Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLI, Number 32, 7 August 1903 — HE MOOLELO WALOHIA NO NA ONAMILIONA I LAWE A HUNA MALU IA MA KA AINA MEHAMEHA. [ARTICLE+ILLUSTRATION]

HE MOOLELO WALOHIA NO NA ONAMILIONA I LAWE A HUNA MALU IA MA KA AINA MEHAMEHA.

Ma ka hikina hema hol, ua pH niai la a uhi paa ae la kekahl ao hakumakuma i ke kukulu hikina-hema, a na keia mea 1 hookomo mai ka nias»ao ia Sidaue na.e kii koke i ko laua mau hoa inamua o ka hikl ana mal o ka ino, a i ko laua kau ana aku iluna 0 ka lana, ua emi loa iho la ka m&kani. Ela nae, ua mau ae la no ka pii ana o ke ao hakumakuma a paa na lewa lani. Ma ka hora ewalu, ua hikl aku la o Sldane ame I".vnt me ka iana ma kahi i a lakou i hooholo ai e Hul hou lakou ma ka hora elima. Ua ki ae ia o Si- 1 dane i kana pu raifela eiua manawa me ka uwa pu ana ae. Aole he pane j 1 loaa mai, u:. ki Uke ae la laua i ka i laua mau pu a uwa hou no hoi. Ua pii aku la o Sidane no iuna o ka pali a kahea ae, aohe no nae he paneia mai. I keia wa ua lohe aku la oia i ka owe a ke ka), a i ka hu\i ana aku a kona mau maka 1 ka moana, ua ike aku la ola i na aie huhu e haki ana ma na kuinu pali ame na aekai, a o| na kumu laau hoi e ku ana lakou me ka oni ole o na lau laau. "E nana aku oe i ka pii mai o ke wahl a Kent 1 hoeho ae al. "O, « nana aku paha oe!" v , Ua kuhl aku la kona lim"» I ke kaikuono, a i ka nana aku. ua Ike aku laua I kekahi ale nui a mahope ua Ike aku la iaua 1 ke keokeo ana mai o ka aekai ma kekahi aoao o ke kaikuono. "E iele mai oe i kula aei! Hs kal mimlki keia!" wahi a ua Bidane nH i uwa aku ai ! kona hoa. Ia iral i ike 1 aku ai laua i ka aee mai o ka ale me he ale la i makaeia ae e ka iho 0 ka mokuahU I ke komo ana tnt i o ua ale nei Uoko o ka loko, ua nao eml aku kona oolea, <ia nae, aole nae 1 nawaiiwali loa, no ka mea* I ka le&a axta mai o k&hi lana laau, ua kokoke loa e aapoaapo llilli i ka hooku'iia ana aku me ka pohaku. Ua ku'iia aku ua wahi lana nei e Bidaxte ma a hukiia a 9 Jfcau loa 1 kula. Ua hoomaka mai ta | kai e pi! he hookahi kapu&i I a ua ltke hoi ka hakl ana a | me he hekiii la, ela nae, aohe f'r#Wahi mea a pa makani iki ' Ua ike aku la laua 1 ke ku mal o ka poe 1 koe aku i ka hale ma keia mal o ke kaikuono e peah! mai ma e hol aku. Ua hapalua hora I o ka hora ekolu keia «a, a o ka

j lakou aelike, no ka hora elima ko t laua wa e hiki ai ma ka aekai hema. Ua hooholo iho la laua e kali no VinI cent ame Penee, a ua ha'oha'o loa | iho la laua i ka nalowale loa o keia I mau mea. I Ua kau pono iho la ua ao hakumakuina nei maluna pono o ua moku- ! puni nei, a ua hoomaka iho 1- e uhi ika pouii maluna o ka aina, a ua like ka nanaina o na ao kaalelewa me he mau moo la e oni hele ana i ka lewa. Ua hoomaopopo koke ae la o Sldane' i ka pa ana mal a kekahi kikiao makani wela, a ua lohe aku la no h'oi oia | ka nu mai a na nalu e po'i ana ma ka aekal. Ike aku la no hoi oia i kekahi kumu nlu he ekolu haneri kapuai ka mamao e ku kaawale ana mai ia laua aku e momoe ana na iau no ke komohana. "E holo mai maanei!" wahi a Sidane i hooho aku ai i kona hoa me ka ■ paa pu ana aku i kona iima a hoio aku la malalo o kekahi pohaku e oioi mai ana ma ke kumu pall, a aole i li'uli'u iho, ua pa mai la ka makani me ka ikaika. Ua pa iho la keia makani maluna o ka mokupuni me ka piha ikaika, a o kekahi kumulaau i ioihi na makahiki a 1 paa hoi i na makani ino mua, ua ulaaia ae la mai kona mau aa ae a puhiia iloko oka loko. He mau minute mahope ka hiki ana mai o ka ino, ua pouli loa iho la me he mea la ua uhi mai ka po. Mai ka Sidane ma wahi e noho ana> aohe he hiki ke ikeia na hana a ka ino, a o ka laua mea hoomaopopo, oia ka nakeke o na laau a me ka hu o ka makanl. Mai ka hlkinahema mai kahi i pa ai ka makani, a kaa ae ia maluna o ko iaua mau poo. Mai luna mai hol o ka pali, e iho mai ana ka wai ame na pohaku kakaa o ka pall, a he mea paaklki hoi I kekahi kino kanaka ke noho a loa~ hou ka malamalama o kekahi ia ae iaia ke ioaa pono oia I kela ino. E anapu ana no hoi ka uwila, a ia wa i hoolkaika loa iho at ka ino, a me he mea la e a-ia ana ka honua e ke ahL I ke kuu ana iho a ka heklil, ua nakolokoio ae la na paii pohaku a me he mea la e hanee Iho ana. O ka poe i Ike !na ino e like me kela ma na wahi o ka aekai. ua hikl oie ia lakou ke wehewehe i ka weilwell o kela ino me ka hoohalike ana me na Ino o la mau wahi e noho paa ia ana e na hau anuanu. Ia po iho ua hooi loa ia ae ka weUweli ame ka Ikalka o ka Ino, a ua manaoia iho ia aohe e ike ola hou ta ana o Ytneent ame Penee. Ia po a ao, ua pue maile laua maiaio o ka pohaku: pulu ke klno holookoa, polo.i a inolno ka manao no ka p&kele. O ko iua ike ana aku ! ka uiaaia o na laau mai ka bonua ae. ka haluiu o na pohaku e olokaa ana mai ka pall mai ka nakok>kok> o ka heklll, ka Iho makawalu Iho a na paka ua, ka olapa a ka uwila a laiapa na paia lewa. he mau mea kela I hoopaaia ma ko lakou mau noonoo a aohe mea nana e hoiol ae a polna.

Ma ka hora elima ua ano akakuu mai ka uhi ana a ka ino, a ua puka iki mai na kukuna o ka la, a aole nae i loihi, iho hou iho la ka ino me ka piha ikaika, a i ka mao ana ae, ua kala'e loa ae la a puka maikai mai la ka malanialama o ka la mawaena o na ao o ka lewa. TJa pa nahenaihe mai la 'ka makani, a ine ka emo ole, ua papa pono iho Ia na kukuna o ka la maluna o na mea ulu o ka aina. , I fca mao ana ae o ka ino, iia puka mai la o Vincent ame Kent mai ka laua wahi mal i pee ai, a ma ka nana aku, ua piha laua i ka lepo a ua anu hoi. Ua pau ko laua paa lole keokeo i ka lepo a ua makahiamoe hoi laua. Ua hodoi iho la laua i ko laua mau lima maloko o ka lokowai, a pii aku la maluna o ka puu, kahi hoi & laua e ike •)ono aku ai i ke kaikuon^. Ia laua malaila ua hoohauoliia laua i ka ike ana aku i na hoa he eha i noho aku 1 ka hale e ku mai ana ma kekahi aoao o ke kaikuono. Ua peahi aku la 0 Vincent me kona papale a ua uwa niai la ua poe nei a ua pa.ie? aku la no hoi o Sidane ma 1 ka lakou hoooho. Ia wa ua hoomaka kok» ihe la ua po« n e hana i lana la»iu hou. a i ka paa ann. in kau īho la ua poe nei apau, a aole hoi l lluliu mahope mai, ua hoe aku ia hikeu no kahi a Si<Janc ma e ku mai ana. ' o Penee atne ,r incent?" ka ninau mua a Mortt:n i ke kokuke ana akt: o lakou e pae i ku'a. "Aol'e laua i hei mai," ka haina a Sidane. "Ke manao nei wau ūa poino laua i ka lno."" Aohe 1 hoolohe o Sidane i ke koi a kona mau hoa. e hoi oia e hooluolu, akn lloko no o ka pnlu ame ka pololi, ua hul aku la oia me Morton no ka h©Je ana e huli no na hoa i nalowale. a ua hauoli oia i ka lohe ua maikai na mea apau o kauhaie, a aohe hoi he nui o ka poino i loaa aku i ka hale. MOKUNA XVIII LOAA KE GUL*A IA PENOE. Me ka bana nui, ame ka paupauaho pu no hoiiua kau aku la o Simon Penee maiuna o ke kiekieoa e nana ana t ia moana. tne ka liaawi ana mai o Vincent i ke kokua ana i kona hoa. Ua nana mai la o Penc« i hope me ke ano kamUna. & hoomaka aku ]a e ukali i ka meheu o kona hoa opiopio no ka ulunaheie e ku mai ana ma ko laua ala. Ua loaa Iho la ia laua he maaOahi ka hele ana ma ka lihi pali e kokoke ana 1 ka moana. a ma ia aia, u& holomua ka iaua huakaL Ma kekahi mau wahi ua. liookauluala laua i ka iho ame ka pli «a& i m awaawa. aka nae. ua hoomau aku no laua i ka bele ana ma ke ala no ka hema. Mahope iho o ke kani ana o ka hom umi-kumamalua o ke awakea, uanoho iho laua e al 1 ko laua «Onaawakea maluna o kr»kahl «mbl puu pohmMn e

' nana ana i ka moana. He elua mile I ka hema, e ku mai ana kekahi puu e oioi ana iloko o ke kai, a ma kela aoao aku o ua puu nei, aohe he ikeia &ku o ka «aina. Ua hooholo iho la laua e pii no luna o keia puu me ka manao e ike maopopo ia no ka aekai hema mai keia wahi aku, a malie paha, e maopopo pono no ka waiho ana o ka aina. He hihipe'a ka uiu ana a na mea ul'u o keia aia a laua i lawe ai, a o Penee ka mea mamua. Me ka hikiwawe, ua uwa ae la oia a_jwalawala ana ilalo i kona hooku'i ana mai ia Vincent i kona holo ana mai i hope. I ko laua nana ana aku, e ku mai ana ma ko laua ala he mea i HVte loa me ke kino kanaka, e kau ana r.a lima iluna, a e keke mai ana hoi na niho, a he pupuka ka nanaina o na helehelena. Me ke kanalua ole, ua nana pono aku la o Vincent a ike iho la he kii pohaku keia, a ua kahea hou aku la oia i kona hoa e hele mai, aohe he wai- ! wai o ka makau ana. , Ma kekahi wahi oneanea e ku mai ana mamua o laua nei, ua ike aku la iaua nei i na paia helelei o kekahi luaklni kahiko, a peia pu no hoi me na kahua haJe i helelei o na halealii o ke au kahiko loa, ke au hoi i komo ole ma na moolelo o ke ao nei: Ua hoomaopopo iho la o Vincent he kahua keia o ke- j kahi kulanakauhaie kahiko. { He mau eka ka i uhiia e keia mau mea. a he 100 i-a wale no ke kaawale mai ka pali mai e kokoke ana i ke kai. Ua hoomaopopo iho la laua nei I kekahi mau punawai nani o na 1% i hala i uhiia e ka iepo o na keneturla he nui wale. Iwaena konu o keia kulanakauhale helelei, e ku ana kekahi puu me he piradima la, a maluna iho o keia, e waiho mokaki ana na pono o kekahi hale nanl o na ia 1 kaahope aku.. Ua pii aku la o vincent maluna |K»no o ka puu a nana ae la ma o a maanei o ua kulanakauhaie nei me ka piha ehia. a ua ike ma ka papahele pohaku 0 keia luakini kahiko. Ma kekahi kuono, ua haneeia ka papahele, a na ia mea i hoike mai I kekahi ala malalo o ka honua i maopopo ole ka nui ame ka loihi. f Ua hookuukuu iho la o Vincent a hikl 1 ka papahele ma]alo. I kinohi aohe he hlki iaia ke Ike pooo, aka, 1 kona maa ana iho i ka nana ana iloko o ka j pouUuli. ua ike iho la oia. nana ae !a ma-o a maanei, a hoomaka &ku la e he- !« ma kekahi ala e waiho mai a&a ma kona aoao hema. { Ua kahea Iho la o Penee mai luna iho, a ua pane ae le o Vincent, a ma ka Penee hoolohe iho. me he mea la< mal loko ae la leo o kekahi lua kuoaoau. 1 kona hiki ana aku 1 ka paiena pau o i ua ala nei. ua ike akn 1« oia ua paa : ka puka e komo aku ai lloko o kekahl , ««h! keexta uuku 1 ke panihapa ia e ke-1 pohaku I oiokaa mal luna Bjo. , Ua ho-a ae ia oia i kekahi ahi a komo aku ta no ioko. Ua uluia na paia o ua' wa&l lumi nei • na mea ulu limu o na : ano like oiei, a mahope, ua ike aku la ; oiaike hekan mal o kekahi mau kll :

ma na paia ekolu o ua wahi lumi nei. He mau kii hoomanamana keia, a he 1 pupuka hoi ke nana aku, a he piha hoomaka'uka'u, a ina e laweia kekahi o

kela mau kil iwaena o na pegana hoomanakii.e haule no lakou m« na alo Ilalo o ka honua a hoomana i keia mea me ka naau apau. Ua kau laianl la keia poe kii maluna 'o kekahi pnpa po|haku palahalaha, lalau aku la o Vin- ! cent I kekahl kii a nana pono iho la me ka malamalama o ka la. I kona hapai ana ae. ua kahahaia oia i ke kaumaha, a ua manao Iho la oia he kii keleawe paha kelau a ua hapa'upa'u hol no ka waiho loihi Ioa me ka hoohinuhlnu ole ta. Ua Ike aku la o Vlncent 1 ke ku mal o Penee maluna me ka manao ole e hele mal lialo i kahl a Vlncent e ku ana. "B nana mal paha oe I keia kil I ioaa ae nei ia'u," "wahi a Vincent me ka haaw| pn ana aku l ua kii nei ia Penee "He wahi kil pupuka maoll no hoi kela, wahl a Penee, me ka lalau ana mal me ke ano akahele. ..Kaumaha maoll. Heaha la kela mea 1 hanala ai keia mear' I kela wa ua puka. mal la o Vlncent mal loko mai o ka lua a hoomaka Iho la e hoopuehu I ka lepo e plplli ana I leona lole.Ua hoomau lho ia o Penee I ka nana aua i ke kii. He ano haull ka hooluu. a he laumania hol ke haha Iho. "Kaumaha ano e maoll kela mea ī" wahl Ijou a Penee I olelo ae al. TJa kakaa ae la koaa mau maka a ano pihoibol hoL "B haawi mal oe I ko pahl ta*u." wahi a Penee. tJa nao Iho !a o Vincent Holpo o kona pakeke a wehe ae !a I kana pahl pakeke. Ua onou aku la o Penee i ka oiol o ka paia Hoko o ka pukailiu o ke kii a will ee «u & l kona wel*e ana mal e waiho ana kekahi mau apaaa lillii Wnuhlnu. "He gxūs% ke»*!'* wahl ana. i hooH» ae at Gttla! He m!a maikai loa kela! He nni p«ona hoi a oi ke kaamaha?" Vm loll ano e ae la ko Penee nanaina Sawa.Ika.lke aaa o ua onamlllona ne| S keia mao apana enla ma kona-U-ma, «a paxL ioa ae la koaa makau a oa

pH ae la kona manao alunu da!a. e llko: hol me kona ano mau, I ke pl. T*n pna iho la o!a i ke kil mp n«t mnnnmamilima e upiki ikaika ana, a nana mai lu m« ka heleholena piha alunu a ku*>rni aku la a kaawalo. ; "Ihea kahi 1 loaa al o kHa mea lal oe?" wahi a ua Penee nel I ninau mal, at ia Vincent me ka piha pihoihoi a haalulu hoi. "Iloko o ka lua," wahl a Vlnrent. mo ke kuhi pu ana I kona llma iioko n ka lua, "He nui loa o kena anokil malok<> o lalla I koe aku nel." "Ea, e lawe aku oe ia'u llaila!" wahl a Penee me ka leo malle ano hoomallmali, a ua nana ae la ola ma-o a maa» nel me ka manao paha o Ikela a lohei?i mai paha e kekahl poe okoa. "No kaua kela mau walwal apiu.' wahi a ua onamlliona hapauea n» i hoomau mal a! I ke kamaillo &nn kona hoa. me ka hamohamo ana tr.il ke kua o Vlncent. "No kaua keia, lohe oe. no kaua kela walwai (eula. I kaua I loaa al. la oe ame a'u. No kau< wale no kefa aole no kela poe e a<*. t kokua mai oe la'u I hIW aku au no lali oka lua. He makemake ko'u e ike. h, mea olalo auanei he mil loa o keia aru kli malalla? Mnlia paha ua llk> ote ki lakou ano me kela. O, ua oi ae ka n«.j mamoa o keia. Ala Ihea? Mahei k aia e hlki aku al? Poeieele maol! lalo nei! Ea, e paa mal h<rf oe i ku lima!" (Aole i pau.) i

HE PUPUKA HOI I KA NANA AKU.