Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLI, Number 27, 3 July 1903 — HE MOOLELO NO RODERIKA o KILADEA KA NAITA KUPAA MAKOPE O KA MEA ANA I ALOHA AI. AME KATE MAKAMURAKA. KA UI NOHEA A HOOILINA OIAIO O KALOLOGA. [ARTICLE]

HE MOOLELO NO RODERIKA o KILADEA KA NAITA KUPAA MAKOPE O KA MEA ANA I ALOHA AI. AME KATE MAKAMURAKA. KA UI NOHEA A HOOILINA OIAIO O KALOLOGA.

t (Unuhiia e S. K. Nawaa.) MOKUXA I. KA KAKOU KOA AME KONA UKALI. "Auwe no boi e!" i lioobo ae ai o Roderika. "be manaolana kena.e hiki koke ole ai ke hoouiaopopo ia aku kona ulu koke ae i ka wa pokole." "E olelo ibo oe, he mea hoopiiikia mai ia ke hoomau ia ka noonoo ana malaila." - 'Heaha!-' "Auhea oe e kuu baku ? he mea pono ia kaua ke kamaiiio me ka hoonaninani ole. Oke aloha I hiki ole ke hooko ia e alakai ana no ia i o ka pono ole; a ua maopopo no hoi ia oe, aole loa he hiki ia oe ke hoolilo mai i keia opio wal/ine Ailiki i wahine nau." "Ke maopopo ole nei ia ? u ia niea" i boobo ae ai o Koderika. "E akahele, e kuu haku. Heaha kou manao ika haina e loaa mai ana mai kou makuakane mai ke waiho ia aku keia ninau imua o kona alo?" 4< Aole o'u nana ike ano o kana haina e haawi mai ai. Ua «hala ko ? u inau makahiki maluna 6ka mana oka abe naita oiaio wau i keia manawa, aua loaa pu mai no hoi ka ]>ono ia ? u e koho i ka'u wahine e makemake ai a e aloha ai hoi." "Aka," i pane aku ai o Hiu me ke knoo, "o ka Eala. kou makuakane, aia iloko o ka poho o kona lima na hooponopono ana nou. Hoi iho no hoi, oia kekahi o na barona o ka aina, a o kou haku no hoi ia, a ua hiki iaia ke rula mai maluna ou. Heaha ka waiwai 0 keia mau olelo? Ua maopopo ia oe keia mea a'u e kamailio aku nei ia oe. l*a maoj>opo no »hoi ia oe, aole i hiki ia oe ke male i wahine nau me ka ae ole mai o kou makuakane." w lna <* lilo mai ana ko'u makuakane i kanaka liookaumaha, ua hiki no ia'u ke liolo malu aku mai iaia aku." , | "A hoolilo ilio oe ia oe i kanaka kuewa ma ka ili honua. Akul aole loa oe e liana ana i kekahi hana oia ano. Aole loa e hiki ana ii kou makuakane ke ae mai.e hoohui ia oe me ke kaikamahine a Makumurngn. Ua ike no hoi oe ua punukuia oia malalo o kekahi aelike no ka «hoohui ana iaia iho me ka Eala o Kaleloga. ff hoolohe mai oe 1 ka'u, a e hoohuli ae i ke poo o kou lio no Kiladea. Ua maopopo ia'u lie u'i oi kelakela a ka naau e hiaai ai ,ke kaikamahine Ivate Makamuraga, ua inaopopo no hoi ia'u lie puuwai waipalie kona, e like Jioi nie kana i hoike mai ai ia oe i kela wa ou e waiho ana iloko o ka pilikia. a ke manaoio nei no lioi wau aole be maemae ole iloko ona, a no keia mau kumu, ke kono aku nei wau ia oe e huli ole aku iaia. lUe liana karaima ke a'o ana aku iaia e aloha mai ia oe, oiai no nae aole e hiki ana ia oe ke male aku iaia." ! Mauiua o ka hiki ana i ka naita ke'pane aku, ua hoopuiwaia kona noonoo i ka lohe ana aku i ke pohapoha mai o kekahi mau kapuai wawae lio ma kahi niamao ole aku mai kahi a laua e hele nei, a aole hoi i liuliu iho, ua hoea mai la elua mau kanaka, o kekahi hoi o laua e lawe ana i kekahi mea mamua iho oke alo o kona lio. Ia laua i kokoke mai ai ue ike aku la laua nei i ke ano o keia niau kanaka lie kanaka i maa i ka noliona o ka poe liihiu. "Aia he mau kanaka o ka hiohiona liihiu," walii a Hiu, "e, ke ihai aku nei wau ia oe he mau kanaka ino kela." ""Heaha hoi ka ia la mea e lawe la mamua iho o kona noholio?" Ma-ka nana aku ua like me ka puolo lole. Malia paha ua hao ia mai nei ka waiwai o kekahi kanaka kalepa. Ho! ua ike mai la laua ia kaua, la Iliu i hoopuka ae ai i keia mau olelo. ua ku iho la ua mau kanaka la a kukai kamailio ilio la me ka awiwi, a aole hoi i liuliu iho, ua lohe aku la laua nei i ka leo uwe no kekahi wahine. "Ma ko ke Akua inoa, healia kela?" i liooho ae ai ka naita opio. "Aia lie wahine ke kau la mamua iho o ke alo o kela wahi lapuwale. E nana.aku paha oe la, aia ke hoao mai la e pani iho ika waha o ka waliine," wahi a Hiu i pane aku ai. "Ano, ma ka inoa Laa o Keoki!" wahi a ka naita i hooho ae ai, a ia manawa pu no hoi i unuhi ae ai oia i kana pahikaua. "ina no o kela wahine a o ka moiwahine o na eepa, aole loa be naita oiaio e ku aku ana me ka haawi ole i na kokua ana." Ua ike koke mai la ua mau kanaka nei i ka opio i ka nee ana aku, a ia manawa no hoi i eiui aku ai ke kanaka e paa ana i ka wahine, a hele mai la koua kokoolua me kana ihe e kaulono pono mai ana i ka kakou naita. "E na lapuwale, heaha ka olua hana i kena wahine?" i ninau akn ai ka opio. "Hi! o Roderika keia o Keladea!" i hooho ae ai ua kanaka la. I ka wa i puka ae ai o keia mau olelo inai ka waha mai o keia kanaka, oia no ka wa i lohe hou ia aku ai ka leo uwe o ka wahine. a aole hoi i liuliu iho, ua kiola iho la ke kanaka e paa ana iaia, ilnna o ka lepo, aka { aole he hiki iaia ke onioni ae oiai ua paa na lima ame na wawae i ka hauhoaia a paa i ke kaula. "Ke Akua kiekie!" i hooho ae ai ka naita opio, i ka wa ana i ike aku ai i ka helehelena o ka mea i poino. "O ka wahine opio keia o Wikalo!" I loa ijo a pau ae kana hoopuka ana i keia mau olelo, ua ike koke aku la oia i ka oi o ka ihe a k6na hoa paio e kau koke mai ana mamua ilio o kona alo. a i hapa ike no hoi kona lio ina ka alo ana, | ina paha ua loaa ika kakon naita opio ka pilikia. Ua halahu iho la ka ihe a kona boa paio malalo o ko ka naita poaeae »a mamua o ka hiki ana iaia ke huki mai i kana ihe, ua loaa aku la kana ihe i ka hauna p»ihi a ka opio a liai pu ae la mawaena konu. "E Roderika o Kiladea. ina aole oe e hoohnli ae i ke poo o kou lio a hoi aku uo kahi au i hele mai nei, e hookaawale ia no kou poo e like me kou mahele ana i keia ihe," wahi a kona hoa paio i pane mat ai. "E ka lapuwaie, e ike no kaua i ka oiaio!" wahi a ka naita i pane aku ai, a ia manawa hookahi no hoi i kaohi iho ai ka naita i kona Ho, a eku mai ana hoi kona hwi paio me kana koi kana ma kona lima. "Ke iml ole nei wau i ka hakoko ana me oe. aka oa makemake ka opio wahiue i ke kokua a'u aku, e ioaa no ia iaia.'* / '•Ma ka inoa o ratajrika Hemolele/e ka opio, e ike ana oe i ko komo iloko o ka poino ina oe e hoaana niai ana maanei Ano, e huli hoi akm a i ole e make oe." Ia mau la, o na hakoko ana i ike ia, ua ala mai no la mamuli 0 n& papaleo a«a. O ke kanawai wale no ia uiau la, oia no ka ikaika o ke kanaka. a o na lima ikaika ame na [mhikaua oi lua oU». oift na mea e noho alii ana. I kekahi manawa ua lele kaua ia mai na hale noho ame na wahi hoomana i ka po, a puhi ia no hoi kekahi mau hale noho ame na wahi hoomana i ka po, a puhi ia «o hoi kekahi mau hale i ke ahi i ka wa e akoakoa ana ka poe no lakou ia mau hale ma na wahi hoomana, a ua lehulehu no hoi na manawa 1 hoopoino ia ai na ai alo o na barona i na kamaaina me ka menemene ole, i kekahi manawa ua hookoe ole ia iho kekahi *i>au ola kino ma kahi o na kamaaiua e noho aua. Ua maopopo koke ae 1a ia Hiu e al», koke mai ana kekahi paio i ka wa ana i ike aku ai o keia wahine a laua e ike nei »aole ia he mea okoa aku, aka o Kaie Makamuraga no ia. a i ka wa ana i lohe aku ai i na olelo hoomakaukau a keia kanaka o ke kuahiwi ,oi* no kona wa i kanlono ak«s ai I kana ihe >a kuhea akn la: **No Bt. Keoki ame Kiladea!" Aole oia i kn iho a noonoo o keia hana ana ona pela, ola no ka mea nana e hookomo aku 1 koua haku iloko o ka poiuo ana hoi e mihi iho ai, aka ua hanu aku laoia i ka paitf »a hoennakaukau iho la iaia oo ka paio ana. .

He maii kaiiaka iKaika keia ma ko laaa mau kulana ke nana j akn eia nae aole laua i kauna aku imua o ke alo o ka kakou koa ame ik»>na ukaiL O ko laua tuua. n:i haul«> aku kana koi kaua» a ui ; I*>;j;i !>u 110 boi he elia ma kona poohiwi. no!ai!a ua hoohuli a*» la oia i kona līo auu aku la ika hoU> nt> kona ola iho. O kokahi iho hoi o laua. i kona wa i ike ai i ka haalele ana mai o kona kokwhia. ua lele iho la oia ilalo a holo aku la a nalowale iloko o ka ulnlaau. oiai ua eha iho la kona lio i ka ihe a Hiu. l"a komo koke mai la ka uianao iloko o Rtnlerika e alualn aku i kela man kanaka hooh£ wale .aka i kona noonoo ana ae 110 ka opio wahine ua nalo koke akn ia manao ana ona. a holo koke aku la oia me ka awiwi no ke kokna ana ika opi<» wahine. Ca oki iho !a oia i 11 a kaula e hoopaa ana i na lima a kokua aku hi oia i ka opio wahine ma ke kn an& ilnna: a i ka wa a ka opio walune i ike ai ua hoopakele ia ae oia mai kona poino 111 ai. oia no kona wa i hina iho ai ma ke alo o ka kakou koa. me ka hoopuka ana ae i na olelo hoomaikai i ka mea nana oia i kokua akn. Aole liuliu iho ua hoi koke mai la ka noonoo iloko o ka opio wahine no kana mea i hana ai. a ia wa oia i ala koke ae ai me ka hikilele nui me he mea la ua hana oia i kekahi hana liewa loa; i keia wa. no hoi i ike iho ai ka naita opio 1 ke konikoni o ke aloha iloko o kona puuwai, e huai nuii ana hoi i ka mea iloko lilo loa aku o ka puuwai a waiho ia ae iwaho. He mea oiaio o Kate Makamuraga no kera t he wahine opio lau* oho hanliuli. maka {>oni eleele, a nona hoi na makahiki malalo iho o ka iwakalua, a he kino hoi kona i kau ole ia e kekahi kiko eleele o na hana lapuwale ,a e hoike mai ana kona mau papaliua i ka nani lua ole me he mea la o kona helehelena oia no ka Pamlaiao nani loa: Aia iloko o kona mau maka na nanaina haueli ,a maj kona mau papalina hoi na kiionolii o ka puuwai i piha i ke aloha. j He mea oiaio aole io no e nanakee ana ka naita opio i ka ir.r-a maikai,! o ka oi aku no nae hoi. o ka hoonee ia ana mai la a pili i ke alo. He nialama hookahi mamua iho o keia wa a kakou e ike nei. oiai ka kakou opio e hahai holoholona ana ma na kuahiwi o Wikalo, ua loaa i»ho la oia i kekahi poino ma o kona halawai ana me kekahi pnaa nui, aua nui ke koko i kahe aku ma keia poino ana. Ua ike iho la kona inau hoaliele e loaa ana iaia ka pilikia ke hoilioi loa ia aku no kona home. a oiai e ku kokoke mai ana ko Dueana Makamuraga hale. ua lawe ia akn oia no ia wahi. Ua ike mai la ke kaikamahine a keia kaukaualii i ko Roderika pilikia, a ua hapai ia mai ka manao iloko ona e hana maikai mai i ka kakou koa, a me ia manao nui. ua hoolilo iho la oia iaia iho i mea nana e īnalama i ka opio iloko .o ka poino. Pela ilio la i lilo ai na hora oka ehaeha i mau hora Ino ka hauoli. Ua noonoo nui ka opio e lioohala iho i ke koena o I kona mau-Ia ma ka noho wahine ole ana, ke oie e hoolilo ia mai ka opio wahine nana oia i malailia i na hora o ka eliaeha i kokoolua nona ma keia ao mauleule. Ma kana noonoo iho, o keia ka wa« hine ana i maule mua ai i ke aloha ,a e like me ka ikaika nna o keia mau noonoo ana iloko ona. pela no i hapai ia mai ai ke aioha iloko o kona puuwai. Ua panai aku anei ka opio wa.hine i kona aloha? Ua loaa anei iaia ka noonoo ana, iloko 0 kela mau hora ana e noho ana ine ka hoomanawanui, e nana wale iho no iaia ma ke ano he hoaloha? O keia na ninau ano nui e komo mau mai ana iloko o ka kakou naita opio, a na kona aloha no i hanai iho iaia. me ka manaolana ikaika. a hookomo mau ia aku na manao hopoole iloko o kona puuwai. 0 keia kona la mua o ka iliele liou ana i ka uhai holoJiolona mahope mai oka loaa ana iaia oka poino. He elua pule kona noho ana uia ka home o ke kaukaualii ,a he mau pule hoi ma ke Kakela 0 Iviladea; a i na la liope aole loa ana mea i lohe ai e pili ana 110 ka Opio wahine o Wikilo. ,1 keia wa ua loaa hou iaia ka ikaika no ka hele >hou ana aku no ka uliai holoholona, a ua ike ae nei kakon i kahi o kona naau i waiho ai a kahi hoi.a kona man kapuai e makeinake nei e hiki aku: Ua ike ae nei no hoi kakou i ka hikiwawe ana o ke koho ana aku o kona ukali i kahi a kona haku e iini nei. Mawaho ae o keia e loaa hon ana no ia kakou ka ike, o ka mea a Hiu i hoao ai e hooko ole ia, ua hiki mai la ia me ka maopopo mua ole e hooko koke ia ana.

MOKUKA 11. * • DtfCAXA MAKAMURAGA. "E kuu lede maikai," wahi a Roderika i pane aku ai i ka wa i loaa ai iaia ka manawa kupono e kamailio hou aku ai, "be mea owio he lialawai ana keia a kaua i maopopo ole ai e lioea mai ana. Ke manao nei wau aole wau e koho hewa ana, ua laweia mai nei oe e keia mau kanaka me kou ae ole." <,; He oiaio ia au i olelo mai la/' wabi aka opio waliine i pane mai ai me kona nana aloha ana mai i ka opio, "o kela mau kaula au i wehe ae nei oia na hoike maopopo 110 ia niea. He mau kanaka puuwai menemene ole kela a ke maopopo nei ia'u ka'u mea e hana aku ai ame ka laua hana e hana mai ai maluna o'u ina aole oe i liiki mai nei." * Ua alakai aku la ka kakou naita i ka opio wahine ma kekahi ! wahi kupono no ka nolio ana, oiai ua ike iho la oia i ka hiki ku* pono ole iaia ke ku iluna .a i ka noho ana iho o ka opio wahine ilalo ua noho pu iho la ka kakou naita ma ka aoao, a ninau aku la 1 ke kumu o keia hana i hana ia ai maluna ona. <f Ua hiki ole ia'u ke hai aku ia oe ike kumn oko laua hookau ana mai i ko laua mau liina maluna o'u/' wahi a ka opio wahine i pane aku ai. ''Ke maopopo ole nei ia'u he mau enemi ko'u e noho nei, no ka mea aole wau i hana aku i kekahi hana >hewa maluna o kekahi mea. I keia kakahiaka, ia J u e hele hookahi ana ma kahi mamao aku mai ko ? u wahi aku, ua lele mai la laua mahope o ? u mailoko mai o ka nahelehele, a kau-o aku la ia'u iloko o ka ululaau, a malaila laua i hauhoa iho ai i ko'u mau lima ame na wawae. a hookau iho la ia ? u iluna oka lio. Ua paa iho laua i kuu waha a hiki i ko makou hala loa ana mai ka hale mai; i hiki ole ai ke lohe Sa ka leo kahea no ke kokua e ko'u mau lioaloha; mahope mai aole laua i hana ino mai ia'u." <k Ua ike mua no anei oe ia laua mamua?" "Aole, ma ko'u manao iho ua ike mua wau i kekahi o laua; aka aole he hiki ia'u ke hai aku owai laua ame ko laua ano. Aole o ? u manao ua makemake iaua e pepehi mai ia'u.'' Ua ulu koke ae iloko o ko Roderika noonoo, he man kanaka keia e ana i ka hana i kauoha ia e kekahi mea e hana. a oi:t no hoi kana i hoīke aku ai,— u Ka kekahi mea i nana mai i kou u'i a makaleho mai, me ka puuwai eleele. i hana mai i keia hana nou." Ua mae koke iho ko Kate helehelena me ke kulou pu ana iho o | kona poo ilalo; aole no nae i liuliu iho ua ea hou ae la kona poo a īnana mai ia i ka opio me ka pane ana mai: *Ke hoohuahualau mai nei oe ia'u. e Sir Koaenka/* 4< Me kuu uhane a|>au/' wahi aka opio naita i hooho ae ai me ka uwiia o kona mau maka; *ina he mau huaolelo hoohnahualan keia a % u ia oe, j>ehea la oe e kapa mai ai ina wau e hoike aku ana i ko*n manao maoli. Ua kamailio wau no kou u'i, a na Lani hoi e ike mai ai ua lawa no ke kono ana aku i ka noonoo o kekahi kanaka ke ike oia me kona mau maka a hooholo iho kona naau e lilo mai oia uana; aole wau i kamailio iki i kekahi mea e f>ili ana i kou maikai—kou oluolu—i kou oiaio ame kou hanohano—a " "O, — rt Aoie i kekahi o keia mau mea," wahi a ka naiia i hoomau aku ai me ka nana ole i ke kahamaha aua mai o ka opio wahine, "no ka mea ua ike no wau o ke kanaka e hana ana ia hana mamuii 0 keia mau mea no kou iilo aku iaia uioie he uhaue. iioko ona nana | e kuhikuhi aku ina mea maikai. A, eka lede maikai. aoie i mao-1 popo ia oe ka ikaika o ko*u aloha nana e pauma nei i ka wai aloha | niai ka puuawai mai o ko'u puuwaL Aoie ioa i loaa mai he kaikua-1 hiue no'u. a ua make iho ko'u makuahine i ko'u wa kamaiii 110. Ua ia wau mai kor*n wa kamaiii mai ma ka ike lawelawe mta kaua, he mau hoa koa ame na kanwa wole no ko'u mau a**le uo boi wau i ike i ka mea nani loa maluna iho o ka ill honua a hiki 1 ko'u ike ana ia oe/* XTa pii hou ae la k« mae maluiK* o kt heleKeleaa o ka opio *«• hine* a kulou iho ia kona poo, me ka haalula nul a hapai ae la rae ka maiie i kona ilma a kau iho ia ma kahi o kona puuwai, (Aole i pau.) .■■■■•