Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLII, Number 5, 29 January 1904 — KIPA MA KE AWAWA O POLOLU. [ARTICLE]

KIPA MA KE AWAWA O POLOLU.

Mahope o ko Kiaaina Carter hoomaha ana ma kahl o Kauka Wight no kekahi manawa pokole, ua hoomau hou aku la oia i kana huakai makaikai no ke Awawa o Pololu, ola aina hoi o ke Aupuni. He 3500 eka o keia aina, a eia imua o ke Aupuni kekahi noi j mai na kahu walwai aku o Bihopa no ke kuapo ana i Ua awawa la me kekahi aina o Bihopa e waiho nei ma Honolulu nei. O ua noi la ua like aku no la me ko Boardinan kuapo aina i hanaia he manawa i hala ae neU a ua kue ke aupuhi ia l&weiawe aina ana ame keia nel no hoi. He elua eka ame i ka hapa oia ka nui o ka aina a na | knhu waiwai o Bihopa i hookoino aku j ai mn kela hano kuapo aina, a o keia j no hoi ka aina ma ke Awawa o Nuu- ' anu. maluna aku o kahi o Makinikaea. Mawaho ae o keia pa, ua makemaV-p na kahu waiwal o Bihopa e loaa aku ia lakou he huina āala o $600 ma ke kuike a i ole o kekahl mau aina mahl kalo o iika o Manoa nona hoi ka waiwai io e hlkl ana i ka huina o $600 dala. O kekahi hapa o ke awawa o Pololu, ēia ke paaia nel e Akina, he Pake. a ua paa hoi ua wahi la i ke kanuia i ka ; laikl. O ka hooiimalima a ke Aupuni i me ua P&ke la e pau ana i kekahi ; manawa o keia makahiki, a ua hoike j hou ae ua Pake ia, ke makemake nel ī no ioia e hoolimalima hou i ua aina la. j O kekahl hapa o keia 3500 eka» he aina } kuahiwi I kupono no ka hanai holoj holona. Ke manaoia nei aole eko ana ( keia kuapo alna a na kahu waiwai o ) Bihopa.

KUKAI ME NA KINI O KOHAL.A. Mahope o ka makaikal ana |a Polohi ame ka auwai a Kamehameha. I hull hoi aku ai ka huakai a ke Kiaaina no ka hale hboko\okoio, kahl hol o na hana hoolaulea I hoomakaukauia ai. Mnnnei l malamaia at kekahi halawai nul i noho iunahoomaiuia e Lunamakaainana Kanlha a nana no hol 1 hoolauna aku i ke Kiaaina me na makaalnana. Penel kekahl mau mamala olelo o ka haiolelo a Klaaina Carter I haawi %\i "*XT& piha hauoli loa wau I ka loaa ana o keia anaina hooklpa no'u mai na makaainna mai. ota hol ka hapanui o m HawalL ma kela kulana e kau nel maluna. O'u, ke Klaaino o Havra.il: oiat ke Ike nel -wau la*u iho iwaena o na kanaka HawaU. a aole hol wau e hHahila ana a hookananuha Iho hoi I ko'u noho ana iwaena o oukou. ina no he nul na haole e noho pu ana me a'u. Kia iloko o'u na manao e Hke aku me ko oukou. nolalla mal makau mal no hol oukou la*u. I ku ka mukemake o kekah! o oukou e hele ae e Ike la'u. hele pololei ae tu> ! ka Haie AupunK ma Honoiulu, a e hauoli ioa ana w*u a hooklpa akn hoi la mea ina wa apau ana e makemake al e hut me a'u.** fPatp«Ha.> "O I» hookele aupunl hou e ku ne! t kela manawa ke ake oel e hana aku ! ka pono no aa makaainana. He poe kauwa makou na ou>«m. a owau ka oukou kautr* nui; ua Ute no hol ou-

| kou o ke kauwa he nul loa kona mau ! haku aole e hiki &na iaia ke hana aku : i na hana apau a kona mau haka e I makemake mai ana nana e hana aku, | eia nae ke manaolana !oa nel wau ua I hiki ia'u ke hooko aku 1 ka makemake 0 ka hapanui, a ina eia kekahi kauwa a oukou, he kanaka hoi e ukuia ana e oukou, e hana aku ana i kekahi hana maikai oie ia oukou. ka poe lopa loa j a o na mea no apau, a hookuukuu i waie ia' ola me ke ao ole ia, e noonoo | no wau no ia mea ina oukou e hoike | mai ana ia'u ia mea» oiai he mea mni- | kal ole ia kakou e pulama aku i kekahl poe o keia ano ma na hana aupuni. "Mahope o ka pau ana o ka'u mau kamaiiio, ua makemake wau e lohe 1 | ko oukou mau manao, aole wau I ma- | nao e mana nui aku maluna o oukou | a hana aku e like me ko'u makemake, aka ke makemalee nei wau e lohe mai | ia oukou mai i kekahi mau mea a ou- • kou a owau no hoi i makemake ai e | lohe—ke- makemake nel wau e lohe I mai ia oukou mal i ka oukou mau mea e makemake ana." Maanei i hoakaka aku ai oia I ka like ole o na hookele aupuni o keia mau la e like me ko na la i hala, ka hukihuki o na hale kau kanawai me ke poo aupuni. a ua makemake oia ke hiki mai keia kau ae e pono e like keia mau mana me ko ka mea e hookele ana ike aupuni maluna o na kanawai. Ua hai aku oia i ka nui o na pohihihi e kau nei i keia manawa, a o* kona makemake e hoopau ae 1 na pohihihi 1 hlki ke hooponoponoia. Ua hai aku oia o ka lokahi o na mea apau me ia oia ka mea nana e hoopau ae i na pilikia. Ua hai pu aku ola lmua o na kanaka i kona hui ana me Peresidena Rusevela ame kana mau olelo no Hawaii nei, a waiho aku. la oia i kona aloha i na poe apau i akoakoa mal. Mahope o ka pau ana o na kamailio ana a ke Kiaaina i ku mai ai o Naiili a hai ma! la i keka,hi mau pilikia e pili ana no Pololu, a ma ka hoomaopopo i loa ana i kona mau manao, aole oia i j makemake i ka hoomau ole ana.o ke Kiaaina i kana huakai o ia la a hiki i kahi ana i makemake ai e hoike no keia pillkia. Mahope aku ona. o Senai toa Kaohi. a penel kekahi mau olelo mai laia mai: |> _ *'Mai Jawe mal kakou -i n& noonoo ana i keia manao o ke Kiaaina hou o ; kttkou he hanauna mikanele ia. Ua hanauia ola ma Hawaii nei a he Ha--waii maopopo loa oia." "Ke makemake nei wau e ninau aku j i hookahi ninau," wahi a Ben, "oia I hoi. heaha la ke kumu o ke kiolaia ana 0 ke kanawai Kalana? Ua hiki anei 1 ke Kiaaina ke hai mai 1 ke kumu?" "Mai* pono loa ina i maopopo ia'u," wahi a ke Kiaaina i pane aku ai. "Ina i maopopo ia'u, ina paha ua hiki ia'u ke huli a>ku i ka hana pono e hooponopono ai i ua kanawai la, oiai oia kd*tr makemake a ua ku mau waū mahope oke kanawai Kaiana. O ka maI nao iloko o'u 1 na wa apau ke kau nei ! ke aupuni nia kahi hookahl, a Ina aole I e loaa mai ia kakou ke kanawai Kai lana mai ka Ahaoieio mai o Amerika [ e hana hou aku no kakou. , I haule I mai kakou o ka Ahaolslo Ame- ! rika. e like me ke kanaka i hina ilalo, o N\na pono wale no ia kakou oia ke hou ana iiuna a hoao hou." "Ua lohe aku la wau i ka manao o ke Kiaalna," wahi hou a Ben, "a 4ce ike aku la wau eia ke Kiaaina mahope o makou, I aupuni kalana ko kakou a ke manao nei wau e huikalaia mal ana keia hoohuahualau aku nei a'u." O Lunamakaainana Kaniho aku rnahope, a'i ka pau ana o kona mau manao t hoolauna aku ai ola ia Kakauolelo Atkln«on, a penei kekahi mau olelo mailoko mai o kona hai manao anai ft Ke makemake nei wau e hal aku ia oukou i ko'u kumu o ka hele ana mai nel a oia hoi keia, i hele mai nei wau e klai aku i ke Kiaaina. Ke nana nei wāu I ko oukou mau pono, a ina e hoopaa aku ana ke Kiaaina ia oukou, ma ka hai ana aku e hana mai ana oia i kekahi hana no oukou. e kiai aku ana wau ia mau olelo hoopaa ana me oukou & ike ho! I ka hooko la ana mal.

{ "l'a hal aku nei ke Kiaaina ia ou- | kou e hoolknika ana oia ma na ano \ apau e hooholo ma! kn Ahaolelo o Am»lka i ke kanawai K&lana. Ma> hope o <ka holke ana mai o ka Aha Klekie I ka olelo hooholo e hoopau ana i ke kanawai Kalana. ua kauohaia mal wau e hoouna aku I telegarapa i ko kakou elele « hooikalka oia ma na ano apau e hoohoio ia mai ua kanawai l Ano, e na keonlmana, oia iho la ka hana o keia kaa hookeie aupunl hou e pUi ana no keia aupuni o na makaalnana, a o kela ana ke ki o keia kan hookele aupuni e nee nei." ilaanel i hal aku ai oia e like me kn manao a ke Kiaalna i hal mua al, ola hoi e lokahi lfke na mea apau ma na hana no ko kakou Aupuni Terltori nei, a oia wale no ke alahele e hooko la a! n& makemake o na Hoomau hou aku la oia penel: ' Ke manao nel ittu ua pwto kw ko makou komo ana iloko 6 kek la«*et»*e aupunl hoo t keia manawa. Eia he hulna o H4e hoolUo ia aku ana i keia mau makahlki elu* e nee aku nei; e hoomaopop<j pono ottkou e hooUlo |a aku ana na keneia apau o keta huina dala. He hookahl miliona oia. heluna e waiho nei iloko o ka walttona: ala i* Kepoikal ke ki O kela elua mlliona aele ia o na ds!a I loaa mai na auhau mal. aka oia s»« leaa o na hona t k«ai!a ai; mawaho ae o keia

he mau loaa e ae. I hele mai nei maua lanei e ike ai heaha la ka oukou i makemake ai e hoohana koke ia aku. Ina he iwakalua pa-keneta o ko oukou haawina l hookaawaleia al oia ka oukou I makemake ai e hoolilo aku, alaila oia pa-keneta hookahi no ke hoolilola aku ana ma Oahu, Maul ame Kauai. I ko'u hiki ana mai nel ianei l ike ilio ai wau aohe he luml moe o ko oukoa luna halepaahao. Ela oia ke moe nei iloko o kekahi o na lumi hoopaa Aia iloko o ka bila haawina he huina o 1400 I hookaawaiela no ke kukulu hale ana no ko oukou luna halepaahao. Ke ike nei no hoi wau aia he huina o 141,000 i hookaawalela no na hale kula o Hawaii nei." Mahope Iho o kona kamailio ana maluna o kekahi mea e ae I haawi mal ai oia i kona aloha 1 na poe i loīhe i kona leo. a o k& panlna no hol kela o na kukai kamailio ana o la po.

Ma ka ia 23 ae I hui aku &i ke Klaalna me na poe mahiko a kukakuka no na mea e pono al *o kakou Aupunl ame ka lawelawe olhana ana. Iloko 0 ia mau kukal ana t noonoo ia ai no kela auwaha *wai o Kohala ame na aina e watho nei ma ia mau wahL Ma ka Po&ono ae, \a 2S. i hoomau aku ai ke Kiaaina i kana huakai m$ ke aiahele o Waimea, a e hiki loa aku ana 1 kahi o ka Mea Hanohano Samuela Paka, a ke loaa ole mai na kuia ma kona alahele, e hiki loa aku ana oia i Hilo ma kela Poaono ae. +4*