Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLI, Number 44, 30 October 1903 — Page 1

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

Ke Kilohana Pookela no ka Lahui Hawaii.

Hoopukaia i na kakahiaka Poalima apau.

BUKE XLI HELU 44.     NUPEPA KUOKOA, OKATOBA 30, 1903.     NA HELU APAU 2987.

Nee Kauai Imua

mana Hana ka-

laioaina

MALAMAIA NA HALAWAI.---LILO O

LUNAKANAWAI KAPAHEE I

PUKAUA HAWAII.

O NA HOOHALAHALA AIA WALE

NO I KA PAAMOHO LUNAKIAI

AME KA LOIO.

Ma na hoike i loaa mai maluna o ka mokuahi Maluiani e pili ana no na hana kalaiaina o ka Mokupuni o Kauai, penei na mea i ha'iia mai:

O na haiolelo Repubalika i huiia me umi poe laeoo ma na mea kani, malalo o ke alakai ana a Coney, ame na moho e holo ana o ka Aoao Repubalika, hu pu me Lunakanwai Kahele ame W. H. Rice Opio o Lihue, ame Mr. Ferry o Koloa, i ka Poakahi i hala i hele nui aku ai no Kekaha, a malama iho la he halawai malaila i ka auwina la, ma Waimea ma ka Hale Hoolaulea i ka po, ma kahi o Senatoa Makapaahu ma ka auwina la Poalua, a ma ka hale kula o Hanapepe ia ahiahi, ma Koloa i ke ahiahi Poakolu, a ma Lihue, ma ka Hale Hoolaulea i ka po Poaono; ma keia mau wahi apau ua akoakoa ae na poe kupono i ke koho balota ma ka huina nui no ka hoolohe ana i na haiolelo pili kalaiaina ame na kumu maikai e koho ai i na Repubalika.  O W. H. Sheldon o Wimea oia ka mahele olelo Repubalika a o Mr. Ferry ka mahele olelo o na Pukiki.

Ua waihoia ae na halolelo hoala manao e na moho apau ame Senatoa Nakapaahu, Lunakanawai Kahele, Mr. Crowell o Waimea ame Lunakanawai Kapahee o Koloa.  Ua oleloia ae o ka haiolelo a Lunakanawai Kapahee, oia ka haiolelo nona i lilo ai i Pukaua no kauai oiai o kana mau olelo ua hele a poha pono iloko o na puka pepeiao a komo loa aku iloko o ka waihona noonoo, a oia haiolelo ana no hoi ana ka helu ekahi i loheia ma keia kau.  O kekahi mea i maikai loa ai oia no ka hui hookani pila.

I keia pule e hele aku ai keia poe no Hanalei a hoomaka i na halawai mailaila mai no ke kikowaena ma Lihue.

O na Lunakiai ame ka Loio Kalana wale no na moho e loaa ana na hoa paio.

Aohe i Hookomo o F. J. Testa i

Kona Palapala Moho Kalana.

PAA KA PUKA O KA HOOPAA INOA

MOHO OIHANA KALANA O OAHU.

I ka hiki ana i na minute hope loa no ka hookomo ana aku o na Moho e holo aku ana no na oihana kalana o Oahu nei i ka Poalima, aole i hoea ae o F. J. Testa e hookomo i kona palapala holo moho lonakiai no ka aoao demokarata, a ua hoikeia ae ua hoole oia i ka holo ana.

O Chris Willis ka mea hope loa i hookomo ae i kona palapala a oia no hoi ka moho Ana Aina a ka Aoao Home Rula.

Ma ka papainoa malalo iho nei e loaa ai na inoa o na moho, ko lakou mau kulana e holo aku ana ame ko lakou mau aoao kalaiaina:

NA LUNAKIAI HOLO LAULA.

Boyd, James H. (H. R.)

Fernandez, Abraham  (H. R.)

Harvey, Frank R. (H. R.)

Lucas, John (R.)

Robinson, Mark P. (R.)

Renton, George F. (R.)

(Ekolu e koho ia.)

NA LUNAKIAI APANA KOHO EHA.

Ashford, C. W. (H. R.)

Gilman, J. A. (R.)

Hocking, A. (R.)

Notley, A.  (H. R.)

(Elua e koho ia.)

NA LUNAKIAI APANA KOHO ELIMA.

Dwight, S. C. (R.)

Kealoha, J. M.  (H. R.)

Mahoe, S. K.  (H. R.)

Pahia, Frank (R.)

(Elua e koho ia.)

MAKAI NUI.

Brown, Arthur M. (R)

Wise, John H.  (H. R.)

NA KAKAUOLELO AME KOPE.

Kalauokalani, Opio, David K.  (H. R.)

Murry, Harry E. (R.)

Nakuina, Moses Kuaea (Kuokoa)

LUNA HOOIA.

Sherwood, Isaac (R.)

Wilcox, Chas.  (H. R.)

LUNA AUHAU AME OHI AUHAU.

Iaukea, C. P.  (H. R.)

Pratt, J. W. (R.)

LOIO KALANA.

Cayp@, Edgar  (H. R.)

Rawlins, Wm. T. (R.)

[graphic: photographic portraits of: (top row) LORRIAN A ANDREWS, Makai Nui no ke kalana o Hawaii Hikina; N. C. WILFONG, Luna Hooia no ke Kalana o Hawaii; C. A STOBIE, Puuka no ke Kalana o Hawaii Hikina; THOS. E COOK, Ana Aina no ke Kalana o Hawaii Hikina. (bottom row) NORMAN K. LYMAN, Kakauolelo no ke Kalana o Hawaii Hikina; GEO. H. WILLIAMS, Luna helu no ke Kalana o Hawaii Hikina; W. H. SMITH, Loio no ke Kalana o Hawaii Hikina. Hikina; STEPEHN L. DESHA, Lunakiai o ke Kalana o Hawaii Hikina.]

PUUKU.

Booth, C. W.  (H. R.)

Damon, S. E. (R.)

ANA AINA.

Boyd, Robert N. (R.)

Willis, C. J.  (H. R.)

Eueu na Repubalika me na

Home Rula.

NA HANA KALAIAINA MA MOLOKAI, UHIIA NA AOAO KALAIAINA A HE PAIO NO NA MOHO KUPONO.

Maui, Oct. 23.---Ua hala aku nei na poe haiolelo kalaiaina ma na wahi like ole no ka paio ana a poe iho o T. B. Lyons, J. K. Kookele ame L. R. Crook ma Wailuku no ka paa i na hana o ka Aha Hookolokolo.

I ka po nei ua hala kekahi poe haiolelo Home Rula no Molokai, me ka manao o lakou ka poe haiolelo kalaiaina hope loa e haalele ai ia Molokai.  Iwaena o la poe o John Rikikini, William White, D. H. Kahaulelio, D. K. Kahaulelio, Kauimakaole, Louis Kookoo, Rev. J. K. Hihio ame kekahi poe iho.

Aia no ma Molokai kekahi poe Repubalika, ma ka Apana o Pukoo, a iwaena o keia poe W. T. Robinson, F. C. Wittrock, Hugh Hewell, S. E. Kalama, John Kalino ame kekahi poe iho.

O na Repubalike e hoi ana no Wailuku oia no W. F. Pogue, Theo. Meyer, David Morton, N. W. Aluli, A. N. Hayselden ame W. H. King. I keia ia e hiki ae ana lakou ma Ulupalakua.

Ma ka nana ana i ke ano o na hana maanei ua hiki ke kohoia aku o ka paio e ulu nei aole ia ma ke ano o na aoao kalaiaina, aka he palo mawaena o kela ame keia moho no ko lakou kupono e koho ia ai.

NA MANAO O KO MAUI POE NO

BECKLEY.

ua loaa pono ka i'o ia Lunahoomalu Fred W. Beckely iaia i hai ae ai o ka pilikia nui o ka aoao Home rula aia iwaena o na alakai aole hoi i ka aoao.  He hapa wale no ia o ka oiaio, ma ka manao ana o na Home Rula o Maui nei.  Ua ike na poe apau i noho ma Maui nei, oia hoi na Hawaii noonoo o na Home Rula ame na Repubalika, koe kekahi poe kakaikahi a oia no hoi na poe i loaa ole na hoonaauao ana ame na noonoo maikai.  Oiai nae aia no kekahi poe oia ano he loaa na manao koa a he noonoo no e like me ka mea a lakou i ike ai, eia nae ua hiki loa lakou ke alakai wale ia e na mea hinuhinu hoopunipuni.  O keia ka pilikia nui ma Maui, a o keia no hoi ka hana maikai loa i ka poe noonoo o na Home Rula e huhuki ae i na moho kupono ole a e kokua aku i ka poe koho o ko lakou aoao.  Aole keia he kalaiaina, aka he hana e pono e hanaia.

O ka hana a na Home Rula o Honolulu ma ka huhuki ana ia Beckley mai ka aoao Home Rula ae, a o ko Maui Home Rula hoihoi ana ia D. H. Kahaulelio, he mea hoi i hoike iaia he Repubalika i keia mua koke iho nei, iloko o ka aoao Home Rula, he hoihoi ana mai ia ka hana i hanaia ma Holoka i he ekolu makahiki i kaahope ae nei.  He paio mawaena o Beckely ame Kahaulelio ia manawa iloko o ka aha wae moho Repubalika, a ua loaa aku ia Beckley na balota kiekei ma kona inoa Hawaii, Kahapula.  Ua paio ae no nae na hoaloha o Kahaulelio a aia ia lakou ka pahu balota a ua kiolaia ae na balota o Beckley a lilo aku la o Kahaulelio i moho.  O Beckley, he Repubalika ma kona puuwai ua koiia aku oia iloko o ka aoao Home Rula, aka o ke ano mau o ka wai he huli i kona iliwai like, pela o Beckley i hoi hou o Kahaulelio me ka ohaha maikai, he Home Rula oiaio---Maui News.

Mai Poina.

Mai poina i k aalawa ana ae i na kuhikuhi no ka ma-ka ana i kou balota ma na manao pepa, ma ka aoaoa 4, a pela no hoi me ka manao o ka Loio Aupuni Anaru ma ia aoao no e pili ana no na balota e kiola ia ana.

Poalua, Koho Balota

Kaha me ka Polo-

lei, i na Moho e

Ola ai . . . . .

E Alae na Hawaii

a e Makaala i

Kou Pono

I ka Lunahooponopono o ke "Kilohana," Me ka mahalo:---E ae mai ia'u e kipa aku no ka wa mua loa ma keia paio koho balota Kalana ana iloko o kou mau kolamu no ka waiho ana aku i ko'u mau manao ma keia hana nui a kakou e noonoo nei i keia mau la.

I na kini mai ka puka ana o ka la a hiki i kona welelau, na hoa makaaina Amerika-Hawaii o ka Teritori a poe hoi i kupono i ke koho balota, e maliu iki mai hoi i keia mau lalani olelo e kau ae la maluna:  "E aia e na Hawaii.  E nana i kou pono!"

Ma keia kau koho balota, e na hoa Hawaii, e kaupaonaia ai kakou a ikeia ko kakou waiwai io.  Eia imua o kakou ka manawa a kakou e lawe ae ai maloko o ka poho o ko kakaou mau lima i ka mana e hoonoho aku i ka poe nana e hookele i ko kakou nohona Aupuni ana, he pono hoi i loaa mau ole mai ia kakou mai ko kakou mau kupuna mai a hiki wale iho la i ko kakou noho mana ia ana e ka mea no a kakou i ni'ani'a ai a i makaewaewa loa ai, Amerika Huipuia.  He pono hoi, aole na kekahi aoao Kalaiaina okoa aku, aka na ka aoaoa no a kakou e hoino makawelawela loa nei ka Aoao Repubalika.

Ma ke Kanawai Kalana i loaa mai ia kakou mai ke kau Ahaolelo e noho mana ia ana e na Repubalika, malaika i loaa mai ai na nune ana o keia mau la, a he mea pono no ia kakou ke nune oiai o ke kaupaona keia nana e huli i ko kakou waiwai io.  Nolaila, aole keia he hana hoomeamea, aole hoi he hana paani wale.  Aole keia i kulike aku me ko ke koho balota ana no na Senatoa ame na Lunamakaainana aka o ka "I" keia o ka i a o ka oia ana keia o ke kanaka, a he mea pono e noonoo akahele loa ia.

Eia imua o kakou i kela mau ia na moho i waeia no na kulana like ole o ke Kalana, na moho hoi a na Aoao Repubalika ame Home Rula, a o keia mau moho ana ka kakou e wae ai i mau mea nana e hoohana mai i pomaikai no kakou, a e alakai aku ai hoi keia Aupuni Kalana a kakou e kukulu aku ai i na la mua o kela makahiki ae.  Ma kela e na hoa Hawaii, e ku iho ai kakou a nana, kaana, kaupaona a hooholo i ka kakou poe i makemake ai nana e hoohana mai i ko kakou Aupuni hou.

Ma keia, e na hoa Hawaii, e ae mai ia'u e kauleo aku ia kakou no apau loa.  "E nana i  kou pono!"  Eia ka olelo kaulana e o nei no i keia mau la:---"O ka pono ke hana ia a haule mai na lani."  Eia ka ninau:  Ua hiki anei i ka mea pono ole ke hana mai i ka mea pono?  E hua mai ana anei ke kakalaloa i hua Aole.  A ina pela mai hea mai e loa mai ai ka pono?  Hookahi no akiuma moakakalea:---Mai ka mea pono nui.  Alaila e o'u mau hoa Hawaii i poe pono ka kakou e koho aku ai a hoonoho aku maluna o kakou a na lakou e hooholomua aku i keia Aupuni Kalana.

Ala maluna o na paa balota imua o ko kakou mau alo, he poe i loaa i ka haawina pono.  He pono e kaana ana i ke kaulike, he pono e hoohoaloha ana, aole i ka mea hookahi wale no, aka, i ka lehulehu; he pono e makee ana i ka oiaio, aole i ka epaepa; he pono e hapai ana i ke kanaka ma ke anuu kiekie o ka mahaloia, he pono e lilo ana i lei kalaunu mae ole.  O ka poe o keia ano, oia na kanaka kupono a kakou e hilinai aku ai e nana ia mai ana ko kakou mau pono ame ko kakou mau hoaloha haole e luhi pu nei me kakaou ma na hana hooholomua o keia Teritori.

He mea makehewa ka nuku ana aku a nuku mai a hoolei okoa i na ai a ka u'i.  He mea waiwai ole ka hoolohe ana i na haiolelo haliilii kuamuamu pilikino, aole he pono o ke kanaka malaila.  He mea nonoole i ke kanaka e hookuu aku i kona mau puka pepeiao a hoolohe aku i na olelo a ka poe epaepa e niu nei a e kulolo ae nei ma o.  Hookahi mea pono:---e nana i na kanaka au i ike ai he poe pono ma ka lakou mau hana a koho aku.

Ma ka nana ana i na paa balota o ke Kalana o Oahu nei, he poe pono kekahi a he poe pauaka kekahi, a o ka hana pono e nana i ka poe pono i hiki ke @nai la maluna o ua paa balota la.  Ma ka paa balota a na Hawaii Home Rula, kakaikahi ka poe maikai i hiki ke hilinai ia aku e hana mai ana i ka pono no na Hawaii ame na hoaloha haole o kakou.

Nolaila, e o'u mau hoa Hawaii, noonoo pono mamua o ke koho ana i ka oukou poe i makemake ai.  Wae me ka puapuahulu ole;  hoihoi mai i na noonoo kanakamakua ana a hoopale i na a'o hewa e waiho la aku ana imua o ko oukou mau alo, a pule e "hanaia mai ai ka pono a haule mai na lani."

Owau iho no me ka mahalo.

S. K. NAWAA.

Nana i na Kana-

ka Kupono, ala-

ila, Koho.

NEE NO NA REPUBALIKA O HA-

WAII IMUA.

AOHE KANALUA NO KA LANAKILA

O NA REPUBALIKA MA HA-

WAII KOMOHANA.

HILO.  Oct. 23---He elima haneri ka nui o na kanaka i akoakoa ae ma ke kihi o na Alanui Halepule ame Papu i ka po Poaono nei e hoolohe ai i ke kahua o ka Aoao Repubalike ame na haiolelo a na moho.  Na ka bana o Hilo i alakai ae i kekahi huakai nui i hoomalamalamaia me na kukui me na moto e welo ana i ka welelau makani e paikau ana hoi ma na alanui nui o ke kulanakauhale.  O Mr. W. C. Cooke o Papaikou ka mea nana i hoomalu mai ka haloawai, a nana no hoi i hoolauna aku i na moho.  Iwaena o ka poe i haiolelo ae, keia mau inoa:  Lunamakaainana Jas. D. Lewis, Geo. H. Williams, moho luna ohi auhau; C. A. Stobie, moho puuku; Joe Vierra, W. H. Lambert ame S. L. Desha, na moho lunakiai.  Ua haiolelo pokole mai lakou, a ua nui na mahaloia.  Na Mr. Chas. M. Blond i ha'i ae i kekahi mau olelo i piha me ka hoomakeaka ame ka naauao no hoi, he haawina i loaa iaia ma kona noholoihi ana ma keia mea he kalaiaina.  He Democarata oia, eia nae ua ha'i ae oia o ke kuleana i loaa iaia oia no ke koho ana i na kanaka kupono a kakoo hoi i ka paa balota e holo ana no ka holomua ame ka oiaio--a oia no hoi na moho a ka Aoao Repubalika i wae ai ma ka lakou aha wae moho.  Ua hooloheia aku kana haiolelo me ka ohohiaia, a iaia i hookuu iho ai ua nui na palipaliima mahalo nona.  Mawaena o ka poe haiolelo oia no o Makai Nui Analu, E. H. Holmes, W. S. Wise, W. H. Smith ame Ben Brown.

NA MOHO MA PUNA.

I keia pule iho la ua hele aku kekahi hapa o ka poe hooikaika balota e haiolelo ana imua o na kanaka mai Oiaa aku a hiki i Puna.  Ke hui pu nei o W. G. Walker, kekahi o na moho i waeia ai no ka paa balota Lunakiai a i hoi mai nei mai kana huakai hoomaha aku nei ma Amerika, ma na hana hooikaika koho balota.  Ma na hoike i loaa mai he nui na mea i ha'iia aku i @a kanaka a ua ala mai na noonoo maikai iloko o lakou mai kekahi pea a i kekahi.---Hilo Tribune.

AOHE KANALUA NO KA LANAKILA

O NA REPUBALIKA MA HA-

WAII KOMOHANA.

ua kakau mai nei o H. L Holstein@ e hoole ana i ka oiaio o kekahi hoike i hoikeia ae mai Kona aia ka ikaika malaila ma ka aoao Home Rula.  Wahi ana:  "E pulelo aku ana o Hawaii Komohana me 400 balota oi no ka aoao Repubalika.  Ke makemake nei makou ia Robikana ame Kahapuia ianei, aka ke manao nei makou ua nui ka hana ma ko laua mau lima ma Honolulu; he hana naauao ole hoi ka hooloiioli aha i ka laua mau papahana, a aole hoi i nele o Hawaii Komohana i na kanaka haiolelo naauao ame ka poe nana e kukulu i ka Aoao Repubalika; @ nae o na kanaka haiolelo naauao e like me ia ma Honolulu, ua hiki no ke holo mai a e loaa no na apo aloha ana mai ne'i aku oiai mai la lakou mai e loaa hou mai ai la makou ka makaukau no ka lawelawe ana i na hana o na halawai.

"Hookahi mea i maopopo loa la makou maanei, a oia keia, ina o ke Kalana o Oahu, Maui ame Hawaii Hikina ua hiki ke hoike ae i ka holomua e like me Hawaii Komohana, aole e loaa mai na hopohopo e like me ia e lulumiia ana ma kahi i ha'i mua la ae nei."---Advertiser.

Make ia Keiki Hawaii.

Ua haia ma kela aoao o Melville Maunakea, ke keiki hookahi a Mr. ame Mrs. Julian Maunakea o Kapapaia, Hawaii, ma Kalepono i kela Sabati aku nei, mamuli o ka loaa ana i kekahi ulia mai ka pu mai.  Aole he mau mea e ae i haiia mai maloko o ka telegarama e pili ana no kela, ua koho wale la aku ua holo aku keia keiki i ka uhai holoholona i ka Poaono iho a ma ia ano i loaa ai kela haawina iaia.  Na Sam. Maunakea, ka makuakane hanauna o ka ooio, a he mea hoi i noho loihi ma Kapalakiko, ka mea nana i hoouna mai i kela lono i Hawaii nei, a ua manao ale ia oia no kekahi ma ka aoao o ka moe make o ka opio.

He umi-kumamawalu na makahiki o ka opio i hala aku la, a he opio hoi i manaoia aku e loaa ana he mau hana nui ma kona mau lima ma keia mua aku.  He ekolu makahiki i kaahope ae nei ua hoouna aku kona mau makua iaia no ke kula o Belmont, Kaleponi, a hoi mai oia i ka home nei he makahiki i kaahope ae nei no ka hoomaha ana.

I ka Poakahi nei, ua kau aku ka ohana o ka mea i make ame kekahi kauka maluna o ka Iwalani e holo ana no Kau e ha'i akui keia lono kaumaha i na makua a e lawe mai hoi ia laua no Honolulu nei.  E hoihoi ia mai ana ke kino make o ka opio ma ka @ Sierra e ku mai ana i keia pule ao.