Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLI, Number 39, 25 September 1903 — HE MOOLELO NO RODERIKA o KILADEA KA NAITA KUPAA MAHOPE O KA MEA ANA I ALOHA AI. AME KATE MAKAMURAGA. KA U'I NOHEA A HOOILINA OIAIO O KALELOGA. [ARTICLE]

HE MOOLELO NO RODERIKA o KILADEA KA NAITA KUPAA MAHOPE O KA MEA ANA I ALOHA AI. AME KATE MAKAMURAGA. KA U'I NOHEA A HOOILINA OIAIO O KALELOGA.

(Unahiia e S. K. Nawaa.) MOKUNA IX. KE PIO A KA EALE. -I', !;«.;i kau hoohalikelike aku iaia me Kate Makamuraga? w l :i like ine kela ma« knkui e a mai la ke hoohalike ae me na olir;<>lino e kao ana i ka paia lani." A. Hiu, ke ha'i mai la oe ika mea oiaiowahi a Roderika i o ai. ... . Aka ua poina oe i kekahi mea,*' wahi a Hiu i pane aku ai. ''O kukui ua hiki no ia oe ke lalau aku iaia, a hoolilo ae iaia mU J;;īu haiui v manao ana e hana aku % oia ka hoku e kau mamao loa aku ajui īnai ia oe mai e hiki ole ai ia oe ke lalau aku iaia." \(ijc wau e ae aku ana i kau hoohalikelike," wahi a ka naita i T,an,'ii aku ui me ka leo koikoi. "Aole i mamao aku o Kate Ma : i;uiiurai:a niai ko'u mau liina aku e like me na hoku." wahi a Uiu i hooho ae ai me ka leo kaumaha, "ke ike ole pi ' iM* i kau niea e kamailio nei. E pono ia'u e haawi aku i mau wahi a'o 1100 — "Aole, aole, v i kahamaha aku ai ka opio, me ke ani ana mai ī leona lima me ka pihoihoi, "aole o'u makemake i kau mau olelo a*o. l'a hiki iio i kekailii m<?a ke noonoo aku eia oe ma ka aoao o keia oi>io wahine. _ # . Ina aole oe e oluolu mai ana e hoololie mai ī kau, aiaila aole a'n mea e kainailio liou aku ai.'•'Mai manao inai oe ua huhu wau ia oe, e kun Hiu maikai. Aoie wan i manao e kamaiiio aku ma ke ano huhu; aka ua oi aku ko u iimmoo nm keia mea. Eia nae ke makemake nei wau e ninau aku ui o»» i hookalii manawa i koe. Ua ike oe ia Kate Makamuraga, aua ike no h«« (m? ia Magareta Dorano, eia ka ninau, owai o laua kau e koho ai i wahine nau?" . -Aka. e Sir Roderika, o ka'u haina e haawi aku ana īa oe aole h •• lilo ana i kumu alakai nou." t -Aole wau i ninau aku nei i kumu alakai no'u; o ka u wale no i iiiiuiu aku nei oia hoi o kau koho." Vii lulilnli ae la ko Hiu Kapena poo. Ke makemake la oia e luaa aku ka manawa nona e noonoo ai. "I manawa nou e noonoo air' wahi a Roderika i hooho ae ai. ''Alnila aole ou puuwai. Ina aole lie hiki ia oe ke koho iho mawaena o kt'ia nuiu mea a i elua, aīailao kou kekahi puuwai hakahaka." -Ina iH'la nau ia e nana mai i ka'u haina," wahi a Hiu i pane akn ai ine ka mino aka ana iho, "a nau ia e nana iho i ka ikaika kono oka u haina. tna no hoi e like ana ka'u haina me kau, alaila ua pouo \ aka ina wau e kulike ole ana, na hewa no hoi wau, a o ko'u nianao ke waiho la no me ka moakaka lea." "Mai olelo mai hoi paha oe pela, e Hiu. E olelo mai oe eha i mai ana ika mea oiaio—ina no hoi oe e ha'i mai ana i kau haina niailoko lilo mai o kou naau—ke manao nei wau aole no hoi e hal.i loa ana kau lmina mai ka'u niea e manao nei. He mea oiaio aole wau e nianao aku ana e like ana ka kaua mau ike, aka aia no kekahi nmu noon<M> i loaa like i kula ame keia inea, ai ka manawa e make*«mke ia ai e hoohalikelike i keia mau wahine a i elua, o ke kanaka niakapo wale no ka mea e ku ilio ana a noonoo." "Ile oinio, e Sir Roderika, aole no lioi wau e knha'u iho i ka ha ī ana aku i na'mea o laua ioi aku oka uani. Aole he pono e hoahewa

in k<- ki'iki uukn i kona alolui ana i ka maliina konane, aka lie mea j>ono nonn e ike aol<? he biki ke lilo inai ka mahina iaia." "He kupniaiiHlui ke ano o kau mau olelo. Me he inea la e mare h iio ov i ka iliohae wahine ina no o konnnohona ua nani a hanoliano <• like n»e ko na bivrona. M l'a uluhua loa o Hiu i keia mau hana a kona haku opio. a i pau wale no kona uluhua i ka hoea koke ana mai o ka eale, nolaila ua haalele iho U\ oia i kona haku opio a Uuli a Uele aku la. l'a uoho iho la no o Ro(lerika ma kahi a Hiu i haalele mai ai iaia nw>noo nui ana no keia mau olelo a Hiu jaia, a malaila i hui J inai ai kona makuakane me ia, a hoi aku la laua 110 loko o ka hale. j • A. e kuu keiki, ke huli nei wau ia oe. He liana anei keia i keiaj ni:uia\va? H wahi a ka eale i i>ane aku ai i ko laua wa i halawai ai. •Aole." ina e hele mai oe me a'u. M la ike koke aku la o lioderika ua kapeke ae ka pilina a ka nihoniho. Va ike aku la oia i ke ao hakumukuma e kau ana maluna ka nanaina o kona makuakaue. a ua loaa iho la iaia ka noonoo ana ua ala mai kekahi meu ano nui a na ia īuea e hoomaokioki ana i ka o ka eale; a aole wale no hoi oia, aka ua koho koke aku 1a īio oia aole keia lie niea okoa. o ka ninau pili wale no nona ame Mag;m*ia. l"a hahai ipeu la oia i kona makuakane a komo aku la laua iloko o kekahi luuii o Uo\h* o ke kakela, a i ka wa i liuli hoi aku ai ke kunwa nana i lawe mai i ke kukui a pani mai i ka puka, ua noho ii«» la oia iluua o ka nodio e like „me ke kauolia a kona makuakaue i liaawi mai ai iaia. "K»Mlerika. v i hoomaka mai ni ka eale me ka nanaina oluolu, "li»- umnao nei wau aole no hoi wau e paa loihi loa ana ia i>e «)aant'i. Malia }niha ua ike no oe i ke kumu o ka hiki ana mai o Habati ia nei?" "Aoie wau i ike ia iueo, M wahi a ka opio i paue aku ai. "Alaila na hiki no ia'u ke liai aku ia oe me na wahi huaolelo pokuV. 1 hele mai nei oia e ike i ka wa e malaina ia ai ka mare umu'aeiia ou'aine kaiua kaikaniahiiie." l"a onioni ae la o Rodefcika iluna o kona noho me ka pihoihoi, » ua ifce aku hi no hoi kona inaknakane, a j>ane koke aku la: "O keia kekahi o na ninau koikoi, e kuu keiki; nolaila lie mea pono e loaa koke inai kau haina*" "K kuu makuakane;' wahi a Roderika i pane aku ai. me kona l»«nhoi aua mai i kona mau manao ikaika apan, makemake nei »• a»- oluolu mai oe i ka hookipa ana aku i ka % u haina a e hookun mai i ; f u c h o i a kn. Aole he hiki ia'u ke iuare aku ia Magareta Ma ke ano o ko ka eaie nanaina ia manawa ua hiki 110 ke ike Ui aka ua loaa uiua aku no iaia ka ike e loaa aku ana kekahi mau olelo o km ano mai kana keiki akn. l T a nana pono aku la oia maluna o tia Uaikea o kana keiki no kekahi manawa* a pane aku k m*» ka Uh> uiaiie: . . Ma ua uinau e pili ana i ka nohona. o ka poe naauao e haawi a&a no lakou i ka lakou mau iiaina ma kahi i kuleana ia lakou. ninan o ka iuare, aole au hana malaihu . IVhea iho h*r i hooho aeai o Roderika. "He mea oie anei ko u knunuiha ame ko'u hauoli ma keia mua aku ia u? * t 4 "Heoiaio. e kuu keiki, he mea ano nui ia ia oe: a o ko u manao «u-a ikiuo luui e hoouiaka i kou ola ana ma ke ahihele o ka pon i »v htH>maopoiK» hoi i na mea apau e pono ai kou nohona hauoii ana. K iho oe aole oe he wahi kuewa a he pomaikai ili wale mai ii'l'a loaa mai ia oeka waiwai, a he mea pono ia oe e iāweW aku e like meke kanaka oiaio. 1 ka wa e hiki mai ana, he mau o na kanaka e nana uial anft u\ oe no ka, ioaa akn o na ana ame na malauia ana. O oe wale no ka u k<4ku ia u e aku ai e kau aku m koM i»au waiwai maiuna ou. O ka barmia mawaho ae o Riiedea oia no ko hookahi no hoi a Habati !>o«uio, a o.m kmkl la he kaikamahine m. lmi * W»bui ia aua o Kiladea ame Kaleioga e iilo ana ia ī manimni e «iki ai ke lioonaueue ia ae. Aole no hoi e iiiki ana i ke aui ke hoaia ** 5 ka inaina o ka barona e uoho maoa mu ana niatu»a om mau *ahi. e like aku ana me oe. Ina aoie oe e mare aku ana īa Mae Uuii aku ana no ia i kane nana kekalii wahi okoa akv«

? a n ka linpt*na e noho mana mai ana ka enemi ma na o Kiladpa \ nvi. Ak;i. aole e ala mai ana keia inea, oiai na hoopaa mua iho maua | ?n»' Hahali i k**kahi oU-h» hoo[Kia. Ina ]ima o ko« makuahine e lilo I ;iiut i !iohf» |miy»:ti nou. a mamua hoi o ko Magatvta hanu anu i na ) Vīi II keia ao. ua aeiike iho maua. ina ehanan mai ana ke Kauna Wa* | hine o Kahiopi he kaikamahine. e hoohui ia no ko maua mau kakela jma ka oihana laahia oka mare. ke ola oua mau keiki la. I ka hanau ana mai o kt* Kauna Wahine o Kaleloga. he kaikamahiue. ua hoo|Kia loa iho hi maua i ua olelo hoopaa la a lilo i mea nana. l"a mna'no hoi ia oe keia mea mamua. a ua ike no hoi oe e lawe īina oe ia Magareta i wahine nau. Nolaila oka ninau ntu wale no i koe T ika wa hea la e mare ia ai olua? Ke makemake loa. uei o Sir Habati e malama koke ia ka mare; a ke maojH)j>o ole nei hoi ia'u ko kana mea e kali nei." ; "E kuu inakuakane,' T wahi a Roderika i pane aku ai me ka hikii pono ole iaia ke nana pono aku i na maka o kona maknkane. "na maopopo no ia'u o kau mau mea apaa,i olelo mai la he oiaio wale no, eia nae, aoie lie hiki ia'u ke mare aku ia Magareta. Me lie mea la o ka mea pono ma ko'u noonoo iho he mea pono ia'u ke iho aku ma ke kulana haahaa a noho alu hoi ma ke ano he kauwa, mamua 0 ka lawe ana mai i keia wahine i wahine na'u." **Ke manao nei wau. e kuu keiki, ke ike aku la wau me ka moakaka i ka manao o kau mau mea i olelo mai la, v wahi a ka eale 1 pane aku ai me ka leo huhu. Ua naka haalulu ae la ko Roderika mau lala, no ka mea ke ike aku la ia he wa wale no epaai ka makani wiliahiu. Ua mae koke iho la ko Kamaki Fizigerela nanaina. a puka mai la kona leo me <he mea la e nape wale ana no i kona puu, a o ka ]>oe i kamaaina iaia e kono koke ia no ko lakou mau noonoo e akahele loa i ka hoahiuhiu aku. "Aole wau i makapo," wahi a ka eale i pane ae ai. "Aole no i nele kou ike ana mai kou wa kamalii mai, i keia olelo hoopaa, a aole no hoi i nele kou ike ana i ka lede o Kaleloga; a aole hoi oe i hoopuka iki mai i kekahi huaolelo e hoole ana i . M '•No ka mea," wahi a Roderika i kahamalia aku ai, <f aole loa wau i ninau ia mai e pili ana no keia ninau. Iloko oka pihoihoi o ka wa kamalii na nana wale aku no wau i keia mea me he mea la aole ona ihopena. Aka i keia manawa"I keia manawa ua ike oe i kekahi mea okoa aku, a nana lioi i hoowalewale mai ia oe a lilo aku kou noonoo, wahi a ka eale i kahamaha mai ai ine kona ku pu ana ae iluna a liehi ino iho la i ka papahele. i4 Aka, e Roderika. aole loa eko ana pela. Ua ike no waa he u ? i io no ka nohea Kate Makamuraga, a e haalele iho no oe ui Magareta a liolo aku i o Kate la; aka ua oi aku ka pono ia'u ke ike aku ia oe iloko o ka hia kupapau mamua o kou hoole ana mai i ko'n mana. Ika la apopo e liuli hoi aku ai o Sir Habati no Kaleloga, a e hoi aku ana oia me ka loaa ana aku o na hooia ana iaia, e malama koke ia no ka mare iloko o hookahi mahina mai keia la aku. l'a ike mai kana kaikaiuahine i kou nana ana aku iaia me ka hoihoi ole, a ke a'o aku nei wau ia oe e pono ia oe e nana aku iaia me ka maikai, a e hoi aku lioi oia me na manao maikai nou. Xo kekahi manawa ko Roderika noho ana me ka noonoo nui. Ua maopoi>o iaia ka manao o ua olelo a koua makuakane, a ua ike no lioi oia ika inaina o kona makuakane. T a ike iho la oia aole he mea e hiki ke wawalii ae i keia mau olelo a kona makuakane a ua like hoi ia me ke kanawai paa i .lianaia no na mēa mau. Ma kekahi aoao ke noho mai la o Magareta me ka waiwai aiue ka ikaika ke hui ae o Kiladea ame Kaleloga, a ma kekahi aoao lioi—healia la? Ua noonoo iho la o Roderika no kona aloha, ano Kate no hoi. Aka e lilo mai ana anei oia nana? Heaha hoi ka kona makuakane i ha i mai ai iaia? Iloko o keia mau ninau e hooholo aua iloko o kona waihona noonoo, ua hooholo iho la oia e nana ole aku ia mau mea. Aia ke ao opua ke kau mai la imua ona, a ua alolia no hoi o Katej iaia. Ua hiki no paha i kona makuakane ke hoole ae iaia a hoonele| mai i ka hooilina, aka aole e liiki iaia ke lawe aku mai iaia aku i ke kepa hanohano o ka oihana naita, ole loa aku hoi ka hiki iaia ke pani mai i ke alahele o ka hanohano ame ke kaulana mai iaia aku. Nolaila ua loaa iho la iaia kana haina e pane aku ai, a he haina paa

loa lioi: "Aole e liiki ia'u ke mare aku ia Magareta Dorano! , ' "E mare 110 oe me Magareta Dorano! ,? wahi aka eale i pane aku ai me ka leo ikaika me ke ku hou ana ae iluna, a ku ? i iho la iluna oke pakaukau eku ana ma kona aoao. "Ke ha ? i aku nei wau ia oe e mare no oe iaia! Ke lohe mai la anei oe?" "Ua lohe wau i kau mau mea i kamailio mai la," wahi a Roderika i pane aku ai me ke kuoo nui. Ua ku iho la o Kamaki Fizigerela no kekahi manawa, me he mea la ua loaa aku oia i kekahi puupuu ikaika. "'Mai na lani iluna!" i hoopuka ae ai ka eale, "ua hiki anei ia'u ke hilinai aku e ku-e ikaika loa mai ana oe ia'u?" "Ua paa kuu inanao." "Alaila ke hoike mai nei oe e liehiku iho ana oe i ko'u mana: "Ke hoole nei wau i ke kau ia ana mai o kekahi haawe i oi aku ke ino i ko Aikupita hookauwakuapaa." "Keku-e mai nei oe ia'u, e kuu keiki!" , "Ke ike mai nei ke Akua mai Kona Nohoalii Kiekie loa, aoie wau i ku-e aku ia oe, a aole no hoi wau e paio aku ana me ko ? u naau ino. Ke nana nei wau i ka nohona mare lie mea laa loa ia. Ka ka hoohui ana i hookahi i*o e hoopuka mai i ke aloha ame ka oiaio. E liana liewa uo wau ika Lani a i ko'u uhane iho, ina wau e ae akn ana e aloha a e pulama mai hoi ika mea «a ? u i hoole loa ai a i kapae ae hoi mai ko'u puuwai aku! Aole loa e lilo mai o Magareta Dorauo i wahine na'u!" "E Ro<ierika, aole loa wau e manao ana e loaa niai ana kau haina liope loa i keia po. Ike kakahiaka oka la apop>o e ike hou noi wavi ia oe a ina oe e hoopaakiki ana e like nie keia au e hoopaakiki mai 11 ei, alaila e waiho aku ana wau i ko'u manao ia oe. Aole wau e hooiuakaukau aku ana ia oe i keia manawa. no ka mea ke makemake nei wau e pane mai oe me kou noonoo mna i kau mea e hana mai ai. O ka*u wale no e makemake nei e pane aku'ia oe: I ka wa e ku-e mai ai ko'u Vo ame ko-u koko ia'u, na uiakaukau no wau e. hana aku Ika liana ma ko'u aoao. Ke noi ae nei wau ike Akua e ala ole mai kekahi mea nana e mawehe ae i ka makua ame ke keiki! i E hoi e mo'e, e kuu keiki. a e noonoo hoi i ka'u mau mea i ha'i aku | nei ia oe, a mamua o kou liele ana mai imua o'u e hoihoi mai i na| noonoo ana i na mea e aia mai ana ma keia mna aku no Kiladea ame| Kaleloga. Ae. e noouoo iho ika waiwai nui e liio mai ana ia loga nei ame ka poino nui no hoi, ke nahaha keia olelo hoopah. E| hoi aku a e hoomakaukau 110 ko'u wa e kahea aku ai ia oe/' i Ma keia man olelo ua huli ae la ka eale, a ia inanawa no uaj komo iuai la iloko ona ke kaumaha, a aole hoi o ka huhu; aka- aolei 1 ike aku o Roderika ia mea oiai na huna ia aku mai kona mau maka aku, nolaila ua hoi aku la oia no kona lumi nie ka manao aia ka inaina o kona makuakane maluna ona, e like hoi me na mea ana i lohe al luai iaia mai. **Ke kauma>ha nei wau no keia/" wahi aka eale i kamailio iho ai no iaia iho, iaia e holoholo ana iloko o ua luiui la, "aka aoie he hiki ia'u ke haawipio aku malalo o keia mea. Ke mihi nei wau 110 ko, Roderika mare aku ia Magareta me ia uele uo ona i ka nani. mamua | o kona kiola ana aku i kona ola no ke kaikamahine a Ducana Makamuraga. E hoomaoj>o|>o aku ana wau iaia no keia meaJ'* i I ka eale e liele nei me kia mau noonoo iioko ona, aia no hoii 0 R«,*!erika ke hoioholo la me na manao e hana pono ole ana i kona puuwai no keia ninau ano uui i loaa ako iaia. *Wole! aole!" wahi a Roderika i hoopuka ae ai f iaia e holoholo ana iloko o kona iumi. "E hana mai no oia i kana mea e mauao nei e-hana mai maluna o'u; aka aole ioa wau e mare aku ana ia Magareta lX>rsino! Mai ka kmi iluna. lia oi loa aku ko'u jK»no e haa pu ia me na holoholona ahiu o ka ululaau!" Me keia mau noonoo iloko pakahi o laua» ua hiamoe īho la ka makua aine ke keiki; a i ka puka ana mai o ka la o kekahi la ae aoh* 1 loli ae ko laua mau inauao |i«akahi. Ika pau ana oka pasi»a kakahiaka. mi lawe aka la ka eale ia Roderika a kaawale a ninau aku la i kona manao e piii ana no ko laua mare ia. u lJa haawi mua ak« wau i ka*u hmna/' o keia wak? iho la no ka Rodertka j*ane? *"Aole auei oe e hoolohe mai ana ia'u ;7*