Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLI, Number 41, 9 October 1903 — Page 8

Page PDF (1.81 MB)

This text was transcribed by:  Jean Howard
This work is dedicated to:  Awaiaulu

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

Okatoba 9, 1903

 

Wahaolelo ke “Kiai!”

 

-------

 

S KANIO, KA LUNAHOOPONOPONO

---------

 

                Ma ka Poaono i hala iho, ka la ekolu Okatoba o keia makahiki i puka ae ai he wahaolelo hou iloko o ke kulanakauhale o hookahi wale no lau (pepa), he hookahi hoi aoao i paa huaolelo no ka hoike manao ame na mea hou, i noho alakai ia hoi e ka Lunahooponopono S. Kanio.

 

                He wahi kino lahilahi kona e like no me na wahaolelo e ae apau nona kahi nui kono ma kahi o iwakalua miha loa ame umi-kumamakahi iniha kula, a o keia malalo iho kekahi mau manao ona:

 

HE KUHIHEWA KE KOHO I NA HOME RULA

 

                O ko kakou koho ana i na Home Rula, he mau hana kuhhewa loa ia na kakou, ina kakou e hoomaopopo iho ana, aole a lakou mau hana e hoike mai ana i na hana e hiki ai ia lakou ke hoowaiwai mai i ka aina nei me na hana hooholomua like ole, hoi iho @o hoi, aole a lakou mau hana nui iloko o ka aina nei e hiki ai ke ola kakou na poe kupa o ka aina nei ke koho aku i keia mau moho lalau i paki ole kepau.

 

                Nolaila, e na poe i kupono o ke Kalana o Oahu nei i ke koho balota, he hana kuhihewa loa na kakou ke koho ana aku i keia poe lalau alauka pokaa wale iho no ma na alanui me ke komo ana o na lima iloko o na eke, kau na kika i ka waha, me he poe onamiliona la, a hookahi hana he nana i ke kii o Pakaka; alaila, o ke ano anei keia o na kanaka e manao ai e ola ka aina nei.  Aole loa, a pela @ no ke koho ia lakou, aole a lakou @ahi pala e loaa mai ana ia kakou na poe hune o ka aina nei, aka, o ko lakou la mau pakeke no ka lakou e nana mua, a hele mai e hoopunipuni me ka mali mai, a eia ka olelo he nui loa kau hana, mahope noonoo aku ia oe.  Oi noke aku i ke kali a aohe wahi mea a pakeo mai.

 

                Oia ka makou e olelo nei, he mau hana kuhihewa loa na kakou na kanaka Hawaii ka naawi ana aku i ka kakou mau koho ana i keia mau moho @alau a na Home Rula e onou mai nei imua o kakou no ka haawi ana aku i na kakoo ana.  He lapuwale o na lapuwale, a aole no hoi keia he poe kuonoono no ka aina nei e hiki ai ia ka@ou he haawi aku i ka kakou mau kakoo ana, a pela no hoi e hiki ole ai i na poe kuonoono o ka aina nei ke hilinai aku.

 

                A, aia no hoi iloko o ka lakou kumuhana e olelo ana, e hoao no lakou e haawi i na hana Aupuni i na poe kupono I ke koho balota.  U, i ka pilu.  He keu wale aku a ka hoopunipuni wale, he imi wahi balota a nolila keia kumuhana pauaka i waiho ia mai ai imua o kakou ka Lahui, me ka manao oia iho la na hana e loaa ai na balota me ka ike nui iho ne, aohe e hiki ia lakou ke hooko i ka lakou mau mea e olelo nei, a o na poe papau o na noonoo oia na poe e puni aku i ka lakou mau olelo pelo, aka, no n poe i hoonaauao maikai ia aole loa lakou e haawi ana i ko lakou mau balota no keia ano kanaka hoopunipuni.

 

                No ia mea, ke noonoo nei makou @e hana kuhihewa loa na kakou na poe kupono i ke koho balota ke haawi aku i ka kakou mau kakoo ana no @ Moho a ka Aoao Home Rula, no @ mea, ua ike no kakou he pauaka @ lakou mau hana, a he hiki ole hoi @ hooko i ka lakou mau olelo i hoopuka ai.  No keaha mai ke kumu?   Eia, mamuli mai no la o ka lawa ole me na hana ame na kakoo ana a ka poe kalepa ame na poe kuonoono o ka aina nei i ko lakou aoao e ku nei, he aoao hoi i hoowahawaha loa ia e na poe kuonoono o loko nei o ka aina, a pehea hoi e hiki ai ia kakou ke haawi aku i ka kakou mau kakoo ana i keia ano Moho, ina ua hiki ole i na poe kuonoono o loko nei o ka aina ka hilinai aku ia lakou.  Ke manao nei makou e holoi loa ae i na noonoo ana iloko o ko oukou mau puuwai no na Moho holo oihana Kalana o Oahu nei a pela no hoi me na kuaaina, mamuli hoi o ka hiki ole ia lakou ke hooholomua i na hana o ka aina nei, a he mea kuhihewa loa no ke koho ana ia lakou i mau moho na kakou.

 

                Nolaila, e na poe Home Rula, o ka leo keia o ke ola hoolonoia, oia keia.  A hiki mai i ka la 4 o Novemaba e hookomo i kou mau balota no na Moho Kalana a na Repubalika, oiai, ona poe no e holo ana na lakou no e hoolako aku nei ia oukou me na mea e pono ai o keia noho ana a pela hoi me kou ohana, aka, no keia poe Home Rula, heaha ka lakou pono, aole loa.

 

-0-

 

NA KUMU KUPONO NO KE KOHO ANA I NA REPUBALIKA

----

 

                O na kumu kupono a kakou e na kanaka Hawaii e hiki ai ke koho i na Repubalika ma na Oihana o ke Ka@na, oia no keia mau kumu:

1                      E hooikaika ana na Moho a ka Aoao Repubalika i na Kumuhana apau no ka holomua o ka aina ame na hana hou, oiai o na Moho holo Kalana a ka Aoao Repubalika he poe kuonoono wale no lakou no loko nei o ka aina, a he mea maopopo loa e hana ana lakou i mau mea e hiki ai e hooholomua ia ai na hana.

2                      Ke hilinai nei na poe kuonoono o ka aina nei i ka Aoao Repubalika, a pela e loaa ai na hana i na poe ilihune o ka aina nei, i ola ai ka noho ana, a oia pu hoi ka ohana, a heaha hoi kana Home Rula e haawi mai ai ia kakou ke puka ae ka lakou mau moho?  Aole, aole loa!  Aka, o ka uwahi o ke kika kau e nana aku a o ka nalo aku @ no ia.  Nolaila, mai koho i na Home Rula, he lalau.

3                      Oiai ka Aoao Repubalika e paa ana i na hookele ana o ke Aupuni, aole i kanamai ka holomua o na hana o ka aina;; ua ikeia a ke ikeia nei ka holomua ana o na alanui hao, mai kekahi kihi o ka aina a kekahi kihi, aia hoi @ mahinaai o na ano apau e pii ana @ kela ama keia pe’a o ka aina, aia @oi na Hui Hao Kila ke ku nei me ka ikaika ma ka ainaMakua me ka ikaika nui e hiki ai ke hoopapa aku me na Hui e ae oia ano a puni ke ao.  A heaha hoi ka na Home Rula, aole i lewalewa iho, wahi a Wilimana.  A heaha ka kakou e haawi aku ai i ko kakou mau balota no na Home Rula, aole loa, he lalau.

4                      Mamuli no hoi o ke kuhana Auhau Du@e no na waiwai komo mai iloko o Amerika Huipuia oia wale no ka mea e loaa nei ka holomua i ko kakou mau oihana mahiko ame mahi raiki, na hana ano nui e loaa mai nei o ke dala ia kakou, a oia no na oihana e hooholomua nei i ka aina iloko o keia wa, a he mau kumu kupono no hoi keia e hiki ai ia kakou na Hawaii e haawi aku i ka kakou mau kakoo ana i na moho holo Kalana a ka Aoao Repubalika, i aha ai?  I mau ai ka holomua o na hana o ka aina nei, a mau no ka loaa ana o ke dala iloko o ko kakou mau pakeke.

5                      Ke ku nei ka Aoao Repubalika e nana akahele ana i na pono ame na pomaikai o na poe ilihune.  Eia nae, o ka na Home Ruola e ake nei e anai aku i na haole.  Auhea wale ana oukou, he mau hana hupo loa ia, oiai, ua ike no kakou, e like me ko kakou hooi loa ana aku i ko kakou hoino ana i na haole, pela auanei e nele mau ai kakou, ina kakou e hoomaopopo iho, eia wale no kakou i ka lewa e lele nei me he manu la, aka, mamuli o na manao aloha o na haole Repubalika, ke loaa mau nei ke dala ia kakou.

6                      Ke ku nei ka Aoao Repubalika e nana ana i na kanaka apau me ka nana ole i ke ano o ka ili, ina paha he keokeo, eleele, ulaula a kalakoa paha.

 

O keia mau kumu a makou i hoike ae la, ua lawa loa ia no kakou e ike iho ai, he mau kumu maikai loa ia no kakou e haawi aku ai i ka kakou mau kakoo ana i na Moho Kalana a ka Aoao Repubalika.  Nolaila, e koho pololei i ka paa balota a na Repubalika.

 

KELA AME KEIA

----

 

                E koho pololei i ka paa balota a na Repubalika.

                                                                                                 -------------

 

                Maopopo loa , e ahai hou ana no na Moho a na Repubalika i ka lanakila o ka la koho balota e hiki mai ana.

                                                                                                 ---------------

 

                Mamuli o ke komo ana mai a na eepa o Waolani i na wahine o ke Camp o Kalihi, ua lawe aku lakou i na halawai a lakou malaila.  Ola, o kahi ia i kupono no lakou he poe eepa.

                                                                                        ----------------

 

                Ku no hoi ka liki i na wahi auwaa panana ole o ka Aoao Home Rula, aohe i lewalewa iho, wahi a Wilimana.

                                                                                       ----------------------

 

                E na poe kupono i ke koho balota, e koho pololei i na moho a ka Aoao Repubalika.

                                                                                                     ------------

 

                Ola kakou, ina e puka na Lunakiai, ka Makai Nui Puuku, Kakauolelo, Luna Helu me Ohi Auhau, Loio Apana, Ana Aina ame ka Luna Hooia o ke Kalana o Oahu nei.

 

                                                                                                                ---------

 

                E koho ia A. M. Brown i Makai Nui, no ka mea, he keiki hanau no ka aina, a he oiwi oiaio no ka aina nei.  E kipaku loa aku ia Wilikoki he lalau.  Mai koho ia Kale Wilikoki, he holollua, a aole ia o ke ano o na kanaka o ka aina nei e ola ai.

                                                                                                                ------------

 

                Mai koho ia C. P. Iaukea, oiai, aole i lawa ia kanaka no ka hana ana e alualu nei, oia hoi ka Luna Auhau; a aole no hoi e ola ka aina ame na makaainana iaia.  Oia muhee no hoi ia, a he ake oihana maoli no.

                                                                                                ----------

 

                Mai koho ia David Notley, no ka mea, he kanaka huhu hikiwawe, a, aohe no ana wahi pala e haawi mai ana ia kakou.  Ua kupono no oia e hoi ma na uwapo e kamana ai, he hana i kamaaina i ua kanaka.                                                                                          -------------

 

                Mai koho ia Kimo Boe, ka muhee hololua o ka moana, o keia eea o hoi kekahi, a he ake oihana maoli no, ina kakou e hoomaopopo ana, i ka o ka Aha Elele o na Repubalika, oia kona wa i ku ae ai, o na wawae o na lima me ka nui o ka hanu a ku ana imua o Iesu a pane ana, i hele mai nei au e hoohiki, pau lele pau manao, e lilo au i Home Rula i keia la, a poholo ana me na kamaa buti iloko o ka Aoao Home Rula.  Mai koho iaia oia auna muhee hookahi no , a he ake oihana no ke kulana.

                                                                                                ----------------

 

                Mai koho i ke Diabolo Wilikoki i Makai Nui, oiai, aohe ana wahi pala, o keia muhee no hoi keia, o ka hoopunipuni ka ia nei hana ike, a o keia no kekahi o na hoohuiaina, a he mau manao bebe kona.  Makehewa ka haawi ana i na balota no keia lalau.  Pololei keia.

                                                                                                -------------

 

                Mai koho ia Kale Keopu, e waiho malie aku iaia maluna o kona wahi kaa.

                                                                                                -------------

 

                Mai koho ia Samuel Kamakaia, no ka mea, ua maopopo no ia kakou me ka hoohewahewa ole, aohe ana wahi pala.

                                                                                                -------------

 

                Ke ku mai nei ka Mahoe a i mai mal koho mai oe ia’u, he kupa au no Waialua, ka aina nona ke mele, e iho ana i Waialua i ka lawaia papai.  O keia eepa no hoi keia oia wahi.

                                                                                                --------------

 

                Mai koho ia J. M. Kealoha no ka mea, no ia nei ke mele, auwe ke aloha e, e pono ole kaua e, a, aole no hoi a kakou wahi mea e loaa mai ana mai iaia mai, a oki loa aku hoi kahi hna.

                                                                                                ---------------

 

Koho ia Brown a me Pahia, aole ia Harvey.

------

 

H@EHOOPUNIPUNI O WILIKOKI A I OLE HE HUPO

 

                Iloko o keia mau la o ka hooili kaua no ke kanaka kupono e holo ai i Makai Nui no ke Kalana o Oahu nei, he mea hoohewahewa ole ke nana iho o A. M. Brown ke kanaka i kupono e noho i Makai Nui no ke Kalana o Oahu nei mamuli o na kumu a makou i ike ai, oia iho keia:

 

                Ela o A. M. Brown ke hookaika nei ne ka pono o na kanaka Hawaii, ina kakou e huli ae a nana aku i na makai e ku nei ma na huina, he mau Hawaii wale no lakou, a pela no hoi me na makai kaulio o keia kulanakauhale he poe Hawaii wale no ka hapanui a ehia la wahi haole iwaena o lakou; a, aia no hoi maloko o kona keena i keia la he poe Hawaii no kekahi i hoonohoia maloko o kona keena.  Mamuli no hoi o na hooikaika ana a A. M. Brown, ua hoopiila ae na uku o na makai mai ke $40 mai a i ke $60 o ka mahina, a i keia wa hoi ke ohi nei na makai mamuli o kana hooikaika ana i ke $75 dala i kela ame keia mahina, a o na pono o na kanaka Hawaii kana e imi a e hooikaika nei, a ina aole oia ma kela noho i keia, la, ke hoike aku nei makou me ka oiaio loa, aia no na makai iloko o keia la ko ohi nei i kahi kanaha dala o ka mahina, he uku maa mau hoi keia mai ke au mai no o ke Aupuni Moi.

 

                O A. M. Brown no hoi ka Maikai Klekie o keia Teritori, a e holo aku ana hoi ma ke ano he Makai Nui no k Kalana, ua hanaula oia ma Hawaii nei a he keiki hanau hoi oia no ka aina nei, a he lala no hoi eia no ka Papa Lolo o keia kulanakauhale, a e waiho ana kona mau iwi ma Hawaii nei, he kanaka heahea hoi i na Hawaii a oia auanei ke ano o na kanaka e ola ai o ka aina nei, a oia pu hoi ka Lahui: he kanaka hoi i hiki ke hilina! La o kana mau hana no ka malama ana i ka maluhia o ka aina nei.

 

                He kanaka hoi o A. M. Brown i noho loihi maluna o ka Oihana Makai, a ua kamaaina hoi i na mea apau o loko oia keena, pela makou i manao ai, he mau kumu kupono keia no kakou e hoomau aku ai no ia kanaka ma la wahi.

-------------

 

HE HOOPUNIPUNI O R. W. WILIKOKI, A I OLE HE HUPO MAOLI.

----

 

                Ma ka Halawai Makaainana i malamaia e na Home Rula ma Emma Kuea i kekahi po i hala aku nei, ua hoike ae o R. W. Wilikoki ina oia e puka ana i Luna Makai, “e hoopau ana oia i ka hopuia ana o na poe ma’i Lepera,” a pela aku.

 

                He mea maopopo loa, oia mau olelo a R. W. Wilikoki he hoopunipuni maoli, a i ole, he kanaka hupo maoli no o R. W. Wilikoki i na hana a ka Luna Makai.

 

                Penei ke kanawai:

 

                Mamuli o ke kanawai, i ka loaa ana o ke kanaka a wahine paha i ka Ma’i Lepera a hoohuoi paha, aole ia he karaima a mikamina paha; nolaila, malalo o na mana i haawiia ma ke kanawai aole no he mana o ka Luna Makai a makai paha e hopu ai ia lakou; eia nae, o ka mana hopu i na Ma’i Lepera, aia no ia malalo o na hooponopono ana a ka Papa Ola; a o na Agena a lakou i hookohu ai, oia ka @oe mana ma ia mea; aole no ka Luna Makai a makai paha; i mea e loaa ai i lakou ka mana e like me ia i keia wa e hanaia nei, he mea pono i ka Papa Ola ke hoomana ia lakou ma ke ano he mau Agena no ka Papa Ola.

 

                Nolaila, o ka R. W. Wilikoi mau olelo e hiki ana iaia ke hoopa i ka hopu ia ana o na Ma’i Lepera he kuhihewa loa ia; no ka mea, aole ia malalo o ka mana o ka Luna Makai, aka, me he la, no ko R. W. Wilikoki maopopo ole no i ka mana o ka Luna Makai ma keia mea, a i ole ia, he makemake maoli kona e hoopunipuni aku i ka lehulehu.

 

                Ke makemake nei makou e ike pono ka lehulehu; ua loaa ka mana i ka Papa Ola i na wa apau e hookohu i mau Agena no lakou ma na wahi apau e hooko i na mana e like me ke knawai, aole nae i paa ka Papa Oia e hookohu i na Luna Makai wale no a makai paha.

 

Nolaila, o na olelo a Wilikoki o keia ano, aole i hookahuaia malalo o na kanawai a kumu kupono e ae paha.  Ke hoike maopopo mai nei o R. W. Wilikoki aole loa oia i kupono i Luna Makai no ke Kalana o Oahu.

                                                                                ----------------------------

FRANK PAHIA

----

 

                O Mr. Frank Pahia ka moho no ka Luna Kiai no ka Apana Elima, he keonimana o Frank Pahia i kamaaina i na poe koho apau o ka Apana Elima; he makaukau ma ke kanawai.  Ana Aina ame na lawelawe hana maoli ana.

 

                Mamuli o ka noho akahele ana, ua lawa no ke kuonoonoo e hiki ai e ku ma ke ano kuokoa ma ke kulana ana e holo nei.

 

                Oiai oia he Hope Ilamuku no ke Aupuni, ua nui kona mahaloia no ka oluolu ame ka waipahe o kana mau lawelawe ana.

 

                He Hawaii hoi i loaa na hilinai ia ana e na poe kuonoono o ka aina, a he mea hoi na na Hawaii e haaheo ai ka hookau ana aku i keia hanohano maluna o ua keonimana nei.

 

                E na Koolau e!  E ku ana anei olua a nana maka mai i ka olua keiki hiialo?

 

                E Waialua i ke Kai o Puaena oia nei kau e koho ai, ola na Hawaii.

 

                E Waianae, e kahi e ku la na niu kaulana o Poka-i, e haawi ae ia Frank Pahia i kau mau kokua ana, a e ku mai ana na opelu ame na akule.

 

                E ewa i ka i’a hamau leo!  Hamau ia, hoolono ia a pua ae ka leo kahea ia mai keiki—e koho ia Frank Pahia, he kamaaina oluolu, a e nana ana me ka makaleho i kou mau pono.

 

                E na kupa o ka Ua Kukalahale o Honolulu, e nana ae me ka ewaewa ole ia Frank Pahia, he keiki i lehia i kou mau poopoo, he keiki nau i hapai ae, he keonimana au e hoohewahewa ole ai.

 

                Oia ka moho lanakila kou mau kulana holomua; a ola ka hune ame ka waiwai.

 

                                                                                                ------------------

 

MAI KOHO IA PALAKIKO HAWE.

----------

 

                He kumu kupono loa ia kakou e na Hawaii kupono i ke koho balota e hoolei loa aku i ka inoa o Palakiko, oiai, aole ia he kanaka kupono no ka lilo ana oia kekahi o na Lunakiai o ke Kalana, ua lawa no oia ma kona wahi e hoopakeokeo liilii mai ai i na wai opihi a na keiki, aohe no oia i kupono, aka, ua kupono oia no ke kepa ana i na kanaka.

 

                O keia lalau no hoi kekahi, he Demokarata iho nei, a no ka ike ana aole oia e puka ana ma ia aoao, nolaila, holokiki ae nei mahope o ke kua, mihi mai nei, e ka makua e hoopakele mai oe ia’u (hookomo aku a ke hoohiki aku nei au e lilo au i Home Rula) no keia la, a puka au hoi no au ma ko’u aoao.  He muhee paha?

 

                Keia, ea

---------

Pakele Paha Auanei ke Ola o Ferris

-----

 

                Aia he lono i lauaheaia ae iloko o ke kulanakauhale nei no ka ka-ii ana ae i ka hoopai’ o ka make i hookauia aku maluna o George Ferris no ka hewa pepehikanaka ana i hana ai maluna o ke kino o John Watson.  Eia nae, ua hoike ae o Kiaaina Dole i ka ollo ole o ia lono, a ma kona aoao aole i hoomaka oia e hana pili i keia hihia.

 

                Ua waihoia ae no keia hana imua o ke Kiaaina no kekahi mau mahina i hala aku nei, aka, aole he mea i hanaia a he manawa koke aku nei no ka hoike ana mai o ka Loio Kuhina i ka hiki i ke Kiaaina ke hana maluna o keia hana nui ke kumu hoi o ka hakalia loa mamuli o ke kali ana.

 

                Me he mea ia aole e hakalia loa ana ke kali ana alaila puka mai ka manao o ke Kiaaina maluna o keia ninau no ke kapae ana ae i ka hoopa’i o ka make maluna o ke kanaka i hewa a hoopaa iaia ma kahi paa no ka pau o kona ola.

 

E Aho Ka Lohi Ana!

---

 

                Ke olelo nei ke kanaka naauao aia no he manawa e hiki mai ana iloko o ka noho oia ma o ke kauaka i ka manawa e “makau ai lakou ia mea o ka mea kiekie; i ka manawa o ka makau ame ka hopohopo e waiho ana imua o ke alahele; i ka manawa e haulehia ai o ka lini makemake a lilo hoi ka uhini i @uolo kaumaha.”  Doo o keia mau la ua kahiea aku makou i keia, he ma’i haalulu; aka o keia no ka mea kamaina kahiko mau, a i lweia mai hoi ma ke alahele like loa i kaulana me Solomona, ke kanaka pookela o ka naauao.  Ua opaha pu na aa lolo a o ka ikaika ame ke ahi iloko o ke kanaka ua make aku ia mailoko aku ona.  O keia ka hoopa’i no ka ku-e i ke kanawai kumu a no ka hewa uhauha wale a oi aku mawaho o ka pa o ka maikai---ame na “hana oi wale aku” o na ano like ole.

 

                Me ka hapanui ke manao nei lakou o keia mea aole ia he kanawai kumu, aka, ua pololei no paha lakou.

 

Iloko no o na kanaka elemakule, i ka manawa e hooliloia ae ia keia mea iloko o ke kino onawaliwali, he mean oiaio o ke kino onwaliwali, he mea oiaio e mau ana no ka mana ikaika e like me ka haulehia ole ana o kekahi paahana kuloko o kakou.  E hooki koke ia no ka uhini mai ka lilo ana aku i ukana kaumaha a e hooholoia hoi na akua lapu iloko o ka ea mama, me ia poe e kalele nei maluna o keia mea hoomaemae kaulana a hoihoi ikaika hou no hoi.  O ka

 

WAMPOLE’S PREPARATION

 

Ma ke ano he laau hooikaika kino, ua oi aku kona kelakela manua o kekahi ano e ae.  He laau e hoomaikai koke ana i na paahana hoowali kuloko, he hoomaemae i ka wai ul o ke koko a he ai a hooikaika no hoi i na aa lolo ame na wahi e ae anau o ke kino; he kiolaia namea ino iwaho ma ke Ake Mama, ka Naau, ka Puupaa ame ka Ili –o keia na ipuka hoopuka e-ha—a huli hoi mai ke ola kino maikai.  He meli i awaiaulu pu ia me na mea hooulu a hooia o ka Pure Cod Liver Oil i laweia mai e makou mai ke akepaa o ka i’a Cod makamaka hou mai a pa’ipa’iia me ke Compound Syrup o ka Hypophophites ame ka Extracts o ka Malt ame ka Wild Cherry.  Aole keia he laau i hookuleanaia e like me ka formula e pa’iia nei maluna o na omole:  Aole oe e pono e hokuihe i ke kuai ana a hooiaio hoi maluna ona.  He loaa oluolu ma ka oolopu mua.

 

                “Aole he mau hoohoka ana.”  Kuai ia ma na halekuai laau apau maanei, a puni ke ao nei.

 

---------------------------------------------------

 

HOOLAHA MANA HOOKOLOKOLO

----------

 

ILOKO O KA AHA HOOKOLOKOLO KAAPUNI O KA APANA KAAPUNI ELU, TERITORI o HAWAII.

MA KE KEENA HOOPONOPONO WAIWAI HOOILINA

--------------------

 

                Iloko o ka Hana o ka Waiwai o J. Kamakele i make.  Ke kauoha no ka Hoolaha o ka Palapala Noi no ke kuleana Lunahooponpono Waiwai.

 

                Ma ka heluhelula ana mai ame ka waihoia ana mai o ka Palapala Noi a Mrs. Kaaihala Kamakele, no Kula, maui, i ha’iia mai ai me ka pololei o ka make kauoha ole o J. Kamakele o Kula, Maui, i oleloia, ma Keokea, Kula Maui, ma ka la 18 o Novemaba, A. D. 1902, a waiho iho he waiwai iloko o Hawaii Paeaina i kupono e noho lunahooponopono waiwaiia a ke noi aku nei e hoopukaia mai i mau Palapala Hookuleana Lunahooponpono Waiwai ia Mrs. Kaaihala Kamakele.

 

                Ke kauohaia aku nei o ka Poakolu, la 4 o Novemaba, A. D. 1903, a ma ka hora 10 a.m. o ua Poakolu la i oleloia, oia ka manawa maoli i hooholoia ai no ka hoolohe ana i ke Noi i oleloia ma ke Keena Hookolokolo o keia Aha Hookolokolo ma Wailuku, Maui a ma ia wai a ma ka manawa i hoikeia ae nei e akoakoa ae ai na mea apau i pili iloko o keia hana, a e hoike ae i na kumu o ka hiki ole ke aeia ua Palapala Noi la, ina he mau kumu kekahi a he hoolaha o keia kauoha e hoolahaia iloko o na olelo Hawaii ame Beritania no ekolu pule neepapa iloko o na nupepa o Honolulu, Kuokoa ame HawaiianGazette.

               

                Hanaia ma Wailuku, Okatoba 2, 1903.

                (Kakauinoaia)                                                                    JOHN W. KALUA,

                                                                                                                                 (Sila)

                Ikemakaia L. R. CROOK, 

                                                                (Kakauinoaia)

                Kakauolelo o ka Aha Kaapuni o ka Apana Kaapuni Elua.

                                                2984 – Oct. 9, 16, 23, 30

------------

 

ILOKO O KA AHA HOOKOLOKOLO KAAPUNI O KA PANA KAAPUNI ELUA,

TERITORI O HAWAII.  @  KE KEENA HOOPONOPONO WAIWAI HOOILINA

-------------

 

                Iloko o ka Hana o ka Waiwai o Richard M. Pahau o Kalaupapa, Molokai, i make.  Ke Kauoha no ka Hoolaha o ka Palapala Noi no ke kuleana Lunahooponopono Waiwai.

                                                                                                ---------------

 

                Ma ka heluheluia ana mai ame ka waihoia ana mai o ka Palapala Noi a Wm. R. Castle, Loio, Mea Ohi Aie ame Agena o ka mea i make i oleloia, no Honolulu, Oahu, i ha’iia mai ai me ka pololei o ka make kauoha ole o Richard M. Pahau o Kalaupapa, Molokai, ma Kalaupapa, Molokai i oleloia, ma ka la 17 o Sepatemaba, A. D. 1903, a waiho iho he waiwai iloko o Hawaii Paeaina i kupono e noho lunahooponopono waiwaiia a ke noi aku nei e hoopukaia mai i mau Palapala Hookuleana Lunahooponpono Waiwai ia W. R. Castle I oleloia a e lilo oia i kahu malama no ka waiwai o ke keiki oo ole a Richard M. Pahau i oleloia.

 

                Ke kauohala aku nei o ka Poaha, la 29 o Okatoba, A. D 1903, a ma ka hora 10 a.m. o ua Poaha la i oleloia, oia kamanawa maoli i hooholoia ai no ka hoolohe ana i ke Noi i oleloia ma ke Keena Hookolokolo o keia Aha Hookoloko ma Wailuku, Maui a ma ia wahi a ma ka manawa i hoikela ae nei e akoakoa ae ai na mea apau i pili iloko o keia hana, a e hoike i na kumu o ka hiki ole ke aeia ua Palapala No@ la, ina he mau kumu kekahi.

 

                Wailuku Sepatemaba 23, 1903

                                                                                                                NA KA AHA

                (Kakauinoala)                                                                    HENRY SMITH

                Kakauolelo ma ka oihana o ka Aha Hookolokolo Kaanuai i oleloia

                                                                                                                2893 – Oct. 2, 9, 16.

 

 

MA KE KAUOHA

----------------------------------------------------------

 

HOOLAHA MANA HOOKO

 

                Ma ke kauoha a ke Kiaaina e haaawi@ hoolaha no na Wahi Koho Balota e like me ia malalo iho ame na Lunanana o ke Kau Koho Balota no ke Kau Koho Balota e malamaia ai i ka @ ekolu (3) o Novemaba, 1903, no ke koho balota ana no na Luna Kalana.  O ka ina mua o ka Lunanana o keia ame kela mahele e hana oia ma ke ano he Lunahoomalu.

 

                APANA EKAHI, KALANA O HAWAII HIKINA.

 

                Mahele 1.  Wahi koho balota, Hale Hookolokolo o Pohoiki.  Lunanana Koho Balota:  H. E. Wilson, Lunahoomalu:  J. N. Kamoku, ame Kauka J. Holland.

 

                Mahele 2.  Wahi Koho Balota Halelio o ka Papa Alanui i ka Mile II 3-4, Alanui Luapele.  Lunanana Koho Balota:  W. M. McQuaid, Lunahoomalu; W. B. Nailima, Jr., ame J. W. Kekoakulana.

 

                Mahele 3.  Wahi Koho Balota; Haleukana o Davies & Co., kihi o na alanui Kalepolepo ame Waiakea.  Lunanana Koho Balota:  David Spaulding, Lunahoomalu; C. N. Prouty ame Wm. Geo Kaihenui.

 

                Mahele 4.  Wahi Koho Balota; Hale Hookolokolo Kaapuni, Hilo.  Lunanana Koho Balota:  Wm. Vannatta, Lunahoomalu; Ira E. Ray ame David Ewaliko.

 

                Mahele 5.  Wahi Koho Balota; Halekula o Papaikou, Lunanana Koho Balota:  J. T. Moir, Lunahoomalu; J. M. Kauhi ame Simeona Paaluhi.

 

                Mahele 6.  Wahi Koho Balota; Hale Hookolokolo o Honomu.   Lunanana Koho Balota: J. B. Oliviera, Lunahoomalu; Wm. Hay ame H. . Unea.

 

                Mahele 7.  Wahi Koho Balota, Hale Hookolokolo o Laupahoehoe.  Lunanana Koho Balota; E. W. Barnard, Lunahoomalu; C. H. Swain ame B. M. Kahue.

 

                Mahele 8.  Wahi Koho Balota, Halekula o Kaohe.  Lunanana Koho Balota Albert Horner, Lunahoomalu; S. W. Kauwahipaula, ame Henry Louisson.

 

                Mahele 9.  Wahi Koho Balota, Hale Hookolokolo o Honokaa.  Lunanana Koho Balota; Chas. H. Fox, Lunahoomalu: John Ai ame Geo F. Hall.

 

                Mahele 10.  Wahi Koho Balota, Halekula o Kukuihaele.  Lunanana Koho Balota: Wm. Horner, Lunahoomalu; T. N. Naleilehua, ame J. G. Jones.

 

APANA ELUA. KALANA O HAWAII KOMOHANA

 

                Mahele 1.  Wahi Koho Balota, Hale Hookolokolo Kaapuni o Kohala.  Lunanana Koho Balota:  Geo P. Tulloch, Lunahoomalu; Joseph Hussy ame Robert K. Naipo.

 

                Mahele 2.  Wahi Koho Balota, Hale Hookolokolo o Waimea.  Lunanana Koho Balota; J. Crowley, Lunahoomalu; Chas. B. Wells ame D. W. K. Maialoha.

 

                Mahele 3.  Wahi Koho Balota, Hale Hookolokolo Kaauni, Kailua.  Lunanahoomalu:  J. L. Kawewehi ame J. K. Lioha.

 

                Mahele 4.  Wahi Koho Balota:  Halekula o Konawaena, Lunanana Koho Balota; W. Henry Greenwell.  Lunahoomalu; John Keawehawaii ame R. Wassman.

 

                Mahele 5.  Wahi Koho Balota.  Hale Hookolokolo @ Hookena.  Lunanana Koho Balota:  Geo. W. McDougall, Lunahoomalu; J. Nahinu ame Jos. Kaeo.

 

                Mahele 6.  Wahi Koho Balota, Halekula o Papa, Lunanana Koho Balota; F. Buchholtz, Lunahoomalu; Sam. K. Kaaiailii ame D. Kaupiko.

 

                Mahele 7.  Wahi Koho Balota, Hale Hookolokolo o Waiohinu.  Lunanana Koho Balota: Robert L. Wilhelm, Lunahoomalu; David K. Wa@ehua ame F. C. Eaton.

 

                Mahele 8.  Wahi Koho Balota, Halekula o Pahala, Lunanana Koho Balota W. P. Fenell, Lunahoomalu; J. J. Kaaka ame J. K. Hoopii.

 

APANA EKOLU, KALANA O MAUI.

 

                Mahele 2.  Wahi Koho Balota, Hale Hookolokolo o Pukoo. Lunanana Koho Balota: J. H. Mahoe, Lunahoomalu; D. McCorriston ame John Kamai.

 

                Mahele 3.  Wahi Koho Balota, Hale Hookolokolo Kaapuni, Lahaina.  Lunanana, Koho Balota:  Henry Dickenson, Lunahoomalu;  C. V. Dudoit ame A. Makekau.

 

                Mahele 4.  Wahi Koho Balota, Halekula o Honokohau.  Lunanana Koho Balota:  Geo. Kahui, Lunahoomalu; D. Kapaku ame L. K. Kalama.

 

                Mahele 5.  Wahi Koho Balota, Halekuai o Kahalepalaoa.  Lunanana Koho Balota:  S. Kahoohalahala.  Lunahoomalu; M. Kealakaa ame Chas. Gay.

 

                Mahele 6.  Wahi Koho Balota, Hale Hookolokolo Kaapuni, Wailuku.  Lunanana Koho Balota:  Kauka R. W. Boote, Lunahoomalu; Moses Kauhimahu ame Jas. L. Coke.

 

                Mahele 7.  Wahi Koho Balota.  Haleamara ma ke Alanui Puunene, Kahuiui Lunanana Koho Balota:  D. Quill, Lunahoomalu:  A. C. Kanaeholo ame J. J. Walsh.

 

                Mahele 8.  Wahi Koho Balota, Halema’i ma Kihei, Lunanana Koho Balota; C. G. Hofgaard, Lunahoomalu; Sam.  Kuula ame H. T. Batelle.

 

                Mahele 9.  Wahi Koho Balota, Hale Hookolokolo o Makawao.  Lunanana Koho Balota:  George Forsyth.  Lunahoomalu; E. H. Kekapa ame Noa Kamakau.

 

                Mahele 10.  Wahi Koho Balota, Halewiliko o Hamakuapoko.  Lunanana Koho Balota:  W. S. Nicoli, Lunahoomalu;  J. H. Nui ame Henry Long.

 

                Mahele 11. Wahi Koho Balota, Halekula o Huelo.  Lunanana Koho Balota:  J. R. Meyers.  Lunahoomalu; J. Vincent ame D. N. Onunui.

 

                Mahele 12.  Wahi Koho Balota, Halekula o Keanae.  Lunahoomalu; D.W. Napihaa ame D. W. Kawahamae.

 

                Mahele 13.  Wahi Koho Balota, Hale Hookolokolo o Hana.  Lunanana Koho Balota: F. P. Rosecrans, Lunahoomalu:  G. W. Kauhane ame B. K. Kaiwiaea.

 

                Mahele 14.  Wahi Koho Balota, Halekula o Kipahulu, Lunanana Koho Balota; R. M. H. Kame, Lunahoomalu;  J. K. Piimanu ame P. M. Kaluna.

 

                Mahele 15.  Wahi Koho Balota, Haie Hookolokolo Honuauia Luanana Koho Balota:  A. S. K. Kaholokai.  Lunahoomalu; Ed. Wilcox ame G. K. Kunukau.

 

                                                                                APANA EHA, KALANA O OAHU

 

                Mahele 1.  Wahi Koho Balota, Halekamala i ka pau ana o ke Alanui Punahou.  Lunanana Koho Balota:  John Effinger, Lunahoomalu; Harry Macfarlane ame Stephen Umauma.

 

                Mahele 2.  Wahi Koho Balota, Halekamala, kihi o na alanui Kinau ame Piikoi.  Lunanana Koho Balota:  C. M. White.  Lunahoomalu;  W. C. Wilder ame W. H. K. Omakekau.

 

                Mahele 3.  Wahi Koho Balota Ka Hale ma ke Komo ana aku o ka Luawai lalo o Alanui Nuuanu (Waipiuia) Lunamana Koho Balota:  F. P. McIntyre.  Lunahoomalu:  Albert Waterhouse ame J. P. Kahahawai.

 

                Mahele 4.  Wahi Koho Balota.  Hale kamala Emma Kuea.  Lunanana Koho Balota.  William Savidge, Lunahoomalu, T. C. Polikapu ame F. B. Angus.

 

                Mahele 5.  Wahi Koho Balota, Kapuaiwa Hale.  Lunanana Koho Balota:  A. F. Cooke, Lunahoomalu, E. K. Lilikalani ame J. Mahoney.

 

                Mahele 6.  Wahi Koho Balota.  Honolulu Hale.  Lunanana Koho Balota; O. C. Swain, Lunahoomalu; C. L. Beal ame John M. Mahuka.

 

                Mahele 7.  Wahi Koho Balota.  Hale kuia o Waimanalo.  Lunanana Koho Balota; G. C. Chalmers. Lunahoomalu; John Kekuku ame A. Irvine.

 

                Mahele 8.  Wahi Koho Balota Thomas (Kamaki) Kuea ma Alanui @ retania.  Lunanana Koho Balota: W # E. Fisher, Lunahoomalu; Fred Tu@@ ame Geo. E. Smithle@.

 

APANA ELIMA, KALANA O OAHU

 

                Mahele 1.  Wahi Koho Balota.  Ha@ Hookolokolo o Kaneohe.  Lunanana Koho Balota; H. Cobb Adams, Lunahoomalu; B. L. Kauai ame E. P. Alkue.

 

                Mahele 2.  Wahi Koho Balota.  @ Hookolokolo o Koolauloa.  Lunanana Koho Balota;  A. W. Crockett, Lunahoomalu; J. Keanu ame Jos. Kekuku.

 

                Mahele 3.  Wahi Koho Balota, Haie Hokolokolo o Waialua.  Lunanana Koho Balota:  W. L. Wond.  Lunahoomalu, Oscar Cox ame Chas. David.

 

                Mahele 4.  Wahi Koho Balota.  Hale Hookolokolo o Waianae.  Lunanana Koho Balota:  Lema Spencer, Lunahoomalu; S. K. Hui ame S. N. Ka@

 

                Mahele 5.  Wahi Koho Balota, Halehulahula o Ewa.  Lunanana Koho Balota; P. A. Swift, Lunahoomalu; W. P. Johnson ame B. Starr Kanu.

 

                Mahele 6.  Wahi Koho Balota, Hale Hookolokolo o Ewa.  Lunana Koho Balota:  W. G. Ashley, Lunahoomalu; Kauka Williams ame John E. Kahoa.

 

                Mahele 7.  Wahi Koho Balota, ma kahi a kokoke i ka Hale Kaawai o Palama.  Lunanana Koho Balota; H. C. Birbe, Jr., Lunahoomalu; John K. Kaaeae ama Benjmaine Kaneiehalau.

 

                Mahele 8.  Wahi Koho Balota, Haleukana o W.C. Achi, kokoke i ke kihi akau o na alanui Liliha ame Moi, Lunanana Koho Balota:  Morena Hulu, Lunahoomalu.  Asa Kaulia ame E. P. Sullivan.

 

                Mahele 9.  Wahi Koho Balota, Halekamala ma ka huina o na al@hui Kuakini ama Nuuanu.  Lunanana Koho Balota; A. W. Neely; Lunahoomalu; S. H. Kameakapu ame C. F. Alexander.

 

                Mahele 10.  Wahi Koho Balota, Ke Kihi Komohana o na alanui Maunakea ame Pauahil  Lunanana Koho Balota J. L. Kaulukou.  Lunahoomalu;  Abraham Boster ame W. K. Kaleihuia.

 

APANA EONO, KALAMA O KAUAI

 

                Mahele 1.  Wahi Koho Balota, Halekuia o Niihau.  Lunanana Koho Balota; J. B. Kaomea, Lunahoomalu; J. W. Kealo ame E. K. Nohokula.

 

                Mahele 2.  Wahi Koho Balota, Halekula o Kekaha.  Lunanana Koho Balota O. Omstead, Lunahoomalu; J. P. Kalawaawa ame L. Kiiauano.

 

                Mahele 3.  Wahi Koho Balota, Hale Hookolokolo o Waimea.  Lunaanana Koho Balota; C. B. Hofgaard, Lunahoomalu; S. Makaila ame A. Bomke.

 

                Mahele 4.  Wahi Koho Balota, Halekula o Hanapepe.  Lunanana Koho Balota; H. H. Brodie.  Lunahoomalu; J. K. Palama ame Walter D. McBryde.

 

                Mahele 5.  Wahi Koho Balota, Hale Hookolokolo o Kolo.  Lunanana Koho Balota:  David Kapahee, Lunahoomalu; James Kula ame Hy. Blake.

 

                Mahele 6.  Wahi Koho Balota, Hale Hookolokolo o Lihue.  Lunanana Koho Balota:  H. D. Wishard.  Lunahoomalu; M. K. Kanikanihia ame E. de Lacy.

 

                Mahele 7.  Wahi Koho Balota, Hale Hookolokolo o Kapea.  Lunanana Kolo Balota:  J. W. Nea., Lunahoomalu; L. K. Kaumualii ame S. W. Meheula.

 

                Mahele 8.  Wahi Koho Balota.  Halkula Aupuni, Kilauea.  Lunanana Koho Balota; Jas. L. Huddy, Lunahoomalu; I. M.. Colx ame Robert Scott.

 

                Mahele 9.  Wahi Koho Balota, Hale Hookolokolo o Waioli, Lunanana Koho Balota:  C. H. Willia, Lunahoomalu; H. K. Kanehe ame C. B. Mak@

 

                                                                                                                GEO. R. CARTER

                                                                                                Kakauolelo o ka Teritori.

                C.R. BUCKLAND

                Lunahoopeainoa Koho Balota

                Hale Mana Hooko, Honolulu, Okatoba 1, 1903.

                                                                                                2984 --- Oct. 9, 16. 23, 30.

 

--------------------------------

 

HOOLAHA AINA AUPUNI

-------

KUAI O EKOLU LO’I KALO ME KE AWAWA O PAUOA

----

 

                Ma ka Poaono, Novemaba 7, 1903, a ma ka hora 12 awakea, ma ke @ iho o ka Hale Hookolokolo e kuai @ aku ai ma ke kudala akea ka @ limalima o ekolu lo’i kalo, e waiho @ Kapaloa, Awawa o Pauoa, Honolulu, Oahu.

 

                Manawa Hoolimalima: -- 5 makahiki.

 

                Uku – hoolimalima haahaa:  $220,00 @ ka makahiki hookahi, uku mua i kela ame keia eono mahina – E hoomaka ana ka hoolimalima i Iulai 1, 1904.

 

                No na mea aku i koe e ike ae i ke Keena Aina Aupuni, Honolulu.

 

                                                                                                                                E. S. BOYD

 

                                                Komikina o na Aina Aupuni

                                Keena o na Aina Aupuni, Okatoba 7, 1903

                                                                                                                2984 – Oct. 9, 16, 23

 

--------------------

 

HOOLAHA AINA AUPUNI

-----

KUAI O KA AINA AUPUNI O PUUEO

----

 

                Ma ka Poaono, Novemba 7, 1903, ma ka hora 12 awakea, ma ke alo iho o ka Hale Hookolokolo, e kuai ia aku ai ma ke kudala akea kekahi anana a mahele o ka aina Aupuni e waiho la i Puueo, Kau, Hawaii, nona ka ili-aina o 318 1-2 Eka oi iki a emi mai.

 

                Kulana Kuai:  Dala Kuike a ma ke dala gula Amerika no hoi.

 

                Kumukai Haahaa $3.50 no ka Eka hookahi.

 

                No na mea aku i @oe e ike ae i ke Keena Aina Aupuni, Honolulu

                                                                                                                                E. S. BOYD

                                                Komikina o na Aina Aupuni

                                Keena O na Aina Aupuni, Okatoba 6, 190@

                                                                                                                2984 – Oct. 9, 16, 2@