Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLI, Number 37, 11 September 1903 — Page 2
This text was transcribed by: | Kekai Robinson |
This work is dedicated to: | `Ikea Liloa Pili Robinson |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
ELUA NUPEPA KUOKOA, SEPATEMABA 3, 1903.
KA NUPEPA KUOKOA
No ka Makahiki - - $2.00
No Eono Mahina - - 1.00
O NA OLELO HOOLAHA APAU E HOOUNAIA MAI ANA NO KA HOOLAHA MALOKO O KEIA NUPEPA, E HOOUNA PU MAI ME KA AUHAU, A INA AOLE, AOHE NO E HOOKOMOIA . E HOIKEIA AKU NO KA AUHAU OLELO HOOLAHA KE UI MAI I KE KEENA NEI.
O na Dala apau o ka Pepa nei e hoouna pololei mai i ka HAWAIIAN GAZETTE COMPANY.
HOOPUKAIA E KA
HAWAIIAN GAZETTE CO
Hookomoia ma ka Hale Leka o Honolulu, Pa nalaau o Hawaii, ma ke ano mea o ka apa Elua.
DAVID L. A-I, Lunahooponopono
A. W. PEARSON, LUNA NUI
Honolulu, Oahu
POALIMA: SEPATEMABA 11, 1903
Aia a hala ka la ekolu o Novemaba e hiki mai ana e maopop ai ka lehulehu i na luna aupuni kalana, aka o ka mea i makemake nui ia oia no ka puka mai i poe kupono, makaukau a naauao, a i mea e manaolana ai, o ka hoomaka koke no i ka hoeueu, ka halo hamau ana ame na hana apau pili i ka oihana wae ame koho maloko o na aoao kalaiaina.
He leo keia i ka poe i lawe haahew ae ai i ke kulana elele ka poe ia lakou ka wae ame ke koho ana i mau moho a ia kakou lehulehu hoi, aia no ia kakou ke kikowaena o ka mana a o ka manawa kupono loa keia e noonoo ikaika ai i ka manawa o ka hana aole o ka waiho a hala ke kumu o ka hana, alaila hoomaka ka liki pa'upaka.
KAAHUMANU POHAKU.
Aohe mea hoohalahala i ka waiwai ame ka maikai o ke kukul kia-hoomanao ana o ka mea i hala, a no kekahi hana ano nui e ae o ka pono pilikahi a pono pililaula, e like me ia e hana mau ia mai nei, pela ka mano ulu o ka Ekalesia o Kawaihao i hoohana ai a ku ana keia papa-pohaku mabala nani, he pohaku kia-hoomanao no ma makuaalii Kaahumanu ka Moiwahine o Hawaii Paeaina, i weheia ma Kawaihao no ka manawa mua loa imua o ka lehulehu i ke Sabati Augate 30, 1903.
He elua haawina maopopo ma keia kukulu kia-hoomanao ana - akahi, oia no na hoomanao mau o na hoahanau ame na hoaloha o ka ekalesia ma ke ano he hoahanau o Kaahumanu no Wawalahao, oiai, ua loaa keia manaoio, he makuaalii haipule io ia - a o ka lua, oia kona kulana ame kona ano, "he moiwahine."
Ma na hoike manao ana o na hoahanau i nele ole ai ka hoomaopopo ia aku o ka loaa i'o o ia mau ano haawina ia lakou, alaila, ua kohu loa keia kukuli kia-hoomanao ana, oiai, ua like ka hana me ka manao.
Ke manao nei ke Kuokoa o ke aloha alii oiaio ia, a aloha lahui, a aloha aina, no ka mea o na hana na hoike e hooiaioia mai ai a o kekahi o ia mau hana oia ke kukulu kia-hoomanao e like iho la me ka Kawaiahao i hana iho la.
Eia nae, he nui ka poe i kapa iho ia lakou he poe aloha alii a aloha aina eia nae, o na hana i hanaia e lakou he mau hana ku'e loa i ke kahua ponoi o ke aloha alii a aloha aina - o ka lo-la i ke alanui, a o ka poholalo ame na ino no apau, o lakou ke helu ia iloko olaila, a o ke kanaka kukalahea i kona aloha aina, iaia nae keia mau haawina aole io i kanawai a ka nui wiwi o kona aloha alii a aloha aina.
UA APOIA ME KE OHOHIA.
E like me ke ana e panaila mai ai pela no e panalia aku ai.
Ua pili pono keia manao i hoikeia ae la maluna i ka Hoomaikai a ka Elele Lahui o ka Teritori o Hawaii, Keikialii Kalanianaole i hoopukaia e ke Kilohana nei iloko o kekahi o na helu i hala, he hoomaikai kiekie loa ia Hawaii Paeaina no ka lanakila hiwahiwa i papahila ai maluna ona o ka lilo haahea ana o ka noho elele lahui o keia Teritor, i waha-olelo iloko o ka Ahaolelo Nui o Amerika Huipuia.
O ka lanakila ka i hanaiia aku e ka lahui maluna ona ma ke koho lokahi ia ana e ka hapanui o ka lehulehu a o kona lanakila ana ua lilo iho ia oia i kauwa aole na ka hapanui o ka lehulehu wale no, aka o ka hapauuku kekahi i kuleana, ma kekahi olelo ana, he kauwa ola na ka lehulehu holookoa.
O keia haawi makana maikai ana a ka lahui i ke alii opio, ke ana hoi a ka lahui, ua hoi hou mai ia ana ana ma ka paai hoomaikaiia ana mai e ka Elele, a no ke Kuokoa, ke ku nei oia ma ka aoao o ka lahui, oiai he waha-olelo oia no lakou, a ke apo aku nei ia Hoomaikai me ka Ohohia Nui a hoopili mai iloko o ko makou poli.
E like me ke noi i waihoia mai e ka Elele e hookahua ka lahui maluna o kana mau a'o e like me ia i hoopukamua ia - e laa ka huhu haole, hoino pilikino ame na mea like, pela ke Kuokoa e kauwalo io nei ia kakou lahui e hana io kakou i na hana kalaiaina kanakamakua oiai o kakou no ke koo e ikaika ai ka Elele a kakou maloko o kana mau hana apau iloko o ka Ahaolelo Nui o Amerika Huipuia.
A ma ka aoao o ke Kuokoa e hana aku no oia ma ka laulima pu ana me ka lahui maloko o kana mahele hana me ka like o ka ilikea ame ka oiwi Hawaii i hookahi i kona make a i kona uhane, a ma ke kulana ame ke ano o ke kanaka ka like ole kahi e paio pauaho ole ai oia no ka pono pililaula.
KA MANAWALEA O KE ALOHA.
O ka haawi manawalea ana o kekahi kanaka i kekahi mea nona ke kumuwaiwai nui, he elua mahele iloko o ua haawina manawalea nei - akahi, he haawi ana no ke ake e ikeia mai i kaulana ai ola - alua, he haawi ana no ke aloha, a o ka mahele elua ke kahua o ke poomanao nona keia kinomanao, a o ka mahele no hoi keia i pili loa i ka manawalea a ka Makua Rev. Hiram Bingham.
Ma ka haiolelo euanelio a ka Makua Bingham i ke Sabati, Aug. 30, 1903 iloko o ka Luakini o Kawaiahao, i pa-e mai ai kona leo o ke aloha e haawi ana i kona kuleana aina ma kahi o ka eka, oi a emi mai paha no ka Ekalesia o Kawaiahao ma ke ano he pa-hale kahu no ke kahu o ka ekalesia.
He mea maopopo loa, he haawina manawalea keia o ke aloha no ka oiaio no ko ha'i pono oiai, maloko o ka haiolelo i pu-a mai na hoomanao aloha no kona makuakane ke kahu mua loa o ka ekalesia.
E like me ke ano o ka manawalea i haawiia pela ka nui koikoi o ka manao aloha o keia makua i na hana a kona makuakane, ma kekahi olelo ana ae he manaopaa i ka holomua o na hana a kona Haku iwaena o ka lahui a kona mau luaui i hoomanawanui pauaho ole ai.
O keia na haawina e ola ai ka aina ka lahui, ame ke aupuni, a o ke kanaka nona keia mau haawina pookela oia ka pouhana o ia aina, a o ia aupuni.
O ka ke Kuokoa e hoohaili nei ma keia, oia ka lawe o ke kanaka i na mea o keia ano no ke aloha, aole wale ma ka makana aka ma na hana no apau a aole wale no i ke kahunapule aka i na paahana no o na hana kalepa o ko ke aupuni e like me na moho holo balota, luna aupuni kalana e manao nei e holo i ka wa e hiki mai ana i ke kau o Novemaba ae nei. Aole no ke ake e ikeia mai aka no ke aloha oiaio a no ko ha'i pono - e hele na hana apau loa me keia mau haawina aole e nele ka puka mai o ka hua maikai.
"Ma ka Hua e Ike ia ai ka Laau."
E ae mai ia'u e hoomaikeike aku i na kini makamaka mai Hawaii a Niihau i ke poo-manao o ka Nupepa Ke Aloha Aina o Sept. 5, 1903; e kau kehakeha ae la maluna; a oia poo-manao hookahi no ka kuu hoaloha C. P. Iaukea i hoopuka mau ai i na manawa i hala a hiki loa mai no i keia mau la. Ua laweia mai nae hoi ke poo-manao maluna a hoopili ia mai ia'u, oia hoi ma ka'u mau hana e ikeia ai ko'u ano, no ka mea e pili ana i ka palapala waiho a ua hoaloha nei i kona kulana Peresidena iloko o ka Hui (Club) Repubalika o keia Mahele Koho ma ka po Poalima hope loa o ka mahina i hala, Aug. 28, 1903, a ma ka Poaono koke ae no Aug. 29, he mau hora wale no ke kaawale ua heluhelu iho la au i ua leka la me na manao hoakaka pepa maluna ae o ua leka la iloko o ka nupepa Ka Aloha Aina, a mailaila mai ka loaa ana o na ahewa ana i ka'u mau hooko ana i na hana o ka hui a kau iho la ka hoino a ka wahaolelo o ka lehulehu maluna o'u mamuli o kana (Iaukea) mau hana hemahema, ihea i ka wa e Repubalika ana waiho aku i kona kulana Peresidena no ka Hui Repubalika o ka Mahele 3, Apana 5, aole e hoolaha mua ma na nupepa "ua pau au me ka Repubalika ke komo nei au me ka Aoao Kalaiaina Home Rula Kuokoa" a mahope mai o ia wa waiho mai ka leka haalele i ka hui a leka hoakaka paha i na kumu o kona haalele ana, ua manao au he hana hawawa ia.
O ka mea mua e noonoo ai a hoomaopopo, oia no ko Iaukea kulana kalaiaina oia mau la; heaha la kona aoao kalaiaina, he Repubalika anei, a i ole he Home Rula Kuokoa paha? a ina he Repubalika oia ma ka po o ka la 28 o Aug, alaila ua hewa loa ka'u rula ana, a ua pololei ka manao pepa o Ke Aloha Aina - Iaukea, oia hoi he hana hukihuki io ia, oiai, he lala a he lunanui oia no ka Hui Repubalika o Waialua nei, a ua hoike au ma ia hana a'u i hana ai i ka haiki o ko'u mau noonoo, a ina pela io, alaila ua pololei; aka hoi, ina o ke kulana kalaiaina o Iaukea ia mau la he kulana kalaiaina ku-e i ka aoao kalaiaina ana i hooikaika ai i na la i hala, a ua hiki no ia'u ke olelo ae, mamuli io no o kana hooikaika kino ana i huli ai kekahi mau makamaka o ua aina Ehukai nei i poe Repubalika oiaio ka aoao hoi a'u e ku ana i ka po o ka la 28 o Augate; alaila ke paa nei no ko'u manao, o ka'u mau hooponopono ana i na hana o ka Hui (Club) Repubalika i ua po la, ua pono, ua pololei a ua ku i na rula hooponopono naauao, a aole hoi au i hana me ka manao hukihuki a haiki hoi o ka noonoo.
Eia kekahi mea e hoomaopopo hou ia: Ma ka halawai o ka Ahaolelo o ka Aoao Kalaiaina o ka Home Rula Kuokoa i malamaia ma ke Kulanakauhale o Honolulu ma ka la 27 o Iulai, 1903, ua hiki kino aku ua hoaloha la malaila, a ua poloai ia mai e hoike manao imua o ka Ahaolelo, a ua hooko ia aku e like me ke noi, a o ka mea hilu loa, he mau la pokole loa mahope koke iho, ua hoea ae ma ke kolamu o ka nupepa namu "Avalakaika" he palapala akea a ua hoaloha nei e kalahea ana apuni ka Teritori o Hawaii nei a hiki loa aku i na Mokuaina o kakou ana kela aoao o ka Pakipika, e hoike ana "ua haalele oia, kekahi o na alakai Repubalika, i kona aoao - a ke hoohui ia'u iho me ka aoao kalaiaina Home Rula Kuokoa; "hui pu hoi me kana haiolelo ma ka halawai makaainana i malamaia ma Lokoea ma ka la 15 o Augate e ku-e ana i ka aoao ana i noho alaki ai, a kono mai la i na hoa Repubalika i koe iho e hahai aku iaia iloko o ka aoao kalaiaina Home Rula Kuokoa. Pehea keia o Ke Aloha aina? ua pololei anei? ina ua pololei, alaila ke olelo nei au aohe wahi kuleana iki o ka Hui (Club) o Waialua nei, a no ka mea aohe oia he Repubalika i ua la ia. Ina paha o Iaukea i kahea i halawai o ka Hui mamua iho o kela palapala akea ana, a mamua ae hoi o kana mau haiolelo ku-e i ka aoao a i ka noho ana o ua halawai la, a waiho ia ae kana palapala haaelel, a ku-e aku au i ka heluheluia ana o ua palapala la iloko o ka Hui, alaila, he hana hukihuki maoli ka'u i hana ai, a he hana hoaloha ole no hoi, aole nae pela; he mau kulana like ole ko maua e ku ana ia wa, he Home Rula Kuokoa oia ma ka la ana i waiho mai ai i kana palapala haalele a he Repubalika hoi au ma ia la; a ina pela io, alaila e hoea mai ana keia ninau: owai la ka mea i kuleana iloko o ka Hui, a o ka wai palapala ia ke noonooia? o ka Home Rula anei a i ole o ka Repubalika paha? Ua (E nana ma ka aoao 6.)
Ma ke Kauoha.
KUAHAUA KOHO BALOTA.
OIAI, ma ke Kanawai 31 o ke kau kumau o ka Ahaolelo o ka Panaiaau o Hawaii ua haawiia mai ke kuleana e malamaia kekahi kau koho balota a ka la ekolu (3) o Novemaba, A. D. 1903, no ke koho ana i na Luna Kalana, a iloko hoi o kanaono la mamua o ka la ekolu (3) o Novemaba, A. D. 1903, e hoopuka aku ai ke Kiaaina i kekahi kuahaua no ua kau koho balota ia:
ANO, NOLAILA, i kulike ai me ia, OWAU O SANFORD B. DOLE, KIAAINA O KA PANALAAU O HAWAII, ma keia ke hoolaha aku nei e malama ia i kau koho balota kuikawa no na Luna Kalana o na Kalana like ole o ka Panalaau o Hawaii, ma ka Poalua, ka la ekolu (3) o Novemaba, A. D. 1903, mawaena o na hora 8 A. M. ame 5 P. M., iloko o na Kalana pakahi a puni ka Panalaau, a koe ke Kalana o Kalawao a i huiia o Kalaupapa, Kalawao ame Waikolu, iloko o ka Mokupuni o Molokai.
O na Kalana, oia keia malalo iho:
KALANA O OAHU: Ka Mokupuni o Oahu ame na mokupuni e ae apau o ka Panalaau i komo ole maloko o kekahi kalana.
KALANA O MAUI: Na Mokupuni o Maui, Molokai, Lanai ame Kahoolawe me na Mokupuni e ae apau e moe ana maloko o ekolu mile ana moana mai ko lakou mau kapakai aku, a koe no nae kela hapa o ka Mokupuni o Molokai i maopopoia o Kalaupapa, Kalawao a me Waikolu.
KALANA O HAWAII KOMOHANA: O na Apana o Kau, Kohala Akau, Kohala Hema, Kona Akau ame Kona Hema, maluna o ka Mokupuni o Hawaii ame na Mokupuni e ae apau e moe ana maloko o ekolu mile ana moana mai ko lakou mau kapakai aku.
KALANA O HAWAII HIKINA: O na Apana o Hilo, Puna ame Hamakua, maluna o ka Mokupuni o Hawaii, ame na Mokupuni e ae apau e moe ana maloko o eono mile ana moana mai ko lakou mau kapakai aku.
KALANA O KAUAI: O na Mokupuni o Kauai ame Niihau, ame na Mokupuni e ae apau e moe ana maloko o ekolu mile ana moana mai ko laua mau kapakai aku.
Na Luna Kalana e kohoia aku ana:
NO KE KALANA O OAHU.
Ehiku Lunakiai, he elua e kohoia mai ka Apana Lunamakaainana Eha mai, elua mai ka Apana Lunamakaainana Elima mai, a ekolu e koho laula ia mai ke Kalana ae:
Luna Makai, oia ka Luna Koronero ma ke kulana;
Kakauolelo o ke Kalana, oia ka Luna Kakau Kope ma ke kulana;
Luna Hooia;
Luna Helu me Ohi Auhau;
Loio Apana;
Puuku, oia ka Luna Ohi Auhau Laikini ma ke kulana;
Ana Aina.
NO NA KALANA PAKAHI O MAUI, HAWAII HEMA, HAWAII HIKINA AME KAUAI.
Elima Lunakiai;
Luna Makai, oia ka Luna Koronero ma ke kulana;
Kakauolelo o ke Kalana, oia ka Luna Kakau Kope ma ke kulana;
Luna Hooia;
Luna Helu me Ohi Auhau;
Loio Apana;
Puuku, oia ka Luna Ohi Auhau Laikini ma ke kulana;
Ana Aina.
O na Mahele Hoopaainoa, oia keia malalo iho:
APANA EKAHI.
Puna, Hilo ame Hamakua, Mokupuni o Hawaii.
Mahele Ekahi. - O kela wahi apau o Puna koe o Keaau ame Olaa.
Mahele Elua - Na aina o Keaau ame Olaa.
Mahele Ekolu - Kela hapa o Hilo e moe ana mawaena o Puna ame ke Alanui Ponahawai ame ke alanui ame ka laina e moe la a hiki i ke kai.
Mahele Eha - O kela hapa apau o Hilo e moe la mawaena o ka Mahele Ekolu ame ke Kahawai o Honolii.
Mahele Elima - Kela hapa o Hilo e moe la mawaena o ke Kahawai o Honolii ame ka aina o Makahanaloa.
Mahele Eono - Kela hapa o Hilo e moe la mawaena o ka Mahele Elima ame lalo o ke Awawa o Waikaumalo.
Mahele Ehiku - Kela hapa o ka Apana Koho Ekahi e moe la mawaena o ka Mahele Eono ame lalo o ke Awawa o Kaula.
Mahele Ewalu - Kela hapa o ka Apana Koko Ekahi e moe la mawaena o ka Mahele Ehiku ame ka aina o Kalopa.
Mahele Eiwa - Kela hapa o ka Apana Koho Ekahi e moe la mawaena o ka Mahele Ewalu ame lalo o ke Awawa o Malanahae.
Mahele Umi - Kela hapa o ka Apana Koho Ekahi e moe la mawaena o ka Mahale Eiwa ame Kohala.
APANA ELUA.
Kohala, Kona ame Kau, Mokupuni o Hawaii.
Mahele Ekahi - Kohala Akau.
Mahele Elua - Kohala Hema.
Mahele Ekolu - Kela hapa o Kona Akau e moe la ma ka aoao akau o ka palena akau o Holualoa ame ka laina e holo ia mai ke kihi akau o Holualoa a hiki i ke kihi hema o Puuanahulu.
Mahele Eha - Kela hapa o ka Apana Koho Elua e hoopuniia ia e ka Mahele Ekolu, Hamakua, Kau, ka palena o Keahou mai Kau a hiki i Honaunau ame ka palena akau o Honaunau a hiki i ke kai.
Mahele Elima - Kela hapa o Kona Hema e moe la mawaena o Keei ame Olelomoana.
Mahele Eono - Kela hapa o Kona Hema e moe la mawaena o ka Mahele Elima ame Kau.
Mahele Ehiku - Kela hapa o Kau e moe la mawaena o Kona Hema ame Punaluu.
Mahele Ewalu - Ka hapa i koe o Kau.
APANA EKOLU.
Na Mokupuni o Maui, Molokai, Lanai ame Kahoolawe.
Mahele Elua - Kela hapa o ka Mokupuni o Molokai, koe o Kalaupapa, Kalawao ame Waikolu.
Mahele Ekolu - Kela hapa komohana o Maui e moe la mawaena o na aina o Waikapu ame Honokawai.
Mahele Eha - Kela hapa komohana o Hanakoo ame Waihee a i ikeia o Kaanapali.
Mahele Elima - Mokupuni o Lanai.
Mahele Eono - Kela hapa o ka Apana o Wailuku e moe komohana la, a me ke komohana-akau o ka laina e holo la mai ka waha mai o ke kahawai o Wailuku ma ka aoao hema ma na puuone a hiki i ke Awa o Maalaea huiia me ka Mokupuni o Kahoolawe.
Mahele Ehiku - Kela hapa o ka Apana o Wailuku i apoia e ka Mahele Eono, na aina o Pulehunui, Kelialinu, Kailua, Hokuula ame Hamakuapoko ame ke kai.
Mahele Ewalu - Kela hapa apau o Kula, Maui Hikina, e moe komohana la ma ka laina e holo la mai Honuaula a hiki i ka palena akau e Pulehunui ma ka laina o na puu a elua, Puu o Kali ame Puu o Koha.
Mahele Eiwa - Ka hapa i koe o Kula ame kela hapa o Hamakualoa e moe komohana-hema la o ke Awawa o Maliko, a mauka o ke Alanui e holo ana mai Kaluanui a hiki i ka Halepaahao o Makawao ame ka laina e moe loa la.
Mahele Umi - Ka hapa i koe o Hamakuapoko ame kela hapa o Hamakualoa e moe komohana la o ke Kahawai o Kahalehaku.
Mahele Umi-kumamakahi - Kela hapa o Maui Hikina e moe la mawaena o na Kahawai o Halehaku ame Opuloa.
Mahele umi-kumamalua - Kela hapa o Maui Hikina e moe la mawaena o na Kahawai o Opuloa ame Kapaula.
Mahele Umi-kumamakolu - Kela hapa apau o Maui Hikina e moe la mawaena o ka Mahele Umi-kumamalua ame Kipahulu.
Mahele Umi-kumamaha - Kipahulu a me Kaupo.
Mahele Umi-kumamalima - Kela hapa o Maui Hikina e moe la mawaena o ka Mahele Umi-kumamaha ame na Mahele Ewalu ame Eiwa huiia me Kahikinui ame Honuaula.
APANA EHA.
O kela hapa apau o ka Mokupuni o Oahu e moe hikina ana ame hema o ke Alanui Nuuanu ame ka laina e moe loihi ana malaila a ka Pali o Nuuanu a hiki i ka Lae o Mokapu.
Mahele Ekahi - Kela hapa apau o ka Apana Koho i oleloia e apo la i ka Apana o Honolulu, e moe hikina ana ka laina e holo ana mai ka uwapo loihi o Ala Moana a hiki i ka huina akau o na Alanui Moi ame Punahou, - o ka hoakaka oiaio, oia ka Akau 30° 30' Hikina holo ma ke Alanui Punahou a hiki i ka hoomaka ana o ke Alaloa o Manoa; a malaila aku ma ka aoao mauka holo ma ke kae komohana o ke Awawa o Manoa a hiki i ka piko o ua kae la.
Mahele Elua - Kela hapa apau o ka Apana i oleloia a e moe la mawaena o ka palena komohana o ka Mahele Ekahi ame ka laina e holo ana mai kahakai ma ke Alanui Sheridan, Alanui hou o Piikoi i hoomoeia iho nei ame Alanui Piikoi, a malaila aku ma ka palena komohana o na aina o Lunalilo Home a hiki i ke kihi hema o Kalawahine, a ma ka palena hikina o Kalawahine holo a hiki i ka hui ana o ka aoao komohana o ka Mahele Ekahi ma ka maka aneane 1400 kapuai mauka o Tantalus.
Mahele Ekolu - Kela hapa apau o ka apau o ka Apana i oleloia i apoia e na palena komohana o na Mahele Ekahi, Elua ame Ewalu, na Alanui Nuuanu ame Kula, ame ka laina e holo ana mai ka huina o na Alanui Kula ame Puowaina a hiki i ka pahu hae kahiko iluna o Puowaina ame ka piko o ke Kuahiwi o Konahuanui.
Mahele Eha - Kela hapa apau o ka Apana i oleloia i apoia e ka Mahele Ekolu ame Ewalu, a, e na Alanui Beretania ame Nuuanu.
Mahele Elima - Kela hapa apau o ka Apana i oleloia i apoia e ka Mahele. Ewalu ame na Alanui Beretania, Puowaina, Moi ame Mililani ame ke kuapanalu.
Mahele Eono - Kela hapa apau o ka Apana i oleloia i apoia e na Alanui Mililani, Moi, Puowaina, Beretania ame Nuuanu ame ka Awa-kumoku.
Mahele Ehiku - Kela hapa apau loa o ka Apana i oleloia e moe la mawaho o ka Apana o Honolulu.
Mahele Ewalu - Kela hapa apau o ka Apana i oleloia e moe la mawaena o ka palena komohana o ka Mahele Elua ame ka laina e holo ana mai kahakai mai ma na Alanui Hema, Moi, ame Alapai a hiki i ka pahu hae kahiko iluna o Puowaina malaila aku holo ma ke ka'e hikina o ke Awawa o Pauoa a hiki i ka hui ana i ka laina komohana o ka Mahele Elua ma ka maka @ koke iho o ke kuamoo o ke kualapa ma ke kumu o ka puu o Tantalus.
APANA ELIMA.
Kela hapa apau loa o ka Mokupuni o Oahu e moe la ma ke komohana ame ka akau o ke Alanui Nuuanu ame ka laina e moe loihi la mailaila aku a ka Pali o Nuuanu a hiki i ka Lae o Mokapu.
Mahele Ekahi - Kela Apana Hookolokolo ame Ohi Auhau o Koolaupoko e moe la ma ke komohana ame ka akau o ka laina e moe ana mai ka Pali o Nuuanu a hiki i ka Lae o Mokapu.
Mahele Elua - Ka Apana Hookolokolo ame Ohi Auhau o Koolauloa.
Mahele Ekolu - Ka Apana Hookolokolo ame Ohi Auhau o Waialua.
Mahele Eha - Ka Apana Hookolokolo ame Ohi Auhau o Waianae.
Mahele Elima - Kela hapa o ka Apana Hookolokolo ame Ohi Auhau o Ewa, huiia na aina o Hoaeae ame Honouliuli.
Mahele Eono - Ka hapa apau i koe o ka Apana Hookolokolo ame Ohi Auhau o Ewa.
Mahele Ehiku - Kela hapa apau o Honolulu a o Kona hoi e moe la ma ka aoao makai o ke alanui Moi mai ka laina Ewa mai a hiki i ka uwapo o ke Alanui Moi, ame ka aoao mauka o ke Alanui i oleloia mai ka laina Ewa mai a hiki i ke Alanui nui iuka o ke Awawa o Kalihi.
Mahele Ewalu - Kela hapa apau o Honolulu a o Kona hoi, e moe la mauka o ke Alanui Moi mai ke Alanui nui iuka o ke Awawa o Kalihi a hiki i ke Alanui Liliha, ame ka laina e moe la mai ke poo mai e moe loihi la o ka laina o ke Alanui Judd, malaila aku a holo ma ke kualapa e waiho la ma ka aoao komohana o ke Awawa o Nuuanu.
Mahele Eiwa - Kela hapa o Honolulu a o Kona hoi e moe la mawaena o ka Mahele Ewalu ame ke Alanui Nuuanu, a ma ka aoao mauka o ka laina e moe la ma Alanui Kula, ke Kahawai o Nuuanu ame Alanui Beretania.
Mahele Umi - Kela hapa o Honoluu a o Kona hoi i apoia e na Alanui Moi, Liliha ame Kula, ke Kahawai o Nuuanu, na Alanui Beretania ame Nuuanu ame ke Awa-kumoku.
APANA EONO.
Na Mokupuni o Kauai ame Niihau.
Mahele Ekahi - Mokupuni o Niihau.
Mahele Elua - Kela hapa o ka Apana o Waimea e moe ana mai ka Mahele Ekolu a hiki i ka Lae o Puanaaua.
Mahele Ekolu - Kela hapa o ka Apana o Waimea e moe ana mai Hanapepe a hiki i ka laina mawaena o Waimea ame ka Mahiko o Kekaha e moe loa ana ma ka laina moe loihi o ka palena i oleloia a hiki i ke kai.
Mahele Eha - Mai Kalaheo mai a pau pu me Kalaheo i oleloia, a hiki i Hanapepe a pau pu me Hanapepe.
Mahele Elima - Ka Apana o Koloa mai kona huina me Lihue aku a hiki i ka aina o Lawai a pau pu me ua aina la i oleloia.
Mahele Eono - Ka Apana o Lihue.
Mahele Ehiku - E moe ana mai ka aina mai o Papaa a hiki i ka aina o Wailua a pau pu me ka aina o Wailua i oleloia.
Mahele Ewalu - E moe ana mai ka Muliwai o Kalihiwai a hiki i ka aina o Papaa a pau pu me Papaa i oleloia.
Mahele Eiwa - E moe ana mai ka Muliwai o Kalihiwai a hiki i ka palena akau o ka Apana o Waimea.
I HOIKE NO KEIA, KE KAU NEI au i ko'u pulima ame ka (Sila) hoopili pu ana i ke Sila o ke Panalaau o Hawaii. Hanaia ma ka Hale Mana Hooko ma Honolulu, i keia la 31 o Augate, A. D. 1903.
SANFORD B. DOLE.
Na ke Kiaaina.
G. R. CARTER.
Kakauolelo o ka Panalaau.
HOOLAHA HOOKO MORAKI
HOOLAHA MANAO PANIKU A KUAI A KA MEA PAA MORAKI.
LUIS VASCONCELLES.
I kulike ai me na mea i hoopaaia iloko o kekahi moraki i hanaia e LUIS VASCONCELLES ia GEORGE CLARK, i hanaia ma ka la umi (10) o Ianuari, A. D. 1898, a i kakau koopeia ma ka Buke 179, ma na aoao 42, 43, 44 ame 45, a e paaia nei i keia manawa e ka Western and Hawaiian Investment Company, Limited, ma ke ano he mea malama moraki, ke haawiia aku nei ka hoolaha ke manao nei ka mea paa moraki e paniku i ua mea nei no ke kumu i uhaiia, e hoike ana i ka uku ole ia o ka ukupanee ame ke kumupaa i ka manawa e uku ai.
Ke haawi pu ia aku nei no hoi ka hoolaha mahope o ka pau ana o ekolu pule mai ka la i hoopukaia aku ai keia hoolaha, e hoolahaia aku no ka waiwai i hoopaaia ma ka moraki i oleloia no ke kuai kudala ia ana ma ke akea ma na lumi kudala o James F. Morgan, maloko o Honolulu, ma ka Poaono, ka la umi-kumamaiwa (19) o Sepatemaba, 1903, ma ka hora 12 awakea o ka la i oleloia.
No na mea aku i koe, e loaa no mai ia Castle & Withington mai, na loio o ka mea paa moraki.
Hanaia ma Honolulu, Augate 27, 1903. WESTERN & HAWAIIAN INVESTMENT COMPANY, LIMITED, Mea Malama Moraki.
O na aina i hoopaaia ma ka moraki i oleloia, oia keia malalo iho;
1. He apana nona ka iliaina o 8.75 Eka, e waiho la iloko o Kapalaalaea, iloko o Kona Akau, a he hapa kela o ka aina i hoakakaia ma ka Palapala Sila Nui (Grant) Helu 3019 ia Kaiapulu (w) a i hooliloia i ka Mea Moraki Mai ma ka Palapala Kuai Aina a David Simona, a i kakau kopeia ma ka Buke 173, aoao 465.
2. He apana nona ka iliaina o 4 Eka iloko o Kahului 1, iloko o Kona Akau i oleloia, a he hapa hoi o ka aina i hoakakaia ma ka Palapala Sila Nui (Grant) Helu 983 ia Kipola, a i hooliloia i ka Mea Moraki Mai ma ka Palapala Kuai Aina a Paulo.
3. He apana nona ka iliaina o 3.75 Eka, iloko o Kapalaalaea i oleloia, a he hapa o ka aina i hoakakaia ma ka Palapala Sila Nui Helu 3736, Kuleana 10,642, a i hooliloia i ka Mea Moraki Mai ma ka Palapala Kuai Aina a ka Hawaiian Tea and Coffee Company, a i kakau kopeia iloko o ka Buke 177, aoao 65.
A pela pu no hoi me na hoolimalima ame na waiwai lewa i hoakakaia malalo iho, e hoike ana:
1. He hoolimalima mai a Paulo mai, i kakau kopeia iloko o ka Buke 161, aoao 409, no 30 makahiki.
2. He hoolimalima mai a M. Andre mai maluna o na kumu kope ame alani apau maluna o ka aina o Moeauoa, iloko o Kona Akau i oleloia.
3. He hoolimalima mai ka Waiwai mai o Akana maluna o na aina kope i hoakakaia maloko o laila, iloko o Kona Akau i oleloia.
4. He hoolimalima okoa iho no mai ka Waiwai i oleloia no kekahi mau aina kope e ae ma ka $15.00 o ka makahiki.
5. He mau hoolimalima okoa ae no e paaia nei e ka Mea Moraki Mai ma ke ano he hapa o kona waiwai iloko o Kona Akau i oleloia.
6. He hookahi kaa hali ukana, 12 hoki, na lio apau loa, na bipi, na puaa, na moa ame na holoholona e ae e onaia a e paaia ana e ka Mea Moraki Mai i oleloia iloko o Kona Akau i oleloia.
7. Na mea i kukuluia o na ano apau maluna o na aina i oleloia, ma ke ano nona maoli, a i ole, ma ka hoolimalima paha.
A pela pu no hoi me na meaulu e ku nei maluna o na aina i oleloia, ame na meaulu e kanuia aku ana ma keia hope aku, pau pu me na loaa e loaa mai ana mailoko mai olaila, a pela pu no hoi me na hana hou, holoholona, na hoolimalima hou, a i ole, hoolimalima hou ana i na hoolimalima kahiko, a pela pu no hoi me na ukuhoolimalima, na loaa ame na puka o na aina i hoakakaia ae la maluna.
2978-Aug. 28 Sept. 4. 11, 13.
HOOLAHA MANAO PANIKU A KUAI A KA MEA MALAMA MORAKI
O KA MEA PAA MORAKI.
JAME OSBORNE.
I kulike ai me ka mana kuai @ kekahi moraki i hanaia e James Osborne ia S. M. Damon. J. H. @ ame H. E. Walty, he poe lawelawe @ hana banako iloko o Honolulu @ o ka inoa hui o Bishop and Company, i hanaia ma ka la 10 o Feberuari, A. D. 1899, a i kakau kopeia iloko o ke Keena Kakau Kope, Oahu, iloko o ka Bue 187, ma ka aoao 333-337, a na @ Bishop an dCompany nei i @ waiho pono aku ia H. A. Juen ma kekahi palapala hoike i hanaia ma ka la 8 o Sepatemaba, A. D. 1903, a ua waihoia aku i keia manawa no ke kakau kope ia ana ma ke Keena Kakau Kope i oleloia, ma kela ke haawiia aku @ ka hoolaha o ka mea malama moraki i oleloia o ka mea paa moraki ke manao nei e paniku i ka moraki @ no ke kumu i uhaiia, e hoike ana @ ka uku ole ia o ke kumupaa ame @ ukupanee i ka manawa e uku @ maluna o keia paniku e kuai@ akea ia aku ai, ma na lumi @ o James F. Morgan, Alanui Kaahumanu, Honolulu, ma ka Poaono, ka la @ o Okatoba, ma ka hora 12 awakea @ ia i oleloia, na aina i @ ma ka moraki i oleloia, oia keia e hoakakaia aku ana malalo iho.
No na mea aku i koe, e loaa no mai ka mea mai nona ka inoa malalo @ ma kona keena, Helu 79, Alanui Kalepa (Merchant St.,) Honolulu.
H. A. JUEN
Mea Malama o ka Moraki
1. O kela apana a mahele o ka aina e waiho la makai o ke alanui aupuni ma Maulukikepa, Waikiki, Mokupuni o Oahu, a he hapa keia o ka Palapala Sila Nui Helu 3579, L. C. A. Helu @ ame Helu 5364 ia Kalama ame Nakookoo, a oia no hoi ka aina i @ i ka mea moraki mai i oleloia ma ka palapala kuai aina mai a F. Meyer mai, i hanaia ma Okatoba 6, 1896, a i kakau kopeia iloko o ke Keena Hoona Aina iloko o Honolulu i oleloia, iloko o ka Buke 164 ma na aoao 280-1, a i apoia a hoakakaia e like me keia malalo iho:
E hoomaka ana ma ke kihi Hema o keia apana a holo e like me keia malalo iho e like me na kuhikuhi makeneki:
1. Akau 45° Komohana 105.6 kapuai holo ma ka pa-hale o Loiloa;
2. Akau 51 1/2° Hikina 9.2 kapuai;
3. Hema 38 1/2 ° Hikina 6.0 kapuai;
4. Akau 42° Hikina 123.0 kapuai holo ma ka apana i kuaiia ia Haupuu;
5. Akau 53° Komohana 7.0 kapuai holo ma ka apana i kuaiia ia Haupuu;
6. Akau 43° Hikina 103.0 kapuai holo ma ka apana i kuaiia ia Lono;
7. Akau 50° 20' Komohana 101.0 kapuai holo ma ka apana i kuaia ia Lono;
8. Akau 43° Hikina 10 kapuai holo ma Kahue;
9. Akau 48° Komohana 50.5 kapuai holo ma Kahue;
10. Akau 73° Hikina 159.0 kapuai holo ma ka Waiwai o Bihopa a hiki i ke alanui;
11. Hema 65° Hikina 109.6 kapuai holo ma ke alanui a hiki i ka pa;
12. Hema 43° Komohana 279.0 kapuai holo ma pa pohaku;
13. Hema 41° Hikina 105.6 kapuai holo ma ka pa pohaku;
14. Hema 53° Komohana 132.0 kapuai holo ma ka pa pohaku a hiki i kahi i hoomaka ai, a nona ka ilaina o 93-100 eka.
2. O kela apana a mahele o ka aina e waiho la ma ke alanui aupuni ma Kapaakea iloko o Waikiki i oleloia a e pili ana hoi me ka aina i hoakaka mua ia ae nei, a he hapa hoi o ka ili o Kapaakea, Palapala Sila Nui Helu 4475, L. C. A. Helu 7713, Apana 39, ia V. Kamamalu, a i apoia a hoakaka pono loa ia e like me keia malalo iho:
E hoomaka ana ma ke kihi Akau-komohana o ka Palapala Sila Nui Helu 3579, L. C. A. Helu 5240 ame 5364 ia Kalama ame Nakookoo, a holo e like me keia malalo iho e like me na kuhikuhi makeneki;
1. Akau 65° 00' Komohana 86 kapuai holo ma ke alanui;
2. Hema 42° 00' Komohana 112 kapuai a hiki i ke kihi o ka Palapala Sila Nui 5379;
3. Akau 73° 00' Hikina 159 kapuai holo ma ka Palapala Sila Nui 5379 a hiki i kahi i hoomaka ai, a nona ka iliaina o 4611 kapuai kuea.
O keia no hoi ka aina i hooliloia i ka mea moraki mai i oleloia e na Kahu malalo o ka Palapala Kauoha o B. P. Bishop ma kekahi palapala kuai aina i hanaia ma Feberuari 4, 1899.
2980-Sept. 11, 18, 25. - Oct. 2, 9.
AHA HOOKOLOKOLO KAAPUNI ELUA.
WAIWAI O KAMOKU.
Iloko o ka hana o ka Waiwai o Kamoku
HOOLAHA I KA POE AIE.
Ma keia ke haawiia aku nei ka hoolaha i ka poe apau i loaa na ko i ka Waiwai o Kamoku o Honuaula, Maui, mea i make kauoha, e waiho mai @ mau mea nei i ka mea nona ka @ malalo iho, Lunahooponopono me ka palapala hooilina i pakuiia, o ka Waiwai i oleloia, ma kona wahi noho @ Waiehu, a i ole, ma ke keena o D. H. Case, Wailuku, Maui, iloko o eono mahina mai ka la i hoopukaia aku ai @ hoolaha a ina aole, e @ no lakou.
JOHN LANI.
Lunahooponopono me ka palapala hooilina i pakuiia o ka Waiwai o Kamoku (w)
Wailuku, Maui, Augate 26, 1903.
2979 - Sept. 4, 11, 18, 25.
NO MA MAUI, NA PEHU AME EA LOLO, aohe he laau hamo e loaa aku ka laau Hamo Eha a CHAMBERLAIN. He mau tausani i hiki ke hooia mai i ka oiaio o kela mea. Ma ka hamo mua ana no e ikeia ai ka palekana. E hoao, BENSON, SMITH & CO., na Agena kuai kukaa nana e kuai nei.
Ua loaa mai i ke Kiaaina he @ mai ke Keena Kuloko mai o Amerika Huipuia e olelo ana e mau no na hooponopono ana o na aina aupuni Hawaii malalo o ke aupuni kuloko nei.