Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLII, Number 1, 1 January 1904 — HE MOOLELO NO RODERIKA o KILADEA KA NAITA KUPAA MAHOPE O KA MEA ANA I ALOHA AI. AME KATE MAKAMURAGA. KA U'I NOHEA A HOOILINA OIAIO O KALELOGA. [ARTICLE]

HE MOOLELO NO RODERIKA o KILADEA KA NAITA KUPAA MAHOPE O KA MEA ANA I ALOHA AI. AME KATE MAKAMURAGA. KA U'I NOHEA A HOOILINA OIAIO O KALELOGA.

(Unnhiia e S. K. Kawaa.) MOKUNA XVIII KA HOPENA. "A ike aku aa ia oe Oiu pono ku'u manao." % v E llal>ati Durano. ?T i hoomaka aku ai o Nane, "i ka vra i ala mai ai <• ki-iu mea a*u e lial aku ai ia oe, aole o*u manao maikai uo na hannu'i o Enelaui, uo ka niea o ko'u uiakuakaiie ke keiki mua loa a Mikui'la O'Kuaka, ke koa boi o Kanauka, a mai liio uo paha i kauaka inauu mii iiuua o ka aina T ina aole i'koino mai na Noinana. I ka wa i make ai o ko'u wakuakane —a lioi aku hoi pia-no ka luakupapau me ke kiiumaha—ua hoi aku la wau a noho ma ko Makamuraga hale; oiai 110 nae aole oua manao maikai, eia nae he oluolu oia. I ka wa i ma'i ai o kana wahine na'u oia i inalama; a ia'u i ike aku ai i ko Makamuraga hauoli, ua komo mai na mauao pahaoliao ilpko o'u keia mea nana i lioohauoli iaia, oiai he inea maa olē ia iaia. Maliope mai »a hanau mai la kana wahine i ke keiki, a hi'u i lawe aku ai i ka lohe iaia he kaikamahine ua keiki la aole oia i huna iho i kona liauoli nui. Ua aueane ia manawa i ke awakea. Ia ahiahi ua kauoha mai Ia oia e heie aku wau iloko o kona lumi ma-lu, a mahope o kona lioohiki ana ia'u aole e lia'i aku i kekahi mea, ua ha'i mai la| oia i kekahi hana lapuwale loa ana i noonoo nui ai. He mau mahina mamua aku, ua hanau mai la ke kaunawahine o Kiladea he keikikane, a ua hui aku kana kane me ka Haku o Kaleloga ma kekahi aelike e hiki ole ke mawehe ia ae, oia hoi ina e hanau mai ana ka wahine a ka haku o Kaleloga he kaikamahine, o na keiki a i elua, a lilo i mana nui. Ia kakahiaka no, ua loaa mai ka lono ia Ducana Makamuraga i ka hanau ana o ke kaunawahine o Kaleloga he kaikamahine. 'Ano/ wahi a Ducana, 'ke hoohui ia o Kiladea ame Kaleloga e lilo mai ana ia i barona ikaika loa ma Irelana nei, a heaha hoi ka mea nana e hoole mai i ka noho mana ana aku o ke koko o Makamuraga? Ina he mea hiki ia'u ke ola a hiki i ko'u ike ana aku i ka'u kaikamahine e noho mai ana i kaunawahine no Kiladea, a ma ia ano e lilo aku ai ko'u koko i mana nui a hanohano, e hauoli no wau/ "O keia iho la ka papahana a Makamuraga. Ua nui kona noonoo ana no ia mea a me he mea la ua lilo ia i mea nana e hiipoi loa ai mamua o kona ola iho. Ua noi oia ia'u e k'okua aku iaia, a aole lioi wau i hoole aku, no ka mea ua hoopaa mai la oia e loaa ana ia'u kekahi uku kiekie. Me ka nana ole ae i ka nui o kaua mea i hoopaa mai ai ia'u, ua lawa ia'u ka ha'i ana aku ua komo mai ka lioowalewale iloko o'u a ua puni aku wau. Aole wau i kahiko ia manawa, a aole no hoi wau he pupuka. O ka wahine nana e malama ana ke kaikamaliine a Doiano lie hoaloha ia no'u, a aole hoi i loaa mai na kuia ia'u i ke kono ana aku i kona kokua ana mai ia'u, no ka mea ua hoomanaia mai.wau e Ducana e hooia aku i ka loaa ana iaia o ka uku nui no ka hapa o ka hana i hanaia eia. Ua lawe aku wau i kaikainahine a Ducana Makamuraga a hiki i kahi e noho ana o ka wahine liii keiki a ke kaunawahine, a malaila maua i hoololi ai i na keiki a maua. la'u i huli hoi aku ai no Dalavina Hale ua lawe aku wau i ke kaikamahine a ka eale, oiai ke kaikamāhine a Makamuraga e laweia ana no Kaleloga. a Aka ? e kuu liaku, aole no hoi i makona loa ko'u mau manao. la'u e lawe ana i ka bebe o Kaleloga ma ko ? u mau liuia, ua hooholo iho wau iloko o'u e hana alolia aku iaia; no ka mea ua manao w T au aole loa wau e haalele ana ia Dalavina Hale oiai wau e ola ana. Aka aole wau i maopopo loa i ka manao ino iloko o ka haku o Wikilo. He mahina mahope mai ua make iho la ka wahine hiikeiki o Kaleloga, a nui kekahi ulia ua loaa mai ia ? u ka ike ua hanaiia ua wahine la i ka laau make a na kekahi hoi o ko Ducana Makamuraga mau akena i hana ia hana. Na keia mea i hookomo mai i ka manao iloko o*u e naua pono wau ia'u iho, a aole hoi i loihi loa maliore ilio ua sua iho ia wau ke makemake nei keia lapuwale e hana mai ia hana hookahi no mahina o'u i mea e nalo ai keia mea huna e pee nei iloko o kona poli. Me ko'u moe pono ole ua noho aku la wau e kiai, a ike iho la wau ua hanaia ka laaumake iloko o na mea ai i manaoia ai iia'u. Ia manawa ua komo mai no ka manao iloko o'u e hele aku e hn'i i keia mea huna i ka liakir o Kaleloga; aka aole i loaa mai ia ? u ke koa e hiki ai ia'u ke ku aku imua ona, a noho ilio la wau e nana pono 110 ko'u pono iho —īue ka manao ina e loaa mai ana ka mannwa kupono ia'u e uku aku ai i keia hana a Makamuraga, e hana no vau pela. Ua holo aku wau mai Wikilo aku, a hoi aku la 110 Sekotia,. a malaila wau i noho ai a hiki i ke kokoke ana mai o ka wa e lioohui ia ai na Haku o Kaleloga ame Kiln'dea. He mea hoopau manawa no'u ka ha'i ana aku i ka'u iuau inea i e p«Vnai aku no ka Makamuraga hana maikai ole ia'u; aka, e lm'i uku aua wa\i ia oukou o ka hana hauoli loa i loaa mai ia'u oia no ka hamve hanaia nei iloko 0 keia hora. E Habati Dorano. o kela wahine u'i au i lioohiki ai e malama aku iaia oiai no nae aole oe i kamaaina iaia, o kau kaikamahine ponoi no ia—o ke keiki hoi i hanauia mai e ka puhaka o kan | wahine hfc iwakalua inakahiki i liala ae nei." , i Huli aku la o Xane i ka haku o Wikilo a }>ane aku la: ! -E Ducana Makamuraga, aole he mea a'u e ha'i aku ai ia | ka xnea ua ike no oe o kela opiowahine e ku mai la nja o, e manaoio i nei hoi oia no ke keiki a Habati Dorano, a hana hoi i ka mea nona e make ai. oia no kau kaikamahine. Aia kou koko ke liolo la iloko o kona mau aakoko, a o ke ino iloko ou ua komo aku ia iloko ona. Ke 1 aku nei wau ia-<x» ua hiki 110 ia oe ke lawe aku i kau kaikamahine nie ka loaa ole o ka mea nana e keakea akn ia oe. Aia oia, ua kupono * 1 keia manawa i ikeia aku ai ka lele ana mai o Magareta, me ka puana ana ae i mi olelo hailiili, a paa ana o Nane O'Kuaka, a iloko o ka manawa pokole ua kulaiia aku la ua wahine la a waiho ana iluna o ka papahele* a mai umiiia oia uuUaila ina aote i lele koke aku na lima kokua. I kinohi ua hana menemene aku na kanaka i lele aku ai e kokua; aka, i ka wa a Magareta i kuha jiku ai ia lakoif ine ke nahu ana aku o kona mau niho ame ka uwalu ana aku ine kona inau niikiao loloii, ua hiki ole ia lakou ke hoomanawanni a hoopau ae la i ka nuuiao e hana maikai aku iaia. Ua nakinaki iho 1a lakou iaia a paa e like me ka hana ia ana malnna o ka mea i pupule. "Hoopunipuni! hoopunipuni hoopunipuui!" i hooho ae ai o Du?a»a MakamnKiga ? i kona wa i hiki ai ke kahea aku a lohe na mea apau. 'ile hoopuuipuui na mea a kela wahine i hoike ae nei/' ■ "Aole.aole." wahi a ka bihopa, me ka luliluli ana.ae o kona jhio. **Eia ka lioike aole he mea nana e hoopaapaa mai, Ina aole keia o ka Lede oiaio o Kaleloga, alaila ua hewa ka'u mau hoomanao ana; no ka mea ke manao nei wau ke ike aku nei wau i ke kii o ko kakou kaunawahine aloha mahina o keia opiowahine." A, i hoomau aku ai ka biho{m me kona huli ana aku a nana ia Magareta, "e nana, a e ike no oukou i ke kii o Ducana Makamnraga ua kauia mai maluna o kana Aole he hoopunipuni na hoike a ke Akua !'* ♦i i S»r HabaCi ke kaii hou iho. Ua noonoo nui oia iioko o kona puuwai* a ike iho la aole oia i hoopunipuuiia mai. Ua hu» aku la o*a ma kahi a Kate e noho mai ana, a wehe ae la i kona mau lima; a o ka opio wahine hoi, me ka leo uwe o ke aloha ame ka hauoli ua lele aku la oia iloko o na lima aloha e waiho mai ana iinua onau la ka makua me ke keiki me ke aloia paleoa ole, he ol« Im ke kpiuo ana uiai o na manao kaumaha oiai na hookukeia aku ia

[ia mau haawina ena hoike moakaka lea i ikeia ae nei. Ua kipoDa j iho ia ka eale i na muki o ke aioha keiki. a hookau iho la hoi i na I olelo hoopomaikai. Ua nana aku !a kekahi poe maiuna o Magareta me ka manao e • pii ae ana kona inaina, aka aole ia mea i loaa aku iaia. Ika wa ana | i ike aku ai la Bir Habati e lawe aku ana ia Kate iloko o kona poli, na | hall aku la oia ia Pueana Makamuraga. j **E ha*i mai. ina ooe ko'u makuakane, e ha'i mai oe pela. E ha'i mai ina owaa kau keiki e hele aku no wau mahope ou. liia o kaua he makua a he keiki he mea pono ia kaua ke houlolohi ole maanei!' "Ua hala! ua puka aku la!" wahi a ua haku la o Wikilo, me ke kulon ana iho o kona poo a pili kona auwae i kona umauuia. "Ua ha'i o Nane i ka mea oiaio." Ua huli aku la o Magareta ia Sir Kamaki. a pane aku la: 4, E kuu haku, mai hookau hou mai ika hilahila maluna o'u. E hookuu mai i*kuu makuakane ame a ? u e hele aku." "E hookuu aku ia laua,' J wāhi a Dorano i pane aku ai. Ua weheia ae ia na kaola e j>aa ana ia laua, a haele like aku la laua iwaho o ke kakela, a aole hoi i ioihi mahope mai aia laiiia ke hoi la no Dalavina. * • • • Ina paha i noonoo iho o Sir Habati, ina paha ua ha'i oia ia Roderika i ka hoopauia ana o ka aelike i hana mua ia ai. a ma ia ano ua hookuu ia kana kaikamahine mai kela apo nana i hoopaa iho iaia ; aka, ua nui loa kona hauoli. a ua iini loa kona uhane e hooko koke ia ke kiaha oka liauoli. Nolāila ua koi aku la oia'e hana koke aku ka hihopa i ka hana i waihoia aku ai naua e hana. He uiau ku-e anei kekalii i keia manawa? E lioole anei o Bir Kamaki? Pehea hoi o Roderika? O Kate anei kekahi e hoole ana? Ile liiau manao anei ko Hiu Kapena e hoopanee ia ka hooko aua aku ika meali nuinaoia? Ina aole, heaha hoi ka mea aka bihopa e kali hou iho ai i ka hooko ana aku i kana oihana laahia? • » • • ♦ Aole i koho hewa o Sir Habati i kona inauao ana e lilo aku ana 0 Magareta i ahikai nui ona hana ino ma Wikilo. Iloko no oia mahina ua mare aku la oia ia Baraina Duna, a hui ae la o Wikilo ame Dysart a ala ku-e mai la ina barona o Kiladea* ame Kaleloga. Ina aole i lohe mua ko kaua mau hoa o keia hoinainau ana, ina paha ua kau aku na haawina poino maluna o lakou; aka ua nui na mea i ikeia no ka Magareta mau hana linianui, a ua hanaia aku na hana kupono nq ke pale ana aku iaia, He mea oiaio ua hui ae o Wikilo ame Dysart, aka aole he mea ]3ono ia kaua e ka mea heluhelu e poina iho i ka hoohuiia ana o Kiladea ame Kaleloga; a i ka manawa i hiki mai ai ka hoao ana, ua haule pa-hu iho la o Ducana Makamuraga ame Baraina Duna malalo o ka kakou Roderika. iUa koe iho la o Magareta, e noho makua ole ana a he mea hoi i hooneleia i ke kiheipili, ua mokumokuahua hoi kona mau manao, a e hoole ana hoi i na kokua a na barona i haawi aku ai nona, a me ia ano ua komo aku la oia iloko o ka home o na wahine wilikina, kahi hoi e kaawale ai mai na mea nana e hoouiuku aku i kona mau manao. >Ua huikalaia aku o Nane O'Kuaka mai kana hana hewa i hana ai, a ua kukuluia aku he wahi home nona ma kahi e kokoke ana i Kaleloga. I kinohi aole i launa aku na kauwa o Kaleloga me fa, aka 1 ko lakou maopopo pono ana ua mihi iho oia me ka oiaio i kana hana i hana ai, a ua nana aku oia maluna o lakou me na manao e loaa mai na hookipa aloha ana iaia; a ia lakou no hoi i ike aku ai i ko Koderika ame Kate hana ana aku i na hana maikai iaia, ua wehe ae la lakou i ko lakou mau puuwai aloha a hookipa mai la iaia iloko o ke apo o k* nohona ohana ana no Kaleloga. No Hiu Kapena hoi, iaia i elemakule iho ai, a e hekau ana hoi ka ohu hau maluna o kona mau lauoho, ua lilo i mea nui loa iaia ka ha'i ana i kona aneane ana e lilo aku i naita. iUa haawiia mai no ke kepa gula iaia, aka aole oia i makemake e lawe mai ia mea. . "No keaha hoi?" wahi a kekahi opio kanaka u'i o ka lauoho poni eleele, he opio hoi e hele mau ana e hoolohe aku i na olelo ame na moolelo o ka oihana naita a Hiu i makemake ai e lia'i aku. "No ka mea," wahi a Hiu i pane aku ai me ka liauoli, "ina wau i lilo i naita ina ua kauohaia mai wau e haalele aku i kou makuakane, a'u hoi i pulama aku ai iaia me ka hauoli, A, e kuu keiki," wahi a Hiu hie ka hookau ana aku i kona lima maluna oua opio la, u o oe, ina oe e ola loihi ana, e lilo mai ana oe i Eale no Kiladea ame Kaleloga, a i hiki mai ia manawa, ke noi ae nei wau i ke AJiua e ae mai e lilo oe i mea aloha nui ia ē kou mau kanaka e like me ko lakou aloha ana aku a hoohanoliano ana aku i kou makuakane, a e hoopomaikai ia mai hoi oe me ka wahine i like aku kona u% ka maikai ame ka hoopono e like me ka wahine au e kapa aku nei iaia, kou Makuahine!" KA HOPENA.