Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLI, Number 32, 7 August 1903 — HE MOOLELO NO RODERIKA o KILADEA KA NAITA KUPAA MAHOPE O KA MEA ANA I ALOHA AI. AME KATE MAKAMURAGA. KA U'I NOHEA A HOOILINA OIAIO O KALELOGA. [ARTICLE]

HE MOOLELO NO RODERIKA o KILADEA KA NAITA KUPAA MAHOPE O KA MEA ANA I ALOHA AI. AME KATE MAKAMURAGA. KA U'I NOHEA A HOOILINA OIAIO O KALELOGA.

(Unuhiia e K. sawaa.) MOKUNA IV. XA PAIO A NA W'EL-A O KA HAO. 4i Ke makemake nei wau e ike, owai lā keia mau haowale au olelo ae nei?" wahi a ka opio i ninao aku ai ma ke ano kahamaha. Ua nana pono aku la o Baraina i ka naita me kona mau maka[ huhu, a no kekahi manawa kona noho mumule ana, ua pane akn Ja oia: . . , , *. * "Ina ke hoomanao nei oe ia Dunamoa, e hai aku no wau 1 keKain nuio mea na kou mau kanaka e hoomanao ai. Aole a kakoa mea e noho iho ai maanei, aole hoi keia he manawa e hoolilo wale ai ma ke kamailio ana. He lio ka makou e haawi aku ai nou ? e Sir *aita, ' a ua hiki no ia oe ke kau aku maluna o ka noho a hele aku a i ole e liikii ia no oe a paa; aia no nae i kau mea e makemake ana." Ua pii koke ae la ka inaina o Roderika no keia hana hoahaaiiaa i hanaia aku maluna ona, aka aole i nalo aku kona noonoo maikai. Eia oia iloko o na lima o ka j>oe hihiu me ka nele i ka mea kana, a ua paa hoi kona mau lima i ke kupee ia. Ina hoi e hana aku ana i na hana no ka hoopakele ana ae iaia, ua like ia me ka hana kamalii ana; nolaila ua hoike aku la oia he pio io no oia, a e hele no oia ma īa ano a e noho hoi ma ia ano a hiki i ka wa e loaa mai ai o ka uku no kona hookuu ia ae, a i ole loaa mai hoi na kokua ana. Ua apono mai la o Baraina me ka mino aka ana iho, a ku koke ae la oiii iluna a diaawi aku la i ke kauoha no ka hoomakaukau ana , no ka hoi ana aku. Ua ike aku la o Roderika i na mino aka, a hoomaopopo iho la oia he mau mino aka ia o ka manaolana ole e lanakila ana. T.Ja nana mai la hoi na kanaka iaia nei, i kona wa i hoopnka ai no ka uku ia mai, me na maka o ka hauoli. "E Baraina Dnna," wahi a Roderika i ka wa i lawe ia mai ai 0 kona lio, "owau kau pio." . "Ke manao nei wau pela," wahi a Baraina i pane mai ai me ke kunou pu ana mai o kona poo. "Ke manao nei wau e hana ia mai ana wau e like me ke ano mau o na pio i lilo ma ke kahua kaua." Ua nana hou mai la o Baraina Duna me kona mau maka huhu ame kela mino aka a Roderika i makemake ole ai, ua pane koke mai la oia: t U E haawi no wau ia oe i na mea apau i kupono īa oe, e bir Rodcrika. nolaila mai noonoo nui oe no ia mau mea." "Ihea oe e makemake nei e lawe aku ia J u?" "E ike no oe ke hiki aku kakou ilaila." Ua hoopau koke ae la ka kakou koa opio i kana mau ninau ana a i ka wa i makaukau ai na mea apau no ka hele ana aku, ua kaikaiia ae la keia a.kan ana iluna o kona lio. Ua thele aku la o Baraina mamua o ka huakai, a mahope aku ona he ekolu poe, a o ke pio aku no hoi, a inahope mai he poe e helewawae ana a o lakou \ na kiai o ka liapa hope. ITa kokoke aku i kau wahi o ke awakea oia ka wa a lakou nei 1 haalele iho ai i kahi a lakou i noho ai, a hele aku la no ka hikinahema e hoomau ana hoi i ka liele ana no kekaihi mau hora a hiki aku la lakou nei i kahi e ku ana kekahi lalani kuahiwi, a hoomao» popo iho la o Roderika eia lakou ma na pali o Dysart. Ma keia wahi aku ua hele loa aku Ia ke alanui i ka inoino e pii ana iluna a ilalo, e komo ana hoi iloko o ka hihipea o na laau a mawaena aku hoi o na pohaku ooi ame na lae pohaku e oioi mai ana iwaho, a i ka hope loa ua pii aku la lakou nei iluna o kekahi puu e ulu nui ia ana e na laau, a maluna <hoi o ke kiekiena o ua puu la e ku mai ana kekahi inau paia hale pohaku me kekahi puo'a kiekie i like aku me ka hana aua a ka lahui Poinikia. Ma ka nana ana aku i ke ano o ka hana ia ana o na pohaku aole i like aku me na hana ana a ka poe naauao.

| Me ia apuupau no o ka pohaku a plli ana ma kona wahi i kau ia ai. j a o kahi wale no o ka paa aia wale no maluna o ke kaumaha o kela I ame keia pohaku. Aole no i oi aku ke kiekie o na paia pohaku inaluna o ka umi kapuai a pela no hoi me ka mauoiinoa, ua uhiia iho hoi ke kaupoku me ka lepo paakiki i hoohuihuiia me ka nahelehele. i Iloko o ka pa e hoopuni aua i ua hale la, e ku ana kekahi mau hale lio ame na hale hoahu inea ai, ua hanaia hoi lakou me na j>ohaku: ! o na hale hoahu ai nae, ua hanaia o lalo a nui kuj>ono no ka noho ana lo kekahi heluna kanaka nui, a ua eliia hoi iloko o ka paia pali he 1 mau lua e noho ai na kanaka he nui. . [ I "E Sir Roderika Fizigerela." wahi a Baraina mahope o ke alakai ia ana aku o ke pio malalo o kekahi pi'o nui. "he mau manawa i hala ae nei, ua poni ia iho na alii o Irelana nei iloko o Hale Tiim. Aole oe i ike ole ia mea.*' . ... 4i Ua hiki wau ilaila a ua ike wau i ka pohaku i poni la ai na. -lii," wahi a lioderika i pane aku ai. j «'Ano ma Tara Hale," wahi a Baraina i pane hou aku ai me ka 1 leo kaumaha. w ua pau ka iho ana iho o ke kalaunu maluna o ko 1 makou mau alii. E like me kona nalo ana aku, pela no hoi i nalo X>u aku ai ka nani o na puu e poai ana iaia, a ke waiho nei ia walii |he luahi no na hana pakaha i kau ia mai maluna o makou. Ua pau hoi ke kani hou ana o na mea kani e hoohauoli ana i na la o ka hauoli, a ua kuu aku hoi i ka make mau loa na maka o na kini i kilohi hope; aku ai i ka hehee ana iho o kona mau mea nani. Aka, '"i hoomau aku ai o Baraina me ka loli aua ae o kona leo a na ia leo i hoopuiwa aku i ka kakou koa opio, '*e nana ma kou mau aoao a e hai. mai heaha la kau mau mea e ike nei." j Ua ike aku la oia .i keia hale i hana hooponopono ole ia; a e ku ' mai ana hoi apuni na kanaka o ka helehelena huhu. i <s Ke ike nei oe," wahi hou a Baraina i pane akn ai me ke kali ole iho a loaa aku ka pane a ka opio, <4 i na paia o Wela Ka Hao; a o keia ana hoi ka Tara Hale o Irelani nei. E like me ka oiaio ana o: ka nana ana iho o keia mau paia lani maluna iho o keia mau puu, | pela ana no »hoi ka oiaio, maanei ana e poniia ai na alii o Irelani nei ma keia mua aku. E kapae ae na noonoo ana no ko na Nomana ! aihue, aina, ame na hana pakaha a na Savona, a e noonoo iho e hiki mai ana ka manawa e pau ai ko lakou noho hookano ana maluna o i keia mau aina kuleana. Ua haalele iho ko oukou alii o Pelekane i kona aupuni no ka paio ana ma ka Aina Hemolele; a iaia e hele ana me ka ukali ia e ko oukou mau naita ikaika, he mea kupaianaha ke hiki ole ia makou ke hoihoi hou ole mai'i na mea o makou i lilo aku ia oukou." "Ke kamailio mai nei oe no ka hoopilikia ana aku i na barona, ,J wahi a Roderika i pane aku ai, "oia mau olelo ana au he hoopau wale ana no ia ou i kou ihanu malaila. E hiki ana paha ia oe ke hana aku i kau mau hana hoopilihua i na kauwa, a e hiki ana no ia oe ke pepehi hoomainoino i ka poe e hiki ole ana ke ku pale mai no ko lakou mau ola, a e puhi aku hoi i ke ahi i na hale hoomana ame na hale noho; aka aole loa oe e aa mai ana e kaua ku-e mai i kekahi o ko makou mau kakela." "Aole e aa aku!" i hooho ae ai o Baraina ma ka li-o ana ae o kona mau maka. "Ina aole oe i hui mua mai me makou, ina ua ike oe ia makou e ku aku ana mamua o na paia o Kiledea, a ina no hoi ua haawi aku makou i ka paio hahana au i ike ole ai mamua." I "Pela paha!" i hooho ae ai ka naita opio me ka aka hoohenehene j ana aku. "Ina oukou i hiki ae nei ilaila, ina ua ike oukou i ka ihiki j ole ia oukou ke paio mai, me ka nana ole ae i ka nui o kou mau koa e' lawe ae ai no ke ku-e ana mai i ka barona o Kiledea." I "Alaila, ua hoomakaukau mua oukou no ko makou hiki ana aku," i pane aku ai ke alii o na powa me ka noonoo ole ae i ke kulana j kuoo maoli o ka kakou koa. * "He oiaio ua makaukau mua inakou, a ke manao nei wau, ina oukou i liiki ae nei ilaila, ina ua pau oukou i ka mama ia a e loaa ana hoi he haawina maikai na oukou e noonoo ole hou ai e kipa hou mai e hoopoino ia makou." "Alaila, ua hai ia aku ia oukou i ko makou hele aku." Ua ike koke aku la o Roderika i kahi e hihi la o ka ia la kaunao'a, a noonoo koke ae la oia e hai ole aku i na mea e pili ana ia Culena Kilala. "He mea oiaio ua lawe ia ae ka lono o ko oukou hiki ae a hoomakaukau iho la makou." "Alaila na kekahi o ko makou poe i lawe aku nei ia lono." "E kahi kamipulu, mai manao oe he poe makapo na kiu o Kiledea. I ka wa i loaa ai ia lakou na hooia no ko oukou hiki ae, ua

hookaulua ole iho lakou i ka lawe ana niai i ka lohe ia mukon." "Alaila e hoomaopojx> uiai ana oe ia u na kekahi no o k<> oukou ]>oe i lawe aku i ka lono ia oukou." "Ke haawi aku nei wau i ko u hoomaikai ia oe e Baraina Puna no ka nui o kou uiaaiea ma kau mau kaiuailio. Kia wau imua o kou alo. he pio. a ke makemake nei oe e hoonieniele mai ia'u a o hookani hoi i kau lira imua o ko'u alo. E hele oe i>i»la a e hoike ae i kou noonoo kanaka makua." kuu keiki. aole i oi aku kou maalea e huna iino ai i ka mea ojaio. I a hana oe i kau hana aoi aku mamua oka mea kupono. ta p«iu ae la keia. Ke nianao nei wau ua hiki no ia'u ke hai akn i ka inoa o keia mea nana i «hana mai i keia haua kipi, a e hiki mai ana i ka manawa e ike ia ai o ka oiaio a e kau ia aku ai ka hoopai kupono maluna ona. Ano, e Roderika o Kiledea. ke alakai aku nei wau ia oe i kou wahi e paa ai a e hoomaha iho ai hoi/ ? j Ua kahea aku la o Banvina i eiua o kona mau kauaka, a mahope 0 kona kauoha ana e alakai uiai i ka lakou opio, ua hele aku la oia no kahi eku ana oka hale pohaku. Ua alakai ia aku la keia iloko o kekahi alanui lua loihi a hiki aku la i kekahi wahi uwa|HT> uuku. a malaila aku no kahi e ku ana o ka puo'a—iho aku la he mau anuu alapii —ilalo—ilalo lilo loa o ka lua —a hiki i ko lakou nei hiki ana i kahi 1 manao ia ai e hoopaa iho i ka kakou koa opio. | "Ke Akua aloha wale ,% i hooho ae ai o Roderika i ka wa i pa mai ai ona ea puanuanu oua lua la. "Maanei anei oe e hoopaa ai ia'u? | "Ae, aole no nae paha hoi e loihi loa ana." I "Ina owau ma kon wahi, aole loa wau e hoopaa iho i kekahi ilio : ma kekahi wahi e like me keia." | "Aole no hoi wau e hana ana pela," wahi a Baraina i pane aku ai. "Aka, mai hoao oe e ku-e mai i keia. E loaa ana ia oe kau mau ; mea ai; a ina ua kupono ole keia mau pohaku no kou moe ana iho, j ua hiki no ia oe ke moe iho ma ka pili ana i ka paia." I Me keia mau olelo> ua huii ae la o Baraina a haalele iho iaia nei, , a iaia no i hala aku ai, oia no ka manawa i lewa ae ai ke piini puka pohaku maluna o na ami e paa ana iaia, a ai a ka paa, ai a ka pnka i ka lakaia, a noho iho la ka kakou opio e noonoo e like me ke kuailo o kela mau lalani mele a na keiki o Ewa e kau ae la i ka hookumu ana o keia mokuna. MOKUNA V. ; KA HIU HUAKAI. ' "Kuhi paha oe a he bosi wau, I kau koikoi hana maoole. Eia wau la he ole panana, A he pulumi alanui no ke kapitola." Ua hoomau aku o Hiu Kapena i ka uhai ana i na powa e auhee . ana a hiki i ko lakou komo ana aku iloko o ka ululaau kahi i hiki ole I iaia ke hoomau hou aku i ka uhai ana, a ia manawa i haawi aku ai j oia ika hoailona no ka liouluulu ana mai i kona mau hoa. Ua hui j mai la na poe apau a koe aku hoi ka kakou naita opio. Ua huli ia ; aku la kona wahi i ike hope loa ia ai, a pela no hoi me na poopoo; he ; I ole no nae ka loaa. !STo ka hope loa ua halawai aku la o Hiu me ke* ; ' kalii ona powa e waiho mauleule ana ma kahi i ike ia ai ko Roderika | j liele ana aku e paio me Baraina Duna, a nana i hoike mai me ka ihauoli i ka nuhou kaumaha o ko Roderika laweia ana aku. "E huli wale no oukou i ko oukou alakai aole nae ia e loaa ana," wahi aua kanaka la i pane aku ai. "Aia oia iloko oka lima oka •haku o Wela ka Hao. a aole hoi oukou e ike hou ana i kona kino ola. Ua ike aku wau i kona haulehia ana ame kona hoopaaia ana i ke kaula." j "He mea hiki ole loa ia ke hana ia," wahi a Hin i panai aku ai. I "Aole loa he hiki i kou haku ke lanakila maluna o ka Naita o Kiladea." , ! "Aole o kuu liaku wale no. Ua kokua aku kekalu mau kanaka J iaia. Ua hiki no iaia ke pepehi akn iko oukon alakai, aole no nae oia i manao pela. Ha, ha—aia o Roderika o Kiledea ma kahi a oukou e ike hou ole aku ai iaia." (Aole i pan.)