Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLI, Number 46, 13 November 1903 — HE MOOLELO NO RODERIKA o KILADEA KA NAITA KUPAA MAHOPE O KA MEA ANA ALOHA AI. AME KATE MAKAMURAGA. KA U'I NOHEA A HOOILINA OIAIO O KALELOGA. [ARTICLE]

HE MOOLELO NO RODERIKA o KILADEA KA NAITA KUPAA MAHOPE O KA MEA ANA ALOHA AI. AME KATE MAKAMURAGA. KA U'I NOHEA A HOOILINA OIAIO O KALELOGA.

(Uouhiia e & K. >"awaa.)

MOKI'NA XIV. PIOLOKE MA KALELOOA. f 'Ua kuhi >vau a be pono. Ka ia la e naue nei; Hoolalahu i ke kula, Hou liewa ana i Mauua." Ma kahi e kokoke ana ia Burena ame Baro, he kanakolu hoi mile inai Kilailea aku, eku ana ke Kakela o Kalelojra. Ile 'hale nani a nui hoi i hanaia e like me ka hanaia ana o na hale o ka lahui Anagela-Nomana, he ikaika lioi kona mau paia a oia no hoi kekahi .) na kakela ikaika loa i ikeia maluna o ka aina. Ua lalia aku ka mana o ka eale maluna o kekahi hapauui o ka aina. a lie nui lioi na kanaka e hookupu ana iua eale la i kela ame keia inanawa. Ma kahi o ka niana barona aole no i kaawale loa aku mamua o ko Kiladea. Ua .like no ka uui oko laua mau kanaka kaua a aole no hoi he walii Hke ole mawaena o ka nui o na aina e paa ana malalo pakahi o laua. Ina ua oi aku ka nui ona eka aina ma Kiladea. aia uo he lieluna nui o na kanaka lawelawe ma Kalelopi, oiai no uae ua ikeia aku e lilo ana o Kilailea i mana nui ma ia mua aku, ua hiki ole i ka barona e noho mana ana ia maliawa ke noho iho iloko oia hanohano. I ka la maho|>e mai o ka hoi ana aku o ka eale o Kaleloga inai KilaJea aku, e noho ana o Bir Haluili iloko o kona lumi mahoi>e e naua ana i kekahi mau palapala. He mau palapala oihana ano nui hoi a i paa i ka sila ia, o kekahi o keia mau palapala he mau nalapala kahiko loa. "Aia hoi," walii ana i liooho ae ai i ka wa i loaa aku ai iaii kekahi o keia mau palapala i paa hoi i ke kuni o ka nohomoi o Wiliaina ka Lanakila, a welie ae la oia a hohola iho la maluna o koua niau uha. "Xo kealia la i loaa ole mai ai ia'n he keikikane i liiki ai ia'u ke wailio aku i keia niau palapala malalo o kana malama ana? Ile kanaka keiki ole wau j keia manawn." "Aope pela e kuu haku!" Ua huli ae la ka eale a ike aku la i Jvona kapena i hilinai nui ia. I T a komo mai ua kapena la me ka ike mua ole oka eale, aua pane iuai hoi oia e like me kekahi mea mana nui. He kauaka aoo keia. he mau maka oluolu kona; eia nae ua lawa i ka inaina ke hoala ia mai. Oia nei ke kapena iaia ke alakai ana o na kanaka kaua, a o kona inoa oia o Kiniona Malahena. l'le kanaka koa oiaio. a he mea hoi i noho loihi loa i ke alo o ka eale: oiai uo nae he lehulehu o na kanaka koa e noho ana ma Knlelogii. o Kimoua wale no ka moa a ka eale i liilinai ai a i ha'iai hoi i kana mau mea huna. "Aole, aole, aole, e kuu haku—aole oe i nele i ke ; keiki.'' i hoo* mau mai ai o Kimona me kona nee ana mai imua. Ua kauoha nku la.ka eale i kona kapena e uoho-iho ilalo. a mahope o kona owili ana ae i ka palapala, a waiho aku hoi ma ka aoao o kekahi mau palapala e wailio ana iluna o ke pakaukau, ea liuli ae la oia a pane aku la, me ka luliluli malie ana ne o koun poo me ke kaumaha: "E Kimona, he olelo oiaio ka'u i olelo iho nei." "Aole pela, e knu haku. Aole anei ke ola nei no o Magareta?? * "Mai oi aku ko'u hoomaikai i ke Akua iua aole i ike niai oia i keia ola ana!'' 'Pehea iho la hoi! ,? i hoolio ae ai ke kapena me ka puiwa nui. "E lioole anei oe iaia aole oia he* kaikamahine nau? a o kou koko poiioi no hoi?" k, Koko! ,? i hooho ae ai ka eale, me kona ku ajia ae iluna a hehi ino iho la iluna o ka papahele. 4< Xo keaha la i hoopunipuni a i hookamani iho ai hoi kaua ia kaua iho? Heaha lioi kou mea i tui mai ai e hoopunipuni mai ia? M e kuu haku! Ua hoopunipuni auei ..wau ia oe? "Ae, e kuu kapena maikai. Ke manao nei wau ua ha'i ak*i la wau me ka moakaka loa. a ke manao nei wau ua maojm|»o mni la ia oe ia mea. Eia ka'u e i aku nei ia oe: la*u i hoahewa aku ai ia oe. ua hoahewa pu iho no wau ia'u iho. No na inakahiki loihi ko'u noho ana me ka inanaolana e mare mai ana ke keiki a Kamaki Fi2igerela i ka ? u u Aole anei oia e hana mai ana pela?*' i ninau aku ai o Kimona nie ke pahaohao. *Ta maopopo no paha ia-oe ke ano o l{oderika o Kiladea?" I panai aku ai ka eale. **Ae. e kuu haku, ua kamaaina oia ia'u. Ile koa oiaio oia ahe keonimana no hoi.' ? "Ke manao nei anei oe e mare mai ana oia i ka'n kaikamahine?' , e hiki ai iaia ke alo ae?' ? <4 Aole oe 1 ha'i mai la ika haina o ka % u ninau. Ua manno anei oe e haawi aku ana oia i kona lima ma kahi aole he wahi lihi o ke aloha iloko o kona pnuwai?" Ua kau aku la na maka o Kiinona maluna o kona haku me ke paliac»hao nui. <A A/' wahi a Sir Habati i pane hou aku ai me ka ?nino aka ana iho, "He loihi ka manawa a kaua i hoao ai e huna iho i ka «h»io o keia ninau, a i keia manawa keoili mai nei inma o kaaa me kona »?»«« hiohiona ano e. Aka,,'* wahi ana i hooniau hou akn ai me kona hehi ino ana iho ilrna oka papahele. "aole loa ana pela. l'a ike «h\ ;i ua ike no hoi wau aole i haawi ia mai ua haawina maeinae mnluaa o Mupareta; ake ha ? i aku nei wau ia oe, ua oi ako ko'u ntKu t oo uui i keia.manawa mai ka wa.o kakou i haalele akn ai ia Kiladea. Ke manao nei wau aia o Koderika iloko o kekahi liiiui |h>ul» kahi i hoo|*aa ia ai. a malaila hoi oia e noho ai a hiki i kona ae aua mai e hw>ko i ka mea i hoojiaaia. B ha'i mai. e Kimoim heaha kou īeanao no keia?* "Ue mea oiaio, e kuu, hakn, aole he hiki ia*u ke ha i ak«i i ko'u manao e pili ana no keia mea." * "Aole anei he loaa mai o ka noonoo iloko ou no Magareta f ina ia l>e wahine niare. e liio aua oia i mea hoowahawalta loa ia e ke kane v? Ua ikeia aku ke auo e o Kimoiia, a aia oia ke ouioni la iluna o kona noho. a e kau pono ana hoi kooa mau maka i ka pnka, uie be la aia kona ake nui ia manawa e henio koke aku iwaho o ki huni. Oka eaie boi, ua hele bolobolo ae la o»a Uoko oka lumi »io kekahi manawa, a hoi hou aku la a noho iluna o kona nehō. "E Kimona," wahi a Sir Habati i pane aku ai me ka leo walie a knoo hoi. "Aole waie »o wau i pnlama iho i ka mauao oo keia hoohni ia o ka'u kaikamahine nie Boderika o Ki!adea aka «a hana uau me ka ikaika e hoea io *mai ia boj>ena; a «a hana aku »o boi wa« be mea la be hana pono ia, a maluna i»oi ofa manaolana hookahi wau i hilinai ai no ka pono o ka'o kalkamahine. Iloko oia wiliau ana o na uoonoei no kona pono ua hana hewa ibo wau la u ihn** # t '•Pehea hoi oe i hana bewa !bo ai !a oe iho?" w»bi a Kimoaa * Binau koke aku ai i ka w» i kuu iho ai koaa baku i kana maa olelo. «•I'a hana bewa ibo wau ia'u ibo i ko"« wa I hoao ai e hooi»iM»i pmi 'm'n ilio. Ua haiaku wau o ka'u kaikamaWae na *ahine nmikai loa, a ua hoike akn wau ia o Mcvlka » Kilad*<a me ko*n hal pu aaa aku iaia o koaa boole aaa mai oia no

kona kanpale aoa iaia ilio mai na kalana hanohano o ka ailla/ , "Alaila. aole anei oia e ae mai ana. e kuu haknT* 4 Heaha hoi kon manao ? e Kimona?" .... 4, Ke ninau aku nēi wan ia oe e kun hakn i maopopo īa a. , • 4 Alaila.* f wahi aka eale i pane aku ai, i4 ke im*i aku nei wau la oe | uo!c hiki ia f o ke hooman akn ia koi ana malnna oka >aita. KilMdea. O f e knu Akua! he mea paakiki loa keia, e Kimona. noj kekahi makua e like iho la me a*u i keia manawa. Aole o u manao ua maemae ole loa no boi ka'u kaikamahine. I kekahi manawa ua loaa mai ia % u na noonoo ana e aloha aku ana wau īaia, aka e ltf£e me kona nni ana ac pela no hoi ke akea o ke awawa mawaena o inana. a no ia mea. ua hiki ian ke ha'i aku me ka hunahuna iho. na oi aku kn ikaika o ka manao iloko o u 1 keia mana*a e; kaawale aku oia mai ia'ii aku. mamua o keia mnan no ka hodhui ana, ia Kalelo{ra aine Kiladea. Ano, e kuu kapena maikai, ke makemake nei wiiu e lohe niai ia oe mai. Ke hoomanao nei oe i ko kauoha ana akn ia oe he man pnle i hala ae nei e kiai akn oe 1 na hana a Magareta e hana aku ai? ?? ' Ke hoomanao nei wau ia kanoha an. e knn haku." wahi a Kiinona i |>ane aku ai me ka pihoihoi. 4 *A ua hooko oe i ka'n man mea apau i ha'i aku ai oe e hana? ? "He oiaio ua kiai aku wau iaia a aole loa hoi i moe iho ko % u mau maka." 4t Ua j)ono. Heaha kau man mea i ike ai? ,? "E kuu liaku," wahi a Kimona i pane aku ai mahope o kona kali ana no kekahi manawa. "ke manao nei wau o ka hooko ra ana o kau man nn a i manao ai iloko oka wa pokole. oia ka mea maikai. Ina he mea pono e lilo aku o Magareta i wahine na Rodenka o Kijadea, he mea j»ono e hooko koke ia ka mare iloko o ka wa pokole. | "E hoomau akn/' wahi a ka eale i piine aku ai me kona hele- , luUna pupuka. "He kninu no kou oka hai ana mai la 1 kenamana<v ou—li<- mea hoi i loaa mai ia oe mamuli o kau hoomakakiu ana. ; 4> E kuu haku maikai. ina ua makemake-oe e ha'i aku wau iu oe ! me ka hunahuna ole iho, e ha*i aku hoi i ka'u mau mea i īke ai 7 me ko'u mau mauao. e liana no wau pela, aka he mea pono īa oe e oluolu niai e lilo ole ka ? u mau olelo i mau mea nou e kaumaha ai. <«I|e oiaio ua ike a ua kamaaina oe i ko'u ano. la'u i kauoha, aku ni ia oe e kiai i kuu kaikamahine, o ko'u manao maoli malaila e: hnna akn «>e i ka hana i waihoia aku ai ia oe, a ia u e noi aku ai ia oe e ha'i mai oe i na mea au i ike fli_. ke manao nei wau e li.fi mai ana oe ia'n ina inea oiaio. Ano e ha'i mai oe. Heaha na mea i loaa ia oe ma kau hoomakakiu ana?" '•Vi\ ike wau ma ko'u hoomakakiu ana," walii a Kimona i pane aku ai ine ke ano hiki |K>no ole iaia ke kamailio maikai, "oia hoi ke hui pinepine n* i o lede Magareta me ka Haku o Dysart." "Xo I*araina l)una anei kau mea e kamailio nei?" ''Ao, e kuu haku. I keia pule iho nei no ua ike aku wau ia Magareta iloko o ka poli o ua kanaka la." • 4 E Kimona Malahena," walii aka eale i hooho ae ai me paa ana aku i na poohiwi o kona kapena, "heaha la kou mea i hookanalua ai i ka ha'i ana mai ia'u i keia mea au i ike ai? Heaha hoi kou mea i liookikina mal ai ia J u e ninau mau aku ia oe?? Ke mak<mnke nei wau e ike i na mea oiaio, a ke kauoha aku nei wau ia oe r ha'i niai oe me ka oiaio ame ke kanalua ole no hoi. Ua makaukau wan e lolie aku i na mea apau ina he iho ia mau inea, Ae, ua n.akaukau wan e lohe aku ? ina nO ua mai 4 e ma-lu aku ka'u kaikamahine i keia haku o D3 T Bart." Xo kekahi manawa ko Kimona noho ekemu ole ana aku, e ha- j koko ana hoi me na manao like ole iloko o kona waihona noonoo, a me he mea la no hoi ua nakinaki ia kona alelo, a pane aku la oia: '•E Sir Itabati, mai oi loa aku ka pono no'u, 110 kou pono, ina i ike ole wau i kekaM mea e pili ana no keia mea, a oiai ua kauoha mai oe ia'u e ha'i aku i ka ? n mea i ike ai e ha ? i aku ana wau i j ka'u mau mea apau i ike ai. He eha manawa iloko o ka mahina i j hala i hahai aku ai mahope o lede Magareta, a ike aku hoi i kona| halawai ana me Baraina Duna, a elua hoi a Baraina Duna i i komo mai ai iloko nei o Kaleloga me ka aahu hoonalonalo o ke kana-1 ka kaahele. O ka wa liope a'u i ike ai ia laua a i elna ma ke kahawai no ia a iloko lioi oko kakou paka. Ua hookau aku ka opio waliine i kona poo nmluna o ka nmauma o ua kanaka la, a ua apo mai la hoi oia i kona mau lima maluna o ka opio wahine me ke aloha maoli no. Ano e kuu haku, e ha'i aku ana wau ia oe i kekahi mea a-u i manaoio ole ai e lohe ana, aka i lolie ia e ko'u mau pepeiao īue ka hooliewahewa ole. Ua manao wau e ha'i aku ia oe ia mea maniua, aka ua makemake wau e lohe hou aku a loaa hoi ka mea oiaio. rua aole i lolie hewa ko*u mau pepeiao, alaila ke ha'i aku nei wau ia oe, ua ae aku la ka lede opio e lilo i wahine na Baraina Duna." <4 Auwe no lioi e! aole paha hoi pela!" i hooho ae ai ka eale. "Ina paha na kekalii mea e i ha'i mai ia'u ia mea, e kuu haku, ina 110 hoi ua like aku no ko'u manao nie kou; aka ua nui na mea a'u i ike ai a ua lawa lioi e hiki ai ia*u ke manao iho ua hooi>ouliuliia ko Magareta mau noonoo inaikni e keia haku o na powa. Me he mea la ua ha'i aku keia haku o na powa i kekalii mau mea i ka opio wahine a na ia man mea i hookau aku i ka weli maluna ona a ae nku oia e lilo i wahine nana." 4t Auwe no hoi e!" i hooho ae ai ka eale me ka pii. ana ae o ka nla ma kona papalina, "ke hala loa aku nei keia mamua o ka inea i hiki ia'u ke hoomanawanui. Ina ua alolia io aku kuu kaikamahine ia Baraina Dutia, a e haawi aku ana hoi i kona lima i keia kanaka, healia la hoi kona mea e hoomau nei i ke koi ana i ko Boderika lima?" f 'Malia paha ke hana mai la oia i ka hana e puni aku ai oe iaia." "Aole, aole," wahi a Habati i puana ae ai me ka luliluli ana ae o kona poo, 4 aole loa pela. Ua maopopo ia'n e haawi aku ana no 0 Magareta i kona liiua ika la apopo ika hooilina o Kiladea. Malia paha ua lohe hewa oe, e Kimona." "He oiaio. e kuu haku. ke mannolana nei wau e oiaio mai na lohe hewa wau a ua koho hewa hoi." "Aka ke manao nei oe ua sua maoli no?" w Ke sua nei wau, aka nae hoi aole no he nele oka loaa ana mai o ke kohohewa iloko o ke kanaka.' r "O. e kuu uhane!" i hooho ae ai ka eale me ke kaumaha, a hoonmka hou ae la oia e ku iluna. a ope'a ae la i kona mau lima ma kona alo, 4, Ua loaa mai ia'u ka maka'u no kekalii mea, aka aole loa | wau i makaukau no keia mea a'u e lohe nei" Ua heleholoholo ae la oia iloko o ka lumi. a iaia i huli hoi aku ai ua liookau akn la *>ia 1 kona lima ma ka |>m»hiwi o kona hoa kamailio, Ua haikea ae kona | helehelena, a ua haalulu ae la hoi kona mau lala apau, "E Kiinona, iua he oiaio ua aloha aku o Magiireta i keia kanaka liihiu. heaha hoi kona uiea e mave aku ai ika naita o Kiladea?'' j "Pela anei e kuu haku?" * | "Ile oiaio e ae akn ana no oia e mare i ka naita." ! "Malia paha ua oi aku ka makemake iloko ona no ka barona o Kilaih a mamua o na paia puanuanu o ka Mauua Dysart." "Ina no hoi oia ka inea oiaio, e kuu kapena. Aka, "Aka, heaha hoi, e kun haku?** 4 0. aole he hiki ia'n ke ha*i aku ia oe." Ua huii hou aku la ka eale a he!e holoholo akn la iloko o ka lumi, a iaia i huli hoi mai ai, ua hoi hou mai la kona mau noouoo maikai, a ua hiki hoi iaia ke uuuii iho i kona mau manao kaumalia. Kiinona.'ke makeniake nei wau e ike a oi aku iuamua o keia an i lia'i mai nei. Ke ake nei wau.e ike aku i ka'u kaikaniahine iloko o ka poii o Baraina I>una, a e lohe hoi i ka lana mau olelo.'* "Ke niauao nei wau e ia oe ka manawa e iohe uku ai I ka lana mau kauiailio a e ike aku ana hoi oe i kau kaikanuih'ue īloko oka poii oua kanaka ia i keia ahiahi. Ina ua U>he akn o *ai**a l>una i ko sfagjm*ta hele ana aku uo KiUulea, aiaila e ike mai ana oia e lohe ina mea i luinaia, a e hele mai ana oia. Aole ia ** a wanaolana nei wau e heie mai ana oia i (Aole I pau.)