Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLI, Number 45, 6 November 1903 — Page 4

Page PDF (1.56 MB)

This text was transcribed by:  Holly
This work is dedicated to:  To Kelsey

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

4                                             Nupepa Kuokoa, Novemaba 6, 1903

 

hilinai ia aku na olelo a keia mau kanaka ua hiki no ia’u ke hooiaio aku i ka oiaio a na ka laua mau olelo hoi i hooiaio loa mai i ua hoike la a’u e paa nei.”

            “Ua ike anei oe i ko laua wahi i manao ai e lawe aku ia oe?”

            “Ke manao nei wau no ke Kuahiwi Dysart.”

            “A, malia paha no ka waiho ana aku ia oe ma ka malama ana o Baraina Duna.”

            Ua hoholo ae la ka maka’u maluna o ka opio wahine a puana mai la oia me ka leo-hawanawana e hooiaio ana i ke koho a ka eale.

            “Auwe no hoie e! ke hiki ole nei ia’u ke hoomaopopo aku i ka manao o keia hana” i hooho ae ai ka eale me ka hiki ole iaia ke huna iho i kona pahaohao.  “He manao anei ko kou makuakane i hana ai i keia mea?”

            Ua nana aku la o Kate aluna o na maka o ka eale me ka haalulu o kona kino holookoa, me ka loli ana ae o kona helehelena i kinohi a haikea a mahope mia ua pii mai ia ka ula, a puapuai mai la kona mau waimaka.  Ua nee aku la o Sir Kamaki ma ka aoao o ka opio wahine a hopu aku la i kona mau lima.

            “E kuu kaikamahine.” wahi ana i pane aku ai me ka leo oluolu.  “mai maka’u oe ia’u.  Owai la ka mea e hiki ke koho aku malia paha ua hiki no hoi ia’u ke kokua aku ia oe.”

            “Aia hoi e kuu haku----.”

            “E ha’i mai ia’u a e hilinai mai hoi.  Ua maopopo ia oe ua ae mai oe e ha’i mai ana oe i na mea apau me ka moakaaka.”

            No kekahi manawa ka noho ana o ka opio wahine e paio ana me kona mau manao uluku, a mahope iho, ua holoi ae la oia i na waimaka e kihehea ana ma kona papalina, a ahope o ka hoi hou ana mai o kona mau manao maikai, ua pane aku la oia me ka leo aheahe malie i ku nae i ke aloha:

            “Ua hana mai oia pela, i mea no’u e kaawale aku ai no ka wa mau loa mai ke ala aku o Roderika o Kiladea!”

            “Heaha!” i hooho ae ai o Sir Kamaki me ka puiwa nui.  “E i mai ana anei oe aole e ae mai ana o Ducana Makamuraga e mare mai kana kaikamahine i ka hooilina o Kiladea?” 

            “Ua olelo mai oia e ike koke no ia ia’u iloko o ka luakupapa,” wahi a Kate i pae aku ai me ka leo kaumaha.  “Ua i mai oia ia’u nana ponoi no e eli iho i ko’u luakupapu, ame kona mau lima ponoi no e kanu iho ia’u, ua oi aku hoi ia mamua o kona ike ana ai ia’u e lilo ana i wahine na Roderika Fizigerala!”

            Ua ku ae la ka eale mai kona noho, a hele holoholo ae la iloko o ka lumi no kekahi manawa loihi.  Ua hiki no e ikeia aku aia oia ke hakoko la me kekahi ninau nui iloko o kona naau; aka mahope mai ua kuu iho la kona noonoo, a ku iho la hoi a ka aoao o ka opio wahine.

            “E ka wahine,” wahi a Kamaki i pane iho ai me ka leo haalulu, “ke manao nei wau ua aloha io no oia.

            “E kaumaha nei wau-piha maoli no i kekaumaha-no ka hoea ana mai o keia mea.  No Roderika ka hewa-.”

            “Aole, aole, aole,” i hooho ae ai o Kate. “O, mai hoahewa aku iaia.  Owau kai pono e hoahewa ia mai.”

            “Pehea hoi e kau aku ai ka hoahewa ana maluna ou?”

            Mai pono loa ina aole---“

            “Mai hookaumaha ia oe iho, e kuu kaikamahine, a hoao hoi e imi i mau kumupale ma kou aoao, oiai no nae aloha he mau kumu kupono.  Ua ike no o Roderika ua paa mua kona lima i ka lede o Kaleloga.  Mawaena o sir Habati ame a’u ua hanaia kekahi olelo hoopaa naue ole he au makahiki i hala ae nei, a he mea hiki  ole hoi ke hoopau ia ae me ka lilo ole aku o ka hanohano.  Ke manao nei wau ke ike mai la oe ia mae.”

            “Ae, e kuu hku.”

            “Aole hoi oe e hoahewa mai ana ia’ i ko’u paa ana i ko’u manao e ae aku i-i-“

            Ua kahamaha koke ia ka Kamaki mau olelo, oia ia manawa i ku koke ae ai ka opio wahine iluna, ame kona mau lima uwalo ua pane aku la oia:

            “O, e kuu haku, e aloha mai ia’u! aloha mai ia’u! Ua maopopo no ia’u he mea waiwai ole ko’u aloha!  Aole a’u mea e koi aku ai maluna o kau keiki, no ka mea e hoolohe aku ana no oia i kona makuakane.  He oiaio ua aloha wau iaia- O, o ke Akua wale no ka mea i ike i ka nui o ko’u aloha nona!   aka he mea pono e lilo ole aku keia aloha o’u i palulu mawaena o Roderika ame oe.  Iloko o ko’u puuwai e hoopaa iho no wau ia mea i kia hoomanao, e noho pu mai hoi me a’u i ko’u mau la e ola ana, a e make pu hoi me a’u ke make wau! Aole o’u home- aole hoi he mau hoaloha!  E na lani, e aloha mai ia’u!”

            I ka opio wahine e kunewa aku ana e noho iho malun o kona noho, ua hopu aku la ka eale i kona mau lima, a hookau mai la i ke poo maluna o kona umauma.

            “E kuu kaikamahine, e nalo koke aku no kou mau manao kaumaha.  Ua maopopo no ia’u he mea kaumaha loa keia- ua maopopo no hoi ia’u he mea hiki ole ia ke pale aku; aka he au haawe ka kela ame keia o kakou a o ka poe koa a oiaio, a i kupono hoi e loaa na pomaikai i hookaawaleia, no lakou ia a hiki i ka hopena.  Ke ike mai nei no ke Akua e hookau aku no wau i na hoopomaikai ana maluna ou ke hiki”

            “Uwoki!” wahi a Kate me konna hookaawale ana aku iaia, ame kona paa ana ae i kona lima ma kona lae a noonoo iho la no kekahi manawa.  “E pono ia kaua e waiho iho i keia ninau no keia manawa,-ae e hoopoina aku kaua ia mea no ka wa mau loa, n oka mea ke ike maopopo aku la wau i kou mau manao, a aole hoi o’u manao e hoahewa aku.  Hookahi a’u mea e noi aku ana ia oe: Aole i loihi mai Watafoda aku, ua ha’iia mai ia’u,  he hoe no na wahine wilikina a oia ka’u wahi e makemake nei e hoi aku.  E oluolu mai oe e noho iho wau maanei a hiki i ka loaa ana mai ia’u ka ae no ka hoi ana aku i laila a noho aku hoi ma kona mau paia kapu.  Ke manao nei wau aole loa e hoole mai ana i ka’u noi.”

            “Aia i kau mea i makemake ai.” wahi a Kamaki i pane aku ai me ka hiaai nui.  “E hana no wau i na mea apau nou i hiki ia’u ke hana aku.  Maanei oe e noho iho ai e kaawale no hoi oe mai kou mau enemi mai, ina no lakou o kou mau hoa lahui a i ole o kekahi ano okoa ae, e noho iho no oe maanei e like me ka loihi au i manao ai; a ina oe e huli aku ana e komo aku iloko o kahi o na wahine wilikina, na’u ia e nana a e ike hoi i ka hooko ia oia manao ou.  Ke manao nei wau no Saint Mary Priory kou makemake e hoi aku.  Ua kamaina wau i ka makuahine oia home, a ua ike no hoi wau oia kekahi o na makuahine maikai.  Iloko ona e loaa ana ia oe ka hooiaio ana he makuahine aloha oia.”

            “Ke haawi aku nei wau i ko’u mau hoomaikai ana ia oe, e kuu haku; ano, ina he mea hiki ia’u ke hoi aku----”

            Me ke kali ole iho no ka hoopau ana aku o ka opio wahine i kana mau olelo, ua hookani aku la ka eale i ka pele e kau ana maluna o kona pakaukau, a iloko o ka manawa pokole ua komo mai la o Irena.

            “Aloha ahiahioe, e ka lede.  Na e Akua e hoopomaikai mai ia oe e nana no hoi e hoomaha mai i kou maumanao kauaha,” wahi a ka eale.

            Ua nana aku la o Kate, aole no nae oia i pane aku.  I keia manawa ua puka aku la oia iwaho a ua maikai mai hoi kona mau noonoo, no ia mea aole oia i makemake e kamailio hou aku o hoi hou mai kona mau kaumaha.  Ua kalele aku la oia maluna o ka wahine malama hale ia laua e hele ana, a aia hoi he wahi leo hanehane e pu-a ai ana mai kona waha mai e hoike ae ana i kona kaumaha i hiki ole ai hoi iaia ke paa iho.

            He hookahi hora mahope mai ua hoi aku la o Sir Kamaki no kona lumi moe, eia nae aole i hiki iaia ke hiamoe iho.  He manawa e hoopuka ae ana oia i kona manao paa e hoomau aku i kana mea i manao ai, a i kekahi manawa ua lilo aku la kona noonoo ma ke aloha ana aku ia Kate Makamurage.  Mahope iho ua hiamoe aku la oia aole no nae ia o ka mea nana e hoopoina iho i na hoao ana i loaa mai iaia ia la.  Ua moeuhane aku oia ua hiki mai o Magareta o Kaleloga imua o kona alo e like me kekahi holoholona ahiu; a iiaia e maka’u ana no keia mea, na hoea mai la kekahi anela meknoa mau maka aloha a kupale ae la mawaena ona ame Magareta.  O keia mea nana i hoopakele ae iaia aole ia he mea okoa aku a he kino okoa aku hoi, aka o ka nohea u’i oikelakeal o Wilikiloi

            (Aole i pau.)

-----

 

KAUNAWAHINE

O KE KULANAKAUHALE O TAREVIS.

KE ALOHA I KA MAKA PAHIKAUA.

 

“Aole o maua nana i ka hiki ole, no ka mea, aole e hala ke kiina o kau mea kaua,” wahi a ka Barona, “aka, o ka maua---.”

            “Aole o ka hiki ole ka mea i makemake ia ma kahi makamakeia.”

            I ke kanaka pana pua e kamailio ana oia no kona manawa i wehewehe ae ai i ka puolo kahi i waiho ai ke pana, a i ka molio ana ua huki ae la oia a oia no ka manawa i kani ae ai ke kaula.

            “He nui io no i ka po e like me keia, aka, aia a pu ioho ka malamalama o ka mahine e loaa ana he wahi malamalama e ike pono ia aku ai, a ke makemake nei maua e ike i kou akamai ma ke ki ana i kekahi o kela mau manu.”

            “Ua oi aku ko’u ki i na koa he umi e like me ko olua ano a oki loa aku hoi ka waiwai i kela manu wawae loloa, oiai, he mea maopopo loa ka mamao loa o ke ko-wa mai ka manu mai a hiki i o’u nei, he ko-wa e loaa aole aku ai paha i ka pua e ano pahu’a ai no ka mea akamai maluna o keia mea kaua ke hoohana aku i ke ao a oi loa ke oki loa i ka po elike me keia.”

            “Alaila, oia, iho la ka hoike ana i kou akamai o ka haawi mai i mau kumu pale ma kou aoao,” wahi a ka barona i pane aku ai.  “Ia maua e hooikeaika ana ia oe aole e ki i kela iai o ka pa o ka Akibihopa, ilaila iho la oe e kaena nui ai a i keia hoi he ma-ka maopopo loa aohe he mea ke’ake’a a oia ka manawa au e haawi kumu pale ai.”

            Me ka hikiwawe loa ua lele aku la ua kanaka pana pua nei ma kahi mamao aku a kau mai la i ka pana a pane mai ia:

            “Ina me keia ka olua hana mai ia’u o kuu haawi ana i kuu ae i kau lokomaikai i panai mai ai no kahi moe ame ka ai alaila ke hoike aku nei wau a olua he kanaka kuokoa wau a e hana aku no wau e like me ka’u i ike ai he pno, a o ka lua, no ka haawi hoopa’i ana e hoolele mua aku no wau i ka’u pua ia oe lele mai maluna o’u, a e ike ai hoi olua i ka lelel pololei o ka pua i kahi i makemakeia ai e lele.”

            “Tusa, tusa,” i hoopuka ae ai ka Emepera me ka leo nui, “aole he mea e hoopilikiaia aku ana.  Lilo wale no oe i ke kamailio pau loa ka manu i ka lele.  Aia he hookahi e puka mai la mai kona lua mai a ina oe e hoohala o kou nele noia i ka ma-ka e ki ai.”

            Alaila huli koke ae la ua pana pua nei i ke kukulu akau a akau aku la i kana pana, me ka malie ka hana ana me ka pupuahulu ole a pihoehoie ole, a ku malie iho la, me he mea la, e ana ana i ka ko-wa ma o kona mau maka la, emoole ua hi-o la kona kino i hope a waiho kaulike iho la ka pua ma ke kulana iliwai a o ka pana e ku pololei ana, emoole ua hui ae la ka makani a nalo aku ia ka pua iloko o ka lewa pouli.  Alaila hi-o aku la ke kino o ke kanaka pana pua imua me he ia e ake ana e ike aku i kahi i lele ai o ka pua.  Ma ka manawa i ki ai ua pana pua nei, aia hoi, a manu ke hookikakaha ia iloko o ka lewa me kona mau eheu loloa e upoipoi ana i ka makai, a o kona mau wawae loloa hoi e lewalewa ana, ame ia ano, he ike ana ka lakou nei i ke kowiliwili ana o ua manu nei, me he la e lele ana kona hanu a kowelowelo ana a haule ana iloko o ka wai o ka muliwai Mosi-le me ka ele iliili ana o ka wai i o a i e.

            “Lakiloa,” wahi a ua pana pua nei i hooho ae ai me ke ano lawa pono ole o kona manao i ka nana aku a kona mau hoa, “aole i lawa pono keia hoao ana, oiai, ma ke ano ulia wae no ke ku ana aku nei.”

            “He ki kamahao oa ana aku nei kela au,” wahi a ka Emepera i hooho ae ai me ka hauoli nui iloko ona, “he ki ana kela nona ke kumuwaiwai o ekolu keneta wale no o ka la.”

            “Hui pu me kahi moe ole ame ka ai ole,” wahi a ua pana pua nei i pane ae ai ia manawa hookahi e opiopi ana oia i ka pana me ke koloka ona.

            Eia he uku no ekolu ahine au e hele ai no ka malama ana ia oe ma kou alahele ke loaa ole ka puka o kou eke i helelei ole,” wahi a Rodolofo i pane aku ai.

            “Ke haawi aku nei au i ko’u hooaikai ia oe,” wahi a ka pana pua me ka lalau koke ana kau i ke dala me ka makemake nui, “ua oi aku keia lokomaikai ou i ka lokomaikai mua a olua i panai mai ai na’u.”

            “A ke lohe oe ma keia hope iho ua hoi mai ka Emepera mai kana huakai kaahele i ka Aina Hemolel, ke olelo ikaika aku nei wau ia oe e hele koke i Palanipoka e ka hoohakalia ole no ka mea he makemake loa oia i na mea kupaianaha e like iho la me keia ke ano,” wahi a Rodolofo i pane aku ai.  “A no ka lokomaikai mua i panaiia, he alanui ia o ka hiki ana mai i kahi o ka hoao a maua i ike ae la.”

            “Eia ae ua wahi kanaka nei o’u,” wahi a ka barona i hooho ae ai, “ke manao nei au ke hoonanauki loa la paha oia no kona lohi loa.”

            Ma kahi aoao mai o ka muliwai i holo mai ai kekahi waapa nukume ka mama nui a e hoeia ana o kekahi kanaka e kau ana maluna ona  Aia o Sigifarai a me Rodolfo ke ku kali la ma ka muliwai o ka hoea mai o ka waa oiai ke kanaka pana pua e noho ana ma ka paia me ka hilinai ana aku ilaila a haule hou la i ka hiamoe.

            A pau no hoi ka hoe ana o ke kanaka a pili no hoi ka waa i ka uwapo o ka pane koke aku la no ia o ka Barona e ka leo hoonunui.

            “Awiwi ka hookomo ana i ka waa a wehe koke ae i ka puke, alaiala e lohe no wau mai a oe mai nou iho.”

            Emoole ua hoopaaia aku la ka waa e paniia ae la ka puka o kahi o ka waa a hemo ana ka puka o ka hale no na malihini, no ka hoolohe ana i ka hoike a ke kanaka hoe waa o ka po.

-----

 

MOKUNA III

IKE PONO I KA OIAIO.

            “Hele mai e ka pana pua,” wahi a ka Barona i kahea aku ai ala ae he hana ka’u e haawi aku ana ia oe.”

            “Aole e hoomaka koke ka hana a pau ka ai ana,” i panai aku ai ka pana pua i kana pane ma kona aoao, a ia manawa no hoi oia i ku ae ai luna.

            “Pela, aole no hoi e loihi loa, o ka makaukau ne ia o ka papaina hou,” wahi a ka barona.

            Alaila komo aku la lakou  i kekahi lumi o na wahi hale nei o ke ka’e o ka muliwai.  Iloko o ua wahi lumi nei e ku ana kekahi pakaukau loihi kupono ame na noho loloa, a ma ka paia ma ka aoao muliwai.  Aole i liuliu ua komo mai la ka ili uhai dia a hanuhanu like ae la i ka poe malihini a puka hou no iwaho me ke ano makemake ole i ke anaina malihini i hiki aku i kona wahi noho. 

            O ke kanaka malama hale hoi aia oia ma ka paia kahi i pili ai me ka pane leo ole a i piha hoi i a maka’u i kona haku

            “Pani i ka puka-waapa,” wahi a ka barona i pane ai me na olelo oolea.  A hooko aku la no hoi ke kanaka haku.

            “E kau aku oe i kukui iluna o ka aleo ma ka puaaniani e huli ana i ke kulanakauhale o Tarevis,” wahi hou a ka Barona. 

            A laila nalo hou aku la ke kanaka no kekahi manaa a hoea hou ana i loko o ka lumi.

            “E kau aku i papapaina iluna o ka pakaukau, “ wahi hou a ka pane.

            I ka pau ana o na hooponopono papaaina ana ua ku hou aku lake kanaka hana imua o kona haku.

            “E hele aku oe a ku ma keia paia a huli mai kou alo i ou nei,” wahi hou a ka haku.

            Ua hooko aku la no hoi oia i ka olelo kauoha, aliala huli ae la ka Barona i ke kanaka pana pua a olelo aku la iaia:

“Ano e ke kanaka pana pua, na makaukau wau i ka haawi hana aku nau.  Ke makemake nei au e hoomolio ae oe i ko kakaka a e oniou aku i pua na’u iloko o kona puuwai a paa i keia paia.”

            “Aole au he mea lawe i ke ola me kekahi kumu ole.” wahi a ka mea kaua kakaka i pane aku ai me ka puiwa nui, a huli aku la a nana i ke kanaka ma ka paia, a pau, i ka Barona.  “Ma ko’u kulana, he koa wau a ke komo wau i na haa oia ano, malolo wale no o ka hakaka i aelikeia mawaena o na aoao a elua, aka, o o ka manao ana e hoohana aku i kuu kakaka ana ka pua no keia mea he hana hoohaahaa loa ia i ko’u kulana koa.  Ina e haawi ae ana oe i pahikana nana nana alaiala e makaukau no wau e hooko aku i ke kanohi  me ka hakalia ole a na ka pua ia e mahelehele i kona kino iloko o  na apana he umi a e like me ka heluna au i manao ai.”

            “He keu ke kanaka kupaianaha o oe,” wahi a ka Barona o ke kiai hoi au i aa ai e ki me ko pua,  he nui maoli kou hooio a e @@ ko maua papa ana ia oe mai make kela kanaka hewa ole, a i keia hoi he kanaka i ku maoli i ka hewa- o ka haalele wahi noho me ke kumu ole ame ka loaa ole o kekahi kauoha no ke kaawale ana, a he mea kupono maoli e hoopaiia, eia nae o ia ka manawa au e haawi i kumu pale ai.”

            “No ka lilo i ke kamailio ana ma keia mea na hooemiia mai ka ikaika kahe o kuu ha-ae no keia mau mea o luna o ke pakaukau, aka no ka ninau mua iho nei aole e hiki ia’u ke lawelawe no ka mea aole ia he hana na ke kanaka Palakane.”

            Nana pupuku mai la na maka o ka Barona maluna o ke kanaka pana pua, oia hoi ka emepera opio e nana hammau mai ana i ka Barona me kahi minoaka no nae.

            “E Sigifarai, he wahi olelo ka’u ia oe,” wahi a Rodolofo.

            “Huli ae la ka barona me ka hele pu ana aku a noho iho la ma ka aoao o ka Emepera opio me na hiohiona e hoike mai ana ua makaukau oia e hoolohe aku i na olelo e hoopukaia mai ana.

            “Aole ia o kou manao e laweia ke ola o kela kanaka opio?”

            “Oia maoli no ko’u manao.  E lilo kona ola e pono ai, a aole he mea nana e hoopau ia kauoha a’u koe wale iho no ka leo o ka Emepera, ka Mea Kiekie.”

            “E kokuaia mai ka’u uwalo ana no ke ola o ke kanaka, oiai aia ka Emepera i ka Aina Hemolele, a ina e hooloheia mai ana ka’u leo he hauoli piha ko’u ke hoopakeleia kona ola.”

            “O kona haalelel hale ana iho nei e nele ole ai ko kaua komo iloko o ka pilikia e like me kau i hoohaili mua iho nei ia’u alaila ua pono ka manao ana e lilo kona ola, aka, e like me ke noi ua hiki loa iau ke kala aku iaia aka no keia mua aku he mea maopopo loa e ikaika ana na rula nona.”

            “Me ka mahalo nui i ka mea nana ke kauoha a he kuleana io no nona ka wehe ae i ke kauoha no ka mea nana io no oia a ke manaoio nei au o ka mua loa keia ame ka hope loa o kona hana ana i keia hana ku-e rula, a nele ole ai kona homanao mau i keia mau mea o keia po maluna o kona ola, ka mea hoi nana e hookele pololei iaia a ka noonoo ana no ka hana pololei ana.  E ae mai ana anei oe e ninau wau iaia?”

            “Me ke kanalua ole.  Nau ia e like me ko’u kuleana ana iaia,” wahi a ka Barona me na manao oluolu.

            “E ke kanaka, e hoolohe mai, ua hololiolo mau anei oe ma ka muliwai maluna o kela waapa mamua?”

            “Ae, e kuu Haku.”

            “Aia, aole keia o ka hewa mua ana i hana ai aka he mau manawa aku mamua,” wahi a ka barona i kahamaha ae ai.  “Ke noi aku nei au ia oe na’u e ninaninau,”

            “Aohe he maa o ke kanaka hana ino o hoike i ka oiaio a he hoole ka mea maopopo,” wahi a ka Emepera i pane aku ai.  Ke hoike nei oia i ka oiaio, he kumu ku-e nee iaia iho a hookomo iaia iloko o ka poino.  No’u iho he makemake nui au i na kanaka o keia ano, a i ka’u nana aku ua piha loa oia i ka maka’u.  Ihea oe e holoholo waapa ai?”

            “I ka pa-alii o ka Akibihopa,” wahi a ka pane a ke kanaka.

            “I ka pa-alii o ka Akibihopa?” i hooho like ae ai ka Emepera ame ka Barona i ka manawa hookahi me ka puiwa nui.” “Heah kau olaila a heaha kau i ka Akibihopa?”

            “E kuu Haku,” wahi a ke kanaka o ka paia me ka puka pon oole mai o ka leo, nolaila pa hooikaika hou ae la oia e pane moakaka “he kaikamahine ma ka inoa e Hilda---.”

            “Ua loaa ka nane ha’i he wahine,” wahi a ka Emepera i hooho ae ai, “a heaha o Hilda e kuu kanaka opio wiwoole?”

            “Oia ka wahine lawelawe o ke Kaunawahine Tekala----.” 

            “Ha!” i hooho ae ai ka Emepera me a pii ana ae o ka ula me kona mau papalina, he mau hiohiona ohohia nui, oiai hoi ka Barona ma kona aoao e pupuku ana kona mau maka.  “ua halawai anei oe me Hilda i keia ahiahi?”

            “Aole.” O ko’u holo aku ia e hui me ia, eia nae, ua lohe koke iho la wau i kekahi mea i poaha iho iloko o ka wai, no ka nui malie o ka po ke kuu o kuu lohe pono loa ana, a manao ae la au mai kauhale ae nei a no ia kumu ko’u huli koke ana mai me ko’u halawai me olua, a no oia no hoi ko olua kali ana no’u.”

            “Alaila eia o Hilda ke kali mai nei ia oe, ia kakou hoi e kukai kamailio nei?” wahi hou a ka ninau.

            “Ae, e kuu Haku.”

            “Nana oe,” wahi a Rodolofo i ka Barona, “he hoohala manawa ana keia mawaena o na aloha a elua, a he nui o keia ano a’u i ike ai o ka waihoia o ka oihana koikoi o ke Aupuni a palamino aku no ke ana me ke aloha.  Oia io no ka mea i poina ai ke kanaka opio i kaua hana a holo aku maluna oka waapa no ka hoohala ana i mau olelo aloha me kana mea i aloha ai.”

            “Aole au e hilinai i ka keia kanaka,” wahi a ka Barona me kona mau hiohiona pupuku me he la i ka nana aku aole i lawa ka oiaio no ka hoopau ana i kona manao hoohuoi.  “O ka pili ana iloko o keia mea he mea e hohuoiia ai a komo aku iloko o ka huikau, oiai, o ka Akibihopa he kanka manaopaa oia e huli i ke oiaio o kekahi mea me ka nana ole ae ina ia e hoohuoi wale no.”

            I ko’u manao ua hana hewa aku oe i ke kanaka,” wahi a Rodolofo i pane aku ai, “ina au e like i kekahi helehelena kuio o ka oiaio alaila ke olelo nei au o ka helehelena o keia kanaka ka’u i hoomaopopo.  A no ka laawa ole o kou manao no ka mea ma ka hilinai e hiki pono ai na hana a ke kanaka iloko o kou home e like me kau kauoha, oia hoi, he mea ole kana mau hana e hana ai no kou home ke loaa ole ia oe ka hilinai no ia mau mea.  No laila e holo pu ana kaua me keia kanaka maluna o ka waapa a kahi e hui ai laua alaila e pau kou hilinai ole.”

            “Aole e hiki ia kaua ke hele me ka ike ole ia mai.”

            “No keaha hoi?  He pouli hoi ke kumupali a o ko kaua moe iho ilalo o ka papahele o ka waa a uhi iho ia kaua me na koloka o kaua, ke manao nei wau aole kaua e ikeia mai.”

            “Ua kaahele no hoi au ma na wahi a’u i hele ai aole au i ike iki i kekahi kono lokomaikai i panaiia mai ia’u e like me keia haawiia mai i keia po,” wahi a ke kanaka pana pua i kahaaha ae ai i na kukai kamailio a na haku hale.  “Ua lohe au i ka aina aikanaka i ka manawa e hanaiia ai ka paahao alaila he waihoia aku kana mau mea ai ma ka papaaina ma kahi mamao no nae e hiki ole ai iaia ke kikoo e loaa ai ka ai iaia.  Ao keia hoi he aina kristiano.  eia nae, ua ano like koianei haawina me kela- o i ali aku ka hoi ka pololi a----.”

            “Pololei oe,” wahi a ka Barona i kahamaha aku ai.  “Ua kauoha wau e paholaia mai ka papaaina nau me keia manao o’u aole oe e kali aka-e aohe he olelo aku i koe, e noho iho a hoopiha i ka lua o ka inaina.”

            Me ka hoohakalia hou ole aku ua nuu iho la ua wahi kaaka nei, a oiai oia ma keia kulana aia hoi ka Emepera ame ka Barona e kuka ana no ka ninau e pili ana i ke kanaa ma ka paia.

            “Ua ike no oe,” wahi a ka Emepera i pane aku ai i ke kanaka hana, mahope iho o ke kukakuka ana na kaheaia aku ua kanaka hana nei e hookokoke mai i ko laua wahi e noho ana, “o kou haalele kumu ole ana i keia wahi he hana ku-e hoi i na kauoha a kou haku na kau io aku ka poino maluna o kou ola.”

            (Aole i pau.)