aku »ta ka ma~ ■ ka'u nul ke haiil la maluna ona. oiai i keia manawa ke lohe n«*i makou i ka ulna mal n na pukuniahi. i "FI. ke kaua mal rsei." **%hf a k*f knhl o ko'u mau hoa 1 h»w*n#wana » mat al la'u. "Pehea la t» iaw* ia ak»l (ana paha kakott" Aole I maopopo la malw>tt kahi * kaua ia mai nei. oiai aoie I makemake k« * koa klal e hoike mal ia makoo, a ma- * hope o ka pau ana o ke kahea iaoa* uā. j haaleie mal la ola la mallou. a aol* boi * o makou ike hou aku lala a hfki t k» ? pau ana o ko makou palna kakahlak*, I a t keia mamawa ke o{ loa mal la ka Ikani ana o na pakunlahl. ho| ak« I la makhu a puuiu?»!» a* la ma n* Ika anlanl a hooiohe ak« » *•* p«»ha f mai o na te-*> pu. Mnhope wai ua pau ia« ta ke kanl ana o na pu. a mahoji* j mai »a lohe mal U wakou » ke kahua ! i hooukaia ai i> kfriA Iwi»a. aia ma kahi 5 i kapaia Ka Walil Papou Klima, a © i kela kahi i kaulana mal. <*at ! 0 kahl kela I malamāi* ai ka palo hopa | loa mawaena « »» #oao a I "h»a El«a la I haia ae me ko m*k wa lol* \ hou f>le aku I'kekaln m#a nana « ho<»plhoihol i kc*makoo maU noonon, I Ke , f kulu aumoe o ke kolu o na H. © ho®» j poiwaia f k» kanf hikiwa*# ana j mai o na ptrittmMtt*f oial oa &«onauai»*** ae ko makoo hale * noho pla neL ] "He klpe*a n»t ***** a Mekla Ratabona I 'ina» at ? ra hlkl la makem ke Mtm aku t 1 kahi o W lMoa o. kaa olino mm& oo *a» o ka u!k *hi kani «ioiapn ol*. ka m&om m«a * m» a»a I ka «ttl H*af Aēk amkou «•« ptohm aaift*J. 17» noho akn makou e hooiohe- t kala haaa * Ikana«s mai ka iaw* pK» ' aaa «k« I k#Jk kala»aka«ka»« s hl*l aaa t«Mkt a ka watoi»afi^ * } <■>:>< ■■ V.:. . A 'i"[ ,;i js"'j - U3i. • >.'si• ■»! /t - r A .v| : «A» Ima&ĪM •>& i w*. -* t-'-. ■ ';m

ma o ka la. a ia manawa I lohe aku ai makou i ke kanl mai o n.a raifr.a. a ike iho ia makou o Xeia a kupono i ai -e !a*-«e pw a« * ke ku'ianaka-iha'e. t*a ?IS ae , mniau i»u a ros ko 1ioomaoj>o»o a&'* '' a ka I >aio 0 ke kuianakauhale kahi i jw*k»}3 aK •'E na aole anei oukou i Ike o ka la Sabati keiar* wah? a kekah; m-ea i pane mai ai. "Pe?a K' no, e Bnb*rer wahl a Me«ia liat;ihuk--v i aku ai. "HaJo! he3ha. keia? Auwe! he maheie koa hele •wawae ae keia. Ia maKou I nana aku a{ i ke alanul ua ike la makou ua oiaio ka. ka mekla 1 olelo mai al, oiai ua hele maoh no a piha ke alanui i na koa. Heaha la ka manao o keia, aole I maopopo !a makoo. la !a holookoa ua noho aku makou e hw/lohe I ke kani mal o na pu. a he mea heano e ke-ia i ko makou mau noonoo, o ko makou noho aku i kahi paa ouii ko mak'iu mau hoa e paio mai ana. I ka po ana ua olelo mal la kekahi o makou aole i lawe ia mai ka makou mau n-a ai he mea hol na makou I nnonoo oie ai ia !a mamuli o ko makou hoopioloke nui ia e na leo o na pukun.ahi.

manao nel wau e haaiele iho ana na Konofedereta i ke kulanakauhale. a he mau mea kekahl a lakou e noonoo mawaho ae o kakou." wahi a Mekia Ilatabukn i pane mai ai. Ua ninau akū makou i ko makou koa nana e kiai ana i ke kumu o ka 'oaa ole ana mai o ka makou mau mea ai o ka haina wale-no I haawiia mai oia no ka elau pu. Me keia nui poloh o makou. ua hikl ole ia makou ke hiamoe ih<> a ua puuluulu ae la makou ma n a pukaaniani. I keia manawa aole i lohe hou ia ke kani mai o na pu. a ua manao iho la makou e hoomau hou ia ana ke kaua ke hoea mai ka la o kekahi l.i ae. Ma kauwahi o ka hora ekolu o ka wanaao, ua ike iho la kekahi 0 ko makou poe e paa pu nei aole ke koa kiai ma kona wahi. "K akahele, e pono ia kakou ke hele aku me ka nana pono," wahl a Mekia Katahuka i kauoha mal ai ia makou ( ka wa o makou e holo aku al no ka P "Henha hoi ka mea e akahele aku al?" wahi a Kapena Wubare I pane mai ai. "T T a pau aku nei hoi na koa kiai I ka lawe ia." "O ko kakou mea hoi ia e nana pono ni " wahi a Mekia Ratabuka I pane mai ai'. "Ina ua lawe io ia aku nei na koa ( kiai, alaila ua pono: aole no hoi he mea hewa ko kakou heie ana aku me ka makaala, he mea pono ia kakou e nana aku e llke me ka mea maa mau. E Mekia Wilimona, he mea pono ia oe ame Wubare e hele aku e nana pono I ko kakou alahele, o ke koena iho hol e kahi aku o ka loaa mai o ka olua kauoha." • Ua hele aku la maua e like me ke kauoha i ioaa mai ia maua ai ko maua hiki an a i ka puka, ua wehe mai la maua i ke pani a nana aku la iwaho: aolo a maua me i ike ffku ai, he ole hoi ko maua lohe aku i ka hauwalaau a nakeke hol. "He kukaepele no anel kau? wani a Kapena Wubare i hawanawana mai ai ma ko'u pepeiao. Aole wau i pane aku i kana ninau, aka koo koke ae la wau 1 ke ahi a kau aku la maluna o kona poo. "He oiaio, ua pau aku nei ua poe nei 1 ka hele," wahi a ko'u kokoolua i pane mai ai i ka wa i pio iho a'l ke ahi"Pela ke ano ma krf nana aku. he mea pono no nae ia kaua ke hele hou aku imua," wahi a'u i pane aku ai. iho aku la maua ilalo ma ke alapil a hiki l ka hale o lalo. a 1 ko maua nana ana aku mahope o ko'u koe hou nna 1 kekahi ahi, ua ike maopopo rho la maua ua haalele io no na Konofe<lereta ia makou. • i: hoi aku oe ihope. e Wubare, a nai aku l ka mekia ua malaelae ke ala, a e noho ne lv>i wau maanel e kali ia oukou." wahi a'u i pane aku ai. l'a pll nku la ke knpena ma ke alapil u noho hookahi iho la wau me ka piha o ko'u naau i ka pihoihoi. Iloko onn nU?uito pokolo ivuthopo iwil huli h«">i mai la ke nie ko maua mau hoa e hahai mai ana mahope ona. Mahone o ko'u hai ana aku ia lakou e akahele loa nia ka lakou hele anft. ua hoomnka aku \a wau e alakāi ia makou. I ko makou hiki ana i ka puka e puka loa aku ai iwaho a i ko'u wehe nmv aku. ua ike iho la wau ua paa i ka lakaia. , , , "Ko hoomanao nel wnu i ka la o kakotj i iaweia mai ai iloko nel he puka ■k»'kahi ma ka aoao o keia hale," wahi a Kapena W*ubare i pane ae ai. "He nhi hou n<> anei kau i koe e Wilimona?" M" ka hoohakalia hou ole iho, ua koe ae ia wau i ke ahl, a Ike aku ia makou aoie i hewa ka ike a ke kapena, a aole hoi l paa la puka i ka lakaia. "Aiia." wahl a ke aliikoa i ike mua ai 1 ko makou haalelela ana. "He wahi ihoiho kukui ka'u iloko o ko'u pakeke, He mea pono ia kakou ke ho-a ae alaila hele aku kakou." I kn wohe la ana o ka puka a hahai aku makou mahope o ko makou alakai. a«»!e i loihi mahope mai aia makou ke hele la mawaho v o ka hal^paahao"He kupaianaha keia. M wahi |i Mekia Hatahuka i pane ae ai. "Ala aku nei ka hol i hoa ko kakou ma«f kial? M

"Mnlia paha ua hahai aku nei lakou 1 ko lnkou mau mahe\e iho," wai\t & Wubare t pane aku al. He mea pono no kakou e hoohala hou ole Iho I ka m&imwa maanel; he mea malkai !& j kakou ke nee aku imua." | l T a alakai aku la 3ca mekia ia makou j iloko o kekahi pa, aka nae aole i loihi loa. kelA hele a»& aku o makou ua hookui aku la makou me kekahl pa. kiekle, "WVH. heaha iho la ka kaitou hana e hana hou aku al?" wahi a Kapena, Wubare i nlnau aku al l ka m«kia, "He hot hou aku no hoi paha i hope/' •wah! a ka mekia i pane mai ai. "K hull iho kekahi poe o oukou i mea e hikl ai la kakou ke wawahi aku i ka laka o ka puka,—ina no he wahi apana hao ua lawa ia." ■'Kia keia mea kaumkha i pa iho la I ko'u wawae," wahi a kafcfthi aliikoa 1 pane mai ai "Ua, pono,' k wahi a fca mekia i puana ae -O keia kekahi o na hao wehe pahu paka.—Ano e Wubare, e alakal aku oe ia kakou l keia manawa, a nau hoi e wawahi a« i ka l»ka o ka paki." lī % hahai aku ia makou a hope o keia «IMtai hou o makou, a mahope o na liauna elu» a ekoiu paha. ua, hemo ae la ke pani ptoka a holo aku la makou Iwaho me k«.VauolL Ua loAaklla ae la «aakou. N r, I keia manawa a makou i h«mo aku |pl iwmho ua ano m&lamalama ioa ae. 'pM* nae me h« rtiea la ua pau na kanaka jvl .lt» haa)«l« Iho t ke kulanakauhale no ||ge one«ne* aoie kanaka. Ua hooma> PPH» M 1* *M l k« aianui o'u i iaweia

a!. nolaiia ua kaa aku la na'u ke alakai ana & i»C'Ko o ka wa. pokole ua hist aku l» mafcou iloko oka paka. La makou e ku ana n»e nao pahaohao, ua ike a su li o M<?kta RnJabufca |ka ana maS o kekalil puaiikoa hekwawae. & ia. iakou I kok*k* enai aī ua ike aka la makou he mau pualikoa .Federela keia e hel? Jnas nel. "Auwe. p&iiea o-ukou i siki mua mai n«?l la net? * wah| a ke aiakai o keia pualikoa i rsiriau mal ai. **Ke manao aoi paha hoi makou o makou ka poe mua !&a » komo mal iloko "Aole makou i komo mai iloko nel." wahi a ko makou mekia i pane aku ai me ka mino »ka ana !sio. "i.»a makou ke h*ie aku nei iwaho." "Ke maopopo ol<? n?f ia'u ka manao o kau nrau olelo/ "'.'ahl a ke alakai i pane mal al me ka pahaohao. "Heaha ka n-anao o kau mau o»eio i pane mai nei?" "0 ka manao o kana mau olelo 1 pane aku nei. ola hoi keia. he i>oe uio makou. a o ko makou ike ana iho nei no la ua haalele mai ko makou mau koa kial," wahl a'u i pane aku ai. "He poe pio? Weli. ke haawl aku nei wau i ko'u hoomaikai ia oukou. He mea pono ia oukou ke noho mai me a u a hiki i ke komo ana mai o ko makou mahele. Ke manaolana nei wau e hoea koke mai ana o Generala Paka. a nana e hana mai i ka hana i kupono no oukou." "I ka wa hea ko oukou ike ana ua haalele iho na enemi i ke kulanakauhale nei?" wahi a»u i ninau aku ai. •'I keia wanaao. Ua hiki ae kekahi Paele iloko o ko makou kahua hoomoana a nana i hai mai ia makou i leeia lono o ka iiauoll. I keia manawa i hoea mai ai keka'ni j>oe kamaaina kakaikahi a nana mai la la makou me ke ano maka'u. a e kukakuka ana hoi lakou i ka laleou mau mea e hana mai ai. Ua kauoha aku la kekahi o na koa kiai ia lakou e hele mai, a hooko mai la lakou I ke kauoha a iloko o ka wa pokole ua hui mai la lakou -me ke alakai. "Aole a oukou n\ea e makau ai, e na keonimana. He oiaio ua lilo mai keia kulanakauhale ia makou, aka o ke ola [ o na kamaaina e malama ia no." "He oiaio ua holo aiku nei o Li a haalele iho i ke kulanaleauhale nei?" wahi a kekahi o na kamaaina i ninau mai ai. "Pela ma ka nana ana aku. Aole anei ou }ke mai eia ia makou keia wahi i keia manawa?" I ka wa e ieamailio nei ke alakai o keia pualikoa, ua lohe aiku ia makou i >ke pahupahu mai o na kapuai wawae lio, a iloko o ka wa pokole ua hiki mai la o Generala Paka ame kona mau ukali ma kahi a makou e noho nei, me ka hahai mai no hoi o kekahi mau regimana mahope ona. Ua hele aku la o Metoia Ratabuka a hai aku la i ke generala i ko makou kulana, a ia manawa hookahi no hoi ua hoolauna aku la oia ia ma)kou a hai aku la no hoi oia no ka M hele Elima wau. "Oiai!" wahi a ka generala i pane mai al. "Ke makaukau nei Avau e hoouna aku i ka'u hoike ia Generala Miki a e lawe ia aku ana e kekahi o ko'u mau koa. Ina he makemake kou e hui aku me kou mahele e haawi aku no wau i lio nou."

"Kinikiu oe, e ke generala," wahl a'u i pane aku ai. "He oiaio ke makemake loa nel wau e hui aku me ko'u mahele, a e hui pu aku hoi me lakou ma ka paio hope loa ana." "Ke manao nei Wau aole loa e loaa ana ia oe he manawa e īkaua aku ai," wahi a ke generala i pane mai ai me ka mino aka ana mai. »T ka lohe ana o Generala Paka i ko makou pololi, ua kauoha aku la oia e hoomaikaukau ia mai na mea ai na makou, a haalele iho īa oia ia makou a holo aku la e hooponopono i kona mau mahele. He hora mahope mai aia wau ke holo hou laonaluna o ka lio no kahi o na mahele koa a makou e uhai nei mahope o Li. Mamua o ko makou hiki ana aku I ka-hi o'u i paapio ai, ua lohe aku la makou i ke kani ana mai o kekahi mea pahu, a ia manawa hookahi no hoi ua pu-a ae la ka uw*ahi, a I ko makou nana ana aku ua ike aku la nmkou ua pau ke kulanakauhale o Rikiinona i ke ahl. (Aole i pau.)