Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLII, Number 7, 12 February 1904 — Page 1

Page PDF (1.32 MB)

This text was transcribed by:  Arnold Hori
This work is dedicated to:  Bishop Museum Botanists

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

BUKE XLH HELU 7.     NUPEPA KUOKOA, POALIMA, FEBERUARI 12, 1904.      NA HELU APAU 300@

 

POHA KE AU KE PII NEI KA LENA

 

KAPEKE KA PILINA A

RUSIA AME IAPANA

 

Lele na Poka Nui Haluku na Poka

Iki.

 

  He mau manawa loihi i kaahope ae nei ua loheia a ua ikeia iloko o na nupepa na lono hakoko kaua mawaena o Rusia ame Iapana, eia nae aole i ala mai ke kaua a hiki iho la i kela mau la i loaa mai ai na lono hope loa, ua kapeke ae ka pilina hoaloha o ua mau aupuni la o ka Hikina, a eia laua ma ke kahua kaua kahi i ku aku ai he alo a he alo no ka hoike ana ae i ko laua mea e lilo ana i keikikane. Ma na la o kela pule aku nei, ua loaa inai na lono e hoola loa ana e ala io mai ana ke kaua, a ma ka Poakahi o keia pule i loaa mai ai na lono o ko Iapana uluhua ana i ke kali aku a loaa mai ka pane a Rusia e pili ana i kana mau koi, a kauoha aku la i kona Kuhina Nui e noho ana ma Rusia e hoi ae no @a aina Makua. Eia iho malalo nei na lono telegarapa i loaa mai no keia kaua, a maluna o keia mau lono e moakaka ai ke kuiana o na aupuni elua e ku mai nei ma ke kahua kaua.

  ST. PETERSBURG, Feb. 3.--Ua hoopau ae nei o Iapana i na launa maikai ana me Rusia.

  Ua kauohala o Amebaseda Kurino e ke Aupuni o Iapana e haalele mai ia St. Petersburg nei.

  Ua kauoha aku nei ke Aupuni Rusia ia Amebasoda Berosen e hoi mai i ka home nei.

  Ua apono ole o Rusia i ka Iapana hana oia hana hoi he puapuahalu, oiai no nae hoi aole i hoea aku ka Rusia pane ma Iapana i ka wa oia aupuni i nahae ae ai i ka pi@ao hoaloha.

  Eia i ko Pelekane Kuhina ka malama ana i ko Iapana mau pono ma Rusia nei i keia mau ia a e malama ana hoi no ka manawa.

  TOKIO, Feb. 8.--E haalele iho ana o Amebasoda Derosen o Rusia ia nei ma ka Poalima a e kau aku ana maluna o kekahi mokuahi Farani e holo ana hoi ma ke alawai o Suez no St. Petersburg. E holo pu aku ana me ia na lala apau o ko Rusia Oihana Aupuni ma Iapana ame kekahi mau makaainana Rukini.

  Na ke Kuhina o Farani e noho nei maanei e malama i ko Rusia mau pono.

KA IAPANA HOONEE KAUA MUA

LOA.

  TOKIO. Feb. 8.--Eia ke manaoia nei maanei aole he kukala kaua ana. E hoomaka koke aku ana o Iapana e kaili ia Korea ma ke ano oia iho ia kana hoike mua no ke kaua.

  Ua uluhua loa o Iapana a hiki ole ke hoomanawanui i ko Rusia hoolohilohi i ka haawi ana i kana pane no ka Iapana mau koi.

NA LONO KAUA O KA LA 9 NEI.

  LADANA, Feb. 9.--Ua loheia ma Fusan, Korea, ma ka po Poaono nei ka nakolokolo o na leo pu me ka ikaika.

  E hoolele ae ana na Mana Aupuni e ae i ko lakou mau koa ma Kina no ka malama ana i na kupa e hoho nei malaila.

  He eono mau moku lawekoa Iapana e hoolele nei i na koa ma na wahi like ole o Korea. E holo pololei ana na mokukaua o Iapana no ke awa kumoku o Port Arthur.

  TOKIO, Feb. 9.--Ua hoopuka ae nei ke aupuni i kekahi hoike e hoal@aka ana i na kukai mawaena o ke aupuni ame Rusia a e hoihoi ana hoi i na hoahewa ana apau maluna o Rusia.

  PEKINA, Feb. 9.--Ua hoopuipuiia aku nei na kiai o ko Rusia Oihana Aupuni a lawa pono kona ikaika. Ua hoike ae na aliikoa e malama ia no ka maluhia.

  Ua hoomaka hou o Geremania e koi i kana mau koi i ke aupuni o Kina mamuli o ke poho o ke kaua a na Boxer i haunaele ai i Kina.

  Eia ke hoomakaukau mai nei na poo aupuni e holo oiai ua manao wale ia e komo mai ana o Rusia maanei.

 

  PARISA. Feb. 9.--Ua oki ae nei na Kepana i ka uwea telegarapa e hoohui ana ia Korea ame Kanahai.

  PELINA, Geremania, Feb. 9.--Ua loaa mai ka lono ua haalele aku kekahi mau mokukaua o Rusia ia Port Arthur.

  He mau koa ko Iapana maluna o kekahi mau moku lawekoa a ua manaoia e hoolele aku ma Chemulpo.

  VIENA, Feb. 9.--Ua hoouna ae nei ka Ahahui o ka Maluhia he telegarapa ia Peresidena Rusawela e noi ana i ke komo uwao ana ae o na Mokuaina Huiia ma ke kaua o ka Hikina.

  WASINETONA, Feb. 9.--Ua kauohaia aku nei o Adimarala Evans e lawe ae i na aumokukaua Amerika e ku nei ma ke Kaikuono Subig no ke kahua o ke kaua a e malama aku i ko Amerika mau pono malaila.

  CHEFOO, Feb. 9.--Ua lele kaua aku na aumokku kaua Iapana i ko Rusia aumokukaua e kiai ana ia Port Arthur ma ka po Poakahi nei.

  O na mokukaua Retvizan, Cesarvitch ame ka mokukaua hoomaamaa Pallada o Rusia ua hoopoinoia e na moku topiko o na Iapana.

  Ke hoomau nei no ke kaua mawaho aku o ka palena aina o 3 mile.

NA LONO O KA LA 10 NEI

TOKIO, Feb. 10.--Ua loaa mai nei ka hoike ua hopupioia he elua mau mokukaua hoomaamaa o Rusia e na Iapana.

  CHEMULPO, Feb. 10.--Eia ke paa mai nei o Iapana i ka huli hema o ka anemoku o Korea.

  He ewalu tausani koa Iapana i hooleleia mai nei ma keia awa.

  PORT ARTHUR, Feb. 10.--He umi poe i make a he kanalima-kumamali ma poe i eha o na Rusia ma ke kaua i malamaia ai mawaena o Rusia ame Iapana ma ka po Poakahi nei. He elua mau aliikoa i make iloko o keia heluna. Ke oleloia nei aole i nui loa ka poino i loaa aku i ka mokukaua Retvizan, Cesarevitch ame Paliada.

KUKALAIA KE KAUA.

  TOKIO, Feb. 11.--Ua hoomakaukauia he kuahaua kukala kaua a aponoia e ka Emepera. He nui ka hauoli o na mea apau i ka loaa ana mai o ka lono o ka lanakila o Iapana ma Port Arthur, eia nae aole he lono oiaio i loaa mai i na poo Aupuni..

  LADANA, Feb. 11.--Ua hoopahuia ae kekahi alahaka o Manucuria i keia la. He kanakolu poe i make ma keia pahu ana.

LANDANA, Feb. 11.--Ua hoea ae nei na koa Iapana ma Seoul a lilo ae la kekulanakauhale ia lakou.

  Akahi no a maopopo pono ae nei o ka nui o na koa Rusia e noho nei ma ka Hikina ua emi iho malalo o 100,000. koa.

  LADANA, Feb. 10.--O ka lono o ka hoopiholoia ana o na mokuahi lawekoa Variag ame Korietz o Rusia, ma Chemuipo, ua hooiaioia mai nei.

  TOKIO, Feb. 10.--Ua hoikeia ae nei maanei ua hopupioia he ekolu mau mokuahi lawekoa e Iapana, me na koa he 2,000.

  ST. PETERSBURG, Feb. 10.--Ua hoolaha ae nei ka Czar i ke kukala kaua. I keia po e haalele iho ai ko Iapana Kuhina. Ke olelo nei ke aupuni o Rusia na lakou ka lanakila o ke kaua ma Port Arthur.

  VLADIVOSTOK, Feb. 10.--Ua hoikeia mai nei maanei, ua kupilikila na Iapana ma ka muliwai o Ialu.

  TOKIO, Feb. 11.--Ua lawe ae nei o Generala Tehichikoff i ke alakai ana i na pualikoa o Rusia ma Manucuria.

  ST. PETERSBURG, Feb. 10.--Ua hoomaka ae nei o Viveroy Alexieff e hoouluulu i na koa o Rusia e noho nei ma ka huli hikina o Asia.

 

HALAWAI ME KA HEKILI

AME KA UA.

 

  Penei ka hoike a ke kupakako o ka mokuahi Kauai e pili ana i ke kulana o na mokupuni maluna aku nei o kakou:

"Halawai me ka mokuahi Mauna Loa e hoolei ukana ana ma na huli Kona. Maikai ko Kau kulana i ko makou manawa i haalele aku ai. Inoino ke kai ma Kukuihaele, a ua hiki ole ke hoolele ia na ukana oia awa mamuli o ke okaikai loa. I ka Poalima ae he maikai ke ko ana o ka makani. Holo no Honokaa a hoouka ukana malaila a pau i ka Poaono. Holo mai ma ka moana Alenuihaha a halawai me ka makani ame ke kai mai ka huli Komohana-akau mai. Hiki ma ke ko-wa o Molokai halawai me ka hekili i huipula me ka uwila ame ka ua."

 

HOIKE MAKE O HONOLULU

NEI NO IANUARI.

 

  Ma ka hoike make o ke kulanakauhale o Honolulu nei no ka mahina o Ianuari i hala iho la i hiki aku ai ka heluna make no ia mahina i ke 63 i maheleia hoi i iwaena o na lahui like ole e like me kela: 31 Hawaii, 9 Pake, 9 Kepani, 4 Pukiki, 8 Amerika ame 2 o na lahui e. He umi-kumamalua kamalii i paa iloko o keia papahelu, ua like no hoi la me hookahi hapalima o ka huina make oia mahina. He elua iloko o keia huina he mau mea home ole maanei. He eha make i huliia a he elua aha koron@ro i noho. O ka averika make no ia mahina ma ka pa-kaukani he 1.00.

 

Emepera o Rusia.                          Emepera o Iapana.

 

EHIKU MOKU RUSIA I PAAPIO IA IAPANA A LA WEIA NO

KE AWA O SASEBO.

 

  SASETO, FEB. 11.--O KA MOKU LAWEKOA RUSIA EKATERINOSLAV, KA MOKU KALEPA ARGUR AME ELIMA MAU MOKU OKOHOLA UA PAU I KA LAWEIA MAI NO KE AWA NEI.

 

Ka Ikaika Kaua Moana

           o Rusia ame Iapana

 

He hoohalikelike no ko laua

Kulana i keia manawa.

 

Ikaika o Rusia ke hui ae kona mau Mokukaua

o ka Akau.

 

  Me he mea la, o ke ala ana o ke kaua mawaena o Rusia ame Iapana, oia kekahi mea nana e hoala mai i ka makemake e ike i ka ikaika kaua o na aoao elua e paio mai nei. I keia wa ua hiki ke loaa ka ikaika kaua moana o na aoao elua, a no ke kaua aina hoi aole i loaa mai na hoomaikeike e hiki ai ke koho aku i ko laua ikaika.

  Ma ke kaua moana, e kukulu pakahi ae i na mokukaua o na aoao a i elua a e hiki ole ana i kekahi mea ke koho aku i ka mea i oi aku ka ikaika oiai ua ano kulike no. Ma kekahi aoao hoi, e nana aku i ka heluna nui o na mokukaua i komo mai  nei i ke kaua a e loaa ana keia ike ua oi iki o Rusia mamua o Iapana, ma na mokukaua papa ekahi. He ehiku mokukaua o Rusia o ka papa ekahi i komo mai nei iloko o keia kaua, malalo hoi o ke alakai ana a Adimarala Alexeieff, no lakou hoi na tona he 83,650. O na Kepani hoi, he eono mokukaua, no lakou na tona he 84,950. Ma keia ua maopopo ko Iapana oi ma na tona i ko Rusia he 1,300, a o ko Rusia oi o hookahi mokukaua i ko Iapana ua poholo pu iloko o ko Iapana ikaika.

  Aole wale oia aka o ko Rusia mau pale pu he emi iho o hookahi-hapakolu i ko Iapana, a ma ka hoohalikelike ana i ka ikaika holo o na moku ua hookahi noka (mile) ka oi aku o Iapana i ko Rusia. O ka maikai o ka lawelawe kaua ana, ke a'oia ana o na koa, ka nui o na koa, ka nui o na pu, na palekaua, ka ikaika holo ame ka loihi o ka manawa e pau ai o ka lanahu, e hoohui pu ana hoi me na mea e ae i kupono i ke kaua. o keia mau mea apau loa he mea maikai no e noonoo ia. a ma ka hookuku ana ua kaa ma ko Iapana aoao ka ikaika ma ka hapanui, a nawaliwali hoi o Rusia. Malalo o keia mau ike, aole i hopohopo o Adimarala Togo i ka hoonee ana aku i kona mau aumoku kana no Port Arthur oiai no nae kona hoa paio, Adimarala Alexeieff, e noho mai ana me kona makaukau no ke ku pale ana mai.

  Ma na lako kaua aole no e hopohopo iho o Ademirala Togo, oiai ua hilinai oia maluna o kana mau pu he iwakaluakumamaha o 12-iniha, a o kona enemi hoi he eha pu oia ano hookahi, kona emi iho i ko Iapana. Eia nae, o kana mau pu 6-iniha ua haahaa iho lakou i ko Rusia. Ma ka nui ame ka maikai o na mokukaua lawe mea kaua, na mokukaua kiai, e hoohui ana i na moku wawahi topiko ame na moku topiko, ua kaa ia Iapana ka ikaika oi loa e hiki ole ai i ka ikaika o na mokukaua o Rusia i paio mai nei ke ku aku imua o Iapana.

  Aole o keia mau mokukaua i paio mai nei me ko Iapana oia wale no ka ikaika kaua moana o Rusia, aka aia no he mau aumoku kaua e ae. O na mokukaua ano nui o Rusia i paio mai nei, oia no o Caearvitch Retvisan, ame Peresviet (  he mau mokukaua maoli; o Gromoboi ame Rossia (he mau mokukaua lawe pu); a o Bogatyr, Askold, ame Varyag (he mau mokukaua kiai.) O ka mokukaua Caearvitch, oia kekahi o na mokukaua hope loa i ho@a aku nei ma Port Arthur, a o kona ikaika holo he umi-kumamawalu mile, a ua hiki i kona mau pu ke hoolei i na paona poka i ka wa hookahi o 3516. O ka mokukaua Pereviet, oia ka lua ma ka ikaika hoolele poka oia hoi he 2622 paona, aka o kona mau palekaua aole i maikai loa. O keia ka pilikia i ikeia i ke koena iho o na mokukaua o Rusia. O kekahi mea pilikia loa i loaa aku i na mokukaua o Rusia, oia no ka hookahuaia ana o ko lakou mau pu. O ka Adimarala nana e alakai nei i na aumoku kaua o Rusia, oia kekahi o na alakai naauao o Rusia, nolaila aia maluna ona ka hilinai o kona aupuni e hana aku ana oia i ka hana e hiki ai ke komo nui ole o Rusia ma ke poho o keia kaua a e kali ana oia mamua o kona lele paio maoli ana aku ia Adimarala Togo a hiki i ka wa e loaa ae ai kona ikaika kupono e kaua aku ai ia Iapana. O kekahi mau mokukaua o Rusia i kauohaia ai e hui pu aku me ko Adimarala Alexeieff mau mokukaua, aia lakou ke holo mai la ma ka huli akau, aka nae aole paha lakou e hora koke mai a@ia i ka wa kupono e kokua aku ai i na aumokukaua o Rusia e paio mai nei me

(E nana ma ka aoao @.)

 

Ke Kalaiaina

                   Ma ka Awai

 

Ikeia ka Lokomaikai piha o na

Hawaii o Hilo.

 

Nui ke Ohohia ia o na Olelo a ke Kiaaina ame

ke Kakauolelo.

 

  HILO, Feb. 1.--Nui ke ohohia o na makaainana apau o Hilo holookoa ame Puna ame Olaa, mai na Hawaii a na haole i ke Kiaaina ma kana huakai ma ka hookipa ana iaia ame kona ukali ke Kakauolelo Akinson e hoike ana hoi i ka nui lokomaikai io o na Hawaii e like me kela haawina o lakou e kaulana nei.

  I ka Lapule nei, he eha mau anaina haiolelo a ke Kiaaina i malama ai, mai Laupahoehoe ka hoomaka ana a hiki wale i Hilo Taona ma ka Luakini o Haili a ua nui maoli na makaainana i hiki kino ae i keia mau halawai no ka hui ana me ko lakou alakai aupuni.

  Ma ka aoao o ke Kiaaina aole i nele kona haawi mau i kona mahalo no na lokomaikai i panaiia mai e like me na luau ame na ohaoha hoolohe i haawiia mai i kona wa e waiho manao aku ai, a ma ke alaloa aole i nele ka haawi aloha o ua Kiaaina nei i ka poe e halawai ana ma ke alanui.

MA LAUPAHOEHOE.

  Ma ka Poaono mai i Laupahoehoe ua hoomakaukau e ia na ono no ka ahaaina i manaoia no ke Kiaaina ame kona mau hoa, no ka mea ua manaoia e hiki aku ana lakou ilaila ia la, aka no ka nui inoino o ke alaloa ame ka hui mau me na makaainana o Hamakua pela i lohi loa ai a hiki ole lakou i kahi e kaliia ana, aka, i ka Lapule ae ua hookoia aku ia mau anoi ana a ua maikai na hana apau mai ka aoao aku o na makaainana ame ko ke Kiaaina no hoi.

  Ma Wailea no hoi i hui hou mai ai ke Kiaaina me na Hawaii o haneri a oi ka heluna a i Manuloa i hoopaa mai ai na makaainana Repubalika Hawaii i ko lakou kulana kokua i ke Kiaaina. A ma ka manao hoike a Unea kekahi o na Home Rula ikaika o ia wahi, @a olelo ae oia i kona hooikaika nui a kupaa mahope o Wilikoki, a i kona lohe ana i na olelo a ke Kiaaina, ua makaukau loa oia e hahai a kokua aku iaia.

 

MA KA LUAKINI O HAILI.

  A i Papaikou oia ana no a o ke kolu no hoi ia a i ke ano ahiahia ana iho ua hiki aku la ka huakai i Hilo o ka hora 6:30 ia, a i ka hora 7 p. m. aia hoi ke Kiaaina ame kona Kakauolelo Atkinson he mau kahunapule kalaiaina ma ka awai o ka luakini o ka Ekalesia o Haili, malalo o ka hoomalu ana o ke Kahu Rev. S. L. Desha a ua maikai maoli na oleloa'o i waihoia aku i ka poe i hiki kino ae ilaila mai na Hawaii ponoi ame na haole.

  Ua hoike aku ke Kiaaina i ka nui lokomaikai o na Hawaii ma kona ala i hele mai ai a ua hookipa e ia oia mamua o kona komo ana iloko o Hilo Taona, Mahope iho o kona wehewehe ana i ka manao o keia huakai ua hoolana aku oia i ka manao o na makaainana e hooikaika e loaa i Ahaolelo maikai no Hawaii ka Teritori i hiki ai na hana ano nui ke hooholoia, oiai wahi ana, ua ike maopopo oia i ka inoino o na alanui, a ua kau koikoi aku ia hana maluna o ke aupuni ame na luna alanui, a no ka mea, aole he dala no ke Aupuni no ia hana nolaila aole e hiki ke Aupuni ame na luna alanui ke hoahewaia.

  Wahi a ke kakauolelo Atkinson, i kona manao he kulana mamao loa ke kahuna haiolelo mai ke kalaiaina aku, a oi loa aku hoi ka mamao o ke kulana kalaiaina mai ko ke kahuna haiolelo aku, a oi hewahewa loa aku hoi ka mamao o ke kulana loio mai ke kahuna haiolelo aku.

  Iloko o ke kulana kalaiaina ana i noho hana ai iloko o na makahiki elua i hala ua loaa maopopo iaia ka ike i ke ano o ke kanaka kupono e noho hana no ka lehulehu a oi loa aku o na kanaka opio ka poe i makemake loa ia ma ia mau wahi, aka, o na kanaka opio kupono no nae.

  Wahi ana, he hana paakiki loa ka imi ana i na kanaka opio i kupono maoli no na hana i manaoia, no ka mea, i ka wa o ka wae ana e kohoia ana i kekahi manawa na kanaka opio iau rama a nana ole i ka hana, a i kekahi ma-

(E nana ma ka aoao 6.)