Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLI, Number 51, 18 December 1903 — HE MOOLELO NO RODERIKA o KILADEA AME KATE MAKAMURAGA. KA U'I NOHEA A HOOILINA OIAIO O KALELOGA. [ARTICLE]

HE MOOLELO NO RODERIKA o KILADEA AME KATE MAKAMURAGA. KA U'I NOHEA A HOOILINA OIAIO O KALELOGA.

(Unahiia e 8. K. Nawaa.) iIOKUKA XVII. 0 OE KO'U PUUHONUA. "A ike aku au ia oe Olu pono ku'u manao." "Ano, he hookahi mea a'u e makemake nei e ha'i mai oe ia'u: \in i hea o Kate Makamuraga?" - , _ . "E kun haku. ke hana maikai ole mai nei oe ia u. Ina ua kou niakuakane ia oe nana no e ha i mai i na mea apau )uea pono ia oe ke kali a hiki i kona manawa e ha 1 mai ai 1 na mea alMlU ' ; Auwe no hoi e'" wahi a ka opio i hooho ae ai, a ia wa pu no lioi i ku ae ai oia iluna a hoomaka ae.la e holohoio, ' ke hiki ia'u ke hoomiiuawanui i keia mea. Me he mea la ua pau ka < o kela aelike i hanaia ai. Ke ike nei nohoiwauheom.oia mea. K<» iioomanao ae nei wau ua hoopuka niai o Sir Uat»ati peia. -E hoomanawaniii, e kuu haku. Maha o pono mai no hoi na ro.\i apau. Oka mea pono au e, hana aku ai oia ka nana ana aku īiinluna o kou inakuakape no ka liopena e hoea mai ana. la ma poiw ia'u ua aloha nui loa oia ia oe; a he nui hoi kona kaumaha iu.-ii ka manawa ou i hoopaaia ai a hiki 1 keia manawa. E ponoia <«■ <• hele mai me a'u, a e hele holoholo ae kaua īloko o ka pa, oiai iioii- oc i hanu i na ea maikai i keia wa ou i hoopaaia ai. I ka wa i iho mai ai o Sir Habati ia kakahiaka mai kona lumi mai, ua hui aku la oia me Kimona Malabulena, a nana hoi i ha 1 aku i ko Magareta hele ana aku. ... . ' l'a hala aku nei oia he elua hora i hala ae nei, e kuu haku, na lia'i mai oia i hoi aku nei oia e kii i kekahi mea ana 1 makemake ai. a i poina ai hoi."* . . . , , u Auwe no hoi e!" wahi a ka eale me ka puiwa nui, ua lohe« «ku unei oia i ka maua mau mea liuna?" Ua kulike ole ka manao o ke kapena ma keia mea, aka na i>am aku la no nae oia: ■ "Aole 110 ia he mea e hiki ole ai ke hana īa, ka hele ana aku ■ liui ine Baraina Duna. Malia paha ua manao oia ke kokoke loa mai nei e pau ka noonoo ia ana o na inea e pili ana nona ame Roderika, ;i nialia paha ua makemake oia e hoea mai ua haku la o na powa no ka hoohaua ana aku i kana hana. Ke manao nei no nae hoi wau iiole a kaua mea e kanalua ai. Ua maopoiK) ia kaua kana hana e liaua mai ai, a iaia e huli hoi mai ai ua inaopopo ia kaua ka kaua mea v hana aku ai." ■ . • Ae," wahi a Poiano, <; e ike aku ana kaua ī kana hana e hana niai ai, a iaia v liuli hoi nmi ai-aole oia e hele hou aku ana me la maalahi e like iho la me keia hele ana akh nei ana." l'a hala no kekahi manawa loilii ma keia kukai kamaiho ana, iiole no nae he niau mea ano nui i ike ia; koe wale ilio no ko laua manao paa ana e huli hoi mai ana no ka opio wahine; a e makaukau akn ana lioi o Sir llabati me kana hana i manao ai e hana aku malima ona. Fle nni kona kaumaha ame ke paha'oha o no hoi, a no ka liapalua liora kona hele ana i o a ianei e nimu a haawe ana i ke alolia niakua e luaieleia nei ioa ianei. I kekahi mana\va ua komo mai la iloko ona ka manno hoonaukiuki a makemake loa iho la oia e kii mai na lima o ka make a hookaawale aku i ua kaikamahine liana aloha ole nei ana. E noonoo ana oia ia manawa ana ka.leo o kona hoahanau barona i lioopau ae i kana noonoo ana. "Mai nana oe ia niea." walii a Fizigerela i pane aku ai, mahope oko Sir llabati ha'i ana aku iko Magareta hele ana: "Ke hauoli īui wau i kona liala ana aku. Ina ia i nolio mai nei ina ua komo pu mai oia ma ka kaua mau mea i nianao ai. Ua maopopo lioi ia ka\ia kana hana e hana mai ai nolaila aole ia he mea na kaua e hop«'hopo ai. Xo Baraiua Duna lioi, aole a kaua mea e maka'u aku ai iaia, ina no ia e liele mai ana me kekalii heluna kanaka nui mai l.eiu:kia mai. E kuu hoahanau, e ha'i aku ana wau i ko'u kaumaha, aka ua maopopo ia oe ko'u ano a pela no hoi me ko'u mau manao, uolaila aole wau e hooi akn ana i kou kaumaha ma ka panai hou ana aku i kekahi mea e ae. Ive makemake nei wau e hoopoina oe no kekahi manawa aole o Magareta he kaikamahine nau." "Ua hiki ia-u ke hoopoina aku iaia, e Kamaki. Oia ka oi ona ino puuwai punikoko i oi ae mamua o ko kaua mau enemi. a. lie men pono no e kau ia aku kekahi hoopa'i koikoi loa maluna ona. Mai kanalua i ka ha'i aua mai i kou mau manao, a ke ha'i aku nei wau ia oe e hoolohe aku ana wau i kau mau mea apau e ha'i mai ai." <% Ke manaoa nei anei oe e huli hoi mai ana oia ika la apopo?" 4 Ua liele hololiolo aku la ka haku o Kiladea—ku iho la oia no kekahi manawa —a huli hoi mai la oia. "E Sir Habati, ua liookukeia o Kate Makamuraga mai ka home aku o kona makuakane, a ke manao nei wau lie mea pono ole ia kaua ke hui kamailio aku me ia e pili ana no keia mea ame na mea a kaua i makemake ai e hana aku no ka opio wahine." Ua like mai la no ka manao ao k eaie o Kaleloga ma keia mea. "A, v i hoomau aku ai o Bir Kamaki. "ke manao kaua e haawi akw i ka lima o Kate i kuu keiki, a e mare ia hoi laua, e pii mai ana paha ka inaina o Dueana Makamuraga." "Ua pololei oe, e Kamaki," "Alaila healia hoi kau! E hana no anei kaua ia mea? E kii aku anei kaua i ka bihopa e liele mai a hoolilo ae ia Roderika ame Kate i kane a i wahine niamua o ka hnli hoi ana mai o Magareta?" kuu Fixigerela aloha, e hana aku oe e like me kau i manao &i. Ileaha hoi ko ? u kuleana e komo pu aku ai mai ia mea? v "l'a lwia pu ia oe ke knleaua ma keia inea. Ua ike wau nan i j hookuu ae i ka'u keiki mai ka kaua aetife aka aole oia īmna e hookaawale aku i kou hana ana mai i ka mea pono.* E ha'i mai ia*«, e Sir Hahali, he makemake no anei kou e haawi ia aku ka ō keia kaikamahine nohea i ka T u keiki?*"Ae, ,% wahi a I>orano i hooho ae ai me ka hauoli ; "a oiai ua hoopau wau i ka manao ana e haawi aku i kekahi lima okoa na Hoderika* eae mai ia u na J u e haawi aku i kekahi mea okoa ae ma ia wahi. Heaha kau j>aive no keia? E kau mai no maluna o ? ū ke koikoi o na hoahewa ana no ka haawi ana aku ia Roderika i ka lima o kana mea i aloha ai, Ua pono anei keia ia oe? n "Auwe," i hooho ae ai o Fhsigerela, me ka hopu ana aku i kona hoaloha me kā hauoli, "hikiwawe no ka hoi ke kaawale ana aku o na uianao kaumaha mai ia oe aku e like no hoi me ko'u." "WelU well," wahi a Dorano i pane aku ai. ia laua i huli hoi aku ai Mo kt»kela, U ua komo mai iloko o'u ka hauoli no ka hauoli ana o ko'U hoalolm, E hookuu mai ia'u e hauoli e Hke me ka hikl ia'u. ,% I ke kokoke ana mai I ke awakea ua kauohaia aku la o Roderika e hele aku e hui me kona makuakane; a iaia i hiki aku ai ma ke keena i kanohaia mai ai oia e hele aku, ua halawai akir la oia me na >ale a I elna. He maikai ko laua mau nanaina e hoika mal ana hoi ua noonooia kekahi mea ano nui e laua ; a aole no hoi oia nei i kali ioa aku i ka manao o ke kauohaia ana mai. "E Sir Roderikav' wahi aka haku o Kaleloga, <c ua waiho mai nei kou makuakane aa'u e ha'i aku i ka manao e manaoia nēi e ha ? i aku Ua hookuuia ae oe mai kou paa ana ma \kahi au i hoo* manawanui al i keia mau la iloko o ke kupilikii; aka» aole oe i hookuu ia ika maua mea i aellike ai. l?a noonoo nui maua maluna a ua manao iho maua he mea pono e haawi hou ia aku i - -

manawa non e hookuli mai ai ika maoa. U& hoopau niana i ka m&na aelike moa i Mm ai a ua hana bou ilio niaiia i niēa hou ina kona makalua. Ma ka hoopokole ana e, e pono ia oe e mare. Mai puiwa oe i keia; mai hoole*mai hoi y no ka mea i keia manawa e hooiohe ia mai ka maua. Ano hoi/* wahi a Sir Habati me kona ko ana ae ilnna, a hoomau aku la i ke kamailio ana me ka ieo knoo, 4, ina oe e hoole mai ana i ka lima a mana e haawi akn nei ia oe— ina oe e hookaawale ana i ka lede a mana e haawi aku ai nan f e lawe no waua iaia, ina ia e ae mai ana, e lawe no wan iaia no Kaleloga, a hoolilo ae iaia na ? u ponoi. Alia, ke makemake ole nei mana i kau haina i keia manawa. He mea hon ka mana e haawi aku ai iaoe." I ka pan ana o keia man kamailio ana, ua komo aku la ka haku o Kaleloga iloko o kekahi o na lnmi, a iaia i hnli hoi mai ai e kuikuilima mai ana oia me ka noh<»a o Wikilo, Kate Makamnraga. U E Roderika, e lawe ana anei oe iaia nei?" * No kekahi manawa ko Roderika-nana ana aku me ka paha T oha o a ike iho la oia aole i hanaia mai kekahi hana apakee malnna om\, eia nae aia he wahi kanalua iloko ona no ke kuleana o keia haawi ana; oia kanalua no nae ona.ua hoopauia ae mamuli o kela aloha e hana maoole ana i kona puuwai. '•E kuu keiki," wahi a Sir Kamaki i pane aku ai iaia i ike aku ai ike kunana o kana keiki, <4 ua hookukeia mai oia nei e kona mai kona home mai ana hoi i noho ai mai kona wa kamalii mai, a na'u i hoopakele ae iaia mai ka hana lapuwale i manaoia ai e hana aku maluna ona: nolaila imua o ke alo o ke Akua ame na kanaka, ua loaa ia'u ka hanohano e hoohauoli aku ai iaia. Ua nalowale aku mai ko Sir Habati puuwai he kaikamahine, a ua haawi aku nei wau iaia i keia opio wahine u ? i lua ole. Ina oia e haawi mai ana ia oe i keia opio wahine, aole a 7 u hoohalahala ma ia mea. Ina ua makemake oe e ike ina mea i koe e ha'i ia aku 110 ia oe iloko o ka wa kupono." "A, o oe hoi?" wahi a Roderika me ka huli ana aku i ka opio wahine. Ua lele mai la ua opio wahine la a komo ana iloko o ka poli o kana mea i aloha ai, a puili ae la hoi kona mau lima ma ka a-i, ame ka leo halo'ulo'u ame na waimaka e hiolo ana, ua hoike ae la oia, ma keia honua akea aole loa ona puuhonua e maha ai, o na lima wale no ame ke aloha hoi o Roderika. Ua kuikuilima ae la 'na eale a i eula a puka aku la mai ka lumi aku, e waiho ana hoi i na al6ha elua e lulumi ana i ke kikokiko pua lehua, a e pana ana hoi ko laua mau puuwai i ka laau hana alolia i hoouluia i na mahina i hala aku. MOKUNA XVIII. KA HOPENA. "O ka mea i hanaia ma kahi ma-lu, E hoike ia no i ke akea." Ia ahiahi, i ke kuu ana iho o na manao uluku, a loaa iho la hoi ka inanawa no ka noonoo ana, ua hui ae la na baronā a i elua me Roderika ame Kate, 110 ke kukakuka ana. Aole i kanalua iho ka opio waliine i ka lia'i ana aku i na liaina o na ninau e waihoia mai ai»a iaia. Ua hookukeia oia e kona makuakaiie; a iloko o kona puuwai ua ike no oia aole ona aie iaia. Ua kau aku kona mau īuanao ana apau maluna o Roderika a ua ae oluolu no hoi oia e haawi aku i kona lima, ina ia he'mea i makemake ia e Roderika. Ua makaukau o Roderika e ha'i aku i kona manao, a ua pane aku la oia: . 'He manawa i hala ae nei, na'u no i hoopakele i keia opio wahine inai na lima mai o na kanaka a kona makuakane i haawi aku ai iaia. Aole wau i ike ia manawa ua liookuke ia oia mai koua home aku e kona ka mea hoi i kuleana maoli e haawi aku i na malama ana apau maluna o keia opio wahiue; aka, ke ike nei wau oia iho la ke ano i keia manawa. I ka lua oka hookuke ana o kona inakuakane; a ia hana ana 110 oia uo ka lua o ka hoopakele ana oka Haku o Kiladea. He oiaio aole he mea na kakou e kamakainailio ai i ka mea kupono nana e hooliauoli aku iaia. E haawi mai iaia na'u, a aole loa e hiki, ina no e kii mai na Makamuraga ame na Baraina o ke ao nei a kaili aku iaia mai ia'u aku." a Ma ia mea au i lioopuka mai la," wahi a Sir Kamaki i pane aku ai, "ke manao nei wau aole he mau pilikia e loaa mai ana. Aule wau e hana ku-e aku ana i ke kuikahi' i hanaia mawaena o Kiladea nei anie AVikilo; a aole no lioi wau e lawe ailiue ana i ka kaikamahine: aka ma keia mea a kakou e ike nei ke nianao nei wau aole he mea oia ano e ala mai ana. Ke maopopo ole nei ia'u na kumu e liooko ole ia ai ka mare mawaena o olua." "He mea pono ia laua e mare/ wahi a Sir Habatv oka hana koke ia oia ka mea pono; no ka mea i ka wa e mare ai laua ua loaa ka mea nana e malaina mai i ka lede, i keia wa ua hiki no i kona inakuakane ke kii mai iaia a lawe aku." '•Heaha hoi ka mea e liooko ole ia ai i ka la apopo?' J walii a ka opio naita i pane aku ai. /'Eia ka bihopa ianei, a ua ike no hoi wau e liooko mai ana no oia i kana hana." "Heaha kau pane no keia, e kuu hoahanau o Kaleloga?" i ninau aku ai o Sir Kamaki. 4, Ua pono, ika la apopo e mare ai olua." E like me na mea i ike ia ae nei, pela i hoouiakaukau koke ia iho ai ka mare o na opio; a i ka auwina la o kekahi la ae ua akoakoa ae la he mau haneri o ko Kiladea poe iloko o ka lumi nui o ua kakela la, kalii lioi i maa i ka haku o Kiladea i ka haawi ana i na anaina ike. w Mai hopohopo. e kuu kaikamahine," wahi a Sir Habati i hawanawana iho ai ia Kate, iaia i hopu aku ai i na liina haalulu o ua kaikamahine la. "He oi.aio aole au mea e maka ? u ai i keia manawa. | He wa iki no lioi koe a o ka loaa no ui o ka mhha ia oe." ! lloko oia mau olelo ku i ka hoolana, aole i nele k'a lioopuiwa |iao ka 'opio wahiue. Ua puiwa oia me ka hikilele i kona wa e lohe ! ai i kekahi halulu a nakeke no hoi, a na pili aku oia ia porano me the 'niea la aia iaia konH mau manaolana āna apau. Ua hiki ole iaia kejm'i aku i ke knmu o keia puiwa ona i kona manawa i ninau ia aku ai. Aia no hoi o Roderika ke noho mai la me ka pono ole o kona niau inanao. Ma kana noonoo iho na oi akn ka hauoli a ua hiki'wawe.no hoi keia mau mea apau. laia e nana aku ai ia Kate, na iiiina aku la oia me ka inanao iloko ona me.he mea lā he manawa wale no e kaili ia aku ai kana aioha mai iaia aku. Maliope mai.ua komo mai la ka bihopa. a nee aku la no hoi na mau opio hi a kaua no kahi i hoouiakaukauia ai no ka hooko ana mai ika berita maemae oka mare. E hoomaka mai ana o Sir Habati e alakn] mai ia Kate, ia manawa no hoi i komo mai ai kekahi iuea me ka nui o ka hanu a ha'i mai !a, eia ae o' Lede Magareta. Ua makaukau ae la o Sir Habati e puka aku e hui n\e kana kaika mahine: aka nmmua o koiia hiki ana ke hana pela, ua komo mai la kana kaikamahine, a mahope aku ona o Dimota ame Oulena Kilala, a hele loa aku la no kahi o ka m#e. t k *E kuu makuakane." wahi a Magareta i pane akn ai mahope o kona nana ana aku i ka poe e noho ana iloko o ka lumi, '*ejoaa ana ia oukou lie mau hoa nana e nana aku i keia hana ao i haa» mai nei. la r u i huli hoi mai ai mai Kaleloga inai, a aole "Oii mamao loa aku inai nei aku. ua halawai mai a« me Oneana Makamoraga. Ke manao nei wan eia ola ke huli nei i kana mea I nalowale." „ U A,'' i hooho ae ai o Dorano me ka leo haahiln, <s ano ke i*e aei wau i kan wahi i hele aku nei. O, e 3lagaret& he keu akii iēwi hol kou hoopuniponi ame koo kipi iiio . akahele. e kuo makoakane. Eia o Makamnraga la. laia oe e kamailio aku ai i keia manawa, a i ka wa pono e ike no ka>aa owai la o kaua keowai la o kaua ke kipi." I M Magareta i hoopuka ai i keia mao olelo na komo mai Ia oa haku la o Wikilo. Ua liele mai o!a me ka makaukan e hoike ako i kona mana nui, a aole liol ana ipea e kuha'u iho aL , (Aotei|NMl4