Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLI, Number 42, 16 October 1903 — Page 3

Page PDF (1.63 MB)

This text was transcribed by:  Kawena Komeiji
This work is dedicated to:  Jane Komeiji

NUPEPA KUOKOA, OKATOBA 16, 1903.

 

HE MOOLELO NO

RODERIKA o KILADEA

KA NAITA KUPAA MAHOPE O KA MEA ANA I ALOHA AI.

A ME

KATE MAKAMURAGA.

KA U'I NOHEA A HOOILINA OIAIO O KALELOGA.

(Unuhiia e S. K. Nawaa.)

MOKUNA XI.

KE KIALALA HUAKAI.

"Ho no hoi ua maunu ekaeka,

Papai ka i'a e hoi ai."

        "Aka, e kuu opio, aole oe e haalele ana i ke kulana waiwai o ka barona o Kiladea no ka lima wale no o Kate Makamuraga."

        E hele holoholo ana o Roderika ia manawa mai kekahi aoao o ka lumi a i kekahi aoao; aka ua ku iho la oia i ka loaa ana aku o keia mau huaolelo iaia, a huli mai la oia a nana mai la me ka maka huhu maluna o ka olomana, a pane aku la me ke kuoo nui:

        "Ina e lilo mai ana o Kate Makamuraga i wahine na'u, a e komo mai hoi iloko o na poino pu ana me a'u, e haawi koke no wau i ko'u lima iaia i ka wa koke e hiki ai ia'u ke haalele iho i keia wahi. Aka o ka mea nui - e hiki ana anei iaia ke hookiekie aku maluna o kona makuakane?"

        "No keaha hoi?"

        "No ka mea he kaikamahine palupalu kela o kona manao."

        "Aole no he palupalu e hiki ole ai iaia ke hoomalu aku mai kona makuakane aku. O kona makuakane kekahi o na kanaka aloha ole, a i keia manawa ke ku nei oia ma kahi e hiki ole ai iaia ke paa iho i kana kaikamahine, - ae, ua hiki io aku i kahi a ke keiki e hoolohe hou ole aku ai i kona makua."

        "Pela." i hooho ae ai o Roderika me ka hikilele, "aole i loaa mai ia ike ia'u. Ua maopopo no ia'u he kanaka huhu o Makamuraga; aka aole wau i manao e hana ino loa ana oia i kana kaikamahine."

        "Aole oe i ike i kona ano, e Sir Naita; aka e ike aku ana oe iaia me ka moakaka lea ma keia mua aku."

        Ma keia wahi i komo mai ai o Hiu iloko o ka rumi a ha'i mai la he mea pono e hoopau koke ia na kukai kamailio ana. Malia ke noho mai nei ka lunahalepaahao me ka uluhua, a malia o huli hoi mai ka eale.

        "He hookahi wale no a'u mea e makemake nei," wahi a Kilala i pane aku ai i ka wa i huli hoi aku ai o Hiu. "E hele ana wau no Wikilo a e ike ana wau ia Kate Makamuraga. Ke maopopo nei ia'u e kali mai ana oia o ka lohe aku i kekahi mau mea e pili ana nou, heaha kau wahi huaolelo a'u e ha'i aku ai iaia."

        "Ua maopopo no ia oe ka mea e ha'i aku ai iaia. E ha'i aku iaia e paa kona manao oiaio no'u."

        "He mea pono no anei ia'u ka ha'i ana aku iaia aole loa he mea nana e hoololi ae i kou hooko ana i ka olua mau hoohiki."

        "He oiaio e pono no ia oe ke ha'i aku ia mau mea apau; a e ha'i aku no hoi iaia ina wau e ola ana e hele aku no wau i ona la, a nau no hoi ia e lawe mai i kana mau olelo no'u."

        Ua ae o Kilala e hana ana oia e like me ka Roderika i kauoha aku ai iaia, a mahope koke iho, ua hahai aku la oia mahope o Hiu.

        Ua aneane e poeleele i ka wa a Kilala i haalele aku ai i ke kakela a hele aku la ma kana huakai no Dalavina Hale. O kona lio kekahi o na lio i maa loa i ka hele ana iloko o na hihipea laau, a mamua o ka wehena ana mai o ka malamalama o kekahi la ae, ua hiki aku la oia ma kahi e kokoke ana i Dalavina Hale. Ua ku iho oia ma kekahi opu laau uuku, a mahope o kona nakinaki ana iho i kona lio, ua moe iho la oia no ka hooluolu ana no kekahi manawa pokole. Ua maluhiluhi oia a aole i loihi iho la ua hiolani aku la oia, a i ala wale no oia i ke pahupahu ana mai o kekahi mau kapuai wawae lio, a iaia i ku ae ai iluna, ua loha mahui iki aku la oia i kekahi leo no ka mea iloko o ka pilikia. Ua puka aku oia iwaho mai kona wahi e moe ana, a ike aku la oia i ka nalo ana aku o kekahi mau kino kanaka iloko o ka ululaau, ia manawa hookahi no hoi ua pa hou mai la ua leo la o ka mea pilikia iloko o kona mau pepeiao.

        Ua ku aku la o Kilala e nana me ka noonoo nui ana. He mea oiaio he poe wale no keia iluna o na lio a e holo aku ana hoi mai Dalavina Hale aku, aka ua manao iho la no o Culena Kilala he wahi mea ano ole wale no keia, nolaila ua peki wawae aku la oia no ka hale. Ua hele mua aku oia no ka pukapa uuku, a no ka paa oia puka, ua hele aku la oia no ka pukapa nui, a oiana like no. Ina ua holo aku keia mau kanaka mai Dalavina Hale aku, alaila na kekahi mea i hookuu aku ia lakou, a hoopaa hou ia mai ka puka i ko lakou wa i puka ai iwaho; nolaila aole e nele ka noho kiai mai o kekahi mea maloko o ka pa; a oiai aole i makemake o Kilala e ika ia mai oia e kekahi mea, ua hookaawale aku la oia a hiki i ka wa kupono ana e komo aku ai me ka ike ole ia mai.

        He hapalua hora mahope mai, ua oili mai la ka malamalama o ka la ma ka hikina, a aole hoi i loihi iho mahope mai, ua ike aku la oia i ka hemo ana mai o ke panipuka a puka mai la kekahi o na kauwa me ke ko'i ma kona poohiwi.

        "A," wahi a Kilala i puana ae ai, "e hoao ae wau i kahi kanaka kuawahie a e ike hoi ina ua hiki iaia ke ike mai a hoomaopopo mai ia'u, a ina hoi oia e hoomaopopo ole mai ana ia'u, alaila aole wau e hopohopo ana ke komo aku iloko."

        Me keia mau olelo, ua hele aku la o Kilala mai kona wahi e pee nei a halawai aku la me ke kanaka kuawahie.

        "E ka hoaloha, o Dalavina Hale anei keia?" wahi a Kilala i ninau aku ai.

        Ua ku iho la ua kanaka nei a nana mai la i ka mea nana oia i ninau aku, a mahope o kona kilohi ana mai ke poo a hiki aku i na wawae, ua ninau mai la oia:

        "Owai oe?"

        "Owau iho la no ia e like me kau i ike mai la - he olomana i hele a maluhiluhi. Ua hele mai wau iloko o ka ululaau i keia po, a ke huli nei wau i kahi e hoomaha ai."

        "Well, o Dalavina Hale keia."

        "O ko'u manao mai nei no hoi ia. Eia no anei o Ducana Makamuraga ke noho nei ianei?"

        "Ae; ame he mea la e noho ana no oia ma keia wahi no kekahi mau makahiki loihi."

        "Aia no anei oia i ka hale?"

        "Aole wau i ike ina paha ua hele aku oia."

        "Ke poina ole wau he kaikamahine kekahi ana."

        "Ae, he kaikamahine kana."

        I ka wa a ua kanaka la i pane mai ai i keia ninau a Kilala, ua hoomaka hou mai la oia e nana i kona hoa papaleo.

        "Aia no anei ka opio wahine i kauhale?" i ninau hou aku ai o Kilala.

        "Aole ana wahi e hele aku ai. Ano, e ka olomana, ke makemake nei wau e ike owai la oe. Aole wau e hoole aku ana aole wau i ike mua ia oe no ka mea ua ike no wau i ka pono. O kena helehelena ou aole he kau wale aku maluna o kekahi mau mea okoa aku. Owai la oe?"

        "Ke manao nei wau e kuu hoaloha, ua ike mai la oe i kekahi mau hoailona iluna o ko'u helehelena a na ia mau hoailona i hoihoi mai kou noonoo ana no kekahi mea au i ike mua ai," wahi a Kilala i pane aku ai me ka mino aka ana iho.

        "Ke ike moakaka la wau i ua mau hoailona nei," wahi a ke kanaka kuawahie i pane mai ai, me ka ea ana ae o kona poo iluna me he mea la ua aua oia i kana mea i ike ai. "Ke ha'i aku nei wau ia oe, o kou helehelena oia ka hoailona nui a'u e ike nei. Ua hiki loa i kekahi kanaka e poi iho i kona mau maka a e ike aku ana no ia i ua hoailona la."

        "Alaila," wahi a Kilala i pane aku ai me ka hiki ole iaia ke uumi iho i kona ano pihoihoi, "ua hiki paha ia oe ke ha'i mai ia'u i kou wahi i ike ai ia'u a o ka manawa hea la ia."

        "A." wahi a ua kanaka la i pane aku mai ai me ka luliluli ana o kona poo me ka pahaohao nui, "ke maopopo nei ia'u aole i hoike hewa mai ko'u mau maka, aka aole he hiki i ko'u waihona noonoonoo ke hoike mai i kahi ame ka manawa a'u i ike ai ia oe. Ua pono loa paha ia oe e hoao mai e ha'i mai ia'u aole i puka mai la ka la a he malihini hoi oe no onei. Ano e ha'i mai ia'u me ka pololei: Owai oe?"

        "O Culeana Kilala ko'u inoa; mai Canauga mai ko'u hele ana a e hele aku ana no Wakepoka; a ina ua ike mua oe ia'u, alaila ma kekahi wahi mamao aku mai nei aku."

        Ua luliluli hou mai la ke poo o ke kanaka kuawahie a pane mai la aole ona manaoio i na mea e ha'i ia aku nei iaia a ke hilinai la no ia i ka ike a kona mau maka, "Aka," wahi ana i hoomau aku ai, "aole he mea pono ia'u e ku loihi iho maanei. Ina ke makemake nei oe i ai nau ame kahi e hooluolu iho ai, e pono ia oe ke komo aku i kauhale, a aole hoi he mea nana e ku-e mai i kou komo ana aku. Ke manaolana nei wau e noho iho ana oe a hiki i ko'u hoi ana mai, malia paha o loaa mai na hoomanao ana ia'u no na mea a'u i poina ai ia'u iloko o ka ululaau."

        "I hookahi hoi ninau i koe ia oe," wahi a Kilala i pane aku ai i ka wa i huli aku ai ke kanaka e hele: "Ua ala mai anei kou haku?"

        "Aole he maa o Ducana Makamuraga i ke ala kakahiaka nui ana; aka e loaa aku ana paha ia oe ka Lede Kate e ala mai ana, no ka mea he manu ala kakahiaka nui kela."

        Ia Kilala e hele ana no ka hale ua hoopuka ae la oia i keia mau huaolelo iaia iho no:

        "Aole wau e ike aku ana ia Makamuraga i keia manawa. Ina ua hiki i keia kanaka ke ike mai i na hoailona maluna o kou helehelena, alaila ua oi aku ka ike a kona haku mamua ona; a aole hoi wau i makaukau i keia manawa."

        Ua hiki aku la oia ika puka pa, a e kokoke aku ana oia e komo aku iloko a ia wa oia i halawai aku ai me kekahi mau wahine e hele mai ana iwaho me ka awiwi. Hookahi o laua he wahine opio, a o kekahi, olowahine.

        "Ua ike anei oe i ko maua haku wahine?" wahi a ka olowahine i ninau mai ai, me ke ku ana mai e nana ina paha he malihini keia kanaka i halawai aku me laua, a i ole he kamaaina paha.

        "Ke kamailio nei anei oe no Kate Makamuraga," i panai aku ai o Kilala.

        "Ae. Ua ike anei oe iaia?"

        "Aole wau i ike iaia, aka ke makemake nei wau e ike aku iaia? Aole anei oia iloko o ka hale?"

        "He oiaio, aole maua i ike ia mea." wahi a ka olowahine i pane mai ai me ke ano pihoihoi. "Aole oia iloko o kona lumi moe, a aia hoi na hoike ke waiho la me he mea la ua lawe aihue ia aku oia e na kanaka lapuwale. O, ina ua lilo hou aku ko makou haku wahine e like me kona hana mua ia ana mai aole paha oia e halawai hou ana me kekahi naita koa luaole nana e kokua mai iaia!"

        "Ua ha'i mai nei oe i na mea hoike," wahi a Kilala i pane aku ai me ka pihoihoi, "heaha la na hoike au i olelo mai nei?"

        "O na hoike," wahi a ka opio wahine i pane mai ai. "aole i like aku me ka mea mua i hanaia mai ai maluna ona; no ka mea ma ia hanaia ana ona, ua hopuia mai oia iaia e holoholo ana iloko o ka paka, i keia manawa hoi me he mea la ua lawe maoli ia aku no ia mai kona lumi moe aku. He malihini oe ma ka'u ike aku."

        "Ae, e kuu kaikamahine."

        "Ina pela aole he hiki ia oe ke kokua mai ia maua. E hele mai oe, e Elena, e pono ia kaua ke awiwi i ka huli ana iaia."

        Me keia mau kukai kamailio ana, ua huli aku la ua mau wahine la a hele aku la ma ka laua huakai huli i ko laua haku wahine, a komo aku la hoi o Kilala iloko o ka pa; aka aole no nae hoi i maikai mai kona noonoo. Ua hoea aku la oia ma kahi e ku ana kekahi kumulaau nui, a maanei oia i ku iho ai e noonoo. Mahope mai ua hele aku la oia a komo iloko o ka lumi kuke, a maanei i loaa aku ai ka nui o na kauwa e kuku ana e kali ana o ka loaa mai o ka lakou mau mea ai. Ua ninauia mai oia e kekahi o na kauwa, a ua ha'i aku la oia he malihini oia e hele ana no Wakepoka, a he malihini haalele loa hoi i na paia o Wikilo. O kana wale no i makemake ai o ka loaa aku o kahi ai ame kahi hoi e hooluolu iho ai. Me kona ninaninau hou ole ia mai, ua paniia mai la ka ai imuao kona alo, a iaia e ai ana ua hoolohe aku la oia i na mea e kamailioia ana a puni ke keena kuke. O ke kumuhana nui e kamailioia ana ia manawa oia no ko Kate nalowale ana. Mahope mai ua hoi mai la na wahine i hele aku ai e huli i ko lakou haku wahine a ha'i mai la ua lawe io ia no ko lakou haku wahine.

        "Ua ike anei kona makuakane i keia mea?" wahi a kekahi i ninau ae ai.

        "Ae," wahi a kekahi o na wahine i halawai ai me Kilala, "ua halawai mai maua me ia iloko o ka pa a ha'i aku iaia no ia mea. E hoouna aku ana oia i kekahi poe e uhai aku mahope o keia poe nana i hanai keia hana ponoole."

        "No keaha hoi kona mea e hele ole aku ai?"

        "E hele aku ana no oia ke pau kona paina kakahiaka."

        Ua pii mahuahua ae ke pioloke i na mea apau, a mahope mai ua koe iho la o Kilala iloko o ka lumi kuke; a malaila oia i noho ai a hiki i kona ike ana i kekahi poe he umi kumamalua i ka hele ana aku maluna o na lio, e alakaiia ana hoi e Makamuraga.

        "He mea kupanaha keia." wahi a kekahi o na kuke i pane ae ai i ka wa i hoi hou mai ai na kauwa iloko o ka lumi kuke. "Ma ka nana aku i ko kakou haku aole ona noonoo nui no keia mea."

        "Ma o St. Patarika la, ina aole wau i ike mua o kela lede aloha oia no kona i'o ame kona koko, ina ua loaa mai ka manao iloko o'u - "

        Ua hoopau iho la ka mea nana i hoopuka mai i keia mau huaolelo, a huli aku la oia a nana i ka malihini, a ia manawa no hoi i ku ae ai o Kilala iluna a hele aku la no ka puka. Ua nui na mea nana e huki ana i na noonoo o na kauwa, nolaila aole lakou i nana mai iaia nei, a iloko o ka wa pokole ua hoea aku la o Kilala i ka puka pa, ame ka hookaulua ole iho ua hele aku la oia me ka awiwi no kahi ana i haalele aku ai i kona lio.

        "O, e Ducana Makamuraga, ka hookamani," wahi a Kilala i puana ae ai i kona wa i wehe ae ai i ke kaula a paa i kona lio, "ua hiki ia'u ke ike akui kou mau manao. Ua maopopo kou ano ia'u e like no hoi me kou maopopo ana i kou ano iho, a o kou mau manao apau ua aniani wale no ia imua o ko'u mau maka. Ua laweia aku o Kate no ke komohana a eia oe ke hele nei no ka akau. Aka e hoohoka ia ana oe. Ano e kokua mai ka Haku ia'u ma ka'u huakai no Kiladea a pela hoi na pomaikai apau e ili mai ai maluna o ka'u huakai. Ina aole he hiki ia Sir Roderika ke kokua mai ia'u, ua maopopo no ia'u e hele aku ana no o Hiu ma kona makalua."

        Me keia mau olelo i lekei ae ai ka olomana iluna o kona lio, a he manawa pokole mahope mai ua kuu pau aku la kona lio i ka holo me he mea la ua maopopo no iaia ka makemake o kona mea nana e hooholo ana.

MOKUNA XII.

KA MEA I LOAA I KA EALE ILOKO O KA ULULAAU.

"Kahiko e like me a'u nei, ua pono ole i ke aloha o na wahine,

O ka mana nae o ka nani eia no ia me a'u."

        Ua oi aku ke kaumaha o ka Eale o Kildea mamua o kana mea i manao ai. Iloko o ka wa e piha ana kona kiaha o ka inaina, ua ike oia i ka hiki ana iaia ke hoopaa aku i kana keiki iloko o ka lumi pouli; aka ua ike iho la oia aole he hiki iaia ke paa loa aku iaia malail. Aole wale no i nele kona ike ana iaia ma kona papaaina, aka o ka nanaina maluna o kana mau kauwa kekahi mea nana i hoopilihua mai i kona noonoo. Mawaho ae o keia ua nana mai la na koa ona me na hoike e ike aku ai ka eale aole lakou i makemake i keia hana i hanaia aku maluna o ko lakou haku opio. Aole o keia wale. Ua hiki ole ia Kamaki Fiaigerela ke kapae ae i ka noonoo ana no kela mau nanaina ana i ike ai maluna o Magareta o Kaleloga, a ua hoi mai la ia iloko o kona noonoo me he pohaku kaa palaoa la e paa ana ma kona kania-i, a no kekahi manawa ua hoi aku la kona aloha i kana keiki. (Aole i pau.)

 

HOOLAHA HOOKO MORAKI.

 

HOOLAHA MANAO PANIKU A KUAI A KA MEA PAA MORAKI. HENRY F. HEBBARD.

        Ma keia ke haawi ia aku nei ka hoolaha mamuli o ka mana kuai iloko o kekahi moraki i hanaia e Henry F. Hebbard o Honolulu, Hawaii Paeaina, ia W. C. Wilder, ame W. F. Allen ame A. F. Judd, Na Lunahooponopono Waiwai o ka Waiwai o S. G. Wilder a e lawelawe oihana nei iloko o Honolulu i oleloia, malalo o ka inoa hui o Wilder & Company i hanaia ma Augate 16, 1892, a i kakau kopeia iloko o ke Keena Kakau Lope Aina iloko o Honolulu i oleloia, iloko o ka Buke 145 ma na aoao 117 a hiki i ka 119, a o ua moraki nei ua haawi ponoia aku ia Wilder & Company, Limited, he Hui Hawaii i hoohuiia, o ka mea malama moraki o ka mea paa moraki ke manao nei e paniku i ka moraki i oleloia no ke kumu i uha'iia, e hoike ana: o ka uku ole ia o ke kumupaa ame ka ukupanee i ka manawa e uku ai.

        Ke haawi pu ia aku nei no hoi ka hoolaha mahope o ekolu pule mai ka la aku i hoopukaia aku ai keia hoolaha e kuai kudala akea ia aku ai ka waiwai i hooliloia iloko o ka moraki i oleloia, ma na lumi kudala o Jas. F. Morgan, luna kudala, alanui Kaahumanu, iloko o Honolulu i oleloia, ma ka Poaono, ka la 24 o Okatoba, ma ka hora 12 awakea.

        O ka aina i hoopaaia ma ka moraki i oleloia a manaoia e kuaiia e like me ka mea i hoike mua ia ae nei, oia kela apana a mahele o ka aina e waiho ia ma Pearl City, ma Manana, iloko o ka Apana o Ewa, iloko o ka Mokupuni o Oahu, Teritori o Hawaii, a i kapaia o ka Apana Helu 4, Kuea 16, maluna o kekahi palapalaaina a kii o Pearl City i oleloia i hoaponoia a i laweia e ka Oahu Railway and Land Company. Limited, a i kakau kopeia iloko o ka Buke 121, ma na aoao 243 a hiki i ka 245 iloko o ke Keena Kakau Kope Aina, Honolulu, a o ka apana i oleloia he 100 kapuai ka loihi ma ke alo o Alanui Lehua ame ka hohonu o 200 kapuai.

        Ma ke kuike a ma ke dala gula Amerika no hoi ka makemake, a ma ka aoao o ka mea kuai mai ka lilo palapala kuai.

        No na mea aku i koe e loaa mai no ma ke noi ana ia Atkinson & Judd, na loio o ka mea malama moraki.

        (Kakauinoaia)

        WILDER & COMPANY,

        Mea Malama Moraki o ka Mea Paa Moraki.

        Honolulu, Sept. 10, 1903.

        2981 - Sept. 18, 25 - Oct. 2, 9, 16.

 

HOOLAHA MANAO PANIKU A KUAI A KA MEA PAA MORAKI

-----

GOO HOY.

-----

        Ma keia ke haawiia aku nei ka hoolaha mamuli o ka mana kuai iloko o kekahi moraki i hanaia ma Sepatemaba 14, 1901, i hanaia e Goo Hoy, ma ke ano he mea moraki mai, o Honolulu, Mokupuni o Oahu Teritori o Hawaii, ia Annie S. Parke, ma ke ano he mea paa moraki, o Honolulu i oleloia, a i kakau kopeia iloko o ke Keena Hoona Aina iloko o Honolulu i olelo mua ia ae nei, iloko o ka Buke 227 ma na aoao 94-97, ke manao nei ka mea paa moraki e paniku i ka moraki i oleloia no ke kumu i uhaiia, e hoike ana: o ka uku ole a o ke kumupaa ame ka ukupanee i ka manawa e uku ai.

        Ke haawi pu ia aku nei no hoi ka hoolaha mahope o ekolu pule mai ka la aku i hoopukaia aku ai keia hoolaha e kuai kudala ma ke akea, a e malamaia ua kuai nei ma na lumi kudala o Jas. F. Morgan iloko o Honolulu i oleloia, ma ka Poaono, Novemaba 7, 1903, ma ka hora 12 o ka la i oleloia.

        O ka waiwai i hoopaaia ma ka moraki i oleloia a manaoia e kuai e like me ka mea i hoikeia ae nei maluna, ua hoakaka e like me keia malalo iho:

        O kela mau apana a mau mahele o ka aina e waiho ia ma Kauluwela, Honolulu i olelo mua ia ae nei, a he mau hapa hoi o ka Palapala Sila Nui Helu 6817 L. C. A. Helu 2177 ia Nika, a i hoakaka pono loa ia e like me keia malalo iho:

        Akahi. E hoomaka ana ma ke kihi hikina-hema o keia apana aina ma ka aoao Akau o ke alanui-olowi a holo ma na kuhikuhi makeneki:

        1. Hema 47 00' Komohana 66 kapuai holo ma ke alanui-olowi;

        2. Akau 54 00' Komohana 105 kapuai;

        3. Akau 22 50' Hikina 6 5-10 kapuai;

        4. Akau 89 15' Hikina 61 2-10 kapuai;

        5. Hema 53 00' Hikina 116 7-10 kapuai a hiki i kahi i hoomaka ai, nona ka iliaina o 6423 kapuai kuea, a oia no hoi ka aina i hooliloia i ka mea moraki mai i oleloia ma ka palapala kuai aina a J. H. Kunewa, i hanaia ma Aperila 19, 1901, a i kakau kopeia iloko o ke Keena Hoona Aina iloko o Honolulu i olelo mua ia iloko o ka Buke 222, ma na aoao 183-184.

        Elua:

        1. Akau 43 32' Komohana 103.6 kapuai;

        2. Akau 44 58' hikina 80.2 kapuai;

        3. hema 47 02' Hikina 167.3 kapuai;

        4. Hema 39 28' Komohana 24.1 kapuai;

        5. Akau 42 32' Komohana 1.6 kapuai;

        6. Hema 48 53' Komohana 60.3 kapuai;

        7. Hema 33 12' Komohana 6.5 kapuai a hiki i kahi i hoomaka ai, nona ka iliaina o 14.168 kapuai kuea, a oia no hoi ka apana aina i hooliloia i ka mea moraki mai ma ka palapala kuai aina a J. H. Kunewa, i hanaia ma Iune 19, 1901, a i kakau kopeia iloko o ke Keena Hoona Aina, iloko o Honolulu i olelo mua ia ae nei, iloko o ka Buke 223, ma na aoao 267-268.

        O na apana aina i hoakakaia ae nei maluna, ua huiia laua iloko o hookahi apana, a nona ka iliaina o 20.591 kapuai kuea.

        Ma ke kuike a ma ke dala gula Amerika ka makemake a ma ka aoao o ka mea kuai mai ka lilo o na palapala kuai.

        No na mea aku i koe, e loaa no mai a W. C. Parke mai, loio iloko o keia moraki o Annie S. Parke, mea paa moraki.

        Hanaia ma Honolulu, Okatoba 9, 1903.

        ANNIE S. PARKE, Mea Paa Moraki.

Ma o kona loio iloko o keia hana, W. C. PARKE.

 

HOOLAHA MANA HOOKOLOKOLO

 

ILOKO O KA AHA HOOKOLOKOLO KAAPUNI O KA APANA KAAPUNI ELUA, TERITORI O HAWAII. MA KE KEENA HOOPONOPONO WAIWAI HOOILINA.

        Iloko o ka Hana o ka Waiwai o J. Kamakele i make. Ke kauoha no ka Hoolaha o ka Palapala Noi no ke kuleana Lunahooponopono Waiwai.

        Ma ka heluheluia ana mai ame ka waihoia ana mai o ka Palapala Noi a Mrs. Kaaihala Kamakele, no Kula, Maui, i ha'iia mai ai me ka pololei o ka make kauoha ole o J. Kamakele o Kula, Maui, i oleloia, ma Keokeo, Kula, Maui, ma ka la 18 o Novemaba, A. D. 1902, a waiho iho he waiwai iloko o Hawaii Paeaina i kupono e noho lunahooponopono waiwaiia a ke noi aku nei e hoopukia mai i mau Palapala Hookuleana Lunahooponopono Waiwai ia Mrs. Kaaihala Kamakele.

        Ke kauohaia aku nei o ka Poakolu, la 4 o Novemaba A. D. 1903, a ma ka hora 10 a.m. o ua Poakolu la i oleloia, oia ka manawa maoli i hooholoia ai no ka hoolohe ana i ke Noi i oleloia ma ke Keena Hookolokolo o keia Aha Hookolokolo ma Wailuku Maui a ma ia wahi a ma ka manawa i hoikeia ae nei e akoakoa ae ai na mea apau i pili iloko o keia hana, a e hoike ae i na kumu o ka hiki ole ke aeia ua Palapala Noi la, ina he mau kumu kekahi a he hoolaha o keia kauoha e hoolahaia iloko o na olelo Hawaii ame Beritania no ekolu pule neepapa i loko o na nupepa o Honolulu, Kuokoa ame Hawaiian Gazette.

        Hanaia ma Wailuku, Okatoba 2, 1903.

        (Kakauinoaia) JOHN W. KALUA, (Sila)

        Ikemakaia L. R. CROOK. (Kakauinoaia)

        Kakauolelo o ka Aha Kaapuni o ka Apana Kaapuni Elua.

        2984 - Oct. 9, 16, 23, 30.

 

 

ILOKO O KA AHA HOOKOLOKOLO KAAPUNI O KA APANA KAAPUNI ELUA, TERITORI O HAWAII. MA KE KEENA HOOPONOPONO WAIWAI HOOILINA.

        Iloko o ka Hana o ka Richard M. Pahau o Kalaupapa, Molokai, i make. Ke kauoha no ka Hoolaha o ka Palapala Noi no ke kuleana Lunahooponopono Waiwai.

        Ma ka heluheluia ana mai ame ka waihoia ana mai o ka Palapala Noi a Wm. R. Castle, Loio, Mea Ohi Aie ame Agena o ka mea i make i oleloia, no Honolulu, Oahu, i ha'iia mai ai me ka pololei o ka make kauoha ole o Richard M. Pahau o Kalaupapa, Molokai, ma Kalaupapa, Molokai i oleloia, ma ka la 17 o Sepatemaba, A. D. 1903, a waiho iho he waiwai iloko o Hawaii Paeaina i kupono e noho lunahooponopono waiwaiia a ke noi aku nei e hoopukaia mai i mau Palapala Hookuleana Lunahooponopono Waiwai ia W. R. Castle i oleloia a e lilo oia i kahu malama no ka waiwai o ke keiki oo ole a Richard M. Pahau i oleloia.

        Ke kauohaia aku nei o ka Poaha, la 20 o Okatoba, A. D. 1903, a ma ka hora 10 a.m. o ua Poaha la i oleloia, oia ka manawa maoli i hooholoia ai no ka hoolohe ana i ke Noi i oleloia ma ke Keena Hookolokolo o keia Aha Hookolokolo ma Wailuku, Maui a ma ia wahi a ma ka manawa i hoikeia ae nei e akoakoa ae ai na mea apau i pili iloko o keia hana, a e hoike i na kumu o ka hiki ole ke aeia ua Palapala Noi la, ina he mau kumu kekahi.

        Wailuku Sepatemaba 22, 1903/

        NA KA AHA,

(Kakauinoaia) HENRY SMITH,

Kakauolelo ma ka oihana o ka Aha Hookolokolo Kaapuni i oleloia.

2983 - Oct 2, 9, 16.

 

Hoolaha a ka Lunahooponopono Waiwai.

-----

WAIWAI O HARRY NUNN.

        Mamuli o ka hookohuia ana o ka mea nona ka inoa malalo iho he Lunahooponopono i ka Waiwai o Harry Nunn, o Makaweli, Kauai, i make kauoha ola, nolaila ma keia ke ha'i ia aku nei ka lono, o ka poe apau he mau koi ka lakou, e waiho mai ia mea ma ko'u wahi noho ma Makaweli, Kauai, a i ole ia, ia Henry Smith, ma Aliiolani Hale, Honolulu, Mokoupuni o Oahu, mamua o ka pau ana o na mahina eono, o hoole loa ia auanei.

        A o ka poe i aie i ka mea i make, ma keia ke kauoha ia aku nei lakou e hookaa koke mai ano i ka mea nona ka inoa malalo ma Makaweli i oleloia, a i ole ia Henry Smith, ma kahi i olelo mua ia ae la maluna.

        Kakauinoaia ma Makaweli, Kauai, Sepatemaba 12, 1903.

HELEN NUNN, Lunahooponopono Waiwai.

2981 - Sept. 18, 25, - Oct. 2, 9, 16.

 

OLELO HOOLAHA.

-----

        E ike na kanaka apau, owau o D. Heanu, no Honomakau, N. Kohala, Mokupuni, a Teritori o Hawaii, ke hoike aku nei au imua o ke akea, mai kuu loaa ana i ka nawaliwali no ekolu makahiki a oi i hala ae la, a hiki no i keia wa, aohe poe e ae nana e malama nei ia'u i ka ai, ka i'a ame ka aahu, ame na pono a pau e pili ana i ko'u kino, o kuu kaikamahine wale no i aloha nui ia o Mrs. Kalaniwai Sanchez, ame kana kane mare o Alfred Sanchez.

        I hoike no ka oiaio o keia, ke kakau nei au i ko'u inoa me kuu Sila i keia la 2 o Okatoba, A. D. 1903.

D. HEANU.

2964 - Oct. 9

 

AOHE HE OPIUMA OLOKO O KA LAAU KUNU A CHAMBERLAIN. -  He nui wale o na laau kunu i huiia me ka opiuma. O ka maha e loaa mai keia ano laau mai, oia ka hoemi ana mai i ka pii nui ana o ka male, a o ka maha e loaa mai ana no ka manawa wale no. I ka manawa e pau ae ai ka hana a ka opiuma, oia ka wa e hoi hou mai ai ka ma'i me ka piha oolea. E emi pu mai no hoi ke oolea o ke kino a oia ke kumu e loaa koke ai i ke anu. Aohe he opiuma oloko o ka Laau Kunu a CHAMBERLAIN, ma na ano apau. E loaa koke no ka oluolu a e waiho iho i ke kino me ka ikaika maikai. he oia mau ka ma'i iaia a he emoole no hoi kana hana. E loaa no ma kahi o Benson, Smith & Co., na agena nana e kuai kuhaa nei.