Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLI, Number 34, 21 August 1903 — Ka Haiolelo a D. Kahaulelio [ARTICLE]

Ka Haiolelo a D. Kahaulelio

Heaha ka manao, a pehea la ke kulana i ioaa mai ai keia la a kakou e hauoli nei? Ma kekahi la o ka malama o Feberuaii, o ka M. H. 1845, ua hekau mai U ma ka nuku o ke awa o Mamaia. ma Honolulu, Oahu. ka moku o kekahi haku alii opio o Beritania Nuū o George Paulet kona inoa, a ma kona manao pakaha o ka Umaikaika, axre ka. hao waie i ko kakou aina aloha, ua ieie mai la oia iuka o ka aina a ma kahi o ka pahu hae e ku ana maluni o ka papu pohaku o Honolulu ua huk« ae ia oia i ka hae o Berltania Nul, a weio ae la ma na welelau makani o ua kukalahale nei o Honolulu. la manawa, ua Ui iho la ke kaumaha maiuna o ka Moi. ame na makaainan?, na ohana alil mai keia pea a keia pea o ko kakou aina aloha. Iloko o keia wa piiikia. e noho ana ko kakou aina, malaio o ke Kumukanawai, ame na kanawai. a o na hooponopono aupuni ana, maialo ia o ka. hoomalu ana o kekahi man makua o ka pono oia o Rev, WiUiam Likeke ka Noeau, ame'A. F. Judd, ka Haokila, ka iuaui o ko kakou iunakanawai Kiekie A. F. Judd i hala koke iho nei ma kela aoao o ka honua: a i ke au hoi o ka noho Moi ana o Kauikeaouli, Kaleiopapa, Kunuiakea. Kamehameha 111, Kaiokomaikai nui, me kona leo walohla o ke aloha aina, aloha Aiii, a aloha makaainana. ua puana ae ia oia i keia mamala oielo: "E na haipule mai Hawaii a Kauai, e puie nui ! aku oukou i ke Akua Mana Loa o ka Lani a me ka honua, i hoihoi hou ia mai ka Ea o ko kakou aina." Ua hooko aku na haiuuie i keia leo aiii, a ua peiu iho na kuli i ka honua, ma na wahi mehameha ma na mauna, a ma na ana, a ma na luakini. O ,T. P. Judd ke Kuhina Waiwai, ka mea i kapaia, "Ka haokila makeneki o ko kakou Aupuni ia mau la o ka pilikia, ke paio nei oia ma ka palapala me keia Haku Alii opio o Berilau'.a Nui, a o na Komlstna, ame na Kani kela e noho ana ma Hawaii nei, ke holo ala na palapala i ko lakou niau Aupuni, no ka pono o ko kakou aina aloha. A o na Haku Alii hoi ame na kanaka koikoi a ikaika i maa i ke kaua i na la o Kamehameha I, ke koi nei lakou i ka Moi, ame keia mau makua o ka pono a mau Kuhina hoi o ko kakou aupuni e ki poka aku i ka moku o keia alii o»io o Beritania Nui. Aka, mamuli o ka manao haipuie o keia mau kuhina, ua kaua aku laua i keia manao kaua; a peia i hookahe ole ia ai ke koko o na makaainana o Honoiulu. Iloko o keia pilikia o ka aina mamuii 0 ka pakaha ana o keia haku alii George Paulet, o Beritania Nui, a la\ve i ka Mana ma kona lima, ua ike ia aku la kekahi moku kaua nui e kikaha ae ana mawaho o Daimana Hila, ua hele a lulu na pea i ka makani, a hekau iho la i kona heleuma ma ka nuku o Mamala. Eia ka, o ka hoola ia o Hawaii! Ka Hon. Adlmarala Thomas o ke aumokukaiaa o Beritania Nui, ma ka moana Pakipik£. Ua hookuu awiwi iho la na sela i ka waapa alii o ua Adimaisala Thomas nei, a kau iho la oia me kona aahu pilali o ke kulana Adimarala, a holo mai la oia iuka o ka aina, o ka mv • nawa ia e-o ae ana na kukuna malamalama o ke kakahiaka maikai o ka la 31 o lulai, o ka makahiki 1843, a lele mai la oia iuka o ka aina, ma kahi 1 kapala ka "Uwapo o Pakaka" (James Robinson wharf) a pli aku la kona mau alii ma ka papu a huki iho la i ka hae o Beritania Nui ilalo, a welo hou ae la ko kakou hae Hawaii nani i na welelau makani o Kuloloia —e. A pela iho la I loaa mal ai ia kakou keia la hoomanao a kakou e hoike kula Sahati Pualiinuwai nei.

Ia manawa i kukala ae ai ko kakou Moi i aloha nui loa ia Kamehameha 111 i keia mau moto kaulana elua maluna o na papalina aloha o "Kuu aina hanau e Nou wau e mele nel Aina maikai. O na Makua o'u, Me na keiki pu E o mai o a o, Kuu mele nei." 1. "Ua mau ke ea o ka Aina i ka Pono." 2. "O ke kanaka pono, o ko'u kanaka ia, & ki& ka noho ana o ka Mana Hooko o ke aupuni, ua kukala ia a puni ka aina, e malama ia ka la 31 o lulal i la kulaia no ke aupuni." A ua oi aku ka maiamaia ana o keia la 31 o lulai. mamua o ka la Kuokoa, ka la SS o Noeinaha, 1545, ame na ia hanau o na Moi, koe wale no ko Kaieiopapa Kamehameha 111, ka mea 1 kapaia;" Ka lokomaikai nui." Ua mau ka malama mailani ia āna j o keia la ma na wahi apau a puni ka | aina, aka, ma Lahaina nei ka oi loa aku, oiai, ua hoala ae ko onei mau letle hanohano, ame na keonimana koikoi o ka aina, i mau ahahui hoohauoli no ua la kulaia la, ame ia hanau o na Moi. 1 kokua pu ia e ke Klaaina. Hon P. Nahaolelua, oia hoi; Ahahui Anuenue, Lai Kealoha, ame ka Ahahui Kalepa. *A ma ka makahiki 1870. ua kapae »a ka malamaia ana o keia la, mamuli o ka huhu o ke kuhina kalaiaina P. W. Hutehsott o ka Moi Kamehameha Y, a p<*la iho la i hooholo ai ka Mana Hooko oia wa/e pau ka malapnaia ana o keia la 31 o lulai ma ke ano kulaia. : A ma ka manawa o keia kupiliklii i o ka aina. ua haku iho la ka puall paele puhiohe o ka Moi i kekahi mele kauiana ia mau la, a ua iilo ia i Mele Ltxhui no na kula aupuni a puni Ka Paeaina. oia iho keia maialo nei: Aloha ka aina, O kakou aoau. TTa IHo i ka enemi. Ka pakaha 11 ma nul. Chos:— H:Ua hoihoi mai ke Ea:!l Ua hoihoi mal ke Ea. Kau hou ka Hae Hawaii. Ua noho U ka Aina, O kakou apau. Na 'lU, na kanaka» Na malihinl du. lTa hiki mai ka hoola. Kau hou ka Hae Hawail. Mumule ka enemi, A hoi wale no. I«anakUa ka pule, A na haipule no. Mai Hawnii a Niihau, \Vvlo hou ka Hae Hawaii. & KAPU»