Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLI, Number 35, 28 August 1903 — HE MOOLELO NO RODERIKA O KILADEA KA NAITA KUPAA MAHOPE O KA MEA ANA I ALOHA AI. AME KATE MAKAMURAGA. KA U'I NOHEA A HOOILINA OIAIO O KALELOGA. [ARTICLE]

HE MOOLELO NO RODERIKA O KILADEA KA NAITA KUPAA MAHOPE O KA MEA ANA I ALOHA AI. AME KATE MAKAMURAGA. KA U'I NOHEA A HOOILINA OIAIO O KALELOGA.

(Uuuhāia e 8. K. Nawaa-) MOKUNA VI. KA PULE. "I ola no ka pule i ka la o ke ola I ka la o ka make, he maua Hilo.*' "E ha'i akn iaia. ua lawa ka manawa nona e hiamoe iLo ai mamna o kona hoonioni ia ana aku," wahi a ke kanaka e kn ana ma loaa ana ia oe he hiamoe loihi ke hana koke akn oe ia hana, me keia mau oielo «a huli ae ia ua mau kanaka la a hoi aku la. O ka liana inua a Koderika i hana iho ai i ka wa i hala abu ai o kona mau <hoa papaleo. oia no ka hoao ana e hemo kona mnn lima a ua hauoli iho la oia i ka ike ana ua hiki no t iaia ke wehe at- i kona mau lima me ka maalahi loa. He wahi mea liilii loa keia, eia nae ua manaoio iho la oia he hoailona ia oka laki. Ina e hiki una ke huna iho i keia mea mai kona mau hoa nana oia i lawepio uiau «laila ua hiki iaia ke hana aku i mea nona e palekana ai. I kon t ike ana ua hiki no iaia ke wehe ae i ke kaula e paa ana ma kona, mau lima, ua<huli hoi aku la oia no kahi ana i noho mua ai a hihnai aku la oia ma ka paia, a iloko o ka wa pokole ua hiolani aku la o'a iloko oke kulii>olipo hiamoe,—ae, ua kulipolipo io no e hiki ole ai iaia ke lohe i ka nakeke ana o ke pani pohakn, a i ala walo no oia i ke kau ana aku o kekahi mau lima maluna o kona poohiwi. "Heaha keia?" wahi a Roderika i ninau aku me ka puiwa nui me ke ku pu ana ae iluna, a ia manawa ua aneane e h'*mo aku na kaula i hoopaaia ai oia, a na ka malamalama o ke kukui e oiinolino mai ana i kona inau maka i hoihoi mai i kona noonoo kanaka, a roa ia ano aole i ike ia mai ka alualu O'ke kaula e paa ana i kona muu lima. . . "TJa makemake ia oe/ , wahi a ke kanaka i hookau aku ai ī kona mau lima maluna o na poohiwi o Roderika. u Ua ao anei?" i ninau aku ai o Roderika. "Aole. Ke aneane aku nei i ke kulu aumoe; aka ua kokoke inai ka hora, a aia a hiki mai ia hora e hoomama ia aaa uo kou mau noonoo." Ua komo mai la ke anu maeele iloko o ke kino o Ka opio, a no kekahi manawa ua kaumaha iho la kona manao. Ua hoomanao ae la oia i kekalii mea ana i lohe wale ai, o na Birehona o kp wa i lmla aku ua maa lakou i ke kau ana mai i na hoopa'i maluna o na opio i na hora o ke aumoe, a aole anei lie oiaio eia oia ke lawe ia aku nei no kahi e lilo aku ai o kona ola? Ua aa mai anei o Baraina Duna e lawe ae i kona ola? No keaha hoi e nele ai ia mea? Ua pepehi mainoino akn oia i na kanaka ame na kahuna; a no keaha hoi oia e aa ole mai ai e lawe ae i ke ola o kekalii kanaka e noho pio ana malalo ona V' Me na alakai elna ma kona mau aoao, ua alakaiia okn la o Roderika mai kona wahi i lioopaaia ai a hiki aku la '> V' ke ,j na nui inaluna, a mahope o na minute pokole o ka noho ana ilio n«a ua koena la, ua alakaiia aku la keia no walio o ka hale, a malaila oia i ike ai iia nalo aku ka pouliuli o ka po mamuli o ka ho-aia ana o kekahi ahi nui nona hoi ka malamalama e poha pono ana maluna o na paia oua hale la. Ua alakai loa ia aku la keia a 'hiki ika puka pa pi ? o ana i komo mai ui ika la mamua iho, ; a maanei oia j ike aku ai i kahi e a ana ua ahi la, aia ma ka piko o kekahi puu kiekie: ua ike pu aku la no hoi oia i ka noho mai o ka alia kanaka a puni ke ahi, me lie mea la e kali mai ana o kona hiki aku. ' 4 Heaha kela?" wahi a Roderika i ninau aku ai i kona mau hoa. O ka Noho Hookolokolo ia." i paneia mai ai no kam ninau. l'a hoomaopopo iho la o Roderika ua lohe mua no ia i ua leo la a iaia i nana pono aku an ka mea nona ka leo i pa-o mai ai ua ike aku la oia o Kanakuka nd ia. Aole i ike mai koua mau hoa ua aiualu kona kaula e paa aua, a ina ua hooholo iho kona man enemi e hana ino mai iaia, alaila he mea pono nona e hemo ae, mamua o koua liiki ana aku i kahi a ka aha kanaka e noho mai ana. "Alaila, o keia mau hoomakaukau ana no'u no ia?" '•Ae, e Sir Naita, v wahi a Kanakuka i paue mai ai me ka olneiii. a A malia paha ua hoopa'i ia mai wau q make?" "Ke manao nei wau oia ana ka haāwina e kau ia : :ai ai a maluna ou. v " %, E hoao mai ana anei o Baraina Duna e pepehi mai ia'u?' v "No keaha ka mea e nele ai?' 7 ' "Aole anei i loaa aku ka maka'u iloko ona no ka inaina e kau mai ana maluna ona mai ko'u makuakane mai?' ? Ua aka henehene mai la o Kanakuka a pane aku la: u No keaha ka paa ana iho ona Barona īko lakou huhu a hiki i keia nianawa? Ke hai aku nei wau ia oe, e Koileiika, nuumia o ka napoo ana aku o ka la o ka la apopo, e kilohi iho ana ka Barona o Kiladea inaluua o ke kino kupapau o kaua kēiki." "Pela auei oukou e hana nei i ka oukou mau pio? * "Pela makou e hana nei i ka poe haowale i k < makon mau pono. O, mai noonoo oe e hiki ana ia oe ke pakele akuv ? "O ka pono ame ka pololei ka ? u e ninau aku nei la oe.'* "Alaila e sua iho oe e loaa ana ia mea ia oe." l T a ike iho la.o Roderika ua hiki mai kona nianawa e hoao »i e hoopakele i kona ola iho. la lakou e hele nei ua hilinai iho Ia oia me ka ikaika maluna o kona mau alakai, a ua kaikal ae la hoī laua iaia nei me ke kunukunu ole iho. I keia manawa aia lakou ika hapalua o ke alahele, a e pii ana hoi lakou iluna o ka puu. a nia kekahi aoao oka ihomi e waiho mai ana kekahi ululaa ī nui. laa oia e hiki ana iloko o na ululaau la alaila e palekana ana paha oia. Ua wedie malie ae la oia ike kaula e paa ana i koua mau lima, ai ko manawa no i hemo ae ai o kona mau lima, oia no kona nnuiawa i ku'i aku ai ia Kanakuka ma ke kumu pepeiao, a na ia mea i hooponiuniu aku iaia a hina ana iluna oka lepo. Ua lele koke aku la oia mu ka maiua nui a holo aku la no loko oka ululaau no kona ola iho. Ua lohe aku la oia i ka naua ana mai o na kauaka mahope ona ame ka pahuiuihu mai o na wawae. aka ua loaa mua aku la īaia ka wa e kaawaie aku ai mai kona mau hoa e nhai nei iaia, a ua hiki mna aku l& oia iloko o ka ululaau mamua o ka hiki ana aku o ka poe e uhai nei. la Rotlerika i komo aku ai iloko o ka ululaau, ua hooman aku oia i ka holo ana nie ka mama nui, a ua loaa mai la hoi kona ike aua i kona alahele e hele aku nei mamuli o ka malamalama unku e uiuiki mai ana mai ke ahi e a ana iluna oka pnu. Malioue mni ua knmo aku la oia iloko o ka hihipea laau a nalo aku la ua malamalama la, ~:i na ia m«i i kono nuii iaia e hele aku me ka makaala l« a. I keia ma nawa aole oia i nana iho i kona wahi e hele nei, o kona manao noi wale uo o ke aku mai ka poe e uhai nei iaia, ke «uaopopo ole la no nae iaia kahi kupono nona e pee iho ai a nalo. He nni na l>oopoo pohaku. na pohaku. ame na ahua ana e pii aku ai, a na t»«lawai piuepine aku oia me na kowaH e hihiana ma kona alahele, fia liae aole oia i kaea iho. Ua hmimau aku la oia ika hele ana e koino kulipoU|>o loa aku ana iloko o ka hihipea laau, a he hora a o ! keia hele ana ona me ke kokoke ole mai oka poe e uhai nei iuia. No ka J*o|>e loa, ua hiki aku \a j>ia i kahi e ku ana kekahi paii pohaku uihiuihi, ii ma keano o ka ia nei ike aku, he pali pohaku nui e hiki ole ai i kekahi mea ke pii aku iluna. Ua puka 'uai la ka mahii.a i keia manawa, a o kahi malamalama unku i loaa mai mamuii o ka nahiua oia ka mea nana i hoike mai iaia he mea hiki ole inla ke kooniau akn ma ia alahele. 1 keia manawa ke kokoke mai la ka jhw e uhai nei iaia. a inia e kn nei a nana akw i keia pnu e ku mai nei 'imua o kona a!o« ua ike aku la oia i ka malamalama mai o na ahi lamalama t u hai nei iaia. He hookahi wale no mea e hiki ai iau hikiwawe i'loaa iaia, ua pii koke aku la oia ilnna u * hu«a iho ia oia iaia iho iwaena o na lau mmk-.

laia no a pau ae kona hooponopoao aaa i kona wahi e pe<» iho ai. ua hoea mai la kekahi mao kanaka malalo iho o kahi e pee nei. a mahope mai ua hoea hou mai la kekahi poe a hiki waU i ka hlki ana oko lakon heluna ika umi kumamaloa. Ta kukaknka iho la ua poe nei no kekahi manawa pokole a lohe aku la keia i na mt-u apau a lakou e kamailio ana, a ike iho la keia eia keia poe ke makemake nei e inu i kona koko. Ua maheW ae la ua pt»e la a hele aku la kekahi poe o lakou ma ka aoao akau a ma ka aoiio hema «o h v i. Aole i loihi loa iho, ua hoea hou mai la kekahi poe o laki»n, a hele akn la 110 hoi e like me ka hana ako lakou mua ae. I a uoho ihri ?a no o Roderika ma kona wahi i pee ai a hiki wale i ka hala loa ana aku o ka poe e imi nei iaia, a iho mai la oia a hoao hou aku la e hele. Xa ka malamalama o ka mahina i hoike mai iaia i*»a oia e makemake ana e hele aku no St. Anaru. he mea pono iaia e hele aku ma ka aoao akau, a oia no hoi kana i hana iho ai, a aole ne hoi i loihi loa iho, ua hala hope ae la ka puu mahope ona, a hoea aku la oia ike kula laau ole. E like me ka pii ana ae oka mahina. peia i ioaa mai ai iaia ka malamalama e ike aku ai i kona alauele, a nalo aku la no hoi ka maka'u mai iaia aku. Mahope o kona hele ana no kekahi wa loihi. ua maloeloe iho la kona mau wawae, a .hooholo iho la oia, e hoomalia no kekahi nw* nawa pokole. Ua ike iho la oia aole he mea pono iaia e hoohala loa i ka manawa ma ka hoomaha ana. a he mea pono no mia ke kaa wale aku mamua o ka puka ana mai o ka malawalama o ka la, a aole wale hoi oia. aka e loaa ana iaia he manawa e hoomaha iho ai mamua o ke kokoke ana mai o ka poe e huli nei iaia. a na ka n.alamalama hoi o ka la e kokua mai i kona hele ana aku me ka n?aa lahi. Ua komo mai la no hoi ka manao iloko ona, malia paha eia no kekahi o kona mau kanaka ke hele nei e huli iaia, a ina oia iho ia, alaila e loaa koke mai ana na kokua iaia. Mahope o kona hoomalia pokole ana, ua hoomau hou aku la oia i ka hele ana, e hooikaika ana hoi me ka pauaho ole, a mahope o ka hala ana o kekahi mau mile loihi, ua hoomaka mai ka maluhiluhi i kona mau wawae. No ka pololi ame ka loihi o keia wahi aua ji ihele ai, a mamuli no hoi kekahi o ke ola pono ole o kona wahi i eha mua ai, ua hooholo iho la oia e hoomaha iho a e hooluolu ilio I hoi no ke koena o ka po, a hoomau hou aku i kona hele ana ke puka mai ka la o kekahi la ae. Ua hiki aku la oia i kahi e waiho ana kekahi poopoo nui e hihiia ana e ke kowali, a malaila oia i moe iho ai e kali ana hoi oka hoea mai oka la. Ua pauhia loa īho la keia i ka hiainoe, me ka lohe ole ae i ka hauwhlaau ma kona man aoao; a i kona ala ana mai, aia hoi na kukuna malamalama o ka la ke hoolei pau iho la i ko lakou malamalama maluna iho ona, eia nae iaia i hoao ae ai e ala iluna, ua kaomiia iho la keia maluna iho, a lohe aku la oia i ka pane ana mai o kekahi mea: "Ae, e Sir Naita, ua maikai mffoli no kau moe ana." Ua kuakuai iho la o Roderika i kona mau maka a huli īie la oia a nana ma o a maanei. Ma kona aoao e ku ana o ame Baraina Duna, a inahope aku hoi o laua, e ku mai aua kekahi poe eono ko lakou nui. • "Pehea oe, e kuu opio," i hoomau mai ai o Baraina Duna i ke kamailio,ana. "Ua hiki anei ia oe ke hoi hou aku uo kahi au i hole mai nei?" "Alaila, he pio hou no wau nau? M i pane aku ai o Koderika. "Pehea ka? Mai manao mai paha oe ua pau ae la kou noho pio ana 'mai na'u." Ua palnlu iho la ka opio i kona mau maka, me lio mea la e noo--1100 ana oia ina paha «he oiaio keia mau mea ana e lohe nei a ī ole he moeuhane paha; eia nae aole i hiki iaia ke lioole ac i ka oiaio oia mau mea, oiai ua lilo pio hou aku oia iloko o na lima o Baraiiia Duna. a ua liaule iho la hoi ka manaolana i loaa mua ai iaia no kona palekana. Ua nana mai la kona mau lioa iaia mi ka hookae aole no lioi i liiki iaia ke ike ole aku, aia lakou ke aana mai 1a maluna ona ma ke ano oia ko lakou euemi ino loa, a maluua lioi ona e hookau mai ai i ko lakou inaina no ka lahui Nomana-Anagola. Ma ka hoailona a Baraina Duna i haawi aku ai i kekalii o kona mau kanaka, ua kukuluia ae la keia iluna, a nee aku la hoi he elua mau kānaka a hoopaa hou ia iho la ko ianei mau lima. "Ano o Roderika, ke hoi hou nei kakou i kou walii i haalele aku nei, a inā aole he hiki ia oe ke hele aku, e kokua aku no kekal.i o ko'u mau kanaka ia oe," wahi a Baraina Duna i pane jaai ai madiope o ka paa ana o kona mau lima i ka nakinakiia. "Aole o'u makemake i ka oukou mau kokua," i pam.i akn ai o Roderika, oiai ua loaa mai la ka manao iloko ona e lioike aku i kona mau enemi aole lie maka'u iloko ona. "I olelo mai la oe pela no ko makou ae ana c wailio mal'e ia oe e hiamoe ana. Ua olelo mai o Kamakuka ia u e hoala aku makou ia oe a e hoi koke aku; aka ua loaa mai ka manao iloko o'u he inra pono e loaa ia oe ka hooluolu ana, a no ia mea ua waiho 'ho wan i na kiai e malama aku ia oe," wahi hou a Baraina i pane aku ai. "Ke manao nei wau ua kiekie loa ka la." wahi a Rouerika. "Ae—ua kokoke aku i kau wahi o ke awakea." Ua puka koke ae la na oleio o ke kaumaha mai k,» opio īuai. Ina pa*ha aole oia i liiamoe loa, ina no hoi ua lilo hou ole oia i pio. Ua nana mai la o Baraina Duna a ike mai la i ko ka opio ui**a e nalu nui ana iloko o kona noonoo, a pane mai la oia: •'Aole he waiwaM nou e noonoo nui iho ai no ka manawa i loaa ai ia oe no kou palekana a liaule wale. Ina e hiki hou ana ia oe ke holo aku mai ia makou aku-, alaila ke luii aku nei wau ia oe aie ka oiaio, aoie loa he poe e uhai hou aku ana inahope o kou meheu." Ia lakou i hoi aku ai, ua ike maopoi>o iho la o Roderika aole no oia i mamao loa mai kahi ana i holo aku ai, oiai aole i loihi Ic i k; ,? ;: hele ana aku o lakou, ua liiki aku la lakou i ka puka pa e hoopuni ana i ua paia o Wela ka Hao; aka aole lakou nei i koino aku iloko „> ua puka la, ua hoomau aku la lakou nei ika hele ana n kah ? puu ana i ike ai ika a ana oke ahi ika po mainua iho. Ua pilia ua pm la i na kanaka no lakou hoi na leo e hooho ana me ka hauoli nui i ko lakou ike ana mai i ko ia nei lawe ia aku. u Ke ike nei oe, e Roderika, ua makaukau ko*u mau kanakn no kou lioea ana aku. Ua hoouna mua mai makon i ka loue no kou loaa ana," wahi a Baraina i pane akn ai ia Roderika. (Aole i pau.)