Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLII, Number 1, 1 January 1904 — Page 6
| This text was transcribed by: | Kelly Murray |
| This work is dedicated to: | Shae Iolana Pili Murray |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII
NUPEPA KUOKOA, IANUARI 1, 1904
Na Hoomanao no Kalakaua Moi.
__
@ sentence
__
@sentence
__
O Kapena W.T. @ o ka Mokukaua Oregon o ke aumokukaua Amerika o ka Pakipika i ko iho nei i Honolulu nei a holo ai i ka Poalua nei, a keia kapena oia kekahi e noho mana ana maluna o kekahi o na mokuma@ Amerika iloko o Kou nei i ka makahiki @, a iloko no hoi o ka unene i loaa aku i ka Moi Kalakaua mai kona lahui ponoi mai.
A o keia kapena Burwell oia kekahi o na hoaloha o ka Moi Kalakaua ia mau la a he puukalahala no hoi nona iloko o ka wa kupilikii. I kekahi o na mea kakau nupepa o ka Adavataisa i hoike ae ai ke Kapena Burwell i kekahi o na anoai o ia mau la ana e noho ana i Honolulu nei.
Ua hoike ae oia, iloko o ia mau la i kona moku e ku ana iloko o Honolulu, he mea maa mau iaia ka hoolele ana i kona mau koa iuka o ka aina no ka hoopaikau ana a ua lilo i mea hoohialaai ia e ko Honolulu nei poe.
Oiai ua hoohuiia ke kelepona me ka moku, ua lilo na kukaiolelo ana a na kaikamahine malama kelepona i kekahi manawa i mea hoonanauki a ma na mea apau iloko o ka manawa kupilikii o ke aupuni ua nui maopopo maoli ka hana.
Wahi a ka hoomanao a ua kapena nei, ua hoike ae oia i ka hiki ana aku o ka Moi Kalakau i kona moku oiai e ku ana i Kou nei - mahope iho o ke kulu-aumoe ka hiki ana aku.
I ka makahiki 1887 keia o ka manawa kupilikii. Ua hiki aku la ka Moi Kalakaua mai iuka aku nei o ka aina maluna o kekahi wahi waapa a hoala ana i ka hiamoe o ke Kapena a i ka nana ana mai a ke kapena aia ka Moi iloko o ke kulana maka'u no kekahi mea.
Ua hoike aku ka Moi i ka manaoia e lawe i kona ola a ua makemake nui oia e hoopakeleia kona ola ma ka hoolele ana i na koa iuka o ka aina, aka aole nae i hanaia pela aka ua hele laua a ike i ke Kanikela a ma la mau hana i kanahaiki mai ai ke kulana kupilikii o ka Moi.
Ua hoike ae o Mr. Burwell i ka piha lokomaikai a o ka Moi Kalakaua a oia kekahi o na kanaka lokomaikai loa iloko o na mokupuni a aohe he mea hala ole i waena o na aliikoa o ka moku. Ma na mea ai mama e hiki no ke hoolawaia mai ua alii o ka moku mamuli o ka lokomaikai o ka Moi a ina e makemakeia kekahi mea - o ka hoike aku no i ka Moi no ua makemake la, aole e hele ka loaa mai, a o Iaukea ka Puuku no ia mau mea ua makaukau mau oia no ka hooko ana i na lokomaikai no ka panai ana.
O kekahi mea a keia kapena i ike ai no ka Moi Kalakaua oia kona makemake nui i ka pepa. Ua hoomanao oia i ka paani ana o ka Moi me Paulo Numana ame kekahi mau keonimana e ae i ko lakou paani ana ma ka halewaapa a ma ia paani ana i hoohala ai ka Moi he kanaha-kumamawalu hora.
O keia kuplikii o ka makahiki 1887 oia no ke kukulu kumukanawai hou a mahope mai ke komo kaua ana o Hon. R.W. Wilikoki.
_____
Pii Pu ia e ke Kaa Pi'o.
__
I kekahi kalaiwa kaapio Iapana e kaiaiwa hele ana i kekahi Iapana no me ka pahu e hookani ana no kekahi hale hoikeike Iapana paha a puni ke taona nei i ka Poakahi iho nei; me ka holo nui ana, ua hooka'i aku me kekahi keiki opio e ku ana ma ke Alanui Moi e luli la me ke Alanui Betela e kaii ana hoi i ke kaauwila, oia hoi, e holo mai ana ma kona wahi e ku ana. O Wilfred Harrison, ka inoa o ka opio i hooku@, ke keiki a Fred Harrison o umi-kumamakahi makahiki.
I ka manawa i hooku'iia ai o ka opio ua hina aku oia ilalo a ua a'e a ua pii ae na huila o ke kaa maluna o kona kua. Ua lalau aku na lima o ke aloha i ike i ka poino o ke kanaka opio, a ua kukulu ae iaia iluna: aka ua ano mau@ ka opio, a ia manawa ua hiki aku kona makukane malaila a ua hoounaia oia maluna o ke kaa no ka keena o Kauka Wahie no ka nana ana i kona poino ame ka lapaau ana aku iaia.
Ma ka hora elima oia auwina la ua ikeia aku ua opio nei ma ke keena hana e kona makuakane, Campbell Block. E ku ana ka opio iluna a e kali ana i kona makua no ka hoihoi ana aku iaia i ka hale; a i ka manawa i ninauia aku ai oia, i mai keia, "ke pii mahuahua mau nei ka eha o kuu kua i na manawa apau."
O Mr. Harrison hoi, mahope iho o ka hoouna ana aku i ke keiki i kahi o ke kauka, ua uhai aku oia i ke kalaiwa kaa Iapana, a ua pau kona uhai ana i kona manawa i lohe mai ai ua paa ka Iapana, a ua laweia i ka halewai a imua hoi o Lunakanawai Lindsay, a malaila ua mihi aku oia ua hewa, a ua uku aku oia i na dala hoopa'i he umi ame ke koina, a o Nakamura ka inoa o ua kalaiwa kaa nei.
_____
Pau i ke Ahi.
__
I ka auwina la o ka Lapule nie i ikeia aku ai ke ahi ma ka Pakipika Hai e a ana i ka hale noho e nohoia nei e C.C.Henion kekahi hoa hana o ka Waterhouse Trust Co. mak a lele ana o ka hu-na ahi nui a kau aono iluna o na pili o ka hale ke kumu o ka a ana.
Ma ka manawa kupono i maalo ae ai ke kaauwila a ike aku la ke kanaka kia-kaa i ka a o ke ahi i na pili o ua hale nei a oia no ka manawa ana i hookani ai i ka hele o ke kaa i mea e puiwa ai ka poe oloko o ka hale i pakele ai lakou mai ke ahi ae i ka manawa a lakou e hoomaopopo ai i ka poina.
Aole i loaa ka waiwai o ka hana ana pela, nolaila ua ku koke iho la ke kaa a hoomaka aku la na kanaka hana eluna o ke kaa ke kia-kaa ame ka ohi dala e holo no kahoopakele ana i ka poe oloko o ka hale.
Ma keia manawa no hoi i holo pu ae ai na kamaaina e noho kokoke ana malaila a laulima pu ae la iloko o keia paino a iloko o ka manawa kupono ua pio ke ahi a aole i nui na mea i poino.
_____
Makemake Nui ia na Halakahiki.
__
O NA HUI HANA KINI HUA-AI O AMERIKA KA MAKEMAKE.
__
AIA MA KAHI O @ HALAKAHIKI E ULU ANA MA WAHIAWA I KEIA MAKAHIKI.
__
Iloko iho nei o na pule i hala ua hoeueu nui loa ia ka manao o ka poe mahiai mamuli o ka hoeueu a na kanaka o na hui hana kini hua-ai o Amerika i noho iho nei no ka lakou hooikaika hoonee i ka hana hooulu halakahiki iloko o keia mau mokupuni.
Ua makemake nui la na halakahiki Hawaii no ko lakou momona maoli no, a no ke ano o ka hooulu ana a hiki i ka manawa makaukau no ke kuai ana, a maluna o keia mau hoeueu i lana loa ai ka manao ikaika hana o Mr. B.O.Clark ke kanaka mahiai o Wahiawa, no keia hana kanu halakahiki.
Ua hoike ae o Mr. Clark i ka hoeueu maoli ia o na manao o ka poe kanu halakahiki, mamuli o na hoolana manao o ka poe o na hui like ole o Amerika i hele mai nei i Hawaii nei i na pule elua a ekolu i hala iho la a o kekahi o lakou oia no ka hui Hunt Bros. o Oakland, Cal.
Wahi ana o na halakahiki o Hawaii nei oiakekahi o na hua-ai maikai i ikeia no ke kupono loa o ka hanaia iloko o na kini, he manaolana ikaika hoi no ka poe e hoomaka nei i keia mahele o ka hana hoowaiwai o ka oihana mahiai.
Mamuli o keia ano maikai o na halakahiki o Hawaii i nui ai ka manaolana o ke kukulu ana i kela hana e manaoia nei no Hawaii a he mea hoopii ae keia i ke kulana kalepa o na mekeke a hoihoi ae i ko lakou hoohanaia maluna o na kahua kupono a pololei maoli a oi ka holomua iloko o ka manawa pokole mamua o ko Bahama ame Florida.
Wahi a Mr. Clark, aia ma Wahiawa no keia kau hua aku e hiki aku ana ka nui o na halakahiki mawaena o 250,000 ame 300,000 he manaolana ikaika no keia makahiki 1904.
Wahi hou ana, aole e lawa loa na aina e koe iho no na pipi no ka hanai ana ia lakou, oiai ke holomua la na mahi a i na makahiki aole he nui e pau io ai na aina o keia kalana a he mea hoolele hauli hoi ia i ka hikiwawe o keia hana.
O kekahi keia o na hana nui iloko o ke ao holookoa nei a no na halakahiki o Hawaii, a aole e nele ka holomua no ka mea ua ikeia ka waiwia nui ame ka makemake nui ia o na halakahiki o Hawaii nei e na hui hana kuni hua-ai o Amerika.
_____
Ka Hookipa Hope a Honolulu i na Keiki o ke Kai.
__
I ka po Poaono i hala oia ka manawa hope a ko Honolulu nei i malama ae ai he anaina hookipa no na keiki o ke kai, o ke aumokukaua Amerika i ku iho nei-ka Akimarala Evans ame kona mau ukali, ka Akimarala Evans ame kona mau ukali, ka Akimarala Cooper ame kona mu ukali ame na aliikoa o na mokukaua e ae apau o ke aumoku a ua maikai na hana i malamaia ma ka Hotele Young.
O ka hui like ana o na mea apau i hiki ae ma ia wahi, no keia aha hookipa a hoolauna a hoohauoli aole paha i loaa kekahi mea like e like me keia ma ka hoike ana i na kulana hanohano o na kulana like ole.
O ka hiki ana ae o ko Honolulu nei poe i kahi o ka hana - na maka hanohano a o na keiki no hoi o ke kai a ua ano like aku no ko lakou huina nui me ko na Honolulu nei poe i konoia ae ilaila, a i ka launa ana he nani maoli ke nana aku no ka mea aia na keiki o ke kai me na pilali gula ma ko lakou nui kino, a i ka wa e hone mai ai ka leo o na pila oia no hoi ka manawa e hoohala ai ma ka hulahula aohe me ahiki ke hoohalahala i ka hauoli io o na mea apau i hiki ae ilaila.
Na keia mau maikai i hooulu mai i na hoomanao ana o na ia o ke au ia Kalakaua Moi o Hawaii Paeaina, oiai, i kona mau la aole i nele ka ikeia o na wehiwehi o na aliikoa - e hee ana na pilali a iloko o na anaina hulahula o Kalakaua Moi kekahi alii i ike nui ia.
O Mr. Lake ka Lunanui o ka Hotele Young, ka mea iaia ka mana nui o ka hookele ana i na hana o ia po iaia ka nui o na hoomaikai e pili ana i ka hoomakaukau ana i keia aha, aole wale i na aliikoa, oiai no lakou ka hanohano o ka la i kukuluia ai keia hookipa ame na hulahula i malamaia ae aka ua ili pu mai ia mau hauoli ana maluna o ko Honolulu nei poe no ka mea ua nui maoli ka poe i konoia.
Ma ka hora 8:30 ka hoomaka ana o ka hookipa, a i ka manawa e komo aku ai kekahi aole e nele ke apo ohaoha la mai e ka poe i hoomakaukauia no ka hookipa ana a ua hanaia na hana me ka malau loa.
Mahope koke iho o ka hora ewalu i hiki aku ai ka Akimarala Evans ame kona mau ukali a ma ka aoao mai o na kamaaina, o Mr.Lake ame Mr.Smith o laua na mea apo mai i ka Akimarala a ma ka laua alakai ana ua hoolaunaia aku la i na lede o ka aha hoolauna a mai ia lakou aku ua laweia aku ia ua mau keiki nei o ke kai iluna o kaupoku hale o ka Hotele kahi e puhi ana ka bana aupuni i ka lakou mau leo nani.
Ma na paani kike ana e loheia ai na hana o ke aupuni Teritori ame ko na mokukaua. Mahope iho o ka hora 9 i piha ku'i mai ai me na makaikai ame ka poe hoolohe i na bana, a i ka manawa o ka hulahula ua hele aku la ka poe i konoia ma ke kahua hulahula a malalo o ke alakai a ke kalapu himeni ka hele'na maikai o na wawae no ka hulahula.
_____
O ke kunu aole ia i apoia iloko o ka poni o ka ma'i koikoi. He hoailona ia e hoike mai ana ua pehu ia ke akimama ame kekahi mau paahana e ae iloko. O keia ano e he alahele ia e alako ana a loaa i ka ma'i numonia. O ke alahele oiaio loa no ke kaupale ana i keia ma'i numonia oia no ka lawe ana i ka laau kunu Chamberlain's Cough Remedy i ka manawa e hoomaka ai o ke kunu. He hooia mau keia laau a he hooia me ka hikiwawe. E loaa no ma ka halekuai o @ Smith & Co., Ltd. na agena kuai aku no ke kumukuai kupono.
_____
Nani ke Karisimaka ma Maui.
__
NUI KA ALANI MA KOOLAU - MANAO E LAWE I KONA OLA.
__
NUI KA POWA - LOAA KO LAKOU BONA.
__
MAUI, Dec. 26. -Ma ke kakahiaka Kalikimaka, ma ka la 25, i ka'i ae ai kekahi huakai hoomakeaka ma na alanui o Wailuku a ua piha hauoli maoli no na kini o ia apana. O ke kaa keia o ka poe ia lakou na o-le, ua hanaia me na uwea holuholu a i ka manawa e anuu ai ke kaa ma kahi alua o ke ala oia no ka manawa e kulanalana ai ke kaa ke kumu e paa pono ole ai na o-le ma ka waha o na poe puhi ohe ke kumu e anuunuu ai ke kani ana a like ole na leo o ke mele e meleia ana. Ma ma mea no nae apau ua maikai na hana i hanaia a ua hauoli piha mai o a o.
Ma keia la hookahi no i malamaia ae ai he mau paani maikai hoohauoli ma Makawao ame Paia a ma kekahi mau wahi e ae o Maui a ua maikai maoli na hana i hanaia no ka hoomanao ana o ke Kalikimaka.
NUI NA ALANI.
O ka hua o ka alani ma Koolau, kokoke i Hana, ua nui hewahewa maoli aohe i like ko na kau i hala. He kulana hua ano e keia i kulike ole loa me ka maa, eia nae, he ano liilii mai ka alani.
MANAO E LAWE I KONA OLA.
Ma keia la e laweia aku ai o Frank Gomez he Pukiki a he kamaaina no Huelo no ka Hale Pupule o Honolulu. Mamuli o ka ulu ana mai o na pilikia mawaena ona ame kana wahine i uluku nui ai kona noonoo a hoao maoli ae oia e lawe i kona ola iho ma ka hoao ana e hookui i kona poo i kekahi mea paakiki a ikaika.
I ka manawa i loaa aku ai keia kanaka ua ikeia iho la aia he puka nui maluna pono o kona poo ame na palapu e ae ma kona helehelena. Aole he hiki iaia ke hoike i na ano maoli o keia pilikia, a ma Paia oia i laweia ae ai imua o ke kauka a hooholo ke kauka ua pupule oia.
UA LOAA KO LAKOU BONA.
Ua olelo ae na Home Rula i puka iho nei no na luna kalana ua loaa ko lakou mau bona a olelo hoi na Repubalika - ke loaa, alaila aole mai na Hui Dala ae. ua oleloia ae ua loaa aku ko Kahaulelio bona (Kakauolelo o ke Kalana) ma ka huihui ana o na Lunakanawai Kalua ame Enoch Johnson o Honolulu.
NUI NA POWA.
He nui na aihue liilii ma ka apana o Makawao i hanaia ae i keia mau la. Ma ka Poalua i hala i hoao ae ai lakou e komo iloko o ka haleleta o Makawao aole no nae i lanakila.
Ua weheia ae na ami-pukaaniani a o na aniani keia o na pukaaniani ua wawahiia, aka mamua o ka holomua loa ana aku o na hana a ua poe powa nei ua loaa e kekahi mea nana lakou i hoohikilele aku a pau ana i ka puhee.
He mau pule elua i hala aku i hoaoia ae ai ka halekuai o Awana naha ke aniani o ka puka komo o ke alo iho a lilo ana he $9.
_____
Ke Kula Hanalima o Punahou.
__
Ma ka papahana a na kahu waiwai o ke Kula o Punahou, ua hiki mai la lakou i ka panina o na hoolala ana no ke kukulu ana i kula a'o ma ka hanalima ano like me ko Kamehameha, a o ka loaa ana o kekahi kanaka makaukau maloko o keia ano a'o oia ka mea nana i hoolana loa i ka manao.
Ua haawiia aku keia keena kula e ma kahu waiwai ia Mr. F.L.Hadley o Fort Collins, colorado, Amerika. O keia ka hana nui a na kahu waiwai o ka hooikaika ana, oia ka imi pono e loaa kekahi kanaka kupono loa no keia keena a'o a loaa no hoi o Mr. Hadley, he kanaka i ike maopopo ia kona makaukau a ua minamina loa ia kona malele ana mai kahi ana i pili mua ai.
He kanaka akamai oia ma na hana mekanika (hana akamai) a he kumukui makaukau maoli ma kana oihana i pili loa i keia mahele o ka ike. Ua imi oia i keia naauao iloko o keia mahele iloko o ke kula nui o New Hampshire iloko no nae o elua mahele - pili i ka hoonaauao a pili i ka hana maoli ana.
Iloko o keia mau kula a ke houluulu ae i kana mau ike aia lakou iloko o keia mau halele, a o lakou na mahele ike nui o keia kanaka - pili i ka laau, hana hao a anaaina.
E hele mai ana oia i ka Punahou nei mai ke kula mahi mai o Colorado a ua hooaiai kiekie loa ia mai oia e ia kula no ka mea oia kana wahi i noho a'o ai. Ua hoike mai ka Peresidena o ia kula i kona minamina loa ia Mr. Hadley i kona malele ana aku mai ke kula aku mamuli o keia noi.
Ke kau nei na maka o ke Kula o Punahou o ka hiki mai o keia kanaka ianei iloko o ka manawa kupono i hiki ai iaia ke hoomakaukau no na hana o kona keena a'o mamua o ka hiki ana mai o ke kau kula iloko o keia pule ae i ka Poakolu la 4.
E malamaia ana keia mahele hou o ka oihana a'o maloko o Bihopa Hale kahi i lawa me namakauaku kupono no ka malama ana ia mahele o ka oihana a'o. Ma ka aoao o ke kula ua kauoha aku oia i na lakou apau no keia hana hou e hoolawa ai i na haumana me na mea hana o ka poe nae i koho ma ia mahele o ka haawina a'o.
He umi dala ka auhau i ka haumana hookahi no ka hapana kula. A o ka hoolawa ana no hoi keia i ka lilo o ka hoolawa ana i na mea hana ame ke a'o ana.
ua maopopo loa ae nei ka makemake o kekahi mau haumana e komo ma keia mahele o ka ike, a ua manaoia i ka manawa e maopopo loa ae ai ka holomua o keia mahele hana oia no ka manawa e komo nui mai ai ka poe makemake imi naauao ma kela mahele o ka ike.
Ua weheia keia ipuka aole wale no i na haumana o ke kula o ka Punahou aka i na mea no apau o ke kulanakauhale nei e makemake ana e loaa iaia keia ike - i ka poe i hoopaa ole i ko lakou inoa ma ka papa kula a pau pu me ka poe i paa na inoa.
A me na papa no hoi e hoonohonohoia ai na haumana e like me ka mea e hoonohonohoia ana i kupono i ko lakou kulana pakahi iho.
_____
No na Aa-Lolo Nawaliwali
__
"O ka hakaka ana no na mea e loaa ai na pono o ke ola ana i keia mau ia, aole me ka piha ikaika o kou kino, aka, me ka holopono o kou mau aalolo," o keia ae la ka olelo a Sir J.Creighton Browne, he kauka kaulana ma ka oihana lapaau. I keia olelo, e paku'iia aku ka olelo a Kauka Fathergill i make kekahi no hoi o na kauka kaulana. "Ina e hoomaka mai e nawaliwali ka opu hoowali ai, e nawaliwali mai no kou akepaa ame kou akumama, a e piha no ke koko i na mea ino, he kumu e loaa mai ai i na ma'i ino e like me ka a-i pehu o na ami, rumatika, ma'i o ka puuwai, ha-no ame ka ma'i o na aaiolo. O na aalolo oolea, na aalolo e hiki ai ia oe ke hana, ke ku iluna a hakoko ma keia ao no na pono o keia nohona me ka loaa ole o na popilikia i ke kino, e pono lakou e malama pono ia a e hanai hoi e loaa ai ia oe ke kino oolea. O ka manao ae la keia; a pehea hoi e loaa ai i ka poe me na kino nawaliwali keia oolea ame keia mana hooolea hou i ke kino e waiho nei mahope o keia mau mea? Ma ka lawe ana i ka WAMPOLE'S PREPARATIONS he laau lapaau i kaulana a puni ke ao nei no ka holopono ame ka hikiwawe i ka hoonoono ana i ka ai ame ka hoomaemae ana i ke koko. E loihi no kou manawa e huli ai a loaa kekahi ano ma'i e hiki ole ai i keia laau ke hoola, he laau i loaa mai ma o ka noonoo naauao ana o keia au o na hana o ke akamai. he momona e like me ka hone, a ua loaa hoi iaia na mea hoonoono ai apau i loaa i ka Aila cod Maemae, e hanaia e makou mai ka puupaa mai o ka i'a cod hou loa, a i huiia me ke Compound Syrup o Hypophosphites ame ka Extracts of Malt and Wild Cherry. Ua olelo ae o Kauka Clark: -"Ua loihi ko'u wa i hoohana ai i ka aila cod, eia nae, aole wau e kanalua ana i ka hoike ae o kau laau ka helu ekahi o na laau a'u i maopopo, a e kualia nei i keia wa." Aole e haule, a e loaa no ka pono mai ka lawe mua ana. Ua hiki i keia laau ke hooikaika i kou kino ame ka pii ana ae o ke olakino maikai. E pono e hoao. Oia ka mea e ike ai. Ke kuaiia nei keia laau e ka poe kuai laau a puni ke ao holookoa nei.
_____
Lilo ke Eo ia Kamehameha mai na Manuwa mai.
__
Ma ka hookuku paani kinipopo hopulima mawaena o ka Hui Kamehameha ka. Moho Lanakila o ka makahiki 1903 ame na manuwa o ka mokukaua i waeia mai iwaena o ka hapanui, a mawaho o ka pa paani o Kamoiliili ka hookuku ana ua lilo aku la ke eo ame ka hanohano o ka hakoko ana ia kamehameha.
Ma ka manawa i hoikeia oia ka hora ekolu a oi ua hiki ae na hui paani a ua piha pu ae i na makaikai. Mamua o ka hoomaka ana ua hoomaamaa ae na hui a elua, oia kekahi wahi maoli iki o ka ike i loaa aku i na makaikai i ka nui o ka lakou makaukau no na hana o ke kahua o na manuwa no nae no ka mea ua ike mua ia no o Kamehameha.
Ma ka aoao o na manuwa ua nui maoli ko lakou hooikaika hana, a he hana kanakamakua maoli no - o ka holo ana, e holo ana me ka hooikaika nui, o ka hopu ana i ka popo ke lele mai e hooikaika ana e haule ole - a ma ke alualu ana i ka popo lele ana aole i nele ko lakou alualu me ka hooikaika nui a o ke pa'i ana i ka popo aole i nele ka hooikaika e pa, a ma na mea apau ua maikai ka lakou paani ana, no ka mea, aia ka hooikaika iloko o lakou no ka hana.
A ina no i hoomeamea iho o Kamehameha ina no ua maopopo ole ka lilo o ka eo ia lakou a i ole lilo ka lanakila i na manuwa. Hookahi wale no pilikia o na manuwa oia no ka hili hewa i ka popo mamuli o ka nou noeau a ka Nou Popo o Kamehameha ame ka hopu palamimo o ka hopu popo.
Iloko o na puni he eiwa i komoia e na hui no ke pa'i ana i loaa ai na aipuni, he elua wale no manawa i loaa ia Kamehameha na aipuni i hiki aku ai i ka ehiku ka nui.
Ma ka aoao o na manuwa he ekolu manawa i loaa ai na aipuni a o ka huina pau o ka lakou helu he 5 ke kumu i puka ai o Kamehameha he 2.
Ua piha no ke kahua paani i na makaikai a i ka nana ana ua nui no na okeni i loaa ma ka puka ma na kikiki, a i ka panina ua lilo aku ke eo ia Kamehameha a hoi hauoli no hoi na makaikai.
_____
HE LETA.
__
Mr. Lunahooponopono: Me ka naau luuluu i ke aloha mokumokuahua, ame ka puuwai i hauhoa ia e ke aloha walania, ame na aweawe kaula kaakolu i hoopulu ia e ka waimaka no ke aloha, i hoopulou ia i ke koloka o ka minamina no ke aloha i ka make ana o Davida Kaehuokekai Kahoiwai, pela keia makapeni e panee aku nei ma kahi kaawale o ka opu lokomaikai o ke Kilohana Pookela, ka Nupepa Kuokoa; i ike mai ai na kini makamaka, na hoa loha ame na ohana.
Ua make o D.K.Kahoiwai ma ka la Sabati la 13 o keia mahina iho nei, mawaena o ka hora 2 ame 3 o ia auwina la, maka Poaono la 5 i hauhoa ia ai, i lawaiawaia ai e na lima kakauha, na lima wikani o ka ma'i fiva hana lokoino.
Ma ka Poakahi ae la 14 i maneleia aku ai kona kino kupapau no Honopueo kokoke i ka Union Mill. Na Kauka kaaahi i lawe haaheo aku i kona kino kupapau e huki pu ana ia 3 kaahale ohua i piha i na hoa paahana pu o ka mea make malalo o ka haku hookahi, ka lakou mau wahine, me ka lakou mau keiki, na hoaloha ame na makamaka.
E A.Trask, ua hanau ia o D.K.Kahoiwai ma Mahukona nei no, na David Kahoiwai (k) me Mrs. Kawahinehoohai (w), ma ka la 5 o Iulai, M.H. 1867.
J.H.KUHINAPULE.
Mahukona, North Kohana, Dec. 17, 1903.
_____
Ua maikai maoli na hui kuka olelo ana a ka Elele Kalanianaole ame Haki i holo aku nei me na hoa o ka Ahaolelo Nui o Amerika he manaolana no ka hanaia mai o kekahi mau pomaikai no Hawaii.
_____
KA MARE KAWAIHAE.
__
Ma Waikui, Kawaihae, S.Kohaia, ua hoohuiia ma ka berita mare, o Solomon Paiaunu, mai ka ua kipuupuu mai o Waimea, ame Miss Elizabeth Laau, o ke Kai Hawanawana, ma ka home o na makamaka, me na hoaloha e ike i na paa mare.
I ka hiki pono ana i ka Hora 7:45p.m. o ka po, ua hoomakaia ka mare ana, o keia lede opio kekahi keia o na kaikamahine, a James E. Laau, kumukuia olelo Bertiania o Puako. Eia na keonimana i hiki ae ma keia mare, o Chas. B. Wells, Luna Leta o Kawaihae, W.K.Davis, D.Eel, I.John, Ed. Forest J.Black, O.Stick, S.Tuara, A.North, A.W.Inspectors, J.W. Chain. Eia na lede, Miss Mary Sylvester, Mrs. Rose Wells, Mrs. Lucy Desire, Mrs. Rebecca Nathaniel, Miss Lydia Stick, Miss Lucy Stick, Miss Annie Stick, Mrs. J.W.Sry, Mrs. A. Inspector, Mrs. A.British, Mrs. M. Hookuanui, Mrs. Kahukula, Mrs. Keahu, Mrs. K. Pai, a pela wale aku, na makua me na keiki, ua malamaia na hana me ka maluhia, a mahope o ka pau ana o ka mare, ua nee aku ke anaina no kahi i hoomakaukauia no ka paina ana, ua ai a ua inu i na wai momona, ame na palau, kulolo, puna kalua, pua hoolua, ua ia a lawa ke anaina. Ua hoi aku ma ka hora 12 no na home pakahi, me ka maluhia.
Hauoli! Hauoli!! Hauoli Kalikimaka!!! oia na leo hooho, "E hoomaikaiia ke Akua, ma na Lani Kiekie loa, he malu ma ka honua, he aloha i kanaka," E hoomanao pu-hoi, "E mahaloia ka mare no na mea apau. O kou mea kakau ka mea nana i malama ka, oihana mare.
Kou oiaio,
Thos. S.K.NAKANELUA.
Kawaihae, Dekemaba 25, 1903.
_____
Kalaia no ko Lakou Maikai.
__
No ko lakou maikai a malama pono i na rula o ke Kula Hoopololei o Keoneula Hou ma Waialee ua kalaia ae kekahi mau keiki i hoopaaia malaila no kekahi manawa a i ka La Kalikimaka ka hookuuia ana o lakou.
Mamuli keia o ka noonoo ana a hooholoia e ka Papa Hoonaauao, ma ka hooaiai ana aku o ka Lunanui o ke Kula Hoopololei, a o keia poe keiki no lakou na inoa malalo iho nei o lakou ka i loaa keia mau pomaikai o ka hookuu laelae ia ana ma ke kale ana:
O Willie Lincoln he hapa Hawaii nona na makahiki he 15; o Joe Teves, he Pukiki, nona na makahiki he 15; o joe Souza, he Pukiki, nona na makahiki he 11; o John R. Borges, he Pukiki, nona na makahiki he 15; o Joseph Kaninau, he Hawaii, nona na makahiki he 16 a o Kahahana, he Hawaii nona na makahiki he 13.
_____
HOOLAHA HOOKO MORAKI.
_____
HOOLAHA MANAO PANIKU A KUKI A KA MEA PAA MORAKI.
__
JAMES H. HAKUOLE.
I kulike ai me ka mana kuai iloko o kekahi moraki i hanaia e James H. Hakuole o Honolulu, Mokuupuni o Oahu, Teritori o Hawaii, ia A.L. Shaw o Honolulu i oleloia, ma ka la iwakaluakumamaiwa (29) o Novemaba, A.D. 1902, a i kakau kopeia iloko o ke Keena Kakau Kope o na Palapala Aina ma Oahu, iloko o ka Buke helu 247, aoao 62 ame 63 ma keia ke haawiia aku nei ka hoolaha ke manao nei ka Mea Paa Moraki e paniku i ka moraki i oleloia no na kumu i uha'iia e hoike ana i ka uku ole a o ke kumupaa ame ka ukupanee i ka manawa e uku ai, a maluna o ua paniku nei i oleloia e kuai ia aku ma ke kudala akea ma na keena kudala o James F Morgan, Alanui Kaahumanu, Honolulu, ma ka Poaono, ka la 2 o Ianuari, A.D. 1904, hora 12 awakea o ka la i oleloia, ka aina i hoakakaia iloko o ka moraki i oleloia e like me ia malalo iho:
E loaa no na mea aku i koe mai ka mea aku nona ka inoa malalo nei a i ole ma na keena kudala o James F. Morgan.
A.L.SHAW, Mea Paa Moraki.
O kela apana a mahele o ka aina apau loa e waiho la ma Kunawai, Kawaiolena, Honolulu, Oahu, oia no hoi ka Apana 2 o ka Palapala Sila Nui Helu 6764, L.C.A. Helu 6247, hoopukaia ia Kanaulu, nona ka iliaina o 3, 68-100 eka, a oia no hoi ka aina i hooliloia i ka Mea Moraki Mai ma ka palapala kuai aina a Kekuialono (w) i hanaia i ka la elua (2) o Ianuari, A.D. 1900, a i kakau kope ia iloko o ka Buke Helu 201, aoao 333.
2993 - Dec. 11, 18, 25, and Jan. 1.
_____
(top of column)
HOOLAHA MANA HOOKOLOKOLO
HOOLAHA MANA HOOKOLO@
__
ILOKO O KA AHA HOOKOLOKOLO@ KAAPUNI O KA APANA @ NI ELUA, TERITORI O @ MA KE KEENA HOO@ WAIWAI HOOILINA.
__
Iloko o ka hana o ka Waiwai @ wa Kailua (k) o Kalaupapa @ Ke Kauoha no ka hoolaha @ hoolohe ana i ke noi no ka @ ka Palapala Kauoha.
He Palapala e hoike ana oia @ palapala Kauoha hope loa a @ lua, i make o Kalaupapa, @ i waihoia mai ma ka la 2 o @ A.D.1903, imua o ka Aha @ no Waiwai i oleloia ame ka @ noi no ka hooia ana i ua mea @ no ka Hoopuka ana o na Palapala @ kuleana Hooponopono Waiwai @ Kailua (w) ma ka waihoia ana @ Mala Kailua i oleloia.
Ma keia ke kauohaia aku nei @ Poakahi, ka la 11 o Ianuari A.D. @ ma ka hora 10a.m. o ka @ a ma ke Keena Hookolokolo o ka @ Hookolokolo i oleloia ma @ Maui, oia ka manawa ame @ kohuia no ka hooia ana i ua @ Kauoha nei i oleloia ame ka @ ana i ke Noi i oleloia.
Ua kauoha pu ia no hoi e @ hoolaha ma ka hoolaha ana i @ manawa o ka pule no eha pule @ papa iloko o ke "Kuokoa" he @ i hoopukaia ma ka olelo Hawaii @ iloko o ka "Maui News" he nupepa @ hoopukaia ma ka olelo Beritania ka hoolaha hope loa aole e emi @ lalo o umi la mamua iho o ka @ nawa i hoopaaia no ka hoolohe ana @.
Hanaia ma Wailuku, Maui Dekemaba 2, 1903.
NA KA AHA.
WILLIAM J. COELHO@
Hope Kakauolelo @
2993 - Dec. 11, 18, 25, -Jan 1, 1904.
_____
HOOLAHA I KA POE AIE.
__
HOOLAHA A KA LUNAHOOPONOPONO WAIWAI.
__
O KA WAIWAI O RICHARD M.F. HAU.
O ka mea nona ka inoa malalo nei, ka mea i hookohuia i Lunahooponopono Waiwai o ka Waiwai o @ M. Pahau i make no Kalaupapa @ Molokai, ma ke kauoha la a ka @ John W. Kalua, Lunakanawai Kaap@ o ka Apana Kaapuni Elua, ma ka @ o Novemaba, 1903, ma keia ke @ aku nei i ka poe apau he mau @ lakou maluna o ka waiwai i olelo @waiho mai me na hoike lilo @ hooiaio kupono ia i ka Lunahooponopono Waiwai i oleloia ma kona ke @hana iloko o Honolulu, ma ke @ Kalepa ma kekahi aoao o ke @ kupono i ka Haleleta, iloko o eono hina mai keia la aku o hoole mau @ ia aku lakou no ka mau loa.
Hanaia Honolulu, Novemaba 27, @
W.R. CASTLE,
Lunahooponopono Waiwai o ka @
wai o Richard M. Pahau.
2991-Nov. 27, -Dec. 4, 11, 18.
_____
O KE Koko Ino ka mea loaa ai na Pilikia ma ke Kino.
__
E Heluhelu i keia mau Manao. O KA LAAU ___
AYER'S SARSAPARILA @ - KA -
laau nana e hookaawale, na ma'i @ mai kou koko aku. He laau hoon@ ai, a he laau e hooikaika ana i @ mau iaia apau. O ka Laau Ayer's @ saparilla ka laau kaulana loa a @ ke ao holookoa. Ina e hoomau @ lawelawe ana i kela laau e loaa an@ ke ola kino maikai a me ke koko @ mae, hoi hou mai ka ula o kou @ lehelehe, pu'ipu'i maikai kou mau @ palina, a loaa ke kulana ola kino @ kai.
He loaa na pu'u paa o ke kino @ laau Ayer's Sarsaparilla, e hoopa@ ana mai ka ma'i puu paa (Bright's Disease a me na ma'i ola ano. K@ ikaika aku nei makou e lawe ia ano laau ma kahi i ike ia na ma'i @ paa apau.
Hoomakaukau ia e Kauka J.C. Ayer's.
E loaa no keia mau Huaale @ hale kuai laau apau.
_____
Fukuroda
__
He Makemake Anei Kou na Nu-Paiki I Mau
MAKANA KARISIMAKA
Ina oia koumakemake e kipa mai ma ko makou Halekuai, eia me makou na Paikini hou o na "WAIWAI IAPANA" ame na mea au e makahehi ai. Ua makaukau loa i ko makou mea kuai EDWARD KEALOHA ke heahea aku ia oukou. E kuai aku ana makou i keia mau waiwai me na kumukuai haahaa i ko makou poe e kuai mau mai nei, a e mau ana hoi ia kuai hoemi no keia mau la kulana.
28-52 Alanui Hotele.
_____
Na kauka Huki Niho Noeau,
__
hana pololei a hiki i keia manawa, a he haahaa auahau o ka huki ana. O ko laua no hoi ke keena kauka huki niho nui hookahi iloko o ka Paeaina Hawaii nei, a lawa pono no hoi me na lako oihana o ke ano hou loa a maikai no hoi.
He hukiia kou niho me ka eha ole a iloko no hoi o ka lawelawe noeau a maiau ana no hoi e hanaia ai, a o ia no hoi ka makou e aku nei. Aohe auhau no ka nana ana. He wahine Hawaii ke kokua iloko o ke keena hana.
Keena hana ma Arlington Block, Helu 215, Alanui Hotele, ma o aku o Alanui Union.