Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLI, Number 43, 23 October 1903 — HE MOOLELO NO RODERIKA o KILADEA KA NAITA KUPAA MAHOPE O KA MEA ANA I ALOHA AL AME KATE MAKAMURAGA. KA UI NOHEA A HOOILINA OIAIO O KALELOGA. [ARTICLE]

HE MOOLELO NO RODERIKA o KILADEA KA NAITA KUPAA MAHOPE O KA MEA ANA I ALOHA AL AME KATE MAKAMURAGA. KA UI NOHEA A HOOILINA OIAIO O KALELOGA.

(Unwhiia e 8. K. Kawaa.) MOKUNA XIL | K.\ MKA I LOAA I KA EALE IlioKO O KA CLCLAAU. • Knhiko e like me a'o nei, ua pono ole i ke aloha o na wahine, 1) ka mana nae o ka nani eia no ia me a'u." K Kilioua." wahi a ka eale i pane aku ai i ba wa ona i komo i ai iiok«> o ka luini o ka luna halepaahao. a i kona hoi ana mal l„; kana hnakai holoholo iloko o ka ululaau.—"pehea kau pio?" K«- mnnao nei wan aole ona pilikia.*' • i ;i ik»- a'nei oe iaia i keht la?" • A'v" • l'. hra kona ano?*' -11.. kaumaha a he noonoo nui lioi, e kuu haku. v •Malia paha ua noo oia no kona weho ia aku?" A<>h> hi' hiki ia'u ke noonoo nui no ia inea." -No keaha lioi, e Kiliona?'V • H«- niauoanoa na paia hale a he paa hoi ke panipuka. •'Aol»» oe i maopopo mai la i ko'u manao. Malia paha e ae mai ar,a «»ia i ko'u manao?" oiai he ninau keia i kuleana ole i ka manao ana o ka mnanalei.aaliao: nolaila aole oia i uianao he mea pono nona e hoike aku i luiui iuanao. a ua pane aku la oia me kona kuekue ana i kona mau i^Mihiwi: • Aoh* wau i maopopo, e kwu haku. I'a hiki no ia oe ke īke nou jh<> inamiia o'u nei." • ... •Ina p» la aole oe i lohe i kona hoopuka ana i kekahi mea e pili ana no ia mea?*' -Aole loa he wahi huaolelo i puka mai kona waha mai e pjh ana ik» ia inea." I*a hele holoholo ae la ka oak» iloko o ka lumi uo ekolu manawa. :i mahope ua hookokoke aku la oia i ka puka me lie mea la e liele vkn ana iwaho. aka. ua ku mai la oia a ninau hou mai la ia Kiliona: •*K Kilioiia. ua ike anei oe ia Lede Magareta? v "Ae. e kuu haku." "Aole ia he wahine u'i." Ua pii hou ae la na j»oohiwi o ka lunahalepaahao a oia wale iho la no kana haina. t •Auhea. oe. c Kiliona. aole i nele ka manao koho iloko on." "K like me ka*u mea i manao ai, he oiaio aole no wau i nele i ka nmnao koho. M •*A ina paha mamuH o ka male ana aku ia Lede Magareta he i-.u ;i ia e lilo ai oe i l>arona, pehea iho la ia? M l a noho muniule loa iho lu ka lunahalepaahao. "lloaha kau pane, e Kiliona?"' i hoomau aku ai ka eale. "A. e kuu haku, aoll' loa wau i kupono i kane na leeia wahine ! knlan.-i kiekie. oiai ke kukaawale loa hei oia nmi ko'u kulana aku." Aka. iua paha nana no e haawi iuai i kona kiuo nou, pehea ia?" -Alaila." wahi a ka lunahalepaahao i pane mai ai. me kona helii īuo ana iho iluna o ka papahele. "ke manao nei wau he mea pouo i »»na e lele mua aku i ka lewa mauiua o ka wa e lioopaa ia ai ka )»erita iunre maluna oniV" , „ -Ke ike aku la wau, e Kiliona, aole ou makemake i keia lede. "Ta pololei kau, e kuu haku; a ina ua olelo aku nei wau mawalio <• ka mea kupono, ke noi aku nei wau ia oe e kala mai oe ia , u." "Aole o'u manao ku-e aku ia oe, e Kilioua. Ua hal mai oe i ka haina me ka oiaio. aka nae hoi ua awiwi iki oe i kau paue ana mai uei. Ke mauao nei wau e malama maikai ana oe i kau pio. aole hoi he mea pono ia oe e hookanmaha loa aku iaia. E haua aku oe i na )ia:»a e oluolu maikai ai kona noho ana ma ia wahi." Ua haalele iho la.ka ēale i ka luuahalōpaahao, a i ka hale o lalo i halawai aku ai oia me Hiu Kapena. % -K Uiu, ua ike anei oe i ko haku i keia la?" wahi a ka eale i niniMi aku ai. "Ae. e kuu haku." "Nana no anei i kauoha mai ia oe o hele aku e hui me ia? M "Aole. Xa ko'u inakemake no i kono mai ia'u e hele aku e hui m.- ia. Ua manao wau he mau manao kona ia'n, eia nae aole lie mea <<ia ano." "Ua kamailio anei olua no kekahi mea e pili ana no Lede Mavareta? M "Aole. aka ke manao nei wau ua hoopuka mai oia ia inoa." "K lliu, ke makemake nei wau e oiaio mai oe, ia'u. Ke ole wan e koho hewa aku. ua hoao akn oe ma na ano apau ia Roderika e hooiohe mai i ka'u mau mea i manao ai e pili a'na no kona mare aku • ka l.edt» o Kaleloga." *''l'a hana wan pela, e knn haku." **Ke iiumao nei anei oe e hoolohe io mai ana oia i ka-u? M l'a ku nana iho la o Hiu me ka pane ole aku. "K ha'i mai i ka'u ninau, e Hiu. Pehea kou ike akn iaia?" "K kuu haku. ina ua makemake mai oe e ha-i aku wau i ka'u mea i manao ai. e hana aku no wau pela." "K ha'i mai. e kuu lliu maikai. v "Alaila. ke manao nei wau e make ana oia ma kona wahi e paa nei mamua o kona ae ana aku e nu\re ia. Mapireta Dorano." "A pela e kau aku ai kona make maluna iho no o kona poo!" wah» a ka eale i puana ae ai a haalele iho la oia ia Hiu. He mea oiaio ua hoopuka ia keia mau olelo iloko o ka wa e ulu)»nni ana i ka inaina. He hapalua hora mahope iho e hele holoholo ana o Kamaki Fiaigerela iloko o kona luuii e noonoo nui ana hoi, mai aku ka )K>no ina aole i hanau ia mai o Magareta. Ua paa kona manao e hooko aku i kana mea i aelike ai me kona hoahauau barona. Si r Uahaii o Knleloga. Aka iloko o keia niau mea apau, aole i hiki iaiu ke kapae ae i kekahi mea oiaio i ikeia nana e ku-e nei i kana l«)v:ihana. He kt>a kana keikk he uH hoi a he wiwoole, me na nooiuh» uwila i» lalapa ana iloko o kona puuwai, a he knlana hoi e pono ui ke noho akn ma ke anuu kiekie no ka hoomalu ana mai i kona auui hoa kanaka. a no Magareta hoi, lie nanaina kona e maka'u ia «k** ai. a aia hoi Hoko o koiia manao e lioala mai ana i ka nohona ku-ee e mahae ae ai ka nohona maikai» Ma ka hoopokole ana ae aia o Bir Kamaki PiEijrerela iloko o na iiiau ana o na nianao ponoole. O ka hanohano ame ka oiaio no kana mea i aelike ai oia ka mea nana e hookonokono ana iaia e kupaa i' a kaua iuea i haha ai, aka ina e pia loa ana o Hoderika i kana mea Ī !n;uuio ai. p< k hea la ia e hooko ia ai? Aole wale oia. I ka hanohano anu- ka oiaio e alakai nei i kona noonoo roa kekahi alauui okoa. ata luū kekahi Uh> waipahe ke ko mai la iloko o kona mau pe)K*iao e ume i-ku ana i kona aloha no kana keiki iloko o ka lnmi l>ouli. 1 ka wa «* hala ae ai ia mea mai iaia aku, na kouio koke mai la ka hanouauo anu' ka oiaio iloko oua. aka iaia e noho hookahi ana iloko o kona kalii hoi a kana wahine aloha i noho iho ai i na la i hala akn !«r ka laua wahi bebe uuku maluna o kona mau lima aloha, a uooVuka ae lun i na hna pule no ke kiai ana ma! o na Mana Lani maluna ° kana lei aloha. ia manawa e kb mai ai ua leo pule ia e hoomaalia i ka inaina iloko ona, . , . . l k* kakahiaka uui o kekahi la ae mahope o ko ka eale ai ana 5 Kona imina kakahiaka, na houluuln ae la oia i koaa mau a 1' le hou aku la no ka uhai holoholona iloko o ka ululaau. Aole keīa o kona uanao maoli, aka m makemake oia e hete mamao aku mai fcahi aku i»ana e hoanoe nei I koua mau noonoo. a . "E Hio," wahi ana mamua o kona hele ana aku, ina ot e nn» «m. ana m ko hakn i kela lft e l>ai ako oe M», «•P«k"«r a a«l«- lioi wau «. luli «e ann mal >a man#« ana. K hoomaopopo ak« iaia aole ioa he mea nana e Uoopau iho I ka n mea I uianao ai f haoa.** "E ba't aku no w»n 1*1«. e "A ie m pono noa e ike Qto aa hoomaopopo ma> oia ia me*.

\ 'l'a haawi aku la o Hia i kouii ae nia ke kunon a»a. ! "Ke manao net Wiiu ua ike no oe i keia kmkiimahme naoa l'.jhroanot* ae i ka noonoo o kuu keiki?*' l'a naua aku la o Hiu me ka hikilele. Ca maopopo no boi ika eale ua ike uo hoi oia i ua kaikauiahine lau ī palia. M wahi aka eale i pane Uou aka ai me ka hoomao | aua i ke kuniu o ka pane ole ana mai o Hiu i kana niiiau. **e ike h»u aku ana oe i ua kaikamahine la?" 4 *Aole ia he niea hiki ole. e kuu hakn." "Ina e ike hou aku oe iaia. e ha'i akti oe fcia e pooo iaia ke imi aku i kahi e hiki ai iaia ke hoike niai ia Koderika aole oia e hiki ke mare mai ia Roderika a e noho no hoi oia e like me ia i keia manawa, v No ko Hia pane ole aku ame ka hoomau ana aku i ka nana ana me ka pahaohao, ua loaa toke iho la ka noonoo i ka eale, ua hu aku kana mau olelo mawaho o ka mea kupono, nolaila na haalele iho la oia ia Hiu a hui akn la me kona mau hoa e kali mai ana iaia. "Mahea ka kakou hele i keia la?" wahi a kekahi o mi alakai o ka ululaan i ninau aku ai ka eale. v • '•E hele mua aku kakou no ka Ululaau o Kilikulana, w wahi aka eale i pane aku ai. Xolaila ua kamoe aku la ka lakou huakai e like me ka makemnke o ka eale. a mahope o ka hala ana o hookahi hora, ua hoomaka aku la lakou e uhai mahope o kekahi puaa nui, a na ka eale no i pepehi iho iua puaa la me kana ihe. Mahope mai ua loaa hou aku la kekahi meheu puaa. a i ke kiekie loa ana ae o ka la ua hiki aku la ka huakai i kekahi wahi oneanea iloko o ka ululaau a mai ana kekahi alanui i maa i ka hele ia. "Aole wau i ike mua i keia alanui." wahi a ka eale i puana ae ai. "Ke holo nei keia alanui ihea?" ' Ke holo nei keia alanui no Oahwina Hale ma kekahi aoao, a no Mauna Dysai*t hoi ma kekahi aoao." "He alanui maikai keia, a ma ka nana iho lie alanni hele mau ia. Ke inanao nei wan e kina aku no Dalavina Hale. Aole 110 paha hoi e loihi loa aku mai nei aku no Dalavina Hale/* "Ua liiki 110 ia kakou ke hele aku, e kuu haku, aka aole loa e loaa ana ia kakou ka wa kupono e hoomaha iho ai." E hoomaka aku ana ka eale e paue hou aku a ia manawa i lohe aku ai oia i ka halulu, a hooho ae la kona mau hoa "He puaa! he puaa!" a ia manawa hookahi no hoi i nakeke ae ai o ka lakou mau r ihe. . I "Alia! M i hoolio ae ai ka eale. "Aole kela he halulu no kekahi | holoholona ahiu. Ke kokoke mai nei kekahi mau lio, ake hola-mai , nei lioi inai ka hikina mai—malia palia mai Dalavina Hale mai." | "He oiaio aia malaila o Dalavina JHale, v wahi a kekahi i puana i ae ai. •, ! t; Malia paha o Makamuraga no. He mea pono ia kakou ke hoo- ; kaavale aku 110 kekahi wahi mamao, iki aku a nana mai i ko lakou j h-.le ana ae." Iloko o ka ka pokole ua nalo aku la ka eale ame kona mau hoa. a (aole hoi i loihi mahope mai ua oili mai la elua mau kanakā maluna ; o na lio, o kekahi o laua e paa ana i kekahi puolo nui iho o ikona alo. | '"A mamua no hoi oko kaua hele aua aku, nau e malama ika v ukana," walii a kekahi i pane ae ai. | He«mau kaua liihiu male no laua a i elua, i paa hoi me na aahu | ilielia a lie mau oiwi ikaika ko laua nana e hoike mai ana i ko laua kulana koa. "Auwe! heaha kela leo? He leo ka i pu-a ae ia manawa.no kekahi mea iloko oka poino e auwe ana iloko oka pilikia —a niahope mai lie mau huaolelo o ka pule. "O, e kuua Akua! E aloha mai! E aloha mai! v i poha mai ai i na puka pepeiao o ka eale; a o ka leo he leo no kekalii wahine. Mai hana mai oe i ka hana hoouluhua," wahi a kekalii o ua mau kanaka la i'pane aku ai, "he uiea pono ia oe e noho malie iho." "K aloha mai! E aloha mai! Xo keaha la'olua i hana mai ai ia'u e like nie keia? 0, e hookuu mai ia'u!'° "Heaha kau e hana huno nei* e kahi kaikamaliine uuku? Ua pono loa ia oe e noi mai e oki ia ae kou poo 'inai kona kano aku niamua o kou liookuu ia aku. 5 ' He manawa pokole ka pu-a olelo ole ana. a ia manawa i uwe hou ae ai ka opio wahine, a e like me ka ikaika i loaa aku iaia, ua huki mai la oia i kona lima mai ka oia e paa ana, a holo aku la iloko o ka ululaau; aka mannia o kona kaawale loa ana aku, ua paa hou aku la oia i ka hopuia a kauoia mai la oia me ka menemene ole. Uh liiki ole ia Sir Kamaki ke uunii liou iho i kona Ina paha o ka opio waliiue ana e ike nel a he pupuka, ina no ua like aku kona manao me na kanaka e hana mai nei i keia hana alolm ole imua 0 kona mau maka. Ua lele ino iho la oia mai kona lio iho, a aku la imua me ka awiwi, a haliai mai la no hoi kona mau lioa iaia. E like me ka hikiwawe o ke ala ana mai o kona mau manao huhu., pela ka liikiwawe o ka iho ana aku o kana pahikaua, a mahele lmpalua ia iho la ke poo o ke kanaka e paa ana i ka opio wahine, a i koua inau hoa e alualu la i ka lua o na kanaka, ua nolio iho la oia e malama ika opio waliine, a liii mai la iaia iluna o kona mau lima. Ua nawaliwali ka opio wahine ia manawa. a ua manle no lioi, mamuli o koua liina ana iluua o ka lepo; aka, ua hoi mai la kona ikaika i kona wa i ike iho ai i na lima aloha nana e paa ana iaia. a me he mea la ua manao oia e liookau aku i kona mau liuia ma ka a-i o koua hoopakele; aka, ua kaili koke mai la oia i kona mau lima i kona ike ana inai lie malihini keia kanaka imua o kona alo. "E ka lede,' ? wahi a ka eale i pane ilio ai me ka leo malie, "ua pono anei ka'u i liana aku ai ma ka lawe ana mai ia oe mai na lima mai o keia mau kanaka?" "O, ae, —ae„" wahi a ka opio i pane ae ai me ka liikiwawe. W A lie hiki no anei ia'u ke liana hou aku nou? Ua hiki anei ia'u ke lioihoi aku ia oe no kou home?" "0 ke Akua ka mea i ike, e kuu hoaloha niaikai, ua oi aku ko'u makemake i kau hana no'u. O! ina oe e oluolu mai ana e lawe aku ia'u no kekahi wahi e loaa ai ia'u ka maha e w—" Ua hoopau iho la ka opio wahine i kana mau kamailio ana, a puili ae la i konar mau'lima ina kona uuiauma me he mea la ua loaa aku iaia kekahi puupuu ikaika. U E lawe aku no wau ia oe ma kau wahi e makemake ai, eka lede ? ina oe e ha'i mai ana i kahi o kon home, ua Ua kau mai la na linia o ka opio wahine me lie mea la e papa mai ana \aia aole ehoopuka hou ak\i i kekahi mau olelo, a ua ike iho la hoi ka eale i ke kau ana iho o ka maka'u maluna o ka lielehelena o ka opio wahine. Ua nana iho la ka eale me ke aloha a e ake ana hoi e ike aku i ka manao o ka opio wahine. O keia ka wahine opjo mna loa a Kamaki Fiziperela i ike ai, aole hoi i ike mua kona mau maka i kekahi kino wahine kulana maikai e like iho la me ka opio wahine ana e paa nei,, Ikawa e kau aku ana ke poo o ka opio wahine maluna o kona umauma, ua ike iho la oia i ke aloha ana iaia, e huki aku ana hoi i kona inanao e pulama iho iaia no'ka wa mau loa. Ua apo koke aku la ka eale ika onio wahine. a pane iho la me ke aloha maoli no ao: "E kuu kaikamahine. e hilinai mai ia'u me he mi?a la owau no k».n inakUa |>onoi. Aia ihea kou home? t? "Ilome!" i j>anai mai ai ka opio wahine me l*a onioni ana ae. aka iloko o ka wa pokole na kuu iho la kona poo ilalo, a puana ae la !me ke kaumaha,— %i E kuu Akua! aole o'u homeP | "Aole anei ou home? Aole anei ou maknakane a makuahine hoi?" ".\ote—aole! O! e na Lani e aloha mai ia'a. Maanei ua kulou loa iho la ke poo o ka opio wahine a hoomaka iho 1& e uwe—he uwe me he mea la ua wawahi Ia iho kona puuwai ame ka hiki ia Kamaki ke hoomaiielie aku iaia i hana iho ai oia a hiki I ka oluolu ana mai o ka manao kaumaha iloko o ka opio wahine. | . hoopau i kon nwe ana, e kuu kaikamahme. Aole i mamao loa aku ko*u home mai nei aku. a e hele pu no oe me a*u no ko n hon&, a 1 ka wa au e makewake ai e hele akn e haawi aku no wau i im kokua aua nou ma na wahi au e hele aku ai. E maiama no wau ia oe e like me kO'U malama ana i ka'u kelkl ponoi» & aole hoi e loaa luai na poino maluna ou oiai wau e ola aaa. B hele pu amn oe me a'u?^ w Ae. e kuu hoaioha. Ua like oe ia'u me*k<?kahi kauaka imowal aloha.« kehilinai eaku uei no wau ia oe.a haawiaku neī hoi wau 1 ko-a ioomalkai ana ia t . «l'a loaa aad ia oe ka ikaika no ke kau *na iluua o ka lioT* «Ae. w '