Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLI, Number 27, 3 July 1903 — HE MOOLELO WALOHIA NO NA ONAMILIONA LAWE A HUNA MALUIA MA KA AINA MEHAMEHA. [ARTICLE]

HE MOOLELO WALOHIA NO NA ONAMILIONA LAWE A HUNA MALUIA MA KA AINA MEHAMEHA.

MOKUNA' XIII. He mau minute mamua iho o ke kani ana o ka hora eiwa o ia po, ua hookuuia iho la kekahi waapa, a kau aku la kekahi kanaka opio I kahikoia me kekahi paaiole lawelawe oihana, a hoe ia aku la no ke taona o Provincetown. N& keia kanaka opio i lawe aku ka leta a keia poe.

Ma ka hora ekahi paha o ia po, ua holo hou aku la ua wahi waapa nel no kula, a i manawa ma ke awa o Bosetona. Aohe i ike na onamiliona i, keia mea, no ka mea, ua pau loa lakoy i i ka hiamoe. I ke kU ana aku o keia kanaka opio ma Bosetona. i kekahi ka-; kahiaka ae ua holo aku oia maiuna o ke kaaahi no Springfleld, Mass., Alha-i ny, Nu loka, mai lalla aku no ke kulanakauhale I hookomoia aku ai na letaj i loaa aku al i ka poe maloko o ka hale kudala a heluheluia ai hoi me ka piha hauolL j I kekahi la ae. ; ua haalele aku la ua ] kanaka nei ia Piladelfia a holo aku la ( no ka Lae Met a m&laUa ola i kau hott j aku ai maiuna o ka "Mano." 1 Mai ka manawa a lakou t ike hope; aku ai I na puu oae o ka l<ae Mei, aolej lakou 1 ike hou I ka alna no eono la. he t»ui na moku l Ikeia ma ke ala, eiai nae, aohe o Kapena Wata i hookokoke aku, e hoomanao mau ana oia ina e ike ana oia I kekahl moku e hookokoke; mai ana la lakou. 1 I keia mau la a lakou> holo nei ma ka moana. ua uhi paa mau |a na lewa lani e na ao. a ma ka hoomaka ana mai e pll ka wela i na la apao, ua hoomaopopo iho la keia poe ela lakou ke la\reia nel no ka hema, ma ka Poaha. he nui ka wela o ia !a. a i ka Poallma ae, ua maopopo loa iho la ia lakou ela lakou ma tta palena o ka poal wela. Ma ka hora ekolu o ka po Poalua o kekahi pule ae. u« puiwa o Mr. Penee mal kona hlamoe ae, a no kona lohe o!e i ka nakeke o na eneklni o ka moku. ua puiwa. loa «e la cta a manao Iho la ua ioaa ia lakou i kekaM kuia. £ ku malle ana ka moku me ka tul| ole. a I kona hoolono pono ana ae» ua iohe koillullu aku la oia I ka hakeke mal o ka miklni haM avibL Ua komo awiwl Iho la ota i kona I lole a pil aku la no luna o ka csn**\ o ka moku, a I kona h!ki an» aku ma- ; lalla, ua ike aku la ola e holoholo mai ana kekahi «4a. 1 k<ma nana ana aku m» kona aeao hema. ua ike aku la, ola aia lakou malalo pono o k* malu o kekahi pall nui kiekse, a ma kona hoomaopopo ae ala lakou maioko o kekahi kaik&eo I hoopunila e na paii pohaku.

Ma o a maanei o ka aina e ike aku ana oia I ke kuku mai o kekahi mau kumu niu, a ua lohe aku la oia i ka halulu mai o ka wai me he mea la he wailele. Ma ka hikina hoi, e uhl mai ana ka malu o na pali kiekie maluna o kahi a ka moku e ku nei, a ma na ano apau, he nani maoli no ke kulana o keia wahi ana e nana aku nei.

TJa nui kona eehia i ka ike ana i keia mau mea, a i kona hoolono malie ana ae, ua lohe aku la oia i ka hanu ikaika ana ae o Vincent maloko o kona lumi malalo pono o kana wahi e ku nei. I ka pau ana o kona makemake I ka nana ana t keia kulana, ua hoi hou aku la oia no koiia lumi a hiamoe hou aku la a hiki I ke kakahiaka.

MOKUNA XIV. WAIHOIA I KA AINA MALIHIKL *'Ala la he hookahi. Ke ike aku la oe? Aia iloko o ke opu nahelehele e kuku mai la ma ke ka'e o ka lokowal, kokoke I kela pohaku nui e ku mai la. Aohe ou ike aku?" Ua lelele ae la o Heseka me ka piha pihoihol. Nana aku la o Kapena Wata ma kahi i kuhikuhiia mal al iaia. "Aohe ou ike aku? E nana aku oe me kuu ohe nana a e ike pono no oe e like me ka moakaka pono o kou ihu. ma kou papalina. Aia oia malalo pono o kela pohaku e waiho mal la malaio o ke kumu nlu, Ua lalau ma| la ke kapena I ka ohe nana a nana aku la ma kahi a ka ona o ka "Mano" i kuhikuhi mal al. *17a pololei oe. He nul t*o maoli uo oia." wahi a ke kapena l kamalilo ae al me ka haawi hou ana aku I ka ohenana la Heseka. M E na keonimana." wahi a Heaeka f kahea aku al me ka leo nui I ka poe onamlliona e kuku mai ana ma kekahi aoao o ka moku. *'e hele koke mal oukou imua nel a e nana I kekahi mau hana hoolele poka pahu! E heie mal imua nel e Morton, a e Ike no oe I kekahi hana au I Ike ole at mamua." Ua ano pihoihol loa ae la o Heseka. <r E naua aku oukou ma k«U aoao o ke ka*e o ka lokowai." wahi a Hc«eka I kamailio mai al me ke kuhl pu ana o kooa llma. "ke ik« aia no oukou I kekahi mea e iike me ka pauku iaaur* "Ke Ike nei *au." wahl & Kent I pa»e a« al a pela pu no hoi me Morton. w He moowai kela. a he moo nul hoU' wahl hou a Heaoeka | hooho ae ai. "e noho malle oe, aoīe wau e hoeaku ana, ia oe." Ua fc»ic kok® aku u o ma Ikahl a kekahi pu kl pixm'\ e kn ana a wehe ae la I k* pani a i* ma»awa ua hele mal la kekahl o na «ela « kokua la Heawka I ka lawelawe ana l ka pttI ka !eie aa». ako o ka poka mua. ua hauk' la he m kap»si i ka akau. aka nae. ua wHi koke a* ia © Heaeka I kekahi huila. a I ka pau o kan* hoopololel ana. u& ki ita) )a oii, X kela wa ua Oee aku ta ialoem i ka oai ino aaa ae o ua mea ne i a lakou | Ike aku al «»e ise pauku iaau la. We ka. wili ikasna ae i kona hueio loOii a uwe ae

la roe hrj pipi ia. i'a holo aku 1-a ua m<xs r.-'i nui 0 a nuianoi. a l ka h>x>ku'ī ana aku o kona ihx» i ka p*>haku. ua hau'e jho ki konii jkx> a moe miiii-e. t*a lele mat h\ o Hos«ka i hoi>? a nana aku ia in«? kana ohenana. a i kona ike ana aku ua make ka tr.o«.» v ua K x i<?!e a«f la «>ta Uuna a hwmaka ae la e uwa me ka. I«h> nui. me ke kil»i aaa ae i kona pap4ik>kapu i ka lewa. "Ea, pehea ko oukou manao no kela? l*a oleloia hoi aia a ku ka niaka alaila make keia ano holoholona. O ka'u hoi aole. l"a oi aku ko'u akamai mamua o ka poe nana t olelo inai ma ka muka waio no e make ai ka aHgvta.' > wahi a Kewka i kamailio ae ai me ano hot»io.

"O kekahi." wahi ana i hoomau mat! I ai. "peheii ko oukou manao e plll ahk | ; i kuu mokupuni? E loaa no ia oukou | i na leaiea maikai ana maanei l oi aku! mamua o Nu loka. E hookuu i ka \raa-! pa i keia manawa e Kapena Wala, he | ! hohonu ka wai o keia wahi a e h"«?Te | kakou i kula e nana pono ai l ke ano o j i ka aina/' I *'No ka piha kaumaha no o keia poe i ko īakou lawe maiu ia ana mai me j ; ko lakou maopopo mua ole, ua hooko | mai la lakou i ke kauoha a Heseßa rae i ,-ke ano uloiohi, a i ka Ike ana o He-j seka i kela ano kaumaha o ua pc*» n»i. j ua hoao ikaika iho la ola e hoony*ma ; i ko lakou manao. Ua hauoli no hoi; | oia i ko lakou hiki maalahi ana aku I ma ka mokupuni ana i manao ai e | noho lakou, ame ka malkai o ke ola- ! kino o ka poe apau, a ua olelo iho !a oia iloko ona he wa no e hiki mai ana no keia poe e haawi mai ai i ko lakou hoomaikai ana iala. I ko lakou noho ana tho e al I ko lakou ainakakahiaka, ua olelo aku la o Heseka ia lakou penei: "Malia paha e manao mai ana oukou he ano kaena au i ka olelo ana aku ua kahea au l keia mokupuni o Mokupuni Heseka. O ko'u mea o ka hana sna me; keia, ia'u i loaa ai keia mokupunl. a ina he makemake ole ko oukou i kela inoa, e hoike mai oukou, a na oukou e haawi ka inoa, Eia nae o ka rula maa mau, o ka mea nana i ike mua ka mea nana e hea ka Inoa. O ka'u kumuhana e waiho aku nei imūa o oukou, he makemake ko'u e kau aku I ka hanohano maluna o ko kakou hoaloha, o Mr. Morton, i ke kahea ana i keia kaikuono a kakou e ku nei ke Kaikuono o Morton." aku nei au i ko'u mahalo," wahi a Mr. Morton. "Ke ae aku nei au i ka hanohano i kauia mal maluna o'u." "Aole i pau ka kakou hana," wahl a Heseka i ka pau ana o ka lakou ai ana, "e lele aku ana kakou no kula a malalla oukou e ike ai i kekahi mau mea oi aku o ke kupalanaha mamua o ka moowai a kakou l ike iho nel. E Kapena Wata, ua piha anei ke kai no ko kakou lele ana aku I kula?" "Ae," wahi a ka pane a ke kapena, "he 14 kapuai ka hohonu o ke kai I keia wa, a e hoomoe koke ia aku ke alapii o ka moku no oukou iloko o umi minuke." Ua hookani aku la ke kapena i ka bele no ka hoonee ana aku i ka moku a kau pololei aku la ka Ihu no' kekahi pohaku nui palahalaha e ku mal ana ma ke ka'e o ke kaikuono. I ka nana aku a ka ike a ka maka. he nani maoli no keia wahi mokupuni, a ua komo iho la ka manao makahehl Uoko 0 ka poe apau o ka moku. ulu mal ana na palai, na meaulu o kela ame keia ano e loaa ana ma na alna mahana, a ma ka nana ana iho iloko o ke kai e ike ia iho no na i'a onionio like ole a ka maka e makahehl "ai. Ma na aekai, e walho mal ana na pohaku i haule mai luna mai o na p*Ū kiekie e kuku mai ana l ka aekal, a e ulu mai ana hoi nfi-pua like ole ma ka aoao o na pall. Ma o a maanel o na mauna, e kahe mal ana na kahawal, a maluna hoi a na kumulaau e ike ia aku ana na manu hulunani. a maloko o na lokowai, e au mal ana na manu wai a iakou | ike ole al marrfua. Me Jta noeau o ka hookele ana, ua ku aku l a ka moku ma ka aoao o kekahl pohaku palahalaha e oloi mai ana iloko o ke kai, a mahope o ka hookuuia ana iho o na pale o ka aoao, ua hookuuia Iho la ke alapli a lele aku la ua r>oe ne! 1 uka. "Ke haawi aku nei wau i ka ho6kipa maikai ana ia oukou imaluna o ka mokupunl o Heseka," wahi a Heseka I hooho ae ai, *'e hele mal oukou e ike l ka nanl o na mokupuni o ka poai mahana. ē ike ana oukou I kekahi mea e nul ai ko oukou kahaha." Mahope aku o ka uwapo pohaku. e ku mai ana kekahi pohaku nui kiekie, a na ia mea f alal mal ka ikena a ka maka t na mea maoll o luna o ka alna. Maluna o kela pohaku l ku iho ai o Heseka a kali mai ia i ka lele aku o k& hapanui © kona mau hoa au kai. O Mr. Penee, ua ano hoololohe iho la ola ,eia nae, i kona ike ana Iho ua pau loa ka hap&nui I ka lele f kula, ua lele mai la oia a hookahl ka hui pu ana me kona xna« hoa. "Pehea kou manao I kela ?" wahi a Heseka i ninau mai ai me ke kuhl pu ana ae i kona lima. I ka huli ana aku o keia poe a nana 1 kaht a Heaeka I kuhikuh! aku ai. ua ike aku Ia iakou I kekahi I hanaia me ka noean. He aani ko Jculana a he elua hale ke klekle. Ua kukuiu poepoe ia ka laxtai % puni ka hale, me na pukaanlani nunui. He nani maoli no ke kulana ma na ano apau. t a nana aku la o H&mona ia Beaeka me ka nanaioa kahaha, & nln&n aku la; **I ka wa be* oe I kukulu ai f keia hal*r* *'3IaI nlnau mai oe I ka wa hea la Heselca i pane mal al tae> ka aaa ae. 'Ta paa i k» kukulula. ola wau 3 kukuiu ai l keia haie." wahi a wale īh> ka mea e ikela nel I keia msiiawa. He ka oiaio. e ke kanaka elewahi ana ihooma# mal al me ka alaalawa mua ana a« I msu maka ma o a maanei, "o koS» Qce roua aua no hoi keia I kela haie. Xa*o r kauoha e kukuiuia ke4a a iia nae m a ike no ka mua ko« majtao e pili asa I ktm hale e Mr. FU*c*w*Ji? He mea akamal oe 1 ka nana aaa l k* kniana t> ka hale, T?a ike «nei oe l kekahi hale ma~Xu loka | m» aku ka oant 1*«» o k® lnOaiia ame ke e lik« mm k*la?~ oleo* kekahl « maleemak# a*f e mr kekahl » makemake tx>l « *ahi a Ro»k**Jl i p%ae mai ai "E iwmo kok» akn kakoa a e lioolaa * ka hale,'* wahl a Heaeka. *TĒ ikxmm» a» Ala ke kH o ka haie maloko o kekahi pahu | kanuia nmialo o ke*ahl kuam ni% ola k* kumu niu beiu eh»a

rr-a ka o poha*.u r.K ki; aku k*»kAhi m-«?a o ouk.-.i : « hkki aI ?a kakv>u k* a looa k*» Wi. ' a Ua hv!-» aku I;V k*»k.\hj o ma c kti i k*?U.ihi ma'.ak.> o k.\ !uin ; t/>ahi o ka moku. t*a hix>n\cvka \h«> la ua wni **>■.* r-M *> e!i n?A kahl f kuhikuhiūi mal af *« !l.«st«ka, & a■>h>» i lo'.hi kar«A •■'i ,■« >.. ua pa iho Ul k;m v kopala i r,-.«m p&iīkikl a hapai ae U\ t pnhu Ja«u. a m.iloko o k*ta p;\hu u:i I m.a Iho h\ kekahi wahi pahu h!*o uuku mo kt> ki paa ana ma kon.\ pukn. a l k.-t vreh<«ia ana at» o u& rahu hao n«»i. u* loaa iho la na kii o ka hal*\ & u.t fvnu lakou i ka makata. la." wnhi a Hewka i k\:raHso ai. "noiaila. no kakou ka honua \ kola wra. ,% I*a hele nku !a iakou no ka hale. He hale hou kt>ia ma na .mo apau. aohe i |>au pono ka hoh *o ke pvna, waiho mokaki mai ana nn laau ma o a maanoi o ke kahuahai*». a e waiho hamamn mai ana na kini a ma keia mau mea i maopopo jh.v at aohe J noho mua ia keiu halo. I ko lakou komo ana aku maloko o ka hale. ua iko iho la lakou he nanl ka hnnaia ana o na iumi a)vau, a ua iawe hoomakaikai aku la o Ht»seka a kuhikuhi mai i ka lumi htv>kiM. it:njt aina, iumi kuke an\e na lumi m-H\ H® umi.kumamalua ka nui o na iuml moe. a aia maloko o na iumi moe pakahi ua paku'iia ma! he lumi auau. "Mai htm mai kou wai?" wahi a Mv*rton i ninau mal ai ia Heneka m«» ka wiii ana ae i kekahi ki wni a kahe ;mai la ka wai huihui me ka iknlkn. "t'a eliia e makou k*»knhi iua wai I maluna o ka pali me kekahi auwal # | kahe ana lloko o laiia, a mai ilaila mal. | ua hoomoeia mai he paipu wai a hlkl ! ia nel." | "Ae. ua lawa kakou ika hale. koe no I nae, aohe pono hale ame na mea ai." jwahl a Haven i kamailio ae ai. f "E kali oe a hiki i keia ahiahi. aiaiia kamailio ae oe no ia mea." wāhi a He- | seka. E na keonimana. o ko u ia piha I hana loa keia. Ua hiki ia oukou ke hele holoholo ma n& wahi a oukou r | makemake ai. "a i keia manawa ,u a |hele aku la o Heseka no kahi a ka moku "Mano" e ku ana. Ua kani ae la ka hora 10 o ke kakahiaka aka i kela manawa a he welawela hoi ka la. Ua heie aku la o Sldane Hamona, Carmody ame Kent « nana i ka auwai e kahe ana ma ka aoao oka hale. Ua hoi hou aku o Pence no luna o ka tnoku. a o ke ko«na Jho o lakou. ua hele holoholo ae lā lakou a hiamoe malalo o na kumu laau. I keia wa, ua hoomaka mai la na ka« N naka hana o ka moku e hoolele i na pono ukana o ka hale o Heseka, e llke me na moe, noho, koki ame na mea no apau o ka pono noho halo a pela pu r.o hoi me na mea ai o na ano iike oie, Ua la o Mr. Vinc-?nt e !;okt»a i na hana a n»i «la, a o kana uk ina 0 ka hapai mua ana mal i kula, oia ka pahu kinl. a ua hoomv.i aku la oia I ke kii ana a pau nono «a (»no lama matalo o kana lawelAwe akahele ana. Pela no hoi me na pahu I:ika. U.i kau maikai ia iho la lakou e Vincent a noho malie iho la e kial ia la-:ou. Aole wale o kela na mea t hu'eia mal e na sela, aka, ua hooleleia mai kekahl mau oahu ume waiho huke. he mau kii l:au no loko o ka hale. he plino a*ne ne apana o kek-*»il pakaukau pa-liupi-hu. He mau pu uo hoi kokahi ame pu tanapana. ame na i>ono lawai'a o k->ia anm keia ano. Maloko o kekahl pahu nui. ua hookonioia na pono mea kamana o na nno like ole. ame kekahi mau mea ai kinl iike ole e like me ka maka-le. omole kele a pela wale aku. Ua h«>okomoia keia mau mea maloko o kekahi iumi I hoomakaukauia no keia mau mea tr,nloko o kekahi ana e kokoke mai ana I ka hale. I ke kani ana o ka hora ekahi o ua la nei. ua pau na ukana i ka hooleiela i kula. TTa hoi aku »a mea apau e al t ko lakou aina awakea maluna o ka I moku a hoi aku la hoi na ««eia * hana 1 k a lakou mau hana maa mau. I ka pau o ka lakou ai ana, ua hele aku la lakou no ka hale * hoomaka iho la « kau i na mea hoonani o loko o na lumi. Ua komo pu ma! Ia o Kent, Hoekwe!!. Hamona ame Haven e kokua 1 keta hana. Ua lilo ia Carmody ka hookau ana t na kil ma ka paia, a ia V!ncent hoi ka hoonohonoho ana ! na me& o loko o ka lum! waiho mea at O Morton hot !luna no oia o ka moku kahi i noho al, a ! kona lete ana mai a ike i ka hana o keia poe. ua komo pu mai la oia a hookahi ka hana ana. ua olelo aku la o Heeeka ! kela poe e loaa no ia lakou na lole kupono no ke komo ana ma kahi wela. I keta manawa ua ikeia aku ia kekahi mau kanaka o lleseka e kukulu ana 1 kekahi mikini hana uwila no ka hooholo ana i »a peahi t m*a * nu! loa o!e a! ka wela o loko o ka hale. TTa hoomau mai no hoi o Heseka I kf kamaiiio ana t hookomo ana o!a | mau kukui uwila maloko o keta hale I kekah! makahiki ae.

Ua bol aku la lakou no lona o k« meka no ka ai ana I ko lakou alnaAhl* aht f a l ka pa« ana. ua hol hoa mat U Iakoo no ka hale. I k*l» man&wa, u* ikf Ja iho i& tia ern! ke kai. nolail*. tm k*uoha i«Uo Wata e hooneo la ako ka m«>ku no k&hi hohonu. I ka po aaa Iho, tia hoolel* mal la ka "ifano" i kona a *w» i* n»a ua na! k* tilaaoa o na hoioholona ilke oi« o kii aina. Vx oi«lo a« I» o P*nc« ua ik« aktx oU I na maka 0 kekahi holoholona. ahiu « huiaii mai ana maloko © na kumu nlo. a ua oleio aka ia o Hmk», he nui nm !to<m kixahiirl o kei» mokn^onl "H« i£ke ko lakoo h«i«sna mauuwl m« ns lole wahi a Rmk« i boo< oainoi aku at **!»» # waiho mA)i« ta «Jku iakoo. *of« lakoo * hana mat am 1 kekahi b*n» i»W». M«]bi pihft ua honi mai n#l lakou l sta «n*& «1 ka nui o k» faaleoa haun* ma ia 1a, «a. ani i» hoi ko lakoo malahHuhi, « a* boo|mkaimk« «« la kakahi o iakou # hoi # feistma*. MaboD« iho o ka hora * o k* ahiahi. o« boi «kn ta. laleou « Muw» mahooe oo bm o ko iakou Iofaiima ana is« H#«#k*. l'a haawi mai la ofc» t kooa aioha ahiahi i kel» a hol ako ia oi« no koiia luml» (Aol« % p«a,)