Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLI, Number 42, 16 October 1903 — HE MOOLELO WALOHIA NO NA ONAMILIONA I LAWE A HUNA MALU IA MA KA AINA MEHAMEHA. [ARTICLE+ILLUSTRATION]

HE MOOLELO WALOHIA NO NA ONAMILIONA I LAWE A HUNA MALU IA MA KA AINA MEHAMEHA.

Ua hiamop o Chalmers i ka wa a kekahi keikl kuene i hele roal ai e hoala iala a haawi mai i kekahi pepainoa. Ua ala koke ae la oia a huhu aku la i ke keiki S kona hoala ana ae . iala mal kona hiamoe maikai ana. a mahope o ke kuakuai ana i kona mau ! maka, ua nana aku la oia i ua pepa- I inoa nei. Maluna o ua mea nel 1 ike Lho al i kela mea: KAPENA JOHN WATA. Ka "Mano." "E olelo aku lala e hele koke mal iluna nei i keia wa ano," wahi a Chalmers i kauoha aku ai i ke kelki kuene. Iloko o kekahi mau sekona pokole, ua ku ma! la o Kaoena "Wata ma ka puka a kunou mai la ia Chalmers me ka hoole ana mai aohe ona makemake e noho maluna o ka noho i kona noiia ana aku e noho iho. "Eia ka "Mano" ke ku nei iloko o ka muliwai | keia wa," wahi a ke kapena i kamailio mai ai. "a o Heseka hoi. aia oia iloko o ka halema*i. Ua ku oia i ka pu l a ua .pupule oia i keia manawa. He makemake ko*u e V.amail\o aku ia oe i ke kumu \ ulu mai ai keia hana_ TJa loihi ko'u hana ana no kona makuakane mamua aku ona. Nana i hoopakele i ko'u ola «. e make wau nona. TJa ike wau ia "Heseka mai kona wa bebe mal a hiki i keia wa, Mahope mai ua hoomaka mai oia e hana i keia mau mea ano e. Ua olelo mai oia la*u he mau pio kalalaina keia poe kanaka a makou I i lawe al e huna malu. Ua maa wau | i ka hoolohe ana i ke kauoha a hooj ko ana hoi. Inehinei wale no ko'u maopopo ana i na mea pololei. Ma ka Poaha nei ua hoouna aku oia i kekahi waapa no uka o Mohile a hoi mai me kekahi puulu nupepa. Ua waiho iho oia i kekahi nupepa a loaa ia'u. Malaila wau i ike iho ai i na mea apau. Ua olelo mai la o Heseka e holo hou ana makou no kahi a makou i haalele aku ai I ua poe kanaka nei. I keia wa, ua maopopo pono loa ae la ia'u o kana kumu o ka holo hou ana no laila. Ua manao oia e hopu ia oukou a e lawepio. I ko'u manawa 1 kokoke ai e lawe ae i.na mea apau ma ko'u mau lima, ua ikeia aku la ko oukou moku e holo mai ana. Ua hoao aku wau e hoomalielie i kona mau manao, a ua manao no hoi w r au e huli hoi no Nu Olina nei a han.wi aku iaia ame a'u pu no hoi ma ka Hma o ke kanawai a e ku hookolokolo no ka hewa a'u i komo pu ai. Ua lele aku oia mailuna aku o ka hale o ka moku e like me ka oukou mea i ike ai, a ua ki mai hoi kekahi o ko oukou mau kanaka a ku oia i ka poka ma ke poo, a aohe he maopopo o kona ola. Aohe he maikai iki o kana mau hana mai ka wa a makou i haalele aku ai ia Nu loka. Ke haha'i aku nel wau ia oe i na mea pololei wale no apau, a i mea hoi nou e ike iho ai I ka oiaio. Eia wau ke hele nei e haawi iho la'u i ka lima o na makai." Mamua o ka hiki ana ia Chalmers ke hoopuka ae I kekahi huaolelo, ua puka aku la o Kapena "Wata a hele aku la. Ua llke io no me ka Kapena "Wata i ha'i mai ai, E walho ana o Heseka maloko o kekahi halema'l, a he eha nui ma ka aoao o kona poo, kahi a ka poka I palau ai I ka alualu a pakele kona lae. Ua o-wa iki no hoi ke poo, a ua ano pilikia no kona 1010. I kona wa i puka ae al mal kona waiho maule an-.. ua nui kona olelo ohewahewa. Ua' haawi kauoha aku o Chalmers e hanaia na lawelawe laau lapaau maikai loa ana nona, a o na kauka ho! o ka halema'l, aohe o lakou manaolana e puka ana oia mailoko ae o keia poino. Ua kif aku o Chalmers i na kauka kaulana loa o Nu Olina a kauoha aku i kekahi o na kauka kaulaa\a o Nu loka e hele mal no Nu Olina. Mahope o keia mau lawelawe ana, ua hoi aku la o Chalmers no ka hotele a hui aku la me kona mau hoa, Maloko o na nupepa auwlna la 1 puka ae ai i ka haawipio ana o Kapena/ Wata iaia iho i ka oihana makai ame na mea apau e pUi ana l keia hana ano nui. Mamua no n&e o ko na onamiliona haalele ana iho no Nu loka, ua malama ae Ja lakou 1 kekahi halawai maloko o ka lumi o Sidane Hamona. Ua hooholo lokahi ae la lakou aole o Kapena Wata i komo ma keia hana me ka maopopo mua o ka mea a kona h&ku i manao ai, a i kona maopopo ana i ka hana kolohe a Heseka, ua haawt ola iaia iho ma ka lima o ka oihana makai a makaukau hoi e lawe i ka hoopai e kauia mal an& maluna ona no kon komo pu ana ma keia lawe huna malu. Ua lokahi ae i& na onamiliona aole o Kapena Wata i hewa, a ua hele aku la o Sidane a haawi aku la i kekahi puu dala nui no ka hona ana iaia ame na alii e ae o ka "Mano." I ka Poakahl ae, ua hooholoia ae la he $10,000 ko Kapena Wata hona a he 15,000 ko na alil e iho. I ko ke kapena lohe ana 1 keia mau hana, ua hoole mai oia i ka lokomalkal o keia. poe, & olelo mai ua makaukau ola e lawe I iea hoopa'l o kana mau hana. He nui )ca Sidane kamailio anai jne ia maluna O keia mea. Ua oleloia aku oia e hala *ha Piiha kekahi mau mahina loihl mamUft i 0 ke kukuiuia ana mal o keia hlhia, a «lahope o kona hoopaakikiia ana. aku akahi no oia a a» mal Ua hele aku oia e noho ma kekahi hotele e kokoke ana i ka halepaahao a e hele mau ana oia no ekolu manawa t ka la e holke ai iaia iho i na makal. Aohe he mea e hiki ke hoololi ae i kona manao aohe he waiwal o kona hele mau maL O ka hot ana tnai o n& onamiliona 1 lawe la e hun& malu, he mea ia e hlkl ole al ke polnaia e ka poe l ike. I kekahi kakahlaka ae» ua hikl mai la kekmhi kaaahi holo kuik&wa ma Nn OUna me na ohana ame na hoaloha o ua poe nel» a o ka heluna i hoea mal. ala ma na haneri. He nui no hoi 1» poe I hele mai e naoa I ka. po* 1 nalowale. a o ka hul hou ana o na ohana» «a plha m* ka haoolL j ka puka. ana mai o keia poe mawaho o ka lanal o ka Botele. na nxx\ ka uwa o na kanaka I ka ike ana. aku ia l». kou, a kahea mal e haawl aku I kekahi mau haioiela Ua hele mai keia poe & ku»oQ hoomalkai mal J ka puuin ka- * ko ana me kekahi wan huapokole o ka mahalo no ko lakou pOia hoihoi I ko lakon pakele asa Ala a» koi muoko « ka. Mim'i

e moe ana kekahi kanaka me k& piha ehaeha a e kiai ana na mea malama m*i iaia me ke akahele loa. E puka ae ana mai kona waha ae na olelo o na ano like ole, a ma ka nana iho. ua pupule maopopo oia. O kekahi o na kanaka i hoea mai maluna o ke kaaahi holo kuikawa, oia no o Robert Van Horne, ka lunahooponopono nui o ka nupepa Record. Aole oia i hoi pu aku no Nu loka me ka poe onamiliona» aka, ua lawe mai oia i kekahi mau kauka akamai mai Nu loka mai a noho iho la ma ka aoao o ka moe o Heseka a malama iaia. Ua maopopo n<> hoi iaia na mea apau e piii ana ia Heseka,< a ua ha'i aku la oia i na mea apau ana 1 maopopo ai no Heseka i na kauka. He hookahi makahiki a oi iki mamua iho. ua halawai o Heseka kekahi ulia kukonukonu ma Kina. Ua j hele aku lakou e makaikai iloko o ka aina, a ia lakou ma.ua huakai nei, ua loaa lakou i kekahi poe powa a ua ulu ae kekahi hakaka. Ua hahauia o Heseka ma ke poo me kekahi pahuku' laau. I kona ola ana, ua ano opule* pule mai oia, a he loihi kona manawa 1 noho ai iloko o keia kulana. Ua hooauheeia no nae ka poe powa i hoao ai e kolohe ia lakou. Mahope mai ua olelo aku o Heseka ia Van Horne i ke ano e mai o kona kulana, a i kona hele ana aku e ike i kekahi kauka, ua oleloia mai *\ia paa kekahi hakuhaku koko ma kekahi wahi e kokoke ana i kona 1010, a oia ka mea e loaa ai oia i ka ma'i opulepule i kekahi manawa. Ua ae aku o Heseka e oki ke kauka i ke poo no ka wehe ana ae i keia mea nana oia e hoopopilikia nei, eia nae, ua hookauluaia a hiki wale no i kona poina loa ana. s Aohe i hoi hou mai ua haawina nei no kekahi wa loihi, a ua poina loa iho la o Van Horne i ua mea nei. I ko Chalmers ha'i ana aku i kona hoohuoi ina na Heseka I lawe na onamiiiona e huna malu, akahi no a ioaa hou mai ka noonoo iaia e piii ana no ko Heseka ano pupuie. I ka nana pono ia ana o ke doo o Heseka, ua ikeia iho la ua ku ke poo i ka poka ma kahi i hahauia ai me ka pahuku laau. Ma keia ku ana : i ka poka, ua hemo aku la na hakuhaku koko e hoopuni ana i na aa o ka 1010. Ua oki hookaawaleia ae la na mea i koe iho, a i ka pau ana, ua hoomaka mai la o Heseka e maikai. He mahlna mahope iho, ua palekana loa ae la oia. Ua mau ko Sidane ame ko Van Horne noho pu ana me ia aj hiki i kona oluolu loa aha. I ko Heseka pohaia ana ae, aohe oia i poina i na mea ana i hana ai mahope 0 kela huakai ana i alakai ai ma Kina, 1 kona wa e oielo opulepule ana, e kamaiiio mau ana oia i na mea e pili ana i ka hakaka ana me ka Pake, a i ka pau ana o keia haawina ano e, akahi no oia a hoomaopopo mai ia Hamona. "Pehēa oe i hiki mai nei maanei?" kana ninau mua ia Si<lane me ka haawi pu ana mai i kona lima no ka lululima ana. t4 Heaha kau o Kina nei? Heaha ko'u pilikia? A, akahi no wau a hoomaopopo, ua loaa pono ka hoi wau i ka laau a kela kanaka huelo puaa lenalena ma ko'a poo. Aka, mai hea mai oe e Sidena?" Ua papa aku la o Sidane aole oia e hoopihoihoi iaia iho a e moe malie oia & hiki i ka wa e oiuolu kupono al ola. Eia nae, i ko Heseka wa e hoola ae ana, ua nui lo& kona kahaha no na mea e pili ana i kona paa ana maloko o ka halema'i ma Nu Ollna a mahope o kona noi ikaika ana e ha'ila mai na mea apau e pili ana nona ame kona konao ana iloko o ka poino, ua haha'i mai la o Sldane 1 ka moolelo piha. I ka manawa mua ana ! lohe ai i keia moolelo, aole oia 1 ano manaoio mai. eia nae, aole oia i olelo mai he hoopunipuni na mea e ha'ila aku nei iaia. I kona hoomaka ana ae e oluolu loa, ua kakau iho la ke kauka o ka halema'i i kekahi olelo hoike e olelo ana he kanaka opulepule o Heaeka mahope o kona loaa ana i ka ulia ma Kina, aka, i keia wa hoi he kanaka ola me na noonoo maikal. Ua olelo mai no hoi oia he mea no Heseka « hele ma kekahi huakai holomoana no kekahi wa loihi, a oia ka mea e loaa al ke ola maikai lala. I ka loaa ana akn o keia hoike a kē kauka ia Morton ma, ua hooholo ae la lakou aole e hoopii i& Heseka. a ua manao lakou e hiki no ia Heseka ke hooponopono pu me lakou i mea e maikai ai na mea apau. I kekahl auwina la, ua olelo aku la o Sldane e hele oia ma kekahi hiiakai holomoana. aka, ua olelo mai o Heseka h« makemake kona e holo mua no >'u loka no ka hooponopono ana i kemau hana. Ua hoole paakiki mai ō 6idane & olelo aku la la Hes«ka e haaWl mal 1 hope nona » nana ē <awelawe kana hana, a ua aeia mal. Mā It6 Sidane wahi. ua komo aku o Wm. HOrt!« * holo pu aku me Heseka ma kazf& huaka! au moana. Ma kekahl aOKina ]& moiaelae maika! Iloko o ka ma hina o Sepa!emaha, ua haalele mai la ka "Mano" i ke awa o Nu OUna a kamo« aku la no ka moaoa Atelanika, & o ko lakou pahu hopu, no n& kal hema o ka Pakipika. Maiuna o ka moku, ua Ikeia aku o He»eka, Sidane Hamona, Vinci*nt ame Benada Simoa. a ua nul ko Heseka haooU | ka ioaa ana o kela maa l>o& ma kela huakai ana. O ka inoku hoi, aia no ia malalo o ka )w>okele an* a Kapeoa Wata, a maanei * waiho kaI kou la lakou. | O na mea e pili ana Ika poe o keia mooWo, e waihoia a ma keia mua aku, alaila, ha'i pau ia aku. U&nuano sa« 0 ke iMuaHā ana o k»i« «noOMo, 1 paa hoo ka puka o ka halo o ka OnamiUo&a Cart»cxsy, U WSttam C"baJmer», ka )utßa)ioo|Kmop<mo nui o Na loka Becord. <KA

•PUKA AKU LA O KAPENA WATA A HEU3 AKU I^A."