Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLI, Number 40, 2 October 1903 — Page 1

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

Hoopukaia i na kakahiaka Poalima apau.

BUKE XLI HELU 40.   NUPEPA KUOKOA, OKATOBA 2, 1903.   NA HELU APAU 2983.

KO KA MOANA PAKIPIKA AUMOKU KAUA O AMERIKA HUIPUIA.

 

CONCORD. Tona 1,700; Kanaka 150.

NEW YORK. Tona 8,200; Kanaka 566; Loa 381; Laula 64; Hononu 566.

 

            Ua puka ae ka lohe ma ke taona nei i keia pule iho nei e hekau mai ana ma na kapakai o Hawaii nei ma keia mua iho ke auinokukaua Pakipika Akau o ke Keena Kaua Moana o Amerika Huipuia.

            Aia keia aumoku malalo o ka hookele ana o Adimarala Henry Glass a eia iho na moku o keia aumoku: Nu l@ka (mokuhae), Beninetona, Bosetona, Koneeoda, Marblehead (Poomabala) ame ka monita Waiomina.  O na moku apau i hoikeia ae ia maluna, ua kamaaina lakou ma keia awa.  O ke Koneeoda me ka Beninetona, ua like ko laua ano me ka mokukaua Yorktown i @ iho nei maanei i keia mau mahina iho nei.  O ka mokuhae Nu Ioka, maanei @a kahi i ku ai no kekahi manawa i na mahina i hala hope ae nei.  No ka Bosetona, he kamaaina oia, a aohe oia @ poinaia ina e noonooia ae na @ana hookahuli aupuni o ’93.  Ua kokoke e piha he 22 makahiki o kona hoolanaia ana ma ke kai.

 

Hoikeike Hawaii ma Sana Lui.

 

KA PUALIKOA “F” KEKAHI HOIKEIKE MAIKAI LOA.

 

MANAO E KUKULU HALE NO NA HOIKEIKE HAWAII ME KE KUMUWAIWAI HAAHAA.

 

            O ka Lunanui o na Hana Hou Mr. Cooper ola no ka mea laia ka hana o na hoolilo o na huna hoikeike Hawaii i Sana Lui i Amerika, ua manao@ ola ina aole e hiki i ka Teritori o Hawaii e kukulu i hale hoikeike o na mua Hawaii, aiaila o ka hoouna ana @ pualikoa Hawaii i Sana Lui ola kekahi mea nana e hoaai ia Hawaii nei imua o ko Amerika poe he hoolala maikai i@a hoi i ka nana aua.

            O ka pualikoa e noho kapenaia nei e Mr. Johnson oia hoi ka puaii “F” oia ka Cooper puali i manao ai no ka hoou@a ana, no ka mea, wahi ana aole @a kanalua i ka hiki i keia puali ke ku aku imua o kela lehulehu no ka mea ua ikeia kona kilakila ma na hookeike hookahakaha paikau ana iho @ a i loaa mai hoi na hooiaio ana mai na aliikoa o na puali kumau, ka puali he o Hawaii Teritori e haaheo ai.

            O ka manao ana e hoouna i keia puali koa @ Sana Lui, o ka loaa mai o ke kuieana mai ke Keena Kaua mai o Amerika no ka lawe ana i keia puali @ ka moku la@ koa oia kekahi mea @ e hoomaina ae ai mai ka hoonui @ i na hooiilo.  O ka puali Hawaii e @uuaia ana i Haila oia ka mea nana @ hooaiai moakaka lea aku ia Hawaii @ keia lehulehu he hoikeike maikai loa @.

            Ina o ka waiho ana i na mea hoikeike o Hawaii i Sana Lui aole ma kahi hookahi aka maloko o na hale he nui he mea maopopo loa e nalowale ana ia mea i ka hoomaopopo a ka maka he hana kupono ole no ka hoikeike alaila

 

ADIMARALA GLASS, ke Alakai o na Aumoku Kaua o ka Pakipika, e Hiki mai ana ianei.

 

he kumu ikaika la no ke koi ana mai e kukulu i hale no na mea hoikaika o Hawaii.

            Aole i manao o Mr. Cooper e hoohana i ke @ala i haawila e ka Ahaolelo no na mea hoikeike ma keia mea aka ina aole e loaa kekahi wahi o ka maka-ha alaila he mea nono e waiho pu iho no pela.

            Ina aole e hiki ke kukuluia i hale e like me na hoolala ana e like me ka kumuwaiwai o $3,000.00 ua like no ka waiwai ole o ka hoouna ana i na mea hoikeike Ilaila a waiho kakaawale ma na wahi like ole.  Ua manaoio e Cooper ua oi aku ka maikai aole e hoouna i na hoikeike Hawaii mamua o ka waihoia ma na wahi like ole.  O na mea e hoomakaukauia nei he mau hoikeike maikai no Hawaii.

 

Repubalika, Kalana o Oahu.

 

MAI KAHI PE`A A KAHI PE`A O KE KULANAKAUHALE KA HAIOLELO.

 

KAHEA NO MOHO ME NA KOKUA E KOHO PAU LOA I NA MOHO REPUBALIKA.

 

            I ka Poakahi i hala iho ia i kona mau hora ahiahi i hoomaka ai na hana haiolelo a na Repubalika o ke kalana o Oahu mai na moho holo luna aupuni kalana a na kokua, na eueu hoi iloko o ka ua e haluku ana mai Leahi a hiki i Kalihi na kukulu waho o ke kulanakauhale.

            Ma ke ano nui ua hoike aku na moho i ko lakou mau kulana me na hoakaka no ke koho aku ia lakou e like me na oihana e holo haloia ia ana e lakou pakahi.  E like me ka maa o ka hoikeike mau ana i na ano o na aoao kalaiaina—e olelo ana o ka aoao kalaiaina Repubalika ka mea hoopomaikai i ka lehulehu e like no me ke kaona o kona kahua, oiai o kona kokoolua e ku nei he mana aole e lawa no ka hanai ana i ka lehulehu me na pomaikai—o ke kulana naauao a kupono, a lawa me na kanaka i kupono no ka hoopiha ana i na oihana kalana o ka Teritori o Hawaii.

            Ina ua makemake na Hawaii e hoopihaia na oihana kalana me ka poe kupono, o ka nana aku i ka aoao kalaiaina Repubalika ka mea e ko ai ia mau upu ana, no ka mea he kahua ka Repubalika nona ka lepo momona e ulu mahiehie ai na mea kanu a oiai hoi kona kokoolua ka “Home Ruia” he piha aa e manaolana ole ai no ka ulu mai o na mea kanu me ka mohaha.  Wahi a kekahi o na wehewehe he aoao kaiaiana hoino haole ka aoao Home Ruia ka mea hei e pomaikai ole ai.

            I kela po, i maiamaia ai o na halawai makaainana ma Waiokamilo i Kalihi, i Kakaako kahi noho o W. H. Kaiiima`i a i Waikiki kokoke i kahi o ka Makai Keikie Brown.

            Ua pakahi a palua ka ha`lolelo a kekahi mau hoa o ia po, aia a pau i kekahi wahi me ka elue nui a ku ana i kekahi wahi aku a o ka ha`i aku la no ia i ka olelo a i ka pau ana no hoi a kekahi ua eleu aku la no ke kumu o ka pau pono ana i kekahi mau hoa he elolu wahi o ka haiolelo ana.

            O keia malalo iho na moho haiolelo ame na kokua—R. N. Boyd (Robaka Boe), no ka oihana ana aina, Harry E. Murray no ka oihana kakauolelo, a kakau kope, Frank Pahia, Geo. F. Rnton, Jack Lucas, A. Hocking, Mark P. Robinson no na oihana lunakiai, Wm. T. Rawlins, no ka lolo kalana, Makai Kiekie Brown no ka oihana makai nui, J. W. Pratt no ka oihana Luna auhau, na Kokua E. K. Lilikalani, C. Lake, H. P. Haiola ame Wm. Aylett ame kekahi poe e iho.

            Ma Waiokamilo keia mau keonimana—Renton, Rawlins, Murray, Pahia.

            Ma Kakaako, E. K. Lilikalani, C. Lake, Joe Gillman, J. W. Pratt, Lucas, Hocking, R. N. Boyd, Murray, Haiola, Robinson, ame kekahi pie e iho.

            Ma Waikiki, Makai Kiekie Brown, Mark Robinson, R. N. Boyd, S. E. Damon, Wm. T. Rawlins ame Geo. F. Renton.

            Ua maikai na hana i lawelaweia a me ka eleu no hoi ka hana ana a hookuu wale me ka piha o na kahua i na kanaka.  Aia ma kahi o ka 350 ame 400 ka nui ma ka halawai makaainana o Kakaako, a malaila no i hele ae ai kekahi, mau Home Ruia e haiolelo ai me ka manao paha e hoohaunaele i ka holomua o na Repubalika e hana ana ia manawa, eia nae, aole i lanakila.

            O ka hana a na kaa uwila ame ka hoolakoia o na kaa bus ma na wahi i loaa oie i na kaa uwila oia kekahi mea nana i hoomaalahi i ke alanui o keia poe halolelo no ka hoonee ana i ka paio imua.

            A ma ka Poakolu mai i malama hou ai na Repubalika he mau anaina haiolelo ma Waiokamilo, ma Maguna Hale i Kakaako a i Kapalama, a ua like no ke ohohia me ko na halawai o ka Poakahi aku.

            Ma keia manawa ua komo mai o S. E. Damon ka moho e holo ana no ka oihana puuku.  Luaakanawai Hookano o Ewa, Kale Kalaka ka mea i manaola ke kokua ne ia Kimo Boe, Holt, Kailimai, James Quinn, Isaac Sherwood, Joe Kalana, Koehoki, Holi Thornton ame kakahi poe Hawaii e iha.

            Ua hoike ae o Brown i kona manao no ke koho ana i na Moho Repubalika no ka mea he poe lakou i makaukau ma na oihana ka hana kupono hoi a ka lehulehu e hana ai aole o ke koho ana i kanaka mahiai kalo ka mea e hoonoho aku ai.

            O kekahi ana i kaiele nui ai ola ke koho ana i na moho Repubalika, no ka mea, na ka Repubalika i hoopaa aku i ka lehulehu i ka @ e kukulu aupuni kalana a ko lo no a he mea maikai i ka lahui e haawi mua i na Repubalika ka manawa mua o ka hoau ana.  O ka Wilikoki e halolelo ikaika nei: no ke kohoia aku ona i makainui aole oia e hopu i na lepera, ua hoike ae o Brown i ke kuhihewa o Wilikoki mai ia mea no ka mea aole na ka oihana makai ia hana aka na ka Papa Ola.

            He mea hookaumaha ia i ka lahui o k@ koho ana i na Home Ruia no ka mea ke lilo ka hoomalu ana na lakou alaila e lawa ole ana ia lakou ka ikaika o ka malama ana i na limahana kalana me ke @aia no ka mea o na Repubalika ka poe i makaukau ma ia haawina.

            Ma keia mau wehewehe a ka Makai Keikie na nui ka uwala o kana haioleio no ka nui hauoli, a ua hoike @ aku no aia aole ona makemake e liki wale aku no iaia nona iho.

            Ma na mea apau ua maikai na hana a na moho Repubalika o ke Kalana o Oahu aka aole no i nele ka hoohaunaeleia e na Home Ruia aka ua kaomila ka lakou mamuli no o ka leo nui aku o ka lehulehu a pio loa iho la ia ano hana.

 

He Make:Mainoino.

 

            I kekahi sela Kepani o ka mokuahi Ke Au Hou e hana ana maluna o ke kia mua, ma o kona oki hewa ana i ke kaula, ua haule mai oia iluna o ka oneki a make loa.

            I ke kakahiaka Poakahi nei ka loaa ana o keia ulia i ka manawa a Ke Au Hou e pili ana i ka uwapo.  Ua pii aku keia Kepani no ka hoopaa ana i ke kaula huki ukana, a ua hoopaa aku oia i kona papa e noho ana ia@ kekahi apana kauia uuku i ke kia.  I kona hoao ana e oki i ke kauia e hoopaa ana i ka mea huki ukana, ua moku hewa aku la ke kaula o kona noho a ua wala mai la oia.

            He kanaono Kapuai paha ke keikie o kona haule ana, ua i ka oneki a ua hiki mai ka make maluna ona me ka emoole.

 

Kiloiia Iloko o ke Kai.

 

            No ko Sam Kii makamake ole i ke kupakako o ka mokuahi Niihau, ua manao ae la ola o ke kiloi ana i kekahi mau eke kopaa iloko o ke kai ka mea e ili mai ai ka pilikia maluna o kona enemi.

            He polia o Sam Kii no ka Niihau, a ma ka oleloia, la lakou e ku ana ma Punaluu i ka Poakahi a i ole i ka Poalua paha o keia pule iho nei, ola ka wa o Kii I kiioi ai he eiwa eke kopaa iloko o ke kai.

            I ka maopopo ana ae ua hana keia kanaka i keia mea, ua hopula ola a e hookolokoloia aku ana oia no ka hewa hanaino wale.

 

Make Hou No i ke Kaa Uwila.

 

            Ma ka hora @ o ke kakahiaka Poakahi nei i halawai ai o Kalawai, he Hawaii hapauea, me kekahi uila ma o ka hooku`I ana me kekahi kaa uwila ma ke kihi o na alanui Hotele ame Likeke, kokoke i ka Hotele Hawaii.

            Ma ka olelo a ka poe i ikemaka i ka uila, e hele ana o Kalawai no kekahi aoao o ke alanui a ola kona wa i loaa aku ai i ke kaa uwila.  Ua hina ua kanaka nei a paa i ka pale a na kauolokoia no kekahi mau kapuai.

            Ua laweia aku ua kanaka nei no ka Halema`I Moiwahine, a i ka hora @ o ke ahiahi, na make loa ae ia oia.

 

            MAI AE E PAA LOIHI KE KUNU I KA BEBE—Aohe he mea e hiki ke hoo@ ae i kou manao inoino mahope o kou ike ana i kekahi hehe e noke ana i ke kuna, ame ka maka`u i ka haawi ana aku i ka laau iapaau au i amnao ai he kupono ole.  O ka poe nana i hana ka Laau Kuna a CHAMBERLAIN, ke olelopaa aku nei lakou aole keia laau i hoohulia me kekahi ano mea okoa e ae e like me ka apiuma a pela wale aku.  Ua hiki i na makuahine ke haawi i keia laau i ka lakou mau kamaiki me ka hopohope ole.  E @oa koke no ka oluolu a he maalahi ma na ano apau.  Eloaa no ke ola me ka hikiwawe.  Na Benaou Smith & Co. na aguna kuai kukaa, e