Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLI, Number 48, 27 November 1903 — KA MOOLELO KAAO O LAIEIKAWAI KA HIWAHIWA O PALIULI, KA WAHINE O KA LIULA. [ARTICLE]

KA MOOLELO KAAO O LAIEIKAWAI KA HIWAHIWA O PALIULI, KA WAHINE O KA LIULA.

MOKU.NA XXXII.

o Kekalakalnokewa i ke kaapnni ma na mokupuni—Xa ka r niailio a Kaonohiokala nie Laielolielohe—Hele o Kaonoliiokala ♦ uoi ia Kapukaihaoa no Laielohelohe—Hui o Kaonohiokala ine me a hoi o Kaonohiokala i Kahakaekaea —Holo o e inii i kana kane ia Kekalukaluokewa—iho hou :aai o Kaonohiokala aole nae i loaa o Laielohelohe iaia. A no ke kuniu ole o kona manao ia Kaonohiokala, nolaila huna j i! <• la oia iaia maloko o na hale kuaaina hiki ole iaia ke noho, no! K«'i.a manao o hiki hou mai o Kaonohiokala, hana hou ra ka hewa koua nuikemake ole, oia kona pee ma na hale kuaaina, aole nae >Kaonohiokala) i hiki mai a hiki i kona hala ana i ka inoana ia j»i iho. A hala o liaielohelohe i ka moana f a hiki ma Oaliu, noho ilio la t>ia ma na hale kuaaina. Pela oia i hele ai -a liiki i ko laua l.alawai ana me Kekalukaluokewa. !a I>aielohelohe paha i Oahu, a ma kek&hi la ae, iho hou mai ].t o Kaonohiokala e launa hou me Laielohelohe'; aka, i kona hiki ;»na mai. aole O'Laielohelohe 0 ka hale Alii, aole no hoi oia 1 ninau niai i ka mea nana e malama ka hale Alii, no ka me% ina e ninau <»ia, inanaoia e hana ana i ka hewa me Laielohelohe; aka, ua ha'i malu aku nae 0 Laielohelohe i ke kiai hale Alii i ke kumu o kona hele ana. A no ka nele o ko £e Alii hoi aku la oia iluna. O keia haule ana nae a naiii i ka hewa, ua nakulu aku la keia lohe i ke alo Alii. ma 0 na aialo wale no nae, a ua lohe pu ia no hoi ko Laielohelohe makemake ole. Ia Aiwohikupua e kuewa ana ma ke alo Alii, oia nae kekahi i lohe i keia ma,u mea. A no ka lohe ana o Aiwohikupua, i ko Lnielohelohe kumu i holo ai e imi i ke kane; alaila i aku oia i ke kiai hale Alii # "Ina i hoi hou mai o Kaonohiokala. a i ninau mai ia Lnieloheloho, i aku oe ua ma'i ia. alaila aole e hoi hou mai; no ka mea, he mea haumia loa ia ia Kaonohiokala, ame na makua o niakou, aia no apau' ka haumia, alaila hana aku ma ka hana o ka lioku Venuka." Ia iho hou ana mai o Kaonohiokala. ninau i ke kiai hale Alii, alaila ha'iia aku la e like me ka Aiwohikupua olelo, alaila hoi aku Ja oia iluna. MOKUNA XXXIII. (Kamailio no ka imi ana o Laielohelohe ia Kekalukaluokewa) — Pae na waa o Laielohelohe ma i Honnaula —Hiki loa lakou i Honokalani. 'a loaa o Kekalukaluokewa me Hinaikamalama ia Laieluhelohe—Na kamailio a Laielohelohe nie kana kane—Hoi o Ilinaikaumlama i Haneoo —Kau mai o Hinaikamalama lie mele no kaiui ipo—īliki o Kekalukaluokewa i o Hinaikamalama la —Ka olelo aka waliine kamaaina ia Laielohelohe 110 Kekalukahiokewa ma. > l'a oleloia ma ka Mokuna 27 0 keia leaao ke kunni 0 ko Laiel«»h«*lohe imi ana i kana kane ia Kekalukaluokewa. Nolaila, imi aku la oia iuai Kauai mai a Oalm, a Maui; i Lahaina k» ia, lohe aia o Kekalukaluokewa i Hana, ua hoi mai mai Hawaii iiiiii. * 11010 akn la oia ma na waa a pae ma Honuaula, ilaila loJie lakou 0 Ilinaikamalama ka wahine a, KekalukaluoUewa, aole nae i ike ko Uonuaula poe o ka Kekahikaluokewa wahine keia. A 110 ka lohe ana o Laielohelohe i keia mea, lalelale koke aku la lakou a hiki i Kaupo, aiue Kipahulu. Ilaila, hoomaopopoia mai fa ka lohe mna o Hikou i H&uiaulu, a mailaila aku lakou a kau na Maa ma Kapohue, haalele lakou i na waa. liel(* aku la iakou a "Waiohonu, lohe lakou na hala 0 Kekalukalnokewa me Hinaikamalazua i Honokalani, he nui na la i hala ia lakou ma ia hele ana. la hele ana a lakou a hiki i Kauwiki. ua ahiahi nae, liinau akn la o Laielohelohe i im kamaaina i.ka loihi o kahi i koe a hiki i Hoiiokalani, kahi a Kekalukāluokewa e noho ana me Hiuaikamalama. (>lelo mai kamaaina, "Napoo ka la hild." A hele aku la lakou me ke kamaaina pu, a molehulehu hiki :;Kh la lakon i Hoaokalani; alaila. hoouna aku la o Laiefohelohe i ke kamaaina e hele akn e nana i ka noho ana o naiii, llele aku la ke kamaaina, a ike aku i naiii e inu awa ftna, hoi mai la a hai inai la ia lakou nei. Alaila, hoouna hou aku la no o Laielolielohe i ke kamaaina e hele hou e nftna i naiii. ine ka i aku nae. heie oe e nana a ike i uaiii e hiamoe ana, alaila, hoi mai oe a hele pu aku kakou." A no keia olelo a Laielohelohe, alaila. hele akn la ke kamaaina. a ike akn la na hiuinoe naiii, l\o\ aku la a olelo aku la ia Laielohelohe. ia manawa, aka.lii.no a ha'i aku oia i ke kamaaina, 0 Kekalu* kaluokewa kana kane mare (hoao.) Mainua aku nae o ko Laielohelolie halawai apa me Kekalukahiokewa, ua lohe mua aku oia i ka haule ana o Laij6helohe i ka hewa n>e Kaonohiokala. i lohe.no i kahi kaliu 0 Kauakahialii, ka mea \ lilo ai i Kuhina Nui ma ka aoao o Aiwohikupua. a nō ka lohe ana • > ua wahi kanaka nei i ka hewa ana o Laielohelohe, oia kana mea i hrlr mai ai e ha'i ia Kekalukaluokewa. la Laieloh lohe mw i Inki aku ailua ka hale a Kekalukalnokewa ' uoho ana. aia hoi e hiauioe inai ana laua ma kahi hookahi, ua he-ouhiia i ka aahu liookahi. e nae i ka ona a ka awa. A komi> aku la 0 Laielohelohe,. a nolu> iho !a ma ke poo o laua «Kekalukahiokewa ma.) honi iho la i ka ihu, a uwe malu iho la iloka aka, ua hoohaniniia na mapuna waimaka o no 1.1 ike ana iho lie wahine eka kana kane, aole nae e hiki ia laua ke ike ae i keia. no ka uunu ua hmiilunnia laua e ka ona a ka awa.

Mia hoi, -aole e hiki ia Laielohelolie ke lioomanawauui i koim f Muki ia Hiiiaikamalaina; nohiila, koiuo aku la oia fiia\yaemt o lana, n ? t ale aku hi ia Himukaiuaiama, lioohuli mai la ia Keka!uksiluo~j Kr\vn. a uih> aku la i kana kane. a hoala akn la. I !a manawa» puoho ae ū\ o KekalukaHiokewa a ike iho la o kam\! • . 'īune; ia wa. hikilele inai la o Hinaikamalama mai ka hiamoe mai.i a ikt ilio U\ he wnhine e keia me huia. holo aku hi oia\mai o lanal f»i aku,ane ka huhu nui. me ka maimo hoi aole keia o Ka KekaluIv;tinokewa waUi»e. t V ike akw la o Kekalukaluokowa īa Hinaikamaiama e heie. Mi-A me ka aiaka kukona. alaila, i aku Ia ? Hinaikamalaina. ej u io ana oe i ke aha, mo kou makn inaina. uuii kuhi <>e i keia; nahine he wihine i\ o ka> wahine mart» Uioao) 110 kela." Ia ma-; i\iwa. lumkaawaleia ae la kona huhn uuu ona aku, a iwiniia iho !a Ku hilahiia ame ka makaH* ma ka hakahaka o ka huhu: i ka \vīt wao i ala ae ai o Kekaiukaluokewa mai ka hiamoo ona umi ae, a ike mai la i ka wahine, ia Laieloheiohe» houi iho la ma Ke auo nia« o ka luki maiihini ana» t ' » 4 Alaiia, i mai la oia i kana wahine» E Laieloheloiu\ ua lohe ī!.i •• tu'i wau no&, ua hana oe i ka hewa me ka Haku o kaua (Kaom> luokala.l a nolaila, ua j*auo aka la oo oe aie ia, a «a »0 hoi wau ke noho akumalalo 0 ōltia, no ka mea, nona mai keia noho hanohano a a aia m hoi iaia ka make ame kamaiiio aku miha ajrianei wau, o ka make mai kai ala; nolaila, nia kaiii a ka Hakn « kana e manao al, pono no kc hooko aku» at>le uae «»<> l»>'u mak«-m»k«> ka hanwi «tku ia <k\ aka, no ka uiaku « i ka iuat«>. | Alaila. i nku la o UWolwiohe t kan# kane. " \,oh«a w\ kou, kane i ka wa heu oh\ ua |M»Io!ei kou lohe, a he oiaio\ua haule wau i i ka hewa tm M Haku 1a <* ka aina, aole nae i mahuahua, elwa waie; no a mana hana ana i ka hewa; aka, e kuu k?i«e. aole na*n i ae «| haawt ia % n o hoohaiimia I kan klno aie m Haka k o kaua; aka» m ] kuu mea nana i malama ia*u i ae e hana wu I ka liiewa; no ka mea, | i ka ia a oukon i mal ai/dla 110 ka la * m Haku ia o kana! i noi inai ai ia u e hoohannna ia maua; aka, no k«*u makeiaakeole^

-- — — " —- - - " — —■ ' I ■— I nolaila, oa kuhikuhi aka waa i ko'a ae ole iaia; aka ? i ka boi ana ! iluDa a hoi hou mai, nonoi ae la keia Ia Kapakaihaoa, a nolaiia, aa īlanna kiuo iuana elaa manawa. a 00 ko'u uiakemake ole, ua huna i waw ia'u iho iua na hale kuaaina, a 110 ia mea no hoi, ua haalele f wau i kahi au i hoonoho ai. a ua iuii mai uei wau ia oe; a i ko"u j hiki ana mai nei hoi. loaa iho nei oe ia'u me kela wahiue. A nolaila, j I ua i*a~i wale kaua. aole hana «o"u aoie lioi a*u hana aku ia oe; i j nofaila. ma keia po e hookaawaie oe i kela wahiue." A'no keia mea, ua pono ka olelo a ka wahine imua o kana kane: aka. ma keia oielo hope a Laieiohelohe. ia manawa. ua ho-aia ke ahi euaena o ke aloha wela o Hinaikamalama no Kekaiukaluokewa, no ka mea, e kaawale ana laua mai ko laua launa hewa ana. Hoi aku la o Hiuaikamalama i Haneoo, a noho iho lauma koiia hale mau; i kela la keia la o Ilinaikamalama ma kona Hale he mea iuau iaia ka noho ma ka puka o ka hale, a huli ke alo i Kauwiki. no ka mea, ua hoopuniia oia e ke aloha wela. I kekahi la, i ke Alii wahine e hoona-na ana i kona aloha ia Kekalukaluokewa, pii ae la oia ame kona mau kahu iluna o Kaiwiopele, a noho iho la maiaiia, huli aku la ke alo i Kauwiki. nana aku la ia Kahalaoaka. a o kē kau mai a ke ao iluna pono o Honokalani, ia manawa. he mea e ka maeele o ke Alii wahiue i ke aloha no kana ipo; alaila, oli ae la oia he wahi mele penei: "He he ao puapuaa la ke aloha e kau nei, uhi paapu [K>ele L kuu manawa. He malihini puka paha no ka hale. Ke hulahula nei kuu inaka. He maka uwe paha—e. Oia—e. E uwe aku aua no wau ia oe. I ka lele ae a ke ehukai, o Xanualele,\ Uhi pono ae la iuka 0 Honokalani. Kuu Lani —e. Oia-^e." A pau kana oli ana. uwe_jJio la oia, a nana i uwe, uwe pu me na kahu ona. Xoho iho la lakou ma ia la, a ahiahi, hoi aku la i ka hale, kena mai la na makua ame na kahu e ai, aka, aole loaa iaia ka ono o ka ai, no ka mea x ua ku pouli i ka hana wela a ke aloha. A pela no hoi o Kekalukaluokewa, no ka inea, ia Hinaikamalama i liaalele aku ai ia Kekalukaluokewa i ka po a Laielohelohe i hiki mai ai, ua pono ole ka manao o ke Alii kane; a nolaila, ua hoomanawanui oia i kekahi mau la mahope mai o ko laua kaawale aua. A ma kela la a Hinaikamalama i pii-ai iluna o Kaiwiopele. a ma ia po iho, hiki oia i o Hinaikamalama la> me ka ike ole o Laielolielohe, no ka mea, im hiamoe oia. la Hinaikamalama no e ala ana, e hiaa ana no kona alolia, ia hookuu iki ana iho o ka hiamoe pokole loa, no ka minute hookahi paha. puka ana o Kekalukaluokewa, me ka.ike ole oloko o ka Hale Alii ia ianei. \ la Kekalukaluokewa i hiki aku ai, pololei aku la no oia a ma kahi a ke Aliiwahine e 4iiamoe ana, lalau aku la i ka wahine ma ke p6o, a hoala aku la. Ia manawa, ua hooleleia ka oili o Hinaikainalama me ka manaolana no o kana ipo; aka, i ka lalau ana ae, aia nae o kana mea i manao.ai. Ia manawa, kahea ae la oia i na kahu e ho-a ke kukui, a ma ka waiiaao, hoi aku la o Kekalukaluokewa me kana hanaukama (Laielohelohe.) s Ma ia manawa mai. lie mea mau ia Kekalukaluokewa ka hele pinej»ine i o Hinaikamajania i kela po keia po me kona ike oleia; a hala ke anahulu okoa o ko Kekalukaluokewa hoomau ana e hana| hewa me Hinaikamalama me ka ike ole o kana wahine; no ka mea, ua ulii paapuia ko Laieloliolohe ike e ka ona awa mau, mamuli o ka j makf niake o kana kane. I kekahi la, kupu ka manao''aloha i kekahi wahine kamaaina no' Lāielohelohe; nolaila, liele inai la ua wahine kamaaina nei e launa, me ke Aliiwahine. I Ia Kekalukalnokewa me na kanaka ma ka hale kahi-olona. ia| ia manawa i launa ai ka wahine kamaaina me Laielohelolie, me ka • i aku ma kana olelo hoohuahualau. 4i Peiiea ko Aliikane? . AOI3 anei he uilani, a kani uhu mai i kekalii mānawa no ka wahiue?" I aku la 0 Laielohelahe,- "Aole, lie maikai loa maua e uoho nei." Olelo hou ke kamaaina, "Malia palia he hookamani." "Ae paha;'' wahi a Laielohelohe; "aka, i ka'u ike aku a maua e nolio t nei. he oluolu ko maua noho ana." la manawa, olelo maopopo la ke kamaaina me ka i aku, "Auhea oe? O ka maua mahinaai aia ma kapa alanui j)onoi; i ka ; \Vaiiaao. ala aku la ka'u kane i ka mahiai ma ua-mahinaai nei a! maua, i kuu kaiie nae 0 mahiai ana, hoi mai ana no o KWkalukaluo-1 kmva niai Haneoo mat manao koke aō la no kuu kane me Hinaika- ] ihalama 110, hoi ae kuu kane a olelo ia'u, aole nae wau ilioomaopopo. A nia ia po mai, i ka pukii'na īuahina, ala ae la wau nie ka'u kane, a iho aku la i ka paeaea aweoweo ma ke kai o Haneoo; ia maua e hele ana, a liiki i ke alu kahawai.-hana aku la maua e hoea mai ana keia mea maluna o ke aliua i hala liope-ia maua; ia manawa, alu ae la maua e pee ana, aia nae o Kekalukaluokewa keia e hele nei, ahiila, ukali aku la niaua ma ko iala mau kapuai, a hiki maua ma? kahi kokoke i ka hale o Hinaikamalama, aia nae ua komo aku no o! Kekahikaluokewa e hele ana. aole ana olelo ia maiia, aoJe lioi a maua olelo iaia. Pau ia; i keia Ta hoi, olelo ponoi mai la ke kahu o Hinaikamalama ia-u, Ue kaikuahine Ao kuu kāne, anahulu ae nei ka h'una ana o na'lii, na f u nae i hoohuahuaalu aku; a hu mai| ko'u alohh me ka'u kane ia oe, hele mai nei wau e ha'i aku ia oe. ! * j MOKUKA XXXIV. Hele hon o Kekalukaluokewa i kahi o Hinaikamalama. a loaa noj ia Laielohelohe—Hoi o Laielohelohe i Kauai—lho hou mai o \ Kaonohiokala I o' Liiielolielohe la—Ka hoi hou ana o Kaono-1 hiokala iluna, aine na olelo avlaua me Laieikawai—HOle oj Kaieikawai i o Moanalihaikawaokele la, a haawiia ka ike iaiaj —Ike o īiāieikawai i ka hewa o Kaonohtiofeala ma—lho mai o j Moanalihaikawaokele me I>aukieleula ame Laieikawai—Ka j * olelo a Moahalihaikawaokele ia Kaonohiokala—Hoonohoia o j Laieikawai i lalo nei ;ne ke kapaia o kona inoa o Kawahiueoka-j li'ula—Hooliloia ke aupuni i ka Makauia. | A no keia olelo a ka wahine kamaaina, alaila, ua ano e ko ke: Aliiwahine manao/aole nae oia i wikiwiki i ka huhu; aka. i niea e ; maopopo lea ai iaia. hooiiaanawanui no o Laieio»helohe v I aku la nae f ola i ke kamaaiua, "Maiia i hookina ai kuu kane ia'u i ka iuu awa* ■ ia'u |»aha e moe aiia i ka ona hele kela; aka. ma keia po, e ukali ana wau iaia. v i Ia po iho. hoomaka hou 0 Kekalukaluokewa e haawi i ka awa. \ ahuhn hooko aku la 110 kana wahine: aka, mahope o ka pau ana | [o'ka inu awa ana* puka koke akn la>o iwaho o ka hale. f | a lioohialua'i akn ia apau lOa ka awa I ka lua'iia, aole nae 1 ike mai f j kana kane i keia iiaua maalea ā kaaa wahine; a i ka hoi ana aku f ka! \ hate. haawi nma iho la ua 0 iaia i ka hiaaioe nui uia Ikowa ano maalea. 1 A ike uiai ia o Kekaiakaluoliewii, m hiamoe io k<i kana wahine' I ao ka o»a awa; ia manawa. hooiaaka hwi ke kane i kana haim mau. ? a hel» aku la i o Hlaaikamaiama ia. ? A ike o I*aieioheU>tß\ ua h;Ua aku la kela, ala ae la oia, a ukali f; Kekalukaiuokewa me kona ike oleiau I Ia ukali ana o i-aielohelohe. ala hoi »a loaa pooo aka la kana,, kane iaia e hana a»a i ka hewa me Hinaikamalama. v lj la manawa. olelo akn ki Kekal»kal»okewa v oiai l aiii xe& ko. Ilinaikanialama wahi moe lana; k»a kme. m wiiin ia o%' maiia oe e ho<*ki«ia na ia*ai ka awa, he haua ka kaa, a \. nolaiia» na ioaa maopopo ae nei oiua nolait% k# oleio nei waaj k aole e poao ia kaua kehoomanawaaui i ka nolio a»a j e pono ia kaua ke hoi i Kaaai, a e hm kaaa t ljfce mai ia kaiui kane i ka maikai o ka mmm o ke AlsiwaUim\ ! ; kuko'm la iaaa a hoi aktt la i Honokalani. a hoemakankao aa waa ka hooko i k» aleh& ii |^elolNtlohe % | ka maaao ia po iho e holo i hol«. ua ka m | ma'iieal ae ia o a nolaila. m ImH m p*K m 1| kekahi po «ho, haua h&n m o KeMlakainokewa i kam haa% a «o i»I

! mea, ua haalele o Laielohelohe i kona aloha i kana kane, a ho! akn \ la i Kauai ma kona mau waa, me kona manao hoo ole akn ia Ke* | kalnkaiuokewa. I la Laielohelohe ma Kauai mahope iho 0 kona haalele ana i * kana kane; i kekahi la. hiki hou mai o Kaouohiokala mai Kahakaej kaea mai. a halawai iho la me Laielohelohe, no ka mea, ua hooman I paa ioa ia ka iiui ia Kaonohiokala, nieka manao e lawe foa, a* hoohoho ma ka hakahaka o kona kuko ino e like me ka aoao man o ke AHi. 9 Ia laua e launa ana, ninau mua ae la o Kaonohiokala ia lAielohe» lohe no ka pau o kona mau la hauuiia, ma ka aoao man o ua wahine no ka manawa ma'i. Aka hoi, wahi a Laielohelohe, "Aole haumia i a nolaila, lawe loa ae la o Kaouohiokala ia Laielohelohe. A hala eha, malama o ko laua hui kalohe ana; he mea haohao nue ia Laieikawai keia hele loihi o Kaonohiokala, no ka wea, eha malama ka loihi o ka nalo ana. _A mahope o ia manawa haohao o Laieikawai. hoi akn hi o Kaonohiokala iluna. Xinau mai ia nae o Laieikawai, keia hele loihi ou aha malama, no ka mea, aoie oe pela e hele nei.'' 1 mai la o Kaonohiokala, "Ua hewa ko Laielohelohe nia noho ana me kana kane, ua lilo o Kekalukaluokewa i ka wahine e, a oia ko'u mea i noho loihi oi. f * A no keia mea, olelo aku o Laieikawai i kana kane, "K kii oe i ko wahiue a hoilu? mai e uoho pti kakou.* T la manawa no a laua e kamailio ana uo keia niau mea, haaleue aku la v Kaonohiokala ia Laieikawai, a iho mai la, me ka īnanao o Laieikawai e kii ana mamuli o kana kauoha. aoie ka| I keia hele ana 0 Kaonohiokala, hookahi makahiki; ia manawa, aole o kaunmai o ka haohao o no ka hele loihi o kana kane. Ua manao ae o Laieikawai i ke kumn o keia hele loihi, uiv i pono ole 'la o Laielohelohe me Kekalukaluokewa, % A no keia mea, ake nui ae la oia e ike i ka pono o Kona | ia wa, hele aku la o Laieikawai imua o kona makuahonowaikane, me !ka ninau aku, ""Pehea la wau e ike ai ika pono o ko'u kaikaina? No ka mea, ua olelo mai nei kuu kane Lani, ua hewa ka noho ana\p> ■ Laielohelohe me Kekalukaluokewa, a uo ia mea 4 ua hoouna aku nei I wan ia Kaonohiokala e kii aku i ka wahine a hoi mai; aka, i ka hele ana aku nei, aole i hoi niai; o ka pau keia oka makahiki oka help ana, aole i hoi mai, nolaila. e haawi mai oe i ike no'u, i ike hiki ke ike aku iua kahi inainao. i ike au i ka pono o ko'u hoalianau. ,% A no keia mea, olelo mai o Moanalihaikawaokele, kona makuahonowaikane, i4 E hoi oe ama ko olua wahi, e nana aku oe iko ma* kuahonowaiwahine, ina ua hiamoe, alaila, e hele aku oe a komo iloko 0 ka heiau kapu, ina e ike aku oe i ka ipu ua ulanaia i ke i-e, a aa hakyia ka hulu ma ka 1 ihilihi oke po'i oia ua ipu la. Ona manu nui e ku ana ma na aoao o ua ipu la, mai maka'u oe, aole ia he manu maoli, he mau manu laau ia, na ulanaia i ke i-e a hanaia i ka liulu. A i kou hiki ana i kahi oua ipu la eku ana, wehe ae oe 1 ke j>o*i, alaila, hookomo iho oe i ko poo i ka waha o na ipu la. alaila. kahea iho oe ma ka inoa o ua ipu la ? *E Laukapalili—e, Ilomai he ike. J Alaila loaa ia oe ka ike. e hiki ia oe ke ike akii i kou kaikaina ame na mea apau o lalo. Eia nae, i kou kahea ana, mai kahea oe me ka leo nui, o kani auanei, lolie mai ko makuahonowa:wahine o Laukieleula, ka mea nana e malama i na ipu ike la." A lolie o Laieikawai i keia mau mea, alaila, inanao ae la keia ua ha'i pau ia inai keia mea iaia. Ile mea mau nae ia Laukieleuln, ma ka po oia e ala ai e malama i ua ipu la o ka ike, a ma ke ao, lie hiamoe. I kekahi kakaliiaka. i ka wa e hoomaka mai ai ka mehana o ka la maluua o ka aina, hele aku la oia e makai ia aia nae e hiamoe ana. A ike iho la kela ua hiamoe, liooko ae la 0 Laieikawai i ke kauolia a Moanalihaikawaokele, a hele aku la oia e like me ka mea i a'oa'oia mai iaia. A liiki keia ma kahi 0 ka ipu, ka mea i kapaia, wehe.ae la keia i ke po'i o ka ipu, a knpou iho Ia kona poo ma ka waha o ua ipu nei, a kahea iho la ma ka inoa o na ipu nei, ia w*a ka hoomaka ana e Jke i na ufea apau i hanaia ma kahi mamao. la awakea, lelia ae la na maka 0 Laieikawai ilalo nei, aia hoi, ua, liaua o Kaonohiokala i ka hewa me Laielohelohe. Iloko o kep manawa, hele aku la o Laieikawai a ha'i aku la ia 3loanalihaikawaokele, no keia mau mea, me ka olelo aku, **Ua loaa -ia'n ka ike mai aoe mai. Aka, i kuu nana ana aku nei, aia nae ua h'ewa ka Haku Lani o ? n. ua hanaia kekahi hewa me knu kaikaina, akahi 110 a loaa ia'u na kumu auie ke kuleana 0 kona noho loihi nfin ilalo." A no keia mea, he mea e ka inaina o Moanalihaikawaokele, a lolie pu ae la o Laukieleula, hele aku la kona mau makuahonowai i kalii o ka ipu ike, aia hoi, ike lea aku la laua e hana aua i ka hewa, e like me ka Laieikawai mau olelo. I kekahi la ae, akoakoa ae la lakou apau, o Laieikawai mo na makuahonowai, e hele e ike i ka pono o Kaonohiokala, a hooholo ae la lakou ia mea. la manawa, kuuia aku la ke alanui mai Kaliakaekaea aku a kn imua o Kaonoliiokala, ia wa, ua lele koke ka oili o Kaonohiokala. 110 ke alanui i kiiu ia mai imua ona. Aole 11 ae i liupu iho o ko Kaonohiokala liaohao ana. Ia manawa, ua hoopouliia ka lewa, a hoopihaia i na leo wawalo oka hanehane. me ka leo uwe. u X T a haule ka Xani! Ua haule ka Lani!! v Ai ka pau ana ae oka pouli ma ka lewa. aia hoi e kau mai ana o Moanalihaikawaokele, Lankielenla qme Liiieikawai, iiuna o ke alanui aunenue. A olelo mai la o Moanalihaikawaokele imua o Kaonohiokala, "Ua hewa kau hana. e Kaonohiokala—e, no ka mea, ua haumia loa oe, a nolaila, aole e loaa hou ia oe he walii noho iloko 0 Kahakaekaea, a o kou uku hoopa'i. e lilo ana oe i mea hoomaka'uka'uia'i ma na alanui, a ma ka puka o na hale, a o kou inoa, he Lapu, a o kau nt(4i - e ai ai, o na pulelehua. a inalaila kou kuleana a mau ? kau pua." la manawa. kailiia aku la ke alanui mai ona akn la. niamnli 0 ka mana o kona maknakKhe. A |)«in keia mau mea, hoi iiku la lakou i Kahakaekaen. (Ua oleloia ma kela Kaao. o Kaonohiokala ka lapu mna ma keia mau inoku, a ma ona la na lapu e aiiwnna nei i keia mau la, ma ka hoohalike ana i ke ano o ka lapu, he nhaue ino.) la lakou i hoi ai iluna. mahoj>e iho o ka imn ana o ko Knonohiokala ola. halawai aku la lakou me Kahalaonuipuana iloko o hiiani. aknhi no lakoii a lohe aia oia nmlaila. A ma keia halawai ana o lak<Ai. hal aku la 0 Kahalaoina|>uaria 1 ka moolelo o kona hoihoiia ana e like me ka kakou ike ana ma ka ilokuna 27 o keia kaao. a j>au keia mau mea y laweui aku la o Kahulaoinapnana e pani ma ka hakahaka o Kaonohiokala. Ia lakou ma Kahakaekaea, i kekahi manawa, nui mal la ke alohn 0 I-nieikawai ia Uii<*l«heU»he, aka, aole e hiki ma komi manao. he niea mau nae ia I.aieikawai ka wwe pinepin#* h<> koua kaikaina. a he mea 'ha*oha*o< no hoi i kona mau makuahonowai ka ik*- aku i ko Laieikawai niau maka. ua ano mi»ka nwe. Ninau aku nae o Moanalihaikawaok* h» i ke kumn o keia mea, alaila ha*i aku la oia, he maka nwe kona no koua kaikaiim. I mai nae o Mo«inailhatkawaokele. aeia kon kaikaiim e noho pn me kaleou. no kā niea. ua haumia oia ia Kaonohiokaia; aka, sna he manao kon I ko kaikaina, «laiLi, e hoi oe a e pani nia ka hakahaka o Kekalakaiuokewa." Aka, na ae koke ae ta o I-aietkawai i keia mau mea, A ina ka la o Laieikawai \ htK»ku«i« mai ai. olelo inai la o Moana» lihaikawaokele. **E hoi oe ame kou kaikaina» e noho malu oe a hikl i koo manawa e make aL a mai keia ht akn, aole 1» kapaia kou iuoa o Liihnkawii; aka. o kou ipoa nian o Kawahineikaliala, a ia inoa m e kukuli akn ai kou luioaana ia oe, a o oe no ke akua o kou «ia» hananna." A pau keia kauoha. lawe ae la o a kau akii la ilana o ke alanui. a kan pn aka la me MoiamiUhaikawaokele, a kuuia mai la ilalo nei. la mamiwa. hooi)! aku la o Kawahineokali'ula i ke aapuni i ka M-iikauki, o Laielkawai hoi ka mea i kapaia o Kawahineokali'ulu, i?oho oia nm ko«a ano akua r a raa oaa la i knknli akn ai fea Makaahu ame kona hanauna e like me* ka olelo-a. Moanalihalkawaokeh» **!*» A ma la aao no o Uielksw«i | x»oho al a hlkl I ko»a niake ana. A mai ia manawa pal a iiil ikf ia maii ke hoomaaaia »tl m e kekahi poe uaa ka inoa o KawahineokaH'uia (laiieikaw^ • KA HOPmL ,