Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLI, Number 42, 16 October 1903 — HE MOOLELO NO RODERIKA o KILADEA KA NAITA KUPAA MAHOPE O KA MEA ANA I ALOHA AI. AME KATE MAKAMURAGA. KA U'I NOHEA A HOOILINA OIAIO O KALELOGA. [ARTICLE]

HE MOOLELO NO RODERIKA o KILADEA KA NAITA KUPAA MAHOPE O KA MEA ANA I ALOHA AI. AME KATE MAKAMURAGA. KA U'I NOHEA A HOOILINA OIAIO O KALELOGA.

(Unahiia e S. K- Kawaa.) 310KUNA XI. KA KILALA HUAKAL fi Ho no hoi ua maunu ekaeka, Papai ka i ? a e hoi ai." -Aka. •* kuu opio, aole oe e haalele aka ana i ke knlana waiwai ! u ona o Kiladca no ka lima wale no o Kate # Makamuraga. v K )n-\c holoholo ana o Itoderika ia manawa mai k;ekahi aoao o ka |rmi i i k»'knhi aoao: aka ua kn iho la oia i ka loaa ana aku o keia Eiiiu hnaolelo iaia. a huli mai Iu oia a nana mai la me ka maka huhu aaluna o ka olomana. a pane aku la me ke kuoo nui: Ina •• lilo mai ana 6 Kate Makamuraga i wahine na'u, a e komo oai hi»i iloko o na poino pu ana me a'u, e haawi koke no wau i ko'u { ; ni.i iaia ika wa koke no e hiki ai ia T « ke haaiele iho'i keia wahi. \k;i «» ka m*'a nui—e liiki ana anei iaia ke hookiekie aku maluna o koii* makuakane? ,? No keaha hoi?" No ka moa he kaikamaliine palupalu kela o kona manao." -Aole no he palupalu e hiki ole ai iaia ke holomalu aku mai kon.i miikuakane aku. O kona makuakane kekahi ona kanaka aloha •>!*>.;» i kt*iai manawa ke ku nei oia ma kiihi e hiki ole ai iaiifke paa ih" i kana kaikamahine, —ae, na liiki io aku i kahi a ke keiki e h».»«»Iohe hou nle aku ai i kona niakna." i hooho ae ai o Koderika me ka hikilele, "aole i loaa mai ia ik<* in'u. X*a maopopo no ia*u he kanaka huhu o Makauiuraga; | aka aoh» wau i manao e hana ino loa ana oia i kaua kaikamaliine." ■ Aoh- w i ike i kona ano, o Siv yaitn; nkn e ike aku nna oe iaia ir»»* ka moakaka lea ina keia mua aku. M >la koia walii i komo mai ai o Hiu iloko o ka rumi a ha'i mai la ln- iin a i»ono c hoopau koke ia na kukai kamailio ana. Malia ke uoho mai m-i ka lunahalepaahao me ka ululuia, a malia o huli hoi mai k;\ «-aie. •ile hookahi wale 110 a'u mea e makemake nei," wahi a Kilala i aku ai i ka wa i huli hoi akn ai o Iliu. "E hele {\na wau no Uikilo a e ike ana wau ia tvate Makamuraga. Ke maopopo nei ia'u j e kaii mai ana oia o ka loho aku i kekahi mau mea e pili ana nou, luaha kau wahi huaolelo a'u e ha'i akn ai iaia/V •*Va maopopo no ia oe ka mea e ha'i aku ai iaia. E lia'i aku i;iia e ]>aa kona manao oiaio no'u.'' i/e inea pono no anei ia ? u ka ha'i ana akn iaia aole loa he mea i.ana e hoololi ae i kou hooko ana i ka olua mau lioohiki." •ile oiaio e pouo no ia oe ke ha'i aku ia mau mea apau; a e lia'i aku no hoi iaia ina wau e ola ana e hele aku no wau i ona la, a nau no hoi ia e lawe mai i kana īnau olelo no'u." Va ae aku o Kilala c hana ana oia e like me ka Roderika i kauoha aku ai iaia, a mahope koke iho, ua haliai aku la oia maliope olliu. ... l'a aneane loa e poeleele i ka wa a Kilala i haalele aku ai i ke kakela a hele aku la ma kana huakai no Dalavina Hale. O kona lio kekalu o na lio i maa loa i ka hele ana iloko o na hihipea laau, a niamua o ka wehena ana mai o ka malaiualama o kekahi la ae, ua liiki aku la oia n»a kahi e kokoke ana i DalaA*ina Hale. Ua ku iho oia uia kekahi opu laau uuku, a mahope o kona nakinaki ana iho i konu lio. ua moe iho la oia no ka hooluolu ana no kekahi manawa pokoh». Uh maluhiluhi oia a aole i loihi iho na liiolani aku la oia, a i ala wale no ola i ke pahupahu ana mai o kekahi mau kapuai wawae lio, a iaia ikuae ai Iluna, ua loha mahui iki aku oia i kokahi leo no ka mea iloko o ka pilikia. Ua puka aku oia iwaho mal kona wahi e moe ana, a ike aku la oia i ka nalo ana akn o kekahi mau kino kanaka iloko o ka ulnlaau, ia manawa hookahi no In>i ua pa hou mai la ua leo la o ka mea pilikia iloko o kona mau popeiao. I'a ku aku la o Kilala e nana me ka noonoo nui ana. He mea oiaio he poe wale no keia iluna o na lio a e holo aku ana hoi mai i>a)a\ina Haie aku, aka ua manao iho la no o Oulena Kilala he wahi in<>a nno ole wale no keia, nolaila ua jH?ki wawae aku la oia no ka hale. l'a hele mua aku oia no ka pukapa uuku, ano ka paa oia puka, ua hele aku la oia no ka pukapa uui, a oiana like no. lua ua iioio aku keia mau kanaka mai Dalavina Hale aku, alaila na kekahi mea i hookuu aku ia lakou, a hoopaa hou ia mai ka puka i ko lakon wa i puka ai iwaho; nolaila aole e nele ka noho kiai mai o kekahi uiea ma'oko o ka pa; a oiai aole i makemake o Kilala e ike ia mai oia < kekahi mea, ua hookaawale aku la oia a hiki i ka wa kupono ana koino aku ai me ka ike ole ia mai. He hapalua honi mahope mai, ua oili mai la ka malamalama o ka la ma ka hikina. a aole hoi i loihi iho mahope mai, ua.ike akn la oia i ka heino ana mai o ke panipuka a puka mai la kekahi o na kauwa me ke ko'i ma koua poohiwi. "A." wahi a Kīlala i puana ae ai, "e hoao ae wau i kaJii kanakn kuawahie a e ike hoi ina ua hiki iaia ke ike mai a hoomaopopo mai la'u, a iua no hoi oia e hoomaopopo ole mai ana ia'u, alaila aole wau e ana ke komo aku iloko " Me keia mau olelo, ua hele aku la o Kilula mai kona wahi e pee ihm a halawai aku la ire ke kanaka kuawahle. "E ka hoaloha, o Dalaviua Hale anei keia?*' a Kilala i ninau aku ai. , Ua ku iho la ua kanaka nei a nana mai la i ka mea nana oia i ninau aku. a maho(>e o kona kilohi ana mai ke poo a hiki aku i na •wawae, ua ninau mai la oia; • "Owai o#?" * "Owau iho la no ia e like me kau i ike mai la-—he olomana i a malnhiluhL r*a hele mai wau iloko oka ululaau i keia po, a ke huH nei wau i kahi e hoomaha nV* "Well, o Dalayina Hale kela." "O kt»'u nuuiao mai nei no hoi ia. Eia, no anei o Dueana Make noho nei ianei?" "Ae; ame hc mea la e noho ana no oia ma keia wahi no kekahi niau inaknhiki loihi." "Aia uo anei oia i ka hale? %> 'Aole wau i ike ina paha na hele aku oia." "Ke jnnna ole wau he kaikamahine kekahi ana. ?f 'Ae. he kaikamahine kana." 1 ka wa a ua kanaka la i pane mai ai i keia ninau a Kilala, ua h<xnnHku hou mai la oia e nana i kona hoa papaleo. "Aia no anei ka opio wahine i kauhale?" i ninau hou aku ai o Kilala. " Aole ana wahi e hete aku ai. Ano, eka olomana. ke makemake Aui wau t» ike owai la oe. Aole wau e hoole aku ana aole wau i ike tuoa ia oe no ka mea ua ike no wau ika pono. O kena hel#helena oo aok he kau wale aku maluna o kekahi mau mea okoa aku. Owai la oe?* **Ke manao nei wau e kuu hoaloha, ua ike mai la oe i kekahi mau Waiiona iluna o ko'u helehelena a na i& mau hoailona i hoihoi mai i kou noonoo ana no kekahi mta au i ike mua al, w wahi a Kllaia <• pane -aku ai me ka mino aka ana Iho. * 4 Ke ike moakaka la wau ina mau hoailona nei» wahi ake kanaka kuawahie i pane mai ai, me ka ea ana ae o kona poo iluna me he mea la ua aua oia i kana mea I ike ai. '*Ke ha'i aku aei waa ia oe, o kou helehelena oia ka hoailoua hui a*u e ike aei. XJa hiki i kekahi kanaka e poi iho i kona man maka a e ike aku ana no ia i ua hoaiiona ia." "Alaiia. M wahi a Kilaia I nane ak» al me ka hlki ole iaia ke nnmi ibo i kona ano pihoihol, "uahiki pahikla oe ke hal maiia'nikoii wahi iikeai ia*u ao kaoaanawa healaia.* _ :

j "A™ wahi ana kanaka la i pane aku mai ai me ka lulīlnli aaa o f j k«>na |kx> me ka pahaohao uui. "ke mao|*opo nei ia'u aole i hoike hewa ! | iuai ko'u mau maka. aka aole he hiki i ko'u waihona noonoo ke hoike ; | mai i kahi ame ka manawa a*u i ike ai ia oe. l*a pono loa paha ia oe 1 ;r» hoao nmi e ha'i niai ia'u aole i paka mai ka lu a he niaiihini hoi oe l Lno onei, Ano e ha'i mai ia % u me ka pololei: Owai oe?" i I "0 C»!ena Kilaia ko'a inoa; mai Canaojra mai ko'u hele ana a e iheie aku aua no Wakepoka; a ina ua ike mua oe ia*u, alaila ma ke* Ikahi wahi maiuao aku mai nei ako/* j l r a lulilnli hou mai !a ke poo oke kanaka kuawahie a pane mai |la aole ona manaoio i na mea e hai ia aka nei iaia a ke hilin&i k no ia i ka ike a kona mau maka, "Aka." wahi ana i hoo|rnan aku ai, <4 aole he mea pono ia'u e ku loihi ihomaanei. Ina ke makemake nei oe i ai nau ame kahi e hooluolu iho ai, e pono | ia oe ke komo aku i kauhale. a aole hoi he mea nana e ku-e mai i kou komo ana aku. Ke manaolana nei wau e noho iho ana oe a hiki i | ko' u lioi ana mai, malia paha o loaa mai'na hoomanao ana ia'u no ha mea a'u i poina ai ia'u iloko o ka uiaiaaa." U I hookahi hoi ninau i koe ia oe," wahi a Kilala i pane aku ai ikawa i huli aku ai ke kanaka e hele: u X 7 a ala inai anei kou haka? T * "Aole he maa o Ducana Makamuraga i ke ala kakahiaka nui ōna; aka e loaa aku a»a paha ia oe ka Lede Kate e a!a mai ana, no ka ! mea he manu aia kakahiaka nui kela. ?T | Ia Kilala e hele aua no ka hale ua hoopuka ae la oia i keia uian huaolelo iaia iho no: |, Y ŪU e ike aku ana ia Makamuraga i keia manawa.~"~lna ua hiki i keia kanaka ke ike mai i na hoailona maluna o kou hele{helena, alaila ua oi aku ka ike a kona liaku mamua ona; a aole hoi ; wau i makaukau i keia miinawa." | Ua hiki aku la oia ika puka pa, a e kokoke aku ana oia e kouio aku iloko a ia wa oia i halawai aku ai me kekahi mau wahine e hele mai ana iwalio me ka awiwi. Hookahi o laua he wahine opio, a o kekahi he olowaliine, , * ; Ua ike anei o£ i ko maua liaku wahine?" wahi a ka olowahine i nianu mai ai, me ke ku ana mai e niwa ina paha he malihiui keia kanaka i halawai aku me laua. a i ole he kamaaina paha, "Ke kamailio nei anei oe no Kate Makamuraga," i panai aku ai o Kilala. "Ae. Ua ike a.nei oe iaia?" <k Aole wau i ike iaia, aka ke makemake nei wau e ike aku iaia? Aole anei oia iloko o ka hale?" "He oiaio, aole maua i ike ia mea. v wahi aka olowahine i pane, mai ai me ke ano pilioihoi. tk "Aole oia iloko o kona lumi nioe, a aia hoi na hoike ke waiho la me he mea la ua lawe aihue ia aku oia e na j kanaka lapuwale. O, ina ua lilo hou aku ko makou liaku walnne eI like me kona liana mua ia ana mai aole paha oia e halawai hou ana me kekahi naita*koa luaole nana e kokua inai iaia!" ' Ua ha'i iuai nei oe i na mea hoike/' wahi a Kilala i i>ane aku ai me ka pilioihoi, 'iiealia la na hoike an i olelo mai nei? v "O na hoike," wahi a ka opio wāhine i pane mai ai. "aole i like aku me ka mea mua i hanaia mai ai nmluna oua; no ka mea ma ia hanaia ami onii % ua hopuia mai oia iaia e holoholo ana iloko oka .paka. i keia nianawa hoi me lie mea la ua lawe maoli ia.aku no ia mai kona lumi moe aku. He inalihini oe ma ka.*u ike aku." / "Ae, e kuu kaikauiahine." "Ina pela aole he hiki ia oe ke kokua mai ia maua. E hele mai oe ? e Elena, e i>ono ia kaua ke awiwi i ka liuli ana iaia." Me keia mau kukai kanuiilio ana, ua huli aku la ua mau wahine la a hele aku la ma ka laua huakai liuli i ko laua haku wahine, a komo aku la hoi o Kilala iloko o ka pa; aka aole 110 nae hoi i maikai mai kona noonoo. Ua hoeti aku Ia oia ma kahi e ku ana kekahi kumulaau nui. a maanei oia iku iho ai e noonoo. Mahope! mai ua hele aku la oia a komo iloko o ka lumi knke. a maanei i loaa ] aku ai ka nui o na kauwa e kuku ana e kali ana o ka loaa mai o ka! lakou mau niea ai. Ua ninauia mal oia e kekahi ona kauwa, a ua lm'i aku la oia he malihini 'oia e liele ana 110 Wakepoka, a he malihini haalele loa lioi ji na paia o Wikilo. O kana wale no i makemake a^ oka loaa.aku o kahi ai anie kalii hoi e hooluolu iho ai. Me kona ninaninau hou ole ia mai, ua panaiia mai la ka ai imua o kona alo, a iaia e ai ana ua hoolohe aku la oia i na mea e kamailioia aua a puni ke keena kuke. Oke kumuhana nui e kamailioia ana ia manawa oia iio'ko Kate nalowale ana. Mahope mai ua hoi mai la na wahine i heleaku ai e huli i ko lakou haku wahine a ha*i mai la ua lawe io ia no ko lakoii haku wahine. "TJa ike anei kona makuakane i keia mea? v wahi a kekahi i nlnau ae ai. "Ae," wahi a kekalii o na wahine i halawai ai me Kilala, "ua lialawai mai inaua me ia iloko okapa a ha'i aku iaia no ia mea. E hoouna aku ana oia i kekahi poe e uhai aku mahope o keia poe nana 1 hanai keia liana pouoole." "Xo keaha hoi kona mea e liele ole aku ai?" ''E hele aku ana no oia ke pau kona paina kakahiaka." Ua pii mahualiua ae ke pioloke i na mea apau, a mahope mai ua koo iho la o Kilala iloko o ka lumi kuke; a malaila oia i noho ai a liiki i kona ike ana i kekahi poe, he umi-kumamalua i ka hele ana aku maluna o na lio, e alakaiia ana hoi e Makamuraga. "'He mea kupaianaha keia," walii a kekahi o na kuke i pane ae ai ikawa i hoi hou mai ai na kauwa iloko oka lumi kuke. "'Ma ka nana aku i ko kakou haku aole ona noonoo nui no keia mea." 4 Ma o St. Patarika la, ina aole wau i ike mua o kela lede aloha; oia bq kona i'o aiue kona koko, ina ua loaa mai ka manao ilok > o'u—" Ua hoopau iho la ka mea uaua i hoopuka mai i keia mau huaolelo, a huli aku la oia a nana i ka malihini, a ia manawa no hoi i ku ae ai o Kilala iluna a hele aku la no ka puka. Ua nui na mea nana e huki ana i na noonoo o na kauwa, nolaila aole lakou i nana mai iaia nei, a iloko o ka wa pokole ua hoea aku la o Kilala i ka puka pa, ame ka hookaulua ole iho ua hele aku la oia me ka awiwi no kahi ana i haalele aku ai i kona lio. "O, e Dueana Makamuraga, ka hookamani," wahi a Kilala i puana ae ai i kona wa i wehe ae ai i ke kaula e paa ana i kona lio, k 'ua hiki ia ? u ke ike aku i kou mau manao. Ua maopopo kou ano ia'u e like no hoi me kou maopopo ana i kou ano iho, a o kou mau manao apan ua aniani wale no ia imna o ko'u mau maka. Ua laweia { aku o Kate no ke komohana a eia oe ke hele nei no ka akau. Aka e j hoohoka ia ana oe. Ano e kokua mai ka Haku ia'u ma ka'u huakai \ no Kilnāea a f>ela hoi na pomaikai apau e ili mui ai maluna o ka*u; liuakai. Ina aole he hiki ia Sir Koderika ke kokua mai ia'u, ua > maopopo no ia'u e hele aku ana no o Hiu ma kona makalua." t j Me keia mau olelo i lekei ae ai ka olomana iluna o kona lio, a! he manawa {H>ko)e mahope mai. »a kuu pau aku la kona lio i ka holo me he mea la ua niaopopo no iaia ka makeniake o kona mea nana e hooholo ana. ■, MOKUXA XII. # KA MEA I LOAA I KA EALE ILOKO O KA ULULAAU. ' . ' 1 . I \ <l Kahiko e like me a'u nei, ua pono ole i ke aloha o na wahine, j O ka mana nae o ka nani eia no ia me a'u." ! Ua oi nku ke kanmaha o ka Eale o Kiladea mamna o kana mea ' i manao ai. Iloko okawa e piha ana kona kiaha oka inaina, ua ike oia I ka hiki ana iaia ke hoopaa akn i kana keiki iioko o ka lumi, pouli: aka na ike iho la oia aole he hiki iaia ke paa loa aku iaia j malaila. Aole wale no i nele kona ike ana taia ma kona papaaina.; aka o ka nanaina maluna o kana mau kauwa kekahi mea nana i. hoopiiihua mai i kona noonoo. Mawaho ae o keia ua nana mai la na [ koa ona me na hoike e ike aku ai ka eale aoie iakou i makemake i / keia h&na i haaaia akn malnna oko iakon hakn opio. Aole o keia i wale. Ua hiki ole ia Kamaki Fiiigerela ke kapae ae ika noonoo ana j no kela mau nanaina ana i ike ai mainna o Masareta o a na hoi mai !a ia iloko o kona noonoo me he pohaku kaa. palaoa la e j paa ana ma kona kania i, ano kekahi ma»awa hei akn ia kona alolui i kana keikl. (Aoie i pau.)