Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLI, Number 31, 31 July 1903 — HE MOOLELO NO RODERIKA o KILADEA KA NAITA KUPAA MAHOPE O KA MEA ANA I ALOHA AI. AME KATE MAKAMURAGA. KA U'I NOHEA A HOOILINA OIAIO O KALELOGA. [ARTICLE]

HE MOOLELO NO RODERIKA o KILADEA KA NAITA KUPAA MAHOPE O KA MEA ANA I ALOHA AI. AME KATE MAKAMURAGA. KA U'I NOHEA A HOOILINA OIAIO O KALELOGA.

(Unohiia e S. K. Nawaa.)

MOKUNA 111. Ia Hia no e kamailio ana, ua ike ia aku la kekahi lio me kona mea hooholo e holo mai ana, a iloko o ka wa pokole ua ku koke ae la na koa iluaa. L r a ike koke aku la o Roderika ika mea hoohololio he kauaka Pelekaue, nolaila ua hele aku la oia me ka awiwi no ka halawai ana me ia. "Ma ka inoa o ke Akua ola mau loa, ?? wahi a ke Kanaka hoohololio iaia i kaohi mai ai i ka holo o kona lio, "owai oukou?" "Mai Kiledea mai nei makou/' wahi a ka opio i pane aku ai. u Alaila. o oukou ko makou mau hoaloha. Ke mjanao nei wau o Bir Roderika keia, ke ole no nae hoi e hoike hewa mai ko'u mau maka i ka'u mea e ike nei.* 7 "l'a pololei oe, eka hoaloha. Ua loaa ae ia makou ka lohe eia o Baraina Duna ke imi mai nei i ko kakou mau ola, a ua hele mai nei makou e halawai aku me ia." u Ma ka inoa ona lani, mai hookaulua hou iho. Ua kokoke mai ua inau powa la, a malia paha ua hiki ae nei lakou i kahi e noho la na kanaka no ka malama ana iko lakou mau ola. Ua loaa mai ia makou ka ike no ka hele ana mai o keia mau powa, mai kekahi mai o ko makou kanaka i noho iloko o ka ululaau i keia po. ?? Me ke kali hou ole iho, ua kauoha koke ae la o Roderika i kona mau koa no ka nee ana aku, a holo aku la no hoi oia mamua o lakou. He ehia wale no mile mai keia wahi aku a hiki i St. Anam, a ia lakou i liiki aku ai maluna o ka puu e huli ana a nana aku ia St. Anaru, ua ike koke aku la lakou i ka hoea ana mai o kekahi kaoo nui o na kanaka hihiu inai loko mai o ka uhilaau, a mai kekahi aoao īuai hoi e huli pono mai ana i o lakou nei. O keia no na kanaka o liaraina Ouna, a e hele ana ua alakai Ja o na powa mamua" 0 kona niau kauaka me ka hiehie nui. Ia lakou e hele mai ana e uaua ana lakou me na leo nui no ka liolopono o ka lakou mea e manao nei, me ka ike ole mai eia ka mea nana e hoopuhili aku i ka lakou mau hana pakalia. , "E hoomaikai ia lee Akua, ua hiki mai kakou i ka wa kupono," 1 hooho ae ai o Roderika me ka unuhi pu ana ae i kana pahikaua, a hooiWalo mai la no hoi oia i ke kaula kaohi o kona lio no ka hoomakaukau ana e lele kaua aku i na enemi. "E na kanaka o Kiledea, aia ka eHeini-i ike ole ia mea he aloha. E hoomanao ia Dunainoa!" (, No ke Akua ame Kiledea!" i hooho like ae ai na koa o Roderika, a holo aku la lakou me ka mama nui-me ka wehe ana ae i ka lakou mau kakaka ame na pua no ka pana ana aku maluna o na enemi.

MOKUNA IV. NA PAIO O WELA KA HAO. "He aloha o Kaneana, ka houie o njakou, Makuekue ka moena, pililakeke ka uluua. Oui aku no oni niai, pupu hoolei loa, Ka wehena mai a ke ao, ike ia ke alaula." I na powa i nee mai ai ua makaukau maoli 110 lakou e liooko i ka lakou mau hana menemene ole i manao ai e hooko aku maluna 0 na kupa o St. Anaru, aka 110 ke ku pale aua mai i ka kakou koa opio me kona mau kanaka, ua hemahema lakou. Iloko no oia ike ana o Baraina Duna i kona hemahema, aole oia i hoopau iho i kona manao no ka lele kaua ana aku i na kaniaaina o St. Anaru, oiai ua piha kona puuwai me na haawina makona, a e like me ia manao paa ana ona, pela oia i hoonohonoho iho ai i kona mau kanaka no ke ku pale ana aku, "Aole i manao mua e hoea mai ana keia kuia,• , wahi ana 1 pane aku ai i kona mau kanaka iaia e hoonohonoho ana ia lakou ma ko lakou mau wahi pakalii iho no ke ku pale ana mai i ka kakou koa opio. "Ke manāo nei wau aia kekahi mea nana i hoike aku i ko lakou liele ana mai. Aole no nae lioi oia ka kakou e noouoo ai i keia manawa. Aia ke hele mai la o RodeLika o Iviledea, a aole hoi i oi aku ka nui o kona mau kanaka inamua o ka hookahi hanei'i. Mai maka'u oukou i kela inau lio e kuu mau keiki. E kau aku i ka oukou mau ihe imua, a e hookuu aku ia lakou e holo mai iloko o ka oi o ka oukou mau mea kaua. He elua ia hookahi ke kakou kulana, a ina kakou e ae aku ana e lanakila lakou maluna o kakou aole loa e loaa ana ia kakou ka pono. O ka mua e pepehi, kakou i keia mau ?somana-Saxona, alaila e nana aku kakou i kal kakou mau mea e manao aua e lawe mai mai na kamaaina o keiaj wahi. Ina kakou 110 ka make, maanei kakou e haulehia ai e like | ine ka poe koa, e aho ia mamua o ko kakou make ana i ka pololi." I keia manawa ua hoomakaukau ae la o Roderika i kona niau; koa nui ke knkulu ana aku i iwakalua o kona mau koa inaniua, oiai | ke koeua iho e nee aku ana ma ke kulana poepoe me ka lakou mau inea kaua nie ka makaukau e lele kaua aku i ka wa e mahae ae al| na j>owa. Fa aneane aku i ka hookahi lmneri ka nui o na powaj iloko o ka laina liookahi, a ke uee umi nei lakou iloko o na laina | paa elua, me ka makaukau me ka lakou niau ihe loihi e ku p&le maii i koia lioonee kaua a ko kakou koa opio; aka ua loaa ili6 la ia| lakou «a manaolanla poho. l'a hoaaliuia na lio o na koa o ka ka-| kou naita opio me na kapa kila, a \ia hooiuiauaoia lakou ma ka lakou j hana o ke kaua, nolaila iut holo aku la lakou iwaena o na i>owa aj maheleia ae la ko lakou man laina paa iloko o na mahele elua. hookahi ma ka aoao akan a hookahi ma ka aoao hema. I ka wa koke no i mahae ae ai o na eneiui, oia no ka mauawa i lele like aku ai na pua a na koa o ka kakou naita opio. Xo kekahi manawa ke ku ana mai'o keia mau powa e paio, aka aole i lawa ko lakou ikaika iu> ka pi\a ana iho i ko lakon uuiu kulana, nolaila ua piihee aku la kekahi i>oe o laiou iloko o ka nlulaau. I kinohi m ua kau aku la na maka o Roderika ma kahi a Barains Duna e alakai mai ana i kona mau kanaka, a i ka wa i loaa ai iriia ka manawa kupono, na imi koke akn la oia no ka paio ana me ke alakai o na powa. Va ike iho la oia ua kaa mai la ka hanohano 0 keia hooili kaua ma kona aoao, a oiai o Hiu e alakai ana i kona aoao hema, ua komo koke mai la ka manao iloko ona e hooimu ae 1 ke o ke ino ma ka pej>eln ana aku i ke alakai nui o na powa» a oiai no hoi o Baraina no ka mea nana e hana mau nei i na hana hoomainoino. he mea pono e lioojkui ia kana hana ma ka pepehi [ana aka iaia. I Aole i loaa aku keia ike i ke alakai o na powa no ka manao o ka kakou opio, aole no hoi oia i makemake e lialawai me ka kakon oplo. I kona wa i ike ai na hoopuehu 11111! ia kona mau kanaka, na ku ae \a oia lua kahi e hiki ai ia Roderika ike akn iaia. Aia oia ia mauawa iiuna o ka lepo, a o ka mea kaua wale no me ia he wabi pahikaua oi lua. I7a kn ae ia oia ma ka aoao o kekahi, £nmn* laau oka. a kukulu iho la oia i kana pahikaua ma ke kumu o ka a hopu iho la oia i kekahi pahikaua pokole a paa iho ma kona niau lima, a i ka wa i kokoke aku ai ka kakou naiia opio, oia no kona wa i wala mai ai i kana pahikaua pokole. Aole oia i kanlono aku i kana imhikaua maiuna o ka opio, aka ma na wawae o ka lio, |oiai »a maopopo iaia ina oia e hana ana |>eia e alo ana lui kakou Upio; aole hoi oia i kaulono aku i kana pahikana no ka umauma o | ka lio oiai ua paa ia wahi i ke kapa kihu I ka wa i lele akn ai o ka pahi. ua llele pololei aku la ia a ku ana ma na ami o ka wawae, a mamuli oia knmu ua liiki ole i ka opio ke nee aku me kona Ho imaa, a ua lele koke iho la oia ilalo a nee akn e hui me kona hoa / paio» I «Ano, e Roderika o Kiledea, w wabi a Baraina me ka lalm ana

iho i kana pahikaaa, "ua like alike ko kaua kulana i keia manawn. a maanei hoi kaua e ike ai i na uiea o kaua e iaiiakila aua. Ke maoao nei wau ua lawa kou hoohaulehia ana i ko % u ma» kanaka." "Mai hcH>pau i kn manawa ma ka olelo," wahi a ka opio i piine aku ai oiai aia ka uwila iioko o kona puuwai kahi i uine ai i na olona o kona mau iima. "E hana ia aku no e like me kou makemake. e ka opio. E hoolohe mua mai no nae hoi oe i ka*u mau olelo; ina he mau kauoha kau e niakemake ana e haawi ia aku i kou ohana, o ka manawa kupono wale no keia." "'Aia a hiki mai ia n&nawa alaila oia ko'u wa e haawi aku ai i ka'u mau olelo. E hai aku no wau ina wahine ame na keiki o St. Anaru, ua pepehi aku wau i ko lakou enemi ino 10a. ,? "'Ha! pela anei oe e hai aku ai? Ina pela, ma ka inoa o na mea hemolele loa, eia He oiaio ua ike iho la ka opio ua oi pakela aku na olona o kona hoa paio mai kona aku a pela no hoi me koua mau iwi. aka ua hilinai iho Ia oia maluna o kona makaukau oia ka mea nana e hoohaulehia i kona hoa paio. Ua huikau ae la ka laua mau pahikaua, a mahope o na hauna pahi o elua nuinawa, ua nee aku la o Baraina Duna i hope. me ka pane ana mai: u Ua inakaukau kau lawelawe ana i kau pahikaua. e kuu opio." Ua mino aka iho la o Roderika» a nee koke aku la oia imua no ka lawe ana ae ike kahua i haalele ia iho la e koua hoa paio. He ekolu manawa a Bai*aina i ku mai ai a he ekolu no hoionanawa i nee akn ai i hope, a o ka hope loa ua hiki aku la oia ma ka'e o ka ululaau a maanei oia i ku iho ai no ka ha o ka maiiawa a paio mai | i ka kakou opio. | "E ka hoohewale!" i hooho ae ai o Roderika, "ke hoao nfi oe | e holo aku mai ia*u aku. Ina oe he kanaka makua. eku mai a paio." u Ke koho nei wau i ko'u kaīiua, e Sir Roderika. Ha! eia keia kumulaau ma ko ? u wahi. ?, Me keia niau huaolelo, ua lele aku la ua powa la a mamao inai kahi aku ana i ku mua ai, a pane mai la i ka opio : * k Ano, e ke keiki, ina oe e makemake ana e make, maanei kaua e paio ai." , Me ka loaa ole o ka noonoo i ka naita opio e hana ia mai aua kekalii Liana apiki maluna ona, a ua noonoo iho la no hoi oia aole i lawa ka ike o keia powa e paio mai ai iaia, ua lele koke aku la oia imua a hoomau aku la ika paio ana. Ua hoomaka iho la keia e haawi pau i kona makaukau. a o ka manawa hoi ia ana e ike ana i ua liiki rnai ka manawa e haawi aku ai i kona enemi i ka manawa hope loa nona e ola ai ma keia ao mauleule, ia manawa no ua hoo* kuu iho la oia i kona lima ilalo mauiuli o ka uliiia ana iho o kona poo me kekahi lole a nalo aku la ka ike a kona nnui maka. Ua huki koke ia iiho la oia a hina ana ilalo, a liooikaika iho la no hoi oia e henio nUii na uinii ana a kona mau hoa kimopo, aka aole i lawa kona ikaiika e liakoko aku ai me kona mau enemi. Ua nakinakiia iho la kona mau lima, a ua lioopaa loa ia iho la ka lole iluna o kon:v a 'me keia ano iho la i kaikaiia aku ai ka kakou opio e kekahi mau kanaka kino ikaika. Ua hoopiha ia iho la ko ia nei waha ika lole, nolaila aole i hiki iaia nei ke kuhea aku i mau kokua nona. Ma ke ano o ka hele ana a na mea nana oia e lawe ana ame ka ooi mau mai o na lala laau i kona mau papaliua, ua hoouiaopopo iho la keia eia oia ke lawe ia nei noloko oka ululaau. Ua liiki no iaia nei ke lohe aku i ka haluku mai o na mea kaua a kona mau koa, eia nae ua koliuliu loa nrtii kona wahi e lawe ia nei. Ive lioomaopopo pu la 110 lioi keia ma ke ano o ka haluku ana e lohe nei, eia kona mau koa ke uhai nei i ko lakou mau hoa paio, a no ia mea aole lakou e noonoo koke ana no ko lakou alakai opio a hiki i ka wa e pau ai ka paio ana.

Ua lioomau aku la lakou nei i ka bele ana no liapalua liora, a ia maiiawa i komo hou mai ai he eha kanaka no ke kaikai ana iaia nei. Ua hoao ae la o Roderika e haawi i' na hoailona e hoike aku ana e wehe ia ae kona puloulou, aka aole he nana mai o kona mau enemi i kana mea e makemake nei. Ua lioao iho la oia e pekup •ki» i kona mau wawae, a ike iho la oia he mea makeliewa ka haha ana pela oiai ua oi pakela aku kona umii ia e ka poe nana oia e lawe nei. Mahope o ka liala ana he hookahi hora ma ka hele awiwi ana ua hookuuia iho la ka kakou naita ilalo o ka lepo, a w ? eheia ae la kona puloulou. Ike iho la oia ua hiki aku lakou i kahi o kekahi punawai e hoopuniia ana e na pali kiekie ? a e ku poaipuni ana hoi na kanaka he umi a oi o ko Baraiua Diina mau koa; he poe nanaina hihiu wale no apau loa. "Well, e Sir Koderika, ke ike nei oe i ka loli ana o ka poino ma kou aoao," wahi a Baraina i pane aku ai i ka opio me ka nana ana aku maluna o ka opio me kona mau maka hyhu. "Ke ike nei wau ua kimopo ia mai wau a ua fulu mai no hoi oe ia'u." ."Aole-pela. e kuu hoa opio. Ke ae aku nei wau ua hana wau ika hana kimopo no ko'u makemake e liopu pio aku ia oe. Ua ike no wau e huli mai ana oe ia'u, nolaila wau i hana ai i mea nou e paa ai. Ive liai aku nei wau ia oe, ua pakele wale no kou ola 110 ko'u nUikemake ole e make oe. He nui na manawa a ? u i hiki ai ke mahele hapalua iho i kou poo. aole 110 nae wau i makemake e hana aku pela,"

"Pela anei?" wahi a ka naita i ninau aku ai me ke ku awiwi ana ae iluna.

" Ae •" "Ina oe he koa oiaio e pono ia oe e hooiaio mai i kau mau olelo. E wehe ae i ko'u mau lima a e haawi mai i pahikaua na'u. Aole he poe nana e keakea mai ia kaua koe wale no kou poe kauaka. E ae mai ana anei oe i keia?" u AoIe maanei—iiole hoi i keia manawa/* wahi a Baraina i pane aku ai īue ka luliluli pu ana mai o kona poo. "Aole wau i manao e hopu pio aku ia oe no kekahi kumu ole. He manao ko u i hana ai i keia hana a aia a hooko ia ua,manao la o-u, alaila noonoo ae wau no ka pepehi ana ia.oe." f "Malia paha e hai n<ai ana oe i ua manao la ou." "Aole i keia manawa, e Sir Kaita. E hiki tiiai ana ka manawa au e ike ai. Ke lohe nei wau.i ka hele ana mai o ko kakou mau lio. a ke ike nei wau ke kokoke loa mai nei lakou. E ike ana oe i ua manao la o*u, e kuu keiki koa lua ole, i Ikeia pianawa nae e pono ia oe e ae mai e noho i pio na'u." Aole i luliluli iho ai kona poo, ua hoea mai la kekahi poe maluna o na Ho, a oiai ua ike aku la oia i kekahi o keia poe ma ke kahua kaua, ua ike iho la keia, ua hele mai keia poe powa a maloko o ka ululaan waiho iho i ko lakou mau lio a hele wawae aku no ka lele kaua ana aku ia St. Anaru. # "A, Kanakuka.** i hooho ac- ai o Baraina i ka wa i hoea mai ai ke alakai o na kanaka i lawe mai ai i na lio, <; pehea ka paio i keia !a? ' . "Aole i loaa inai kekahi poino ia makou i ka wa a makon viiaa* lele akn ai i ke kahua kaua, aka ua oi aku ka nui o ka poino i ka wa a kakou i paio aku ai. Ua aneane ika hapalua oko kakou hcs luna i hele mai nei e waiho la i hope, aole hoi e lawelawe hou ana 1 na mea kaua. O kela mau pua a na. Nomana ua like me na laau make." w U'a haalele anei na enora: i ka uhai ana mai ia kakou?*' K Ae." if lJa hoi aku nei anei lakou i hopef* w Ae. w "A maheii ko kakou poe i hele aku nei?" <f Ma kalii au i kanoha ai ia lakou/' J Ta hiki anel ia oe ke bai mai ika nni oua enemi i make? ! T7a ku nana iho la kona lokanela me ka pane ote maiW E hai koke mai ika haina o ka'u ninau, e Kanakuka." ! i4 O ka mea oiaio. e Baratna, aole i nui kahi hana i hana ia eko kakou poe. Ika wa no i noha ai ka laina, oia no ko lakon wa 1 holo koke aku ai noloko o ka ululaau, a o ka wa no hoi ia I komo mai ai na pua a na kanaka Nomana ma na kua o ko kakoa^pae/' "Ke hiki mai i ka wa kupono, e hoihoi aku 110 kakoo i ka laieon iiana i hana mai iiei lualuna 6ko kakon poe. Ke hoohiki ne» waw ma ka Pohako o Tara, e ike no keia poe haowale 1 ko kakoo ama faol# kakoo he poe kaowa !oft. ,! j (Aole i pao.)